Curriculum disciplinar Ghid de implementare

1

MINISTERUL EDUCAŢIEI, CULTURII ŞI CERCETĂRII AL REPUBLICII MOLDOVA

CURRICULUM NAŢIONAL

GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA

Clasele V-IX

• Curriculum disciplinar • Ghid de implementare

Chişinău, 2020

2

CURRICULUM DISCIPLINAR

Aprobat:- ConsiliulNaționalpentruCurriculum,proces-verbalnr.22din05.07.2019- OrdinulMinisteruluiEducației,CulturiișiCercetăriinr.906din17.07.2019

COORDONATORI:• Angela CUTASEVICI,SecretardeStatîndomeniuleducației,MECC• Valentin CRUDU, dr.,șefDirecțieînvățământgeneral,MECC,coordonator

almanagementuluicurricular• Ala NIKITCENKO, dr., consultantprincipal,MECC,coordonatoralgrupului

delucru

EXPERŢI-COORDONATORI:• Vladimir GUŢU, dr.hab.,prof.univ.,USM,expert-coordonatorgeneral• Ion GUŢU, dr.conf.univ.,USM,expert-coordonatorpeariacurriculară

Limbă şi comunicare

GRUPUL DE LUCRU:• Anna STOLETNEAIA(coordonator),lectorsuperior,USdinComrat• Oxana CONSTANTINOVA,graddid.întâi,IPLT„M.Guboglo”,r.Ceadâr-

Lunga• Lidia İUSIUMBELI,graddid.întâi,IPLT„B.Yanakoglo”,s.Copceac, r.Ceadâr-Lunga• Anna SUCMAN,graddid.întâi,Colegiul„MihailÇakir”,Comrat

Gagauz dili hem literatura :Curriculumnaţional:Clasele5-9:Curriculumdisciplinar: Ghiddeimplementare/MinisterulEducaţiei,CulturiişiCercetăriialRepubliciiMoldova; coordonatori:AngelaCutasevici,ValentinCrudu,AlaNikitcenko;grupuldelucru:AnnaStoletneaia(coordonator)[etal.].–Chişinău:Lyceum,2020(F.E.-P."TipografiaCentrală").–100p.:fig.,tab.

Referinţebibliogr.:p.98-100(71tit.).–100ex.

ISBN978-9975-3400-8-3.

373.5.091:[811.512.165+821.512.165](073)

G13

3

GHID DE IMPLEMENTARE

Elaborat în conformitate cu prevederile Curriculumului disciplinar, aprobatla ședința Consiliului Național pentru Curriculum, prin ordinul MinisteruluiEducației,CulturiișiCercetăriinr.906din17.07.2019

COORDONATORI: • Angela CUTASEVICI,SecretardeStatîndomeniuleducației,MECC• Valentin CRUDU,dr.,șefDirecțieÎnvățământGeneral,MECC,

coordonatoralmanagementuluicurricular• Ala NIKITCENKO,dr.,consultantprincipal,MECC,coordonatoralgrupului

delucru

EXPERŢI-COORDONATORI: • Vladimir GUŢU,dr.hab.,prof.univ.,USM,expert-coordonatorgeneral• Ion GUŢU,dr.conf.univ.,USM,expert-coordonatorpeariacurriculară

Limbă şi comunicare

GRUPUL DE LUCRU: • Anna STOLETNEAIA (coordonator),lectorsuperior,USdinComrat• Oxana CONSTANTINOVA,graddid.întâi,IPLT„M.Guboglo”,r.Ceadâr-

Lunga• Lidia İUSIUMBELI,graddid.întâi,IPLT„B.Yanakoglo”,s.Copceac,

r.Ceadâr-Lunga• Anna SUCMAN,graddid.întâi,Colegiul„MihailÇakir”,Comrat

4

ÖNSÖZ

Beşinci klaslarda üürenicilär gagauz dilinin artık sistemni kursunu üürenmääbaşlȇȇrlar.Alarsakesaba,kibüükterbietmäkperspektivasındayız,gagauzdilihemlite-raturakurikulumununenilenmesiçokönemnidir.

Gagauzdilinihemliteraturayıüürenänüüredicilerin,üürenicilerinindikatınıçekeriz,kiüüretimproţesindäönemnidiişilmekläroldu:

• Gimnaziyaüüretimuurundagagauzdilihemliteraturaintegrirüürenilecek.Kiyat-lardakurikulumagöräyapılacek.

• Gagauzdilininhemliteraturanınkompetenţiyalarıenidänkuruldu(eniistediklerägörä,5kompetenţiyaurgulandı).

• Kompetenţiyaları tamannamak için subkompetenţiyaları düzüldü, speţifika ter-minnerihemdaproduktlarverildi.

• Kompetenţiyalaragöräenidänbakıldıgagauzdilininhemliteraturanınstandartları.• Yılınsonundagenelbilgilär,becermeklärhemdapaalılıklarbelliedildi.• Gagauzdilihemliteraturapredmetinbaşkaokulpredmetlerinnänbaalantılarıur-

gulandı.• Literaturatekstleriteklifetmäkuurundaverildi.• Gramatikatematikasıenidängözdängeçirildi,incelendi,bizimbakışımızagörätaa

uygunerleştirildi.Gagauz dili hem literatura kurikulumunun baş neeti, ki ana dilindä aaraştırılmış

informaţiya dooru verilsin.Nicä däbaşkapredmetlerin kurikulumnarı, gagauzdilininhemliteraturanınkurikulumudagösterer,kianadilindäbilgilärüüreniciyätemellensin-när,üüreniciüüretmäk/üürenmäkproţesindäsubyektolsun,hepsineetläranadilindäkonkretolsunnar,becermeklärkazanılsınnar,üüretimfikirlemä, interaktivmetodlarınyardımınnangeçirilsin.

Gagauzdilihemliteraturakurikulumununbaşfunkţiyaları:okulkiyatlarınınkurulma-sınıesabaalmak,metodologiyagidi,didaktikaproyektininkurulmasınıbakmak,kiüüre-timproţesiefektivolsun,didaktikaproţesiniilerletmäk,anadilindäbilgilerinsonuçlarınıkantarlamakhemenönemnigagauzdilininfunkţiyası,kigagauzdilihemliteraturaüü-redicilerinädeyniteoriyahemsistematemelinikursun.

ŞkolalarınV-IX-cuklaslarındagagauzdiliüürenilernicäayırıbirpredmet.Üüretmäkplanınagöraonunüürenilmesinä3-ärsaataftadaveriler.Soţialdurumu isteer,kiga-gauzlarkendiadetlerini,kendidilini,kendikulturasınıunutmasınnar.Şindikiyaşamayıannamaahemtaaiiyapmaadeyni,lääzımölaüüretmeyi,terbietmeyitamannamaa,kiüüreniciläryaradıcıkişiolsunnar.Busoţialsımarlamaklarını,bueniistediklerinitaman-namaadeyni,şkolacılarlääzımanadiliniderindänüürensinnärhembilsinnär,soradayaşamalarında(praktikada)kullanabilsinnär,neçinkionunnanvarnicäsevdaduygularını

5

dilimizähemVatanımızaterbietmää,varnicäuşaklarınbilgilerinidünnähemyaşamakiçingenişletmäähemderinnetmää.

Verilibilgilärtemelolêrlaronnarınorfografiya,punktuaţiyasınışlarınahembaalantılısözünä.

Gagauzdilininüürenmesindäkomunikativ funkţiyasıenönemnidir.Düşüneriz,kibuüüretimetapında,integrirkursu,neredäkomunikativ funkţiyası,nicäyukardasölenildi,enlääzımnierikaplȇȇr,üüreniciläranadilindäserbestlafetmääbaşlayaceklar.

Komunikativ funkţiyasının yardımınnan üürenicilerä bildiriler, ani bizim Vatanımızçokmilletlibirdevlet,anigagauzlarkaaviruhlubirhalk.MoldovaRespublikasınınvatan-daşıolarak,gagauzhalkıhepsimilletlärländostluktahemannaşmakta lääzımyaşasınhemdaanadilinikendisözündabol-bolkullansın,gagauzlarınhemdakomuşularınkul-turasınıbilsin,kabletsin.

KurikulumdüzüldüMoldovaüüretimkanunnarınuurunda,naţionalhemuluslararasıpolitikanınüüretimprogramalarınnormativdokumentlerintemelindä(Üüretimstrate-giyaları„Üüretim2020”(2014y.),TEMELKURİKULUM,ÜüretimKodeksı–2014y.,Genelüüretimiçinkompetenţiyalarınsisteması–2018y.,DilläriçinEvropanıngenelbakışları,2018y.

Kurikulum2019y.eniiçindekiliinähemdüzülmesinägöränormativbirdokumenttir,angısınıntemelinäeskikurikulumdanenfaydalı,efektivmetodikalardanmaterialalındıhemdaoüüredicileräkolaylıkverir,yaradıcılıkuurundaçalışmaadeyni.

Kurikulum–bubirdokument,angısınadooruherbirüürediciişindäkendimetodikayolunu,açıp,bulsun.

2019y.kurikulumuşkolalaraüüredicilerä,üürenicileräverilernicäbirörnekgagauzdilininüürenmesindä,nicäbirgeneluur,angısınagörälääzımolaceküüretmeyidüzmää,neçinkibukurikulumbakıldıhemdireklendigagauzdilindäüüredicilerinoturuşlarında.

6

I. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİN DİDAKTİKA KONŢEPŢİYASI

Gumanitardisţiplinalarınarasındagagauzdiliönemnierikaplêêr,çünküuşaanbüüt-mäk,terbietmäk,üüretmäkhembecermeklerinikurmakproţesindäanadilindänpaalıyoktur.Anadiliüüreniciyibilgi-terbietmäktarafındanilerleder,hazırlêêronuinsanara-sındayaşamaa,biri-birinnänannaşmaa.

Ana dilinin hem ana dilindä üüretmelerin neetleri soţial sımarlamaklarına baalı.Büünkügün,büünküsoţialdurumuisteer,kigagauzlarunutmasınnarkendidilini,kendikulturasını.

Sözleşmektädilbilmesi–enpaalı,enlääzımnı.Uşakbüüyärkän,anadilionayardım-nêêrannamaa–kimdiro,tanımaakendierinibudünnedä,kendikişiliini.Anadilininkolayınnanşkolacıüürenerkullanmaadedelerimizinyaşamaksıralarını,adetlerini.Anadili yardımnêêr taaderindänannamaa,beenmäähemsevmääkendiduumatarafını,ananı-bobanı,senselerini.Dilaçêradamaölayaşamak,dünnägözelliklerini,paalılıkla-rını,angılarınıodilsiz,sözleşmeksiz,aaraştırmaksızhiçbirkeräbiläannayamayaceydı.

Kurikulumüüretmesindäilkerädisţiplinanınneetlerinikoyêr,diildisţiplinanıniçin-dekiliini.

Gagauzdilininhemliteraturanınüüretmäk/üürenmäkproţesininbaşneeti,kietiş-määMoldovadakı hem Evropadakı üürenmäk uurlarına, tamannamaa gagauz dilininstandartlarını.Budisţiplinanınkonţepţiyasındaisteniler,kianadiliüürenilsindiilsadeorfografiyakurallarınıbilmäkiçin,amataaçoksözleşmäkiçin,taaçoksözükullanmakiçin.Gagauzdili lääzımüürenilsinölä,kiolsunnicäkullanmaaonupraktika işlerindä,yaşamanınherbirsituaţiyasında.

Gagauzdilininhemliteraturanındisţiplinasınıüürenärkänyıl-yıldanşkolacılarınsöz-lerini lääzım ilerletsinnär, taa dolu, taa zengin onnarın lafetmesini leksika tarafındanyapsınnar,kişkolacılarbilsinnäranadilinikullanmaadiilsadederstä,şkolada,amaso-kaktada,evdädä,herbiriştädä,topluşlardada,takrirhemyaratmayazmaklarındada.

Üüreniciläranadilinidoorubecersinnärkullanmaa,anadilindäkendifikirlerinibe-cersinnäraçıklamaa,anadilindäkendiüüsekduygularınıürekdalgalanmasını,cansıkı-lıınısöleyläbilsinnär,herbiradamınsözünäsözbulsunnar–buduranadilinin,gagauzdilinin,enönemniüüretmäk/üürenmäkprinţipi.Bundanbaşkagagauzdilininhemlite-raturanınüüretmäk/üürenmäkproţesindäbaşkadaprinţiplärgerçekleneer:

• Semantika prinţipi.Buprinţipintamannamasıgötürerona,kiüürenicilerinsözüzenginnensin,dilbirciklerininmaanalarıannaşılıolsundiilsadekonteksttä,amakonteksttänayırıda.

• Janra hem stilistika prinţipiizleer,kiüürenicilerinaazdanhemyazılısözleşmesiilerlensinhemdüzgünolsun.

7

• Sözleşmäk prinţipi.Kullanmaadilinicäbirsözleşmäkkolaylıını.• Aktiv aaraştırmak prinţipi.Aaraştırarkaneniinformaţiayı,üürenicilärkendibilgi-

lerini,becermeklerinigagauzdilindähemgagauzliteraturasındaüüsekuurakal-dıraceklar.

• Autoterbietmäk prinţipi temelleneer ona, ki kabul edilmiş bilgileri üürenicilärkendi-kendilerininterbietmesini,kendi-kendilerininruh,annamak,seslemäkbe-cermeklerinizenginnetsinnär.

Gagauz dilinin üüretmesindä, nicä dä başka disţiplinaların üüretmesindä, mutlaklääzunolsunterbietmäkproţesi,angısındaesabaalınacekbuneetlär: ana dilinä, ana tarafına, halkımıza, Vatammıza sevda duygularını uyandırmaa, oluşturmaa; terbietmää çalışkannık, mukayetlik, işi, üürenmeyi sevmäk, terbietmää moral zenginniini: şkolacılar olsunnar namuzlu; cana yakın, yalpak, analarına-bobalarına hatır gütsünnär, sevsinnär kafadarlarını, dostluu; ana dilinin hem literaturanın yardımınnan üüretmää şkolacıları sevsinnär halkların etika hem estetika paalılıklarını, tanısınnar dünnänın gözelliklerini, dayanmasınnar acı, fena lafa; terbietmää sevda sport iilenmesinä, şkolacılar bilsinnär, nica saalıını korumaa.

Gagauzdilininüürenilmesindäüçaspektesabaalınȇr:sözleşmäk (çünküokulunenönemnineeti,kiüürenicileriüüretmääsözleşmää),dilin materialıhemdilin sisteması (çünkübuikiaspektsözleşmenintemelinikurêrlar).Serbestsözleşmektägagauzdilindäüürenicilerinyaradıcılııhemnicäaçıklanmışinformaţiayıannadılarbelliolêr.

Gagauzdilininhemliteraturanınüürenilmesigimnaziyabasamaandagösterer,kilin-gvistikabilimnerinätemellenip,üürenicilerinfikirlii,aazdanhemyazılısözleşmesiiler-lensinhemüürenicilärdoorugramatikahemliteraturatarafındanfikirleriniaçıklasınnar,kendihembaşkainsannarınsözünäkritikayapsınnar.

Transversal kompetenţiyaları, nicä da biliner, kurulu genel kompetenţiyaların(ключевыекомпетенции)temelindä,onnarsadegenişledilerlärhemdailerledilerlär.

Kurikulumda verili genel kompetenţiyalar Moldovanın Üüretim Kodeksindä,2014 y, üüretim uurunda naţional politikasını göstererlär. Ama Genel üüretim içinkompetenţiyalarınsisteması–2018y.uluslararasınormalarınıaçıklȇȇr.

Genelkompetenţiyalarıbaalıtürlüsoţialyaşamaksferalarınnan.Onnarkonkretizatedilerlärspeţifikakompetenţiyalarınbirimnerindä,üüretimişleribirimnerindähemdaproduktlar.İlerledilerläryavaş-yavaşherbirüüretimuurundahemdaţiklada.

Gagauz dili şkolaların gimnaziya basamaanda en önemni disţiplinaların sırasındadurêr.Biliner,kianadiliherkeräverertemelbilgilärokulunöbürdisţiplinalarınıüüren-mäk içindeyecez,kendianadilinibilmediynän,kendihalkınınadetlerini, istoriyasını,özellikleriniannamadıynan,başkadisţiplinaları(istoriya,moderndillär,romundili,rusdili)okulcularüürenämeyeceklär.

8

Onuniçindäanadilininüürenilmesindätebukompetenţiyalarıkurmalıyız:• serbest hem kolay sözleşmäk, • annamak, kullanmaa becermäk,• lingvistika kompetenţiyaları, • kultura hem etiket kompetenţiyaları.Bukompetenţiyalarhepsitamannanarsa,ozamanüürenicilärkolaybileceklärhem

annayaceklarbaşkahalklarında istoriyasını,onnarınçekilmesini,gelmesini,yaraştıra-ceklarMoldovada yaşayanhalkların dilini, özelliklerini, adetlerini, etiket normalarını,yaraştıraceklaronnarıngiimnerini,folklorunu,literaturayaratmalarınıkendihalkgiim-nerinnän,anadilininfolklorunnanhemliteraturayaratmalarınnan.

Disţiplinalararasıkompetenţiyalarizleerlär,kiurgulamaaokuldisţiplinalarınaraların-dabaalantıları.Gagauzdilininhemliteraturasınındaüürenilmesindädisţiplinalararasıilişkilärlääzımurgulansın.

Disţiplinalararasıkompetenţiyalarındidaktikaneetlerinägöräesabaalınêr:metod-larınhemtehnologiyalarınseçilmesi,üüretimproţesinin formaları,bilgilerinhembe-cermeklerinkurulması,disţiplinalar,kiüürenicilerinintelektualbecermekleriilerlensin,üürenicilerinyaradıcılııhemkendibaşınaüürenmesikurulsun.

Disţiplinalararasıilişkilär(baalantılar)gagauzdilihemliteraturauroklarındabirsiste-magibilääzımgeçirilsin.Buradaüüredicininrolübüüktür.Üüreidcilääzımaçıklasınga-gauzdilininhemliteraturanınilişkilerinibaşkaokuldisţiplinalarınnanölä,aniinandırsın,kianadiliniiibilärkän,sözleşmektäserbesthemdoorukullanarkan,onunkulturasını,adetlerinihemözellikleriniannarkan,öbürdisţiplinalarıkolayolurannamaa,üürenmää.

Konkretburadavarnasılkullanmaa:informaţiyayıdilbilimnerininistoriyasından(lingvistikaterminnerininaçıklanma-

sı,bilgiçadamnarın yaşamaklarındanolaylar);istoriyahemlingvistikakompetenţiyalarıdilinsistemasıiçin;etimologiyakaynaklarıkimilaflarınaçıklanmasıiçin(frazeologizmalar,arhaizma-

larh.b.);yaraştırmaklar:gagauzdiliyabancıdillärlän,gagauzdilihemromundili,rusdili.Gaguz dili koyȇr neetinä üürenicileri hertarafça ilerletmää: lafetmäk (sözleşmäk),

okumak,seslemäkhemyazmakuurlarını,kibubilgilärhemsınışlaruşaklaraolsunnartemelüürenmektäda,türlüyaşamaksituaţiyasındada.

9

II. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİN ADMİNİSTRAŢİYA ETMESİ

„Gagauz dili hem literatura”

predmetin statusu

Üüretmäk proţesindä kullanmak

Klas

Saatların sayısı haftada

Saatların sayısı bütün yılda

Gagauz dili hemliteratura

Gagauz dili hemliteratura

Programayagörämutlaküürenilän

Dilhemsözleşmäk

V 3 102VI 3 102VII 3 102VIII 3 102IX 3 99

2.1. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİNDÄ KLASLARA GÖRÄ TEMALAR HEM SAATLAR

Klas Temel/integrir birimnerin içindekilii Saatların sayısı

V Sözleşmäk kulturası. Komunikativsituaţiyası.Sözleşmäksituaţiyalarınözellikleri.

3

Fonetika.Gagauzdilininfonetikasıhemgrafikası.Gagauzdilininalfabeti.Seslär.Vokalhemkonsonsesleri.Vokaldönmeleri.Gagauzdilininvokalgarmoniyası.Konsonnar.İkilikonsonnar.Vkonsonundooruyazılması.Hkonsonundooruyazılması.Ykonsonundooruyazılması.Konsongarmoniyası.Kısım.Urgu.Laflarınsıradansırayageçirilmesi.Fonetikaanalizi.

8

Folklor.Onunjanraları:söleyişlär,bilmeycelär,türkülär. 4

Söz teoriyası. Baalantılısözhemonunuurları:doorulukhemdemeklik.Tekstbaalantılısözünbirpayı.

6

Gagauz dilinin leksikası.Laflarınmaanaları.Birmaanalı,çokmaanalılaflar.Sinonimnär.Omonimnär.Antonimnär.Profesionallaflarınhemterminnerinkullanılması.Dialektlaflar.Frazeologizmalar.

8

Söz teoriyası. Literaturateksti.Tekstindüzülmesi,payları.Tekstinpaylarındaleksikahemgramatikabaalantıları.Tekstintemaları,özfikiri.Tekstinplanı.Takriryazması.

8

Literatura janraları.Annatma.Süjet. 6

Lafkuruluşu. Laflarınmorfemaları:kök,temel,afiks.Lafkuranhemlafdiiştiränafikslär.Lafkuruluşuanalizi.Sadä,kuruluhemkatlılaflar.Çiftlilaflar.

6

Artistik kolaylıkları:metafora,epitet,uydurma. 8

Tekst tipleri:annatma,yazdırma,fikirlemä.Annatmatekstlerinstrukturaelementleri.Annatmatekstlerdäyazdırmaelementleri.

8

10

Morfologiya.Adlık.Kendilihemadetçäadlıklar.Cannıhemcansızadlıklar.Adlıklarınkurulması.Adlıklarınhallanması.Adlıklarınsaabilikforması.Adlıklarınmorfologiyaanalizi.

15

Funkţiona yazısı.Telefonmesajı.Bilet. 4

Refleksiv yazısı.Ayläkiyadı,mektubu.Kutlamaksözü. 4

Uydurulma yazısı.Yaşamaktanannatma. 4

Üüredicinin bakışına görä saatların kullanması. 10

VI Söz teoriyası. Söz çeşitleri. Monolog hem dialog sözü. 4

Morfologiya. Nışannık.Nışannınmorfologiyanışannarıhemsintaksisfunkţiyası.Nışannıınyarastırmakuurları.Nışannıklarınkurulması,dooruyazılması.Nişannıınmorfologiyaanalizi.

8

Folklor. Masal.Şiirlimasal. 6

Söz teoriyası.Tekstinplanı.Yazdırmalıtekstlerinkullanılması. 6

Morfologiya. Sayılıklarnicäsözpayı.Sayılıklarınkuruluşçabölünmesi.Sırahemsayısayılıklar.

6

Kiyat – kultura obyekti.Kiyadinstrukturası. 6

Morfologiya. Aderlik.Üzaderlikleri.Hatırlıkaderlikleri.Gostericiaderliklär.Soruşhemilişkilikaderlikleri.Bellisizaderlikleri.Bellilikçiaderlikleri.Inkäraderlikleri.Saabilikaderlikleri.Aderliklerindooruyazılması.Aderliklerinmorfologiyaanalizi.

14

Söz teoriyası.Baalantılısözünilerlemesi. 6

Yardımcı söz payları.Ardlaflar.Ardlaflarınözellikleri.Ardlaflarındooruyazılması.İzmetçiadlar.Baalayıcılar.Baalayıcılarınklasifikaţiyasıhemdooruyazılması.Laflarvar, yok.

5

Literatura janraları.Şiir.Fabula.Artistikkolaylıkları:alegoriya,antiteza. 8

Elektronik mesajı. 8

Nonliterar tekstleri.Kutlamakyazması.Bibliotekafișanındoldurması. 4

Funkţional yazısı.Electronikmesajı. 4

Refleksiv yazısı.Sadäargumentlemesi. 4

Uydurulma yazısı.Yazdırma.Dialog. 4

Üüredicinin bakışına görä saatlarin kullanması. 10

VII Söz teoriyası.Baalantılısözelementlerihemtipleri.Tekstlerinstilleri. 6

Aazdan hem yazılı söz.Dialoghemmonologsituaţiyaları. 5

Morfologiya. İșlik.İşliintemelforması.İşliklerindüzülmesihemdooruyazılması.İşliklerininkärlikforması.İșliklerininfinitivforması.İșliklerinizinçalımındadiişilmesi.

10

Kiyat – kultura obyekti(kiyatlarınistoriyasındanmomentlär,tiparlıkiyathemelektronkiyadı).

4

Oluşluk çalımı.Şindikizaman.Şindikizamandaişliklerindiişilmesi,dooruyazılması.

4

11

Gelecek zaman.İşlikleringelecekzamandadiişilmesi.Mutlakgelecekzaman.Bellisizgelecekzaman.

4

Literatura janraları. Poema.Poemanınözellikleri. 5

Geçmiş zaman.Mutlakgeçmişzaman.Bellisizgeçmişzaman. 4

Nicä lääzım yaratma yazmaa. Yaratmanınteması.Yaratmanınsadähemkatlıplankurması.

4

İşliklerin sankilik çalımında diişilmesi.İşliklerinisteyişlikçalımı.İşliklerinmorfologiyaanalizi.

6

Literatura tekstlerin personajlarına harakteristika yapması.Patret.Üstfizikhemmoralkalitelerinyazdırılması.

4

İştennik.Morfologiyanışannarıhemsintaksisfunkţiyası.İstenniklafçevirtmesi.Haliştennik.Haliştenniklafçevirtmesi.

5

Artistik demekliin kolaylıkları:aliteraţiya,tekrarlamak. 3

Baalantılı söz.Derinmaanalıı,kompoziţiyauygunnuu.Nicädüzmääyaratma-yazdırma.

6

İşhallıkların düzülmesi.İşhallıklarıngramatikaformaları.İşhallıklarınbölümneri.İşhallıklarındooruyazılması.İshallıklarınmorfologiyaanalizi.

6

Mektup yazması hem onnarın tipleri. 4

Funkţional yazısı. Bildirim.Reklama. 4

Refleksiv yazısı.Bakış-argumentlär,argumentlerinaçıklaması. 4

Uydurulma yazısı.Yaşamaktanbiristoriyaannatması. 4


VIII Sözleşmäk kulturası.Dil–insanınsözleşmesindätemelaracı.Dialog. 3

Söz teoriyası.Fikirlemäsözlerinpayları. 6

Serbest lafbirleşmeleri.İzafetlär.İzafetkonstrukţiyalarınınstrukturası.Bölünmäzlafbirleşmeleri.

8

Folklor.Legenda. 6

Artistik stili. Lirikayaratması.Rifma.Ritm. 8

6Sintaksis.Sadäcümlä.Annatma,soruşhemizinсümlelär.Duyguluhemduygusuz.Genişhemdarcümlelär.Bilim stili. Anotaţiya.Referat. 8

Sintaksis.Cümleninbaşpayları:subyekthempredikat.Gagauzdilindäpredikatıntipologiyası:a)işliktänb)adlardanc)var,yoktippredikatı.Ad-lardanpredikatlarınafiksleri.

8

Kiyat – kultura obyekti.Virtual/elektronbibliotekası.Audiokiyatlar. 5

Sintaksis. Cümleninikincilipayları.Tamamnık.Bellilik.Eklembellilik.Hallıklar.Erhemzamanhallıkları.Nicelikhallıkları.Nekadarlıkhallıkları.Sebephallıkları.Neethallıkları.

8

Giperbolanicäartistikkolaylıı. 3

Sintaksis. Birhemikibaşpaylıcümlelär.Birbaşpaylıcümlelerinsoyları.Birbaşpaylıcümlelär:üzsüzcümlelär,belliüzlücümlelär,bellisizüzlücümlelär,bütünneştiriciüzlücümlelär.Sadäcümlelerinsintaksisanalizi.

7

12

Funkţional yazısı.Anotaţiya.Konspekt. 4

Refleksiv yazısı.Kiyat(mektup)–danışmak. 4

Uydurulma yazısı. Dialog.Yazdırma(interyer,obyekt) 4

Metaliterar yazısı. Birlirikatekstinäkomentariyayapmak. 4


IX Sözleşmäk kulturası.Dil–insanısözleşmesindätemelaracı.Aazdanhemyazılısözünspeţifikası.Sözetiketi.

3

Publiţistik stili.Dergilär.Gazetalar.Ese. 5

Sintaksis.Birsoycümläpayları.Cümleninbirsoypaylarındabaalayıcılarhembütünneştiricilaflar.Birsoycümläpaylarındadurguçluknışannarı.

5

Artistik yaratmalarının janraları(epika,lirika,dramatika);artistikkolaylıkları:alegoriya,metafora,giperbola,epitet,metonimiya,yaraştırmak,tekrarlamak,antiteza.

10

Danışmak.Koyulmalaflarhemcümlelär.Laflar:da, belli ki, diil, yok.Duygucularcümledä.

5

Roman. 10

Söz teoriyası.Ofiţial-izmetçilikstili.Yalvarım.Bildirim.Kurikulum (curriculum) vitae.

5

Sintaksis. Katlıcümlä.Baalayıcılıdalsızkatlıcumlä.Baalayıcısızdalsızkatlıcümlä.Dalsızkatlıcümledädurguçluknışannarı.Dalsızkatlıcümleninsintaksisanalizi.

6

Lafetmäk stili. 3

Sintaksis.Dallıkatlıcümlelär.Baalayıcılıhembaalayıcısız.Dallıkatlıcümlelerinsoyları.Bellilikçidalcümleleri.Tamamnıkçıdalcümleleri.Hallıkçıdalcümlelerinklasifikaţiyası:erlikdalcümlä;zamandalcümlä;nicelikdalcümlä;nekadarlıkdalcümlä;yaraştırmadalcümlä;sebeplikdalcümlä;neetlikdalcümlä;sankilikdalcümlä;brakımdalcümlä.Birkaçdalcümlelikatlıcümlelär.Durguçluknışannarıbaalayıcısızkatlıcümlelerdä.

12

Cümlenin ayirili ikincili payları(belliliin,halliklarin,tamamniklarinayırılması).

4

Doorudan hem kiynaş sözü. Doorudansözünkiynaşsözünäçevirilmesi. 4

Punktuaţiya:nokta,soruşnışanı,şaşmanışanı,virgül,noktavirgül,ikinokta,parantezlär,kavıçlar(tırnaklar),çoknokta.

4

Funkţional yazısı: curiculum vitae, sv-i 4

Refleksiv yazısı:argumentlemäk.Referat. 4

Uydurulma yazısı: yazdırma(işleri,predmetleri,işlemini). 4

Metaliterar yazısı: birlirikatekstinäkomentariyayapmaa;epikatekstinfregmentınäkomentariyayapmaa.Tekstinkısadaniçindekilii(yakıntekstä).

4


13

III. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİN SPEŢİFİKA KOMPETENŢİYALARI

1. Aazdan sözleşmektӓ türlü söz situațiyalarında komunikativ işbirliindӓ pay alması, tekstin baalantısını hem içindekiliin diskusiyaya görä göstererӓk.

2. Okumakta türlü strategiyaların yardımınnan artistik hem diil artistik tekslerinin kabletmesi, gözlem hem kritika fikirlemesini göstererӓk.

3. Komunikativ neetlenmelerin realizațiyasına deyni türlü tiplerdӓ aazdan hem yazı-lı tekstlerini kurêr, literatura dilinin (orfografiya, leksika, fonetika, gramatika, se-mantika) normalarını esaba alarak hem kendi-kendinӓ kontrol yapmasını, meraklıı hem yaradıcı davranışını göstererӓk.

4. Türlü-türlü okul hem yaşamak situațiyalarında dil hem okuyucu görgüsünü integrir etmӓӓ, interesi hem pozitiv davranışını göstererӓk.

5. Millet kontekstindӓ kendi lingvistika hem kultura identikalıın kabletmesi, kişiliin bütünnüünü, kıymetliini hem tolerantlıını göstererӓk.

14

IV. „

GA

GA

UZ D

İLİ H

EM L

İTER

ATU

RA

”

PRED

MET

İN Ü

ÜRET

İM B

İRİM

NER

İV

KLAS

Kom

pete

nţiy

a (s

ubko

mpe

tenţ

iya)

biri

mne

riİç

inde

kilii

n bi

rimne

riÜ

üret

im iş

leri

hem

pro

dukt

lar

1.1.Lite

raturayaratmalarının

janralarını

iden

tifikaţiy

alam

aa

(tanımaa,b

ellietmää),

literaturaterm

inne

rini

aklın

datu

tmaa.

1.2.M

onolog

sözünü

dialog

sözünd

änayırtmaa;d

ialog

dartışm

alarında

akti

vpa

yalm

aa.

1.3.Farklılafetmäk

situa

ţiyalarınagö

räuygun

leksikayıseçmää.

1.4.Aazda

nsözdäleksikahe

m

gram

atikayan

nışlıklarını

duym

aa.

1.5.Akti

vsesle

meyi

uygu

nnan

dırm

aa;

komun

ikati

vprinţip

lerin

ikullanm

aa;informaţiyan

ın

kabu

ledilm

esindä

meraklanm

ayıgösterm

ää.

1.6.Lite

raturayaratmalarının

strukturakompo

nentlerin

i,artistik

kolaylıkların

ıdu

ymaa.

•Mon

olog

hem

dialogform

adatekstlä

r.•

Anna

tma,yazdırm

atekstle

rinstrukturası.

•Fikirin

iaçıklayıp,yaratmakurm

ak.

•Dialog

dartışmalarında

ken

dibakışınıaçıklam

ak.

•Dialog

taakti

vpa

yalmak,fi

kirin

iserbe

staçıklam

ak.

•Tekstäoluşla

rınhrono

logiyasıralıı.

•Artistik

kolaylıkları(m

etafora,epitet,yaraştırm

ak,

tekrarlamak).

•Ko

ntekstt

älafın

maana

sı(sem

antik

ası).

•Sino

nimne

ri,omon

imne

ri,anton

imne

ritanımak

(iden

tifikaţiy

alam

ak).

•Literaturahem

non

literarte

kstle

rdäen

ilafl

arıd

uy-

mak;kurululafla

r;lafla

raylesi.

•Ep

ika,lirik

a,te

kstle

rininözfi

kiri.

•Non

literatura(başkate

kstti

pleri)tekstlä

r.•

Cümläpayların

ınhem

cüm

lelerin

teksttä

dem

eklii.

•Artistik

kolaylıkları;dild

äzeng

inne

t-mäkkolaylıkla

-rı.arhaizm

alar,n

eologizm

alar.

Speț

ifika

term

innä

r:-

arha

izmalar,

-ne

olog

izmalar,

-metafora,

-ep

itet.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-ep

ikahe

mlirik

ayaratm

alarınaan

alizyapsınna

r;-

analizyapm

aktaartistikkolaylıkların

ıtan

ısınn

ar;

-no

nlite

ratura(b

aşkate

kstti

pleri),te

kstle

rinin

stillerin

itan

ısınn

ar;

-tekstle

ridu

yguluokusun

nar;

-temasınıözfi

kirin

isüjeti

niaçıklasınna

r;-

tekstle

ridu

yguluokusun

nar;

-tekstle

rdäartistik

kolaylıkların

ıbulsunn

ar,ana

liz

yapsınna

r;-

kısadialoglarkursunn

ar,d

ialogsözünü

devam

etsin

när;

-dilin

zeng

inne

tmäkyolların

ıbellietsin

när;

-do

oruyazılm

asınıaçıklasınna

r.-

dialog

dartışmalarında

akti

vpa

yalsınn

ar,b

aşkasın

ımerakland

ırsınna

r.Pr

oduk

tlar:

-tekstäoluşla

rınhrono

logiyasıralıınıaçıklam

ak;

-artistik

kolaylıkları(m


ak)

bilm

äk;

-teksttä

kim

ilafl

arınkıyna

şmaana

sınıaçıklam

ak;

-literaturatekstle

rininsü

jeti,strukturası,ep

izodları;

-cümläpayların

ınhem

cüm

lelerin

teksttä

dem

eklii;

-koyu

lmalafla

rhem

cüm

lelär;

-kurululafla

r,katlılafla

rıbilm

äk.

15

2.1.Bilgilerihe

mbecermekleri

okun

muşte

kstin

özfi

kirin

iiden

tifikaţiy

alam

aa.

2.2.Te

kstle

rdäen

ilafl

arı,

deyimne

ri tanımaa,o

nnarın

maana

sınıaçıklam

aa.

2.3.Okunm

uşte

kstle

rdäen

ileksikan

ın ekspresivliini

açıklamaa.

2.4.Lite

raturate

kstle

rinin

temalarını,ba

ş ide

yaların

ıbe

llietm

ää;b

aşka

tekstle

rinte

malarınna

n,baş

ideyalarınna

nyaraştırm

aä.

2.5.İkip

ersona

jıyaraştırıp

,ha

rakteristi

kayap

maa;

person

ajlarıyazdırm

akta

moralhem

fizik

kalite

lerin

iaçıklamaa.

2.6.Lite

rarh

emnon

literar

tekstle

rinkısa

dan

içinde

kiliiniaçıklam

aa.

•İdeya,başid

eya.

•Artistik

literatura,folklor(m

asal,d

astan).

•Tekstle

riniçinde

kiliihem

strukturası(prozayaşiir

form

ada).

•Lafla

rınözm

aana

sı,ikincilimaana

sı.

•Ku

rululafla

r,yaba

ncılafl

ar.

•Yaratm

alarınte

maları,ba

şide

yaları.

•Sözlü

klärläniş.

•Pe

rson

ajların

harakteristik

ası;teksti.Çalıştı

rmak

(rezüm

eyapm

ak).

•Ep

ikhem

lirik

persona

jı.•

Kiyat–

bilgiverän

:adı,autoru,bölüm

neri.

•Tekstido

oruhe

maçıkokum

ak.

•Okumak–m

odel(1

),tekstin

içinde

kiliiniann

amak.

•İkinciokumak–m

odel(ü

üred

ici,üü

renci).

•Ay

ırma(seçmä)okumak;soruşlarıcuvaplam

ak.

•Tekstifragmen

tlerälo

gikahem

seman

tikapa

yet-

mäkhem

adlam

ak(tekstt

änlafbirleşmelärlän,sö

-leyişlä

rlänh.b.).

•Plan

ınkurulması;tekstiad

lamak/adınıdiiştirmäk;

birfragm

entin

ann

adılm

ası.içinde

kiliinan

nadılm

a-sı,birpe

rson

ajınadınd

an(I,IIIüzdä

).Sp

ețifi

ka te

rmin

när:

˗maani,

-yaba

ncılafl

ar,

-eskiz,

-rezüme.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-türlü

janrad

atekstle

riokusun

nar;

-masalların

,yazılıliteraturayaratmalarınte

masını;

-ideyasını,ba

şide

yasın

ıbulsunn

arhem

açıklasınna

r;-

epikte

kstle

rininsp

eţifikasın

ıesaba

alsınn

ar;

-artistik

kolaylıkların

ıbulsunn

ar;

-tekstle

rdäen

ileksik

ayıseçsin

när;lafla

rınözh

em

ikincilimaana

ların

ıaçıklasınna

r;birm

aana

lıhe

m

çokm

aana

lılafla

raana

lizyap

sınna

r;-

türlü

kolaylıkların

yardımınna

npe

rson

ajlara

harakteristi

kayap

sınna

r;-

başh

emikincilipe

rson

ajlarıayırtsın

nar;

-tekstle

rdäad

lıklarıtanısın

nar;özhem

ade

tçä

adlıklarıayırtsın

nar;

-türlü

tiptekstlä

rlänişlesinnä

r;logıka

fragmen

tlerin

äbö

lsünn

är;p

lankursun

nar;

adlasın

nar;

-kısada

nan

natsınna

r;birp

ersona

jınadınd

an

anna

tsınna

r;-

soruşla

rıcuvaplasınna

r.Pr

oduk

tlar:

-türlü

janrad

atekstle

riokum

ak;

-yazılılite

raturayaratmalarında

temayı,ideyayı,ba

şideyasınıb

ulmak,

-ep

ikte

kstle

rininsp

eţifikası;

-lirikyaratmalarınınekspresivliiniann

amak;artistik

kolaylıkların

ıbulmak;

-lafla

rınözh

emikincilimaana

ların

ıaçıklam

ak;b

ir-maana

lıhe

mçok

maana

lılafla

raana

liz;

-türlü

kolaylıkların

yardımınna

npe

rson

ajlaraharak

-teristik

a;

-ba

şhem

ikincilipe

rson

ajları.

16

3.1.İşidilm

iştekstin

etik

ahe

mestetikapa

alılıklarını

duym

aa.

3.2.Dialogtaaktiv

payalm

aa,

gagauzdilind

älafetm

ää

isted

iinigösterm

ää,söz

kultu

rasın

ıkullanm

aa.

3.3.Ken

diba

șınaokum

ayı

ilerle

tmää.

3.4.Yaratmalarda

etik

ahe

m

kultu

rapaalılıkların

ıiden

tifikațiy

alam

aa

(tanımaa,b

ellietmää).

3.5.Gramati

kanormalarınagö

rä

dooruyazm

ayasın

așmaa

hemyașam

aktakullanm

aa.

3.6.Te

kstle

rdäsin

onim

neri,

antonimne

rikullanm

aa;

leksikayızen

ginn

etmää;

3.7.

Ana

dilininspețifikasın

ıhem

özelliklerin

iann

amaa.

3.8.Dialekthem

literatura

form

alarınıb

ilmää.

3.9.İn

sann

ıkpaalılıkların

he

mdün

näbakıșlarının

katego

riyalarını(iilik,

dooruluk

,insan

nık,esaplık,

gözellik)ann

amaa.

•Tekstin

strukturano

rmalarınıkurmak.

•Takririnstrukturası.

•İdeyalarano

tyap

mak,kısa

plan.

•Dialog

form

asında

ntekstle

rian

natm

atekstle

rinä

çevirm

äk.

•Tekstle

rinüzerin

äkend

ibakışınıaçıklam

ak.

•Pe

rson

ajlarıyazdırm

ak.

•Artistik

kolaylıkları.

•Re

simiyazdırm

ak.

•Yazıd

akend

ifikirin

i,du

ygularınıaçıklam

ak.

•Yazdırm

atekstlä

r.•

Oluşla

rın,p

ersona

jların

yazdırılmasında

.Dilkolay-

lıkların

ıkullanm

ak.

•Ko

ntekstälafın

maana

sı(sem

antik

ası),te

kstle

rdä

enileksik

ayıseçmäk.

•Plan

kurmak;işle

tmäk.

•Ad

lık(ö

zhem

ade

tçäad

lıı;h

al,saabilik

katego

riyası);ade

rlik(gramati

kakategoriyaları:üz,

sayı,h

al).

Speț

ifika

term

innä

r:-

telefonmesajı,

-bilet,

-no

tlar.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-tekstle

rdäen

ileksik

ayıseçsin

när;

-lafla

rınözh

emikincilimaana

ların

ıaçıklasınna

r;-

birm

aana

lıhe

mçok

maana

lılafla

raana

liz

yapsınna

r;-

verilmiştemayagö

räta

kriryazsınna

r;-

tekstle

rinplanınıkursunn

ar;

-tekstle

rdälafla

rınm

aana

sınıaçıklasınna

r;-

sözdäseman

tikakatego

riyalarınıkullansınna

r.Pr

oduk

tlar:

-tekstin

strukturano

rmalarınıkurmak;

-pe

rson

ajlarıyazdırm

ak;

-yazıd

akend

ifikirin

i,du


ak;

-plan

kurmak;

-orfografi

yahem

pun

ktua

ţiyaprinţip

leribilm

äk.

17

4.1.Yașam

aksituațiyalarında

dialog

hem

mon

olog

sözünü

kullanm

aa.

4.2.Sözkulturasın

ın(e

tiketi

ni)

kuralların

ıbilm

ää.

4.3.Akti

vsesle

meyi

uygu

nlan

dırm

aa,

komun

ikati

vprințip

lerin

ikullanm

aa.

4.4.İn

form

ațiyan

ınkab

ul

edilm

esindä

merakland

ıını

göstermää.

4.5.Lafetmektäken

dibakıșını,

kayıllıını,inkärliini,

içinde

kilerin

ibilsinnä

rgö

stermää.

4.6.Ken

diba

șınaokum

ayı

ilerle

tmää.

4.7.Yaratmalarda

etik

ahe

m

kultu

rapaalılıkların

ıtanımaa,b

ellietmää.

4.8.Yaratmad

akıp

ersona

jların

yaptı

klarınıkan

tarakoymaa.

•Dialog

taakti

vpa

yalm

ak,fi

kirin

iserbe

staçıklam

ak.

•Dialog

uilerle

tmäk;n

onverbal(b

aşkasö

zleşm

äk

tipleri)elemen

tlerin

i(mim

ika,jest).

•Ku

llanm

ak.

•Yaratm

alarda

etik

ahe

mkulturapaalılıkların

ı.•

İden

tifikaţiy

alam

ak(tan

ımak,b

ellietm

äk).

•An

alizyapm

akbecermeklerin

iyaşam

aktauygun

kullanm

ak.

•Türlü

yaratmalarhavezlänkurm

ak.

•Ke

ndib

akışınıokumayaıçıklamakilerletm

äk.

•Literaturate

kstle

rindä

etik

ahe

mkultura

elem

entle

ri.•

Literar/no

nlite

rartekstläniş/

algo

ritm:leksik

aylaniş

(prakti

kada

kullanm

ak,aklında

tutm

ak).

Speț

ifika

term

innä

r: -

söze

tiketi

,-

biog

rafiya,

-avtobiog

rafiya,

-no

nlite

rartekstleri,

-kutla

makyazısı.

- dialog

dartıșmalarında

akti

vpa

yalsınn

ar;

- ba

șkalarınım

erakland

ırsınna

r;-

yaşamaksituaţiyalarında

dialoghe

mm

onolog

sözünü

kullana

bilsinn

är;

- mim

ikahe

mjestkullansınnar;

- farklıtemalaragö

räyaratmalarkursunn

ar;

- sözünü

zeng

inne

tsinnä

r;-

yaratm

alarda

etik

ahe


ıiden

tifikațiy

alasınna

r(tanısın

nar,be

llietsinnä

r);

- an

alizkend

ibilgilerin

äyapsınna

r;-

becerm

eklerin

iyașam

aktauygun

kullansınna

r;-

türlü

yaratmalarhavezlänkursun

nar;

- kend

ibakıșınıaçıklasınna

r.Pr

oduk

tlar:

- dialog

taakti

vpa

yalm

ak,

- fik

irinise

rbesta

çıklam

ak;

- türlü

tekstti

pleriniann

amak;

- artistik

hem

bilimte

kststillerin

ibilm

äk;

- yaratm

alarıhavezlänkurm

ak;

- kend

ibakıșınıaçık

lamak;

- kend

ibașınaokum

ayıilerle

tmäk.

18

5.1.Türlüso

yda,okunm

uşhem

an

nadılm

ışmilletkon

tekstin

içinde

kiliiniann

ayıp

kabletmää.

5.2.Bilimhem

artistiktekstle

rin

içinde

liindü

şünm

ekli

kavram

aahem

aklısınd

atutm

aa.

5.3.Okunm

uşhem

işidilimiş

tekstle

rintipinibelli

etmää,içind

eliin

däbaş

inform

aţiyayıseçmää.

5.4.İşidilm

iştekstle

rinte

masını

hembaşfikirin

ibellietmää.

5.5.Kon

teksttä

enileksikan

ın

maana

sınıann

amaahem

açıklamaa.

5.6.Te

kstin

içinde

liinidoo

ru

anna

yarak,dem

ekli,

duygulu,çab

ukokumaa.

•İnform

aţiyatip

leri(m

onolog

,dialog,aud

io,video

).•

Mon

olog

:ann

atmateksti,yazdırm

atekst;on

narın

strukturası.

•Aa

zdan

tekstle

rinöne

mnielemen

tleri(kom

unikati

vsitua

ţiyalar).Yaratm

akurm

ak.

•Dialog

dartışmalar.

•Artistik

tekstin

özellikleri.

•Ba

alan

tılısözün

tipleri,sözünstilleri(artistik,bilim).

•Sadä

cüm

lelerin

soylarıh

empayları.

•Ko

ntekstt

älafın

maana

sı(sem

antik

ası).

•Sino

nimne

ri,omon

imne

ri,anton

imne

ritanımak

(iden

tifikaţiy

alam

ak).

Speț

ifika

term

innä

r:-

artistik

,bilimsti

lleri,

-lirikayaratm

ası,

-an

otaţiya,

-kompo

ziţiyauygu

nnuu

,-

rifma,ritm

,-

mektub-da

nışm

ak.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-okun

muşte

kstle

rintiplerinib

ellietsin

när,ba

şideyasını,temasını,özfikirin

i,strukturasını

açıklasın

nar;

-inform

aţiyayıişle

ttirsinnä

r;-

nonverba

lelemen

tlerin

iade

kvatkullansınna

r;-

lirikayaratm

asınasadä

ana

lizyap

sınna

r;-

masalda

n,dastand

anpersona

jlarıseçsinnä

r,on

narın

yap

tıkların

agö

räana

lizyap

sınna

r,yazılı

literaturad

anpersona

jlarla

nyaraştırsınna

r;-

avtorunha

rakteristi

kasıpe

rson

ajlara;

-sadä

cüm

leninikullana

rak,yazdırm

atekstle

rini

düzsün

när;

-metod

ları,çalım

narıkullana

rak,persona

jlara

harakteristi

kaversin

när.

Prod

uktla

r:-

mon

olog

:yazdırm

a,inform

aţiyalıtekstlär

kullanm

ak;

-türlü

temalaragö

rädialoglarkurmak;

-literaturadilin

normalarınıh

alklafetm

esindä

ayırtmak;

-mon

olog

;-

anna

tmateksti,yazdırm

ateksti;

-fik

iriniaçıklayıp,yaratmakurm

ak;

-dialog

proţesin

däken


ak;

-fra

zeologiyakonstrukţiyalarınınsö

zdäkullanm

ak;

-birb

aşpa

ylıcüm

lelär,da

rhem

gen

işcümlelär.

19

Yılın

bitk

isin

dä so

n bi

lgilä

r hem

bec

erm

eklä

r:•

Gagauzdilininorfografi

yakuralların

ıkullana

rak,dem

ekli,ann

amaklı,doo

ruokumaa.

•Tekstin

stillerin

i(bilim

,artistik)bilm

ää.

•Tekstle

rinso

ylarını(an

natm

a,yazdırm

a,fikirle

mä)içinde

kiliinä

görätanımaa.

•Yaratm

alarıaçıkgözokumaa,veriliso

ruşla

racuvap

etm

ää.

•Sesle

nmiştekstin

inte

masını,mikrotemasınıh

emözfi

kirin

ibellietm

ää.

•Sesle

nmiştekstle

rdän

persona

jların

yap

tıkların

akend


aa.

•Aa

zdan

sözünhe

myazılısö

zünbe

nzeşmelerinih

emözellikleriniann

amaa.

•Tekstin

içinde

kiliini,o

laylarınıh

empersona

jların

yap

tıkların

ıesaba

alaraksoruşk

urmaa.

•Tekstin

logikaurgularınıh

empau

zaların

ıesaba

alarak,dem

eklihe

makıntı

lıokum

aa.

•Artistik

kolaylıkların

ıesaba

alarak,yaratm

anınpersona

jların

ahe

mdilinä

harakteristik

averm

ää.

•Dialog

hem

mon

olog

sözünd

äkend

ibakışlarını,fik

iriniaçıklam

aa.

•Kimiişid

ilmişşiirle

rinyad

aprozayaratm

alarınıb

ellied

ilipayların

ıezberüüren

mää.

•Tekstiokud

uktansorasa

dähem

katlıcümlelerin

durgu

çluk

nışa

nnarıiçinan

natm

aa.

•başhem

ikincilipa

ylarıiçinan

natm

aa.

•Term

inne

ri:m


akbilm

ää.

Paal

ılıkl

ar:

•Ko

mun

ikati

vprinţip

lerin

ikullanm

aa;informaţiyan

ınkab

uledilm

esindä

merakland

ıınıgösterm

ää.

•Mon

olog

tayad

adialog

taid

eyalarıh

emargum

entle

rikabu

letm

ää.

•Millıh

emgen

elin

sann

ıközelliklerini,an

ahe

mbütün

dünn

äliteraturalarınbaşarıların

ıderindä

nan

namaa.

•Okunm

uşte

kstin

esteti

kahem

etik

apa

alılıklarınıd

uymaa.

20

Söz temalarını kurmak için teklif edilän tekstlär5-inci klasa deyni1. Vatan hem ana diliNikolayTanasoglu „Bucak, Bucak”Nikolay Baboglu„Ana dilimiz”, „Anam”, „Lunga-Lunga derecik”, „Çiidemnär” Gavril Gaydarcı „Ana tarafım”Kosti Vasilioglu „Şannı ol sän, halkım”, „Bucak”; „Paskellä”Mina Kösä „Ana toprak”, „Benim tarafım”, „Kimä ana biz deeriz”Vasi Filioglu „Bucak”, „İlkyaz sesi”, „Güneş”, „Ekmek için söz”Todur Marinoglu „Biyaz fistan giimiş aaçlar”, „Lüzgär oynêêr”, „Gül-çiçek dolaylar”, „Zaman sözü”

2. Uşaklık hem ayläMASALLAR „Cücä Todur”*, „Kardaşlar”, „Dädunun hem babunun evi”Nikoly Baboglu. Annatmalar.„Vani Çilingir”, „Çiçeklik başçası”, şiir„Anam”Dionis Tanasoglu. „Analar”, „İklyazım geldi”Kosti Vasilioglu „Paskellä”

3. Uşaklık hem oyunnarMaanilär.Söleyişlärhembilmeycelär.Halk türküleri:Adet hem şaka türkülerı. Bitki zamandakı halk türküleri Kosti Vasilioglu „Goguşun duuma günü”Dimitri Kara Çoban. „Panayırdan”Todur Marinoglu „Dostluk”Petri Çebotar „Nastradinin türküsü”Todur Zanet „Evlär”, „Şen oynêêr gaguzlar”, „İlkyaz”

4. İilik hem girginnikDimitri Kara Çoban. „Nışannar” Gavril Gaydarcı „Iki ool”Mina Kösä„Dünnenin temeli”Stepan Bulgar „Karpuz”,Petri Çebotar „Fenalık”

Okumak için teklif edilän tekstlär5-ci klasHalk yaratmaları

Masallar„Cücä Todur”*, „Kardaşlar”, „Dädunun hem babunun evi”

21

Halk türküleri:Adet hem şaka türkülerı. Bitki zamandakı halk türküleri

Maanilär Söleyişlär hem bilmeycelärAnnatmalar

Nikolay Tanasoglu. „Bucak, Bucak”Dimitri Kara Çoban. „Nışannar”Nikolay Baboglu „Vani Çilingir”, „Çiçeklik başçası”Gavril Gaydarcı „Iki ool”Kosti Vasilioglu „Goguşun duuma günü”Mina Kösä„Dünnenin temeli”Stepan Bulgar „Karpuz”Petri Çebotar „Yıldız şafkı”, „Fenalık”Todur Marinoglu „Dostluk”

ŞiirlärDionis Tanasoglu. „Analar”, „İklyazım geldi”Dimitri Kara Çoban. „Panayırdan”Nikolay Baboglu„Ana dilimiz”, „Anam”, „Lunga-Lunga derecik”, „Çiidemnär” Gavril Gaydarcı „Ana tarafım”Kosti Vasilioglu „Şannı ol sän, halkım”, „Bucak”; „Paskellä”Mina Kösä „Ana toprak”, „Benim tarafım”, „Kimä ana biz deeriz”Petri Çebotar „Evlär”, „Şen oynêêr gaguzlar”, „İlkyaz”Todur Marinoglu „Biyaz fistan giimiş aaçlar”, „Lüzgär oynêêr”, „Gül-çiçek dolaylar”, „Zaman sözü”Vasi Filioglu „Bucak”, „İlkyaz sesi”, „Güneş”, „Ekmek için söz”

EzberüürenmäkiçintekstlärAşaada verili tekst tiplerini teklif ediler ezber üürenmää:V-ci klas: 2lirikalışiir,epikayaratmasından(teksttän)birfragment(1/3sayfa).

22

VI K

LAS

Kom

pete

nţiy

a (s

ubko

mpe

tenţ

iya)

biri

mne

riİç

inde

kilii

n bi

rimne

riÜ

üret

im iş

leri

hem

pro

dukt

lar

1.1.Sözlüinform

aţiyaiçindä

temelhem

detallı

inform

aţiyayıayırtmaa;

1.2.M

onolog

sözünü

dialog

sözünd

änayırtmaa;d

ialog

dartışm

alarında

akti

vpa

yalmaa.

1.3.Aazda

nsözdäleksikahe

m

gram

atikayan

nışlıklarını

duym

aa.

1.4.Lafetmektäsö

zetik

etin

kuralların

ıkullanm

aa,

esab

aalmaalefede

nin

bakışın

ı.1.5.Lafed

eninözfi

kirin

itanımaahem

onu

niçin

kend

ibakışınıgösterm

ää.

•Baalantı

lısözünü

nilerle

mesi.

•M

onolog

:ann

atma,yazdırm

a,

argu

men

tlemäk.

•Kon

teksttä

lafın

maana

sı(sem

antik

ası).

•M

onolog

tayadialog

ta

ideyalarıh

emargum

entle

rikabu

letm

äk.

•D

ialogtaaktiv

payalmak,

fikirinise

rbesta

çıklam

ak.

•Yazdırm

alıtekst.

•D

ialogkurm

ası.

•Argum

entle

riaçıklamak.

Speț

ifika

term

innä

r:-argum

entliaçıklam

ak,

-yazdırm

alıtekst.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-türlü

tekstle

rintiplerinözfi

kirin

i,strukturasınıaçıklasınna

r;-

inform

aţiyayıişle

ttirsinnä

r;-

dialog

ude

vametsinnn

är;informaţiyayılog

ikasıralıın

daaazda

naçıklasın

nar;

-tekstle

rdälafla

rınbaşm

aana

sını,ikinciliman


r;sözdä

seman

tikakatego


r;-

sözünü

sino

nimne

rin,anton

imne

rin,o

mon

imne

rinyardımınna

nzeng

inne

tsinnä

r;-

yazılılite

raturada

npe

rson

ajlarla

nyaraştırsınna

r;-

soruşla

racuvap

etsinnä

rhem

tekstin

içinde

kiliinä

soruşk

oysunn

nar;

-tekstin

içinde

kiliiniso

ruşla

ragöräyada

onn

arsız

ann

atsın

nar;

-literaturatekstle

riniçinde

kiliiniann

atsın

nar,an

nadıcınınüzün

üdiişti

reräk,sü

jetin

zaman

ınıba

şkayapa

rak,dialogu

ann

atmayaçevireräk;

-çekettirilmişan

natm

atekstin

iyazdırm

aelem

entle

rinnä

nilerle

tsinnä

r;-

söze

tiketi

nikullana

rak,verilm

iştemayagö

rädialogkursun

nar;

-cümlelerdäüü

renilm

işsözp

ayların

ıdoo

rukullansınna

r.Pr

oduk

tlar:

-lafla

rınm

aana

ların

ıaçıklam

ak;

-verilitem

alaragö

räro

lluoyu

nkurm

ak;

-dialog

hem

mon

olog

kurmak;

-tekstle

rintiplerinib

ellietmäk;

-yaratm

alarınjanrasınıb

ellietmäk;

-pe

rson

ajlaraharakteristik

averm

äk;

-tekstin

içinde

kiliiniann

atmak;

-yazdırm

alıtekst;

-argu

men

tleriaçıklamak;

-şiir,fabu

laezbereokum

ak;

-verilitem

alaragö

räaazda

nyartam

akurm

ak.

23

2.1.Okunm

uşte

kstin

özh

em

detallıelemen

tlerin

idiferenţiyalam

aa

(ayırtmaa).

2.2.Epikate

kstle

rinin

speţifikasın

ıesaba

alm

aa;

lirikayaratm

alarının

ekspresiv

liiniann

amaa.

2.3.Lite

raturate

kstle

rinin

temalarını,ba

şide

yaların

ıbe

llietm

ää;b

aşka

tekstle

rinte

malarınna

n,

başide

yaların

nan

yaraştırm

aa.

2.4.İkip

ersona

jıyaraştırıp

,ha

rakteristi

kayap

maa.

2.5.Te

kstle

rdämorfosin

taksis

elem

entle

riniesaba

alm

aa.

•Yaratm

alarda

artistik

kolaylıkların

ınro

lü

(yaraştırma,epitet,metafora,

alegoriya,anti

teza).

•Masal.Şiirlimasal.

•Şiir.Fab

ula.

•Non

literarte

kstle

ri.Kutlamak

yazıs

ı.•

Okunm

uşte

ksttä

enilafla

rın,

deyimne

rinaçıklan

ması

(sözlüün

yardımınna

n).

•Sözlü

ünze

nginne

tmäk

kolaylıkları.te

kstle

rdäyaba

ncı

lafla

rınbulun

ması.

•Temaların,b

aşid

eyaların

açıklanm

asıtürlü

yaratm

alarda

.•

Person

ajların

harakteristik

ayapılm

asında

dialogu

nkullanılm

ası.

•Sözp

ayların

ınm

orfologiya

katego

riyaları:ad

lık,n

ışann

ık,

sayılık,ade

rlik;yardımcısö

zpa

yları:ba

alayıcılar,ardlafl

ar,

paycıklar.

Speț

ifika

term

innä

r:-

nonlite

rartekstleri,

-kutla

makyazısı,

-alegoriya,

-an

titeza.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

- türlü

tekstle

riokusun

nar,intona

ţiyayı,sesü

üsekliini,log

ikaurgu

sunu

,pa

uzayapm

asınıkullansınna

r;-

tekstiokuy

up,tekstinsoruşla

rınacuvapversinnä

r,tekstin

içinde

kiliiiçin

kend

indä

nsoruşk

ursunn

ar;

- literaturayaratm

alarında

artistikkolaylıkların

ıtan

ısınn

ar;

- okun

muşte

kstle

rdäde

yimne

rinm

aana


r;-

literaturatekstle

rininte

malarını,ba

şide

yaların

ıbellietsin

när;

- türlü

kolaylıkların

yardımınna

npe

rson

ajlaraharakteristik

ayapsınna

r;-

tekstle

rdäsözp

ayların

ıide

ntifikaţiyalasınna

r(tanısın

nar),b

ellietsin

när;

- türlü

tekstle

riokusun

nar,sesü

üsekliini,log

ikaurgu

sunu

,inton

aţiyayı

kullansınna

r;-

sözp

ayların

ıkon

teksttä

morfologiyasa

yımnıınındiişilm

esiniesaba

alsın

nar;

- kend

ibaşınaokum

ayıilerle

tsinnä

r.Pr

oduk

tlar:

- tekstide

mekli,doo

ru,ann

amaklıokum

ak;

- tekstin

içinde

kiliiniann

atmak;

- rollerägöräokum

ak;

- tekstin

temasını,özfikirin

iann

amak;

- ha

rakteristi

kapersona

jlarayap

mak;

- sözp

ayların

ıide

ntifikaţiyalam

ak;

- sözünü

zeng

inne

tmäk;

- de

yimne

rinm

aana

ların

ıaçıklam

ak;

- kutla

makyazısı;

- artistik

kolaylıkların

ıtan

ımak.

24

3.1.Cüm

leleri,frazalarıd

ooru

kurm

aa;o

rfog

rafiya,

punktuaţiyano

rmalarını

doorukullanm

aa.

3.2.Türlüyaratmalarhavezlän

kurm

aa;ken

dibakışını

açıklamaa,zen

ginleksikayı

kullanm

aa.

3.3.

Tekstk

urulmasında

morfo-

sintaksisno

rmalarını

kullanm

aa,p

unktua

ţiya

kuralların

ıesaba

alm

aa.

3.4.Non

literarte

kstle

rido

oruyazm

aa:kutlamak

yazıs

ı,elektron

ikm

esajı,

bibliotekafişasın

ıdo

ldurmaa.

3.5.Becermääkullanm

aa

bibliotekakayna

klarını,

İnterneti

,yardımcı

(alte

rnati

va)lite

raturayı.

•Ba

kışın

ıargum

entle

mäk;

okun

muşte

kstiişletmäk;

okun

muşte

kstle

rägöräkend

ifik

iriniaçıklam

ak;resim

iyaz

-dırm

ak.

•Tekstle

rinsintaksis

ägö

rädoo

-rukurulması.

•Fikirin

açıklan

masında

nışa

n-nıkların,sayılıkların,ade

rlikle-

rinkullanm

ası.

•Ko

ntekstt

ägram

atikakate-

goriy

alarındoo

rukullanm

ası

adlık,sayılık,ade

rlik,nışa

nnık,

baalayıcı,ardlaf.

•Sintaksis

funkţiy

alarınıcüm

le-

däkullanm

ak.

•Non

literarte

kstle

ri.Kutlamak

yazıs

ı.Bibliotekafişanındo

l-du

rması.

•Elektron

ikm

esajı.

•Yaratıc

ıyazı.Dialog

yazmak.

•Re

fleksivyazması.

•Argu

men

tleriaçıklamak.

Speț

ifika

term

innä

r:-

bibliotekafişası,

-elektron

ikm

esajı,

-üzade

rlii,

-ha

tırlıkade

rlii,

-gö

stericiade

rlii,

-be

llilikçiade

rlii,

-be

llisiz

ade

rlii,

-inkära

derlii,

-saab

ilikad

erlii,

-soruşa

derlii,

-ilişkiade

rlii,

-sırasayılıı,

-sayısa

yılıı.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-türlü

tekstle

riyazsınna

r,on

narın

cüm

lelerin

däbulsunn

arorfog

rafiyahe

m

punktuaţiyakuralların

ı,sözp

ayların

doo

ruyazılmasınıaçıklasınna

r;-

verilitem

ayagö

räkısa

birba

alan

tılısözyateksty

azsın

nar;

-takriryazm

aabecermeklerin

iilerle

tsinnä

r;-

yaratm

alarınıartistikkolaylıkların

nanzeng

inne

tsinnä

r;-

verilitem

ayayaratm

akursun

nar;

-türlü

tekstti

plerindä

nışa

nnıkları,ade

rlikleri,sayılıkları

iden

tifikaţiy

alasınna

r(tanısın

,bellietsin

),morfosin

taksisan

alizini

gerçekleştirsinnä

r;-

tekstle

rdäardlafl

arınro

lünu

açıklasınna

r;-

kutla

makte

kstle

riniyazsın

nar;

-bibliotekafişaların

ıdoldu

rsun

nar;

-veriliteklifl

erägö

räelektronikmesajların

ıyazsın

nar;

-okun

muşte

kstägörärefle

ksivyazısıyap

sınna

r;-

türlü

temalaragö

rädialogyazsınna

r.Pr

oduk

tlar:

-kontrold

iktantı

yazmak,

-takriryazm

ak,

-toplum

testleri,

-elektron

ikm

esajıyazmak,

-dialog

yazmak,

-refle

ksivyazısı,

-argu

men

tleriaçıklamak,

-yaratm

a,-

bibliotekafişası.

25

4.1.M

onolog

sözünd

äfik

iriniaçıkhe

m doo

ru

sincirle

mää(sıra

lamaa).

4.2.Aazda

nsözdägagauz

dilin

ingramati

ka

katego

riyalarınıkullanm

aa.

4.3.Kom

unikati

vsitua

ţiyalarında

akti

vpa

yalmaa.

4.4.Lafetmektädoo

ru

kullanm

aasö

zetik

etini,

hesaba

alm

aalafedä

nkişin

inbakışını.

4.5.Lafetmektäken

dibakışını,

kayıllıını,inkärliini,

içinde

kilerin

ibilsinnä

rgö

stermää.

•Ke

ndib

akışını

argu

men

tlemäk.

•Re

plikalarıd

ialogsözünd

äkullanm

ak.

•Dialog

ukapa

tmak.

•Non

verbal(b

aşka

sözle

şmäktipi,jest,mim

ika)

elem

entle

rinid

ialogta

adekvatk

ullanm

ak.

•Dialog

tabakışını(karşılık

bakışın

ı)açıklamak.

Speț

ifika

term

innä

r:-

söze

tiketi

.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

- yaşamaksituaţiyalarında

dialoghe

mm

onolog

sözünü

kullana

bilsinn

är;

- mim

ikan

ınhem

jestlerin

kullanılm

asınadikate

tsinnä

r;-

tekstle

rinözfi

kirin

iaçıklasınna

r,kend

ibakışınıverilite

malaraaçıklamaa

becersinnä

r;-

kısadialoglarkursunn

ar;

- dialog

ude

vametsinnä

r;-

analizkend

ibilgilerin

äyapsınna

r,be

cerm

eklerin

iyașam

aktauygun

kullansınna

r;-

yazıd

akend

ifikirin

i,du

ygularınıaçıklasınna

r.Pr

oduk

tlar:

- mon

olog

,-

dialog

,-

soruşk

oymak,

- soruşla

racuvap

etm

äk,

- no

nlite

rartekstlerikurm

ak,

- argu

men

tlemäk,

- refle

ksiyayazıs

ı,-

dialog

taakti

vpa

yalmak,fi

kirin

iserbe

staçıklam

ak,

- kend

ibaşınaokum

ak.

5.1.Akti

vsesle

meyi

uygu

nnan

dırm

aa;

komun

ikati

vprinţip

lerin

ikullanm

aa;informaţiyan

ın

kabu

ledilm

esindä

merakland

ıınıgösterm

ää.

5.2.M

onolog

sözünd

äfik

iriniaçıkhe

mdoo

ru

sincirle

mää(sıra

lamaa).

5.3.Okunm

uşte

kstin

özh

em

detallıelemen

tlerin

idiferenţiyalam

aa

(ayırtmaa).

•Sözç

eşitleri.Mon

olog

hem

dialog

sözü.

•Tekstin

planı.Yazdırm

alı

tekstle

rinkullanılm

ası.

•Sözp

ayların

ınm

orfologiyaka-

tego

riyaları:nışann

ık,sayılık,

aderlik;yardımcısö

zpayları:

baalayıcı,ardlaf,p

aycık.

•Kiyat–

kulturaobyekti.Kiya-

dınstrukturası.

•Masal,şiirlimasal.

•Şiir,fa

bula.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

- inform

aţiyayılog

ikasıralıın

daaazda

naçıklasın

nar;

- dialog

dartışmalarında

akti

vpa

yalsınn

ar;d

ialogu

devam

etsinnä

r;-

yaşamaksituaţiyalarında

dialoghe

mm

onolog

;-

komun

ikati

vsitua

ţiyalarında

akti

vpa

yalsınn

ar;sözün

üilerle

tsinnä

r;-

tekstle

rdälafla

rınbaşm

aana

sını,ikinciliman


r;-

sözdäseman

tikakatego


r;-

sözünü

sino

nimne

rin,anton

imne

rin,o

mon

imne

rinyardımınna

nzeng

inne

tsinnä

r;-

verilitem

alaragö

räkiyatse

rgilerin

ihazırlasınna

r;-

masalda

npe

rson

ajlarıseçsinnä

r;on

narın

yap

tıkların

agö

räana

liz

yapsınna

r;-

şiirle

ri,fa

bulalarıezbe

riüü

rensinnä

r.

26

5.4.Ken

diba

şına

okum

ayıilerle

tmää;

yaratm

alarda

etik

ahe

m

kultu

rapaalılıkların

ıiden

tifikaţiy

alam

aa.

5.5.Havezlängö

stermää

kend

ibaalantı

sınılafed

än

kişiy

län,kullana

rak

türlü

soruşla

rıhe

mçıkış

yapm

akları,ken

dibakışını

lafetm

eniniçinde

liiiçin

üzäçıkarm

aa.

5.6.Gösterm

ää,kiana

dilinin

yardım

ınna

ndü

nneyi,

gagauzhalkınınkultu

rasın

ıhe

mpaalılıkların

ıvarkolayı

tanımaa.

Speț

ifika

term

innä

r:-

şiirlim

asal,

-fabu

la,

-ad

lık,

-ad

erlik,

-nışann

ık,

-sayılık,

-ba

alayıcı,

-ardlaf,

-pa

ycık,

-izm

etçiadlar.

Prod

uktla

r:-

dialog

tapayalm

ak;

-mon

olog

kurmak;

-dialog

kurmak;

-tekstäplankurm

ak;

-şiiriezbe

lemäk;

-artistik

yaratmalarınınjanralarınıb

ellietmäk;

-yazdırm

alıtekstkurmak;

-kiyatsergisi;

-kend

ibaşınaokum

ak

Yılın

bitk

isin

dä so

n bi

lgilä

r hem

bec

erm

eklä

r:•

Üüred

icinin,lafed

enne

rinsö

zünü

üüren

ilmiştemalarıniçinde

liinä

görä,hergü

nküstua

ţiyalarda

kab

letm

ää hem

ann

amaa.

• Üüren

mäkte

kstle

riniçinde

kiliinikab

letm

äähem

ann

amaa.

• Aa

zdan

hem

yazılısö

zleșm

äkaraçlarını(verbalhem

non

verbal)kab

letm

ää,ann

amaa,aklında

tutm

aahem

ade

kvatkullanm

aa.

• Yaratm

ape

rson

ajların

yap

tıkların

ıkan

tarla

maa,verilite

malaragö

rä,p

lana

görähe

mplansıztekstk

urmaa.

• Tekstle

rian

namaklı,doo

ru,çab

ukhem

dem

ekliokum

aaişbirliinlääzım

nıını,an

namaa.

• Üüretmäkte

kstle

riniaud

io-,tele-,vide

oted

arıkların

yardımınna

nkabletmäähem

ann

amaa.

Paal

ılıkl

ar:

• Ak

tivse

slemeyiu

ygun

nand

ırmaa;kom

unikati

vprințip

lerin

ikullanm

aa;informațiyan

ınkab

uledilm

esindä

merakland

ıınıgösterm

ää.

• Ke

ndibaşınaokum

ayıilerle

tmää;yaratmalarda

etik

ahe


ıide

ntifikaţiyalam

aa(tan

ımaa,b

ellietmää).

• An

alizyapm

asıb

ecermeklerin

iyaşam

aktauygun

kullanm

aa.

• Türlü


aa,ken

dibakıșınıaçıklam

aa,argum

entle

mää.

• Türlü

kom

unikati

vsitua

țiyalarında

tolerantolm

aahem

saygıgösterm

ää.

27

Söz temalarını kurmak için teklif edilän tekstlär6-cı klas.1. Vatan hem ana diliNikolay Tanasoglu „Bucak kırları”Kosti Vasilioglu „Bucak”Gavril Gaydarcı „Ana dilimä”, „Ay, Bucaam, Bucaam!”Todur Zanet „Bucaam”, „Bucak kışı”

2. Adam, tabiat (natura) hem dünnäNikolay Tanasoglu „Bostanda”, „Güzün”Dimitri Kara Çoban „Fanatik”Nikolay Baboglu „Sıırcık”, „Vani”Mariya Kuyumcu „Romantikalı oyunnar”Todur Marinoglu „İlkyaz zararı”, „İzin”, „Tabeet”, „Düş”Mariya Mercanka „Büülü gözellik” (troiţa otun yazdırması)

3. Halk adetleriDimitri Kara Çoban „Eni yıla karşı”, „Evelki adet”Nikolay Baboglu „Altıncık Bucak”, „Hay Moldova, Vatanım!”Stepan Bulgar „Canavar yortuları”Stepan Kuroglu „Çöşmenin dä boyunda”, „Ana sıcaa”Vasi Filioglu „Unudulma adet”Mariya Mercanka „Kadem kaynaa” („Paskellä önündä yortulu günnär”, „Trpoiţa”)Aleksandra Kristova „Paskellä küçüklüümdä”

4. Ariflik hem kısmetNikolay Baboglu „Dädum”Todur Marinoglu „Pay etmektä”, „İzin”, „Tabeet”, „Düş”, „Karezlik”Kosti Vasilioglu „Ana-boba”, „Sabaa”Vasi Filioglu „Adamın kısmeti”, „İnsanın ustalıı”Nikolay Baboglu „Manuş”

Okumak için teklif edilän tekstlär6-cı klasGagauz halk yaratmaları (folklor)

MasallarHalk yaratması„Delicä”, „Garga„

Annatmalar Nikolay Tanasoglu „Bucak kırları”, „Bostanda”, „Güzün”

28

Dionis Tanasoglu „Bozka”Dimitri Kara Çoban„Dua”, „Suratsız”, „Fanatik”Nikolay Baboglu„Dädum”, „Sıırcık”, „Vani”, „Karımcalık”, „Dut imektä”Kosti Vasilioglu „Bucak”Stepan Bulgar „Usta”, „Kardaşlar”Mariya Kuyumcu „Romantikalı oyunnar” Todur Marinoglu „İlkyaz zararı”, „İzin”, „Tabeet”, „Düş”, „Karezlik”, „Karayka”

FıkralarPetri Çebotar „Seslemiş bobasını”, „Bän taradım”, „Şaşmalı tavşam”

Şiirli masalNikolay Tanasoglu „Kuşlar bey seçerlär”

ŞiirlärNikolay Tanasoglu „Paalı Çadırım”Dimitri Kara Çoban „Eni yıla karşı”, „Evelki adet”Nikolay Baboglu „Altıncık Bucak”, „Toprak”, „Sallangaç”, „Hay Moldova, Vatanım!”, „Gözäl gül sana!”Gavril Gaydarcı „Ana dilimä”Stepan Kuroglu „Toprak”, „Toprak kokusu”, „Çöşmenin dä boyunda”, „Ana sıcaa”Kosti Vasilioglu „Küçük Bucak”, „Ana-boba”, „Sabaa”, „Eni yıllan”Mina Kösä „Seläm sana, topraam!”, „Üreemin topraa”, „Ana dilim”Todur Zanet „Bucaam”, „Bucak kışı”, „Eski çöşmä”, „Ana dilim”, „Ayaz”Vasi Filioglu „Adamın kısmeti”, „İnsanın ustalıı”, „Baaşlêêrım”, „Unudulma adet”

Ezber üürenmäk için tekstlärAşaada verili tekst tiplerini teklif ediler ezber üürenmää:VI-cı klas: 2lirikalışiir,epikateksstänfragment(1/3sayfa).

29

VII K

LAS

Kom

pete

nţiy

a (s

ubko

mpe

tenţ

iya)

bi

rimne

riİç

inde

kilii

n bi

rimne

riÜ

üret

im iş

leri

hem

pro

dukt

lar

1.1.Okumaktansoraaazda

nsözdä

fikirinise

rbesta

çıklam

aa.

1.2.Fikirlem

äelem

entle

rini

kullana

rak,te

kstin

içinde

kiliini

kısada

nan

natm

aa,ö

zfikirle

rini

açıklamaa.

1.3.Aazda

nsözdägagauzdilinin

seman

tikakatego

riyalarınıesaba

almaa.

1.4.M

orfo-sintaksisno

rmalarını

doorukullanm

aa.

1.5.Lafetmektäken

dilerin

hem

lafedä

nkişin

insö

zyan

nışlıklarını

doorutmaa.

•Fikirin


ak.

•Dialagdartışmalarında

ken

dibakı-

şınıaçıklam

ak.

•Fikirle

mähe

myazdırm

atekstle

rikurm

ak;

•Türlü

tekstti

plerindä

sözle

rinm

a-an

asınıaçıklam

ak.

•Sino

nimnä

ranton

imnä

romon

im-

när,çokm

aana

lılafla

r.•

Diişilän(adlık,ade

rlik,işlikh.b.)

hemdiişilm

äz(n

ışann

ık,işten

nik

h.b.)sözpayların

ıkullanm

ak.

•Cü

mlelerido

orukurm

ak.

Speţ

ifika

term

innä

r:-

fikirlem

ä,-

yazdırm

a,-

diişilänsözp

ayları,

-diişilm

äzsö

zpayları.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-fik

irlem

ä,yazdırm

atekstlä

rkursunn

ar;

-özfikirin

iaçıklasınna

r;-

kend

ibakışınıaçıklasınna

r;-

tekstti

plerindä

sözle

rinm

aana

sınıaçıklasın

nar;

- sin

onim

nerian

tonimne

riom

onim

neri,çok

maana

lılafla

rıtanısın

nar,ku

llansınna

r;-

aazdan

sözdädiișilänhe

mdiișilm

äzsö

zpayların

ıkullansınna

r;-

yaratm

alaraan

alizyapm

aabilsinnä

r;-

sözünd

äcümläpayların

topikasın

ı(sıralıın

ı)kullansınna

r;-

fikiriniaçıklayrkan

,cüm

lelerido

orukursun

nar.

Prod

uktla

r-

tekstle

rinstrukturalarınıann

amak;

- artistik

kolaylıklarıbu

lmak;

- yaratm

alarda

temalarını,ba

șide

yaların

ıaçıklan

mak;

- literaturatekstle

rinana

liziniyap

mak;

- çokm

aana

lılafla

rıtanımak;

- sözünd

äcümläpayların

topikasın

ı(sıralıın

ı)kullanm

ak;

- sözünü

zeng

inne

tmäk;

- sözk

ulturasın

ıkullanm

ak.

2.1.Artistikhe

mdiilartistik

tekstle

riniann

amaa.

2.2.Te

kstle

rintü

rlüsti

llerin

iokuyu

p-an

namaa,spe

ţifikasın

ıesaba

almaa,lirikayaratman

ınekspre-

sivliiniann

amaa.

•Tekstin

artistikhe

mdiilartistik

stilin

iann

amak.

•Ba

kışın

ıargum

entle

mäk.

•Pe

rson

ajlarıyazdırm

ak.

•Yazıd

akend

ifikirin

i,du

ygularını

açıklamak.

•Fikirle

mä,yazdırm

atekstlä

r.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-türlü

tekstlä

rokusunn

ar(a

rtistikdiilartistik

),temalarını

yazsınna

r;-

özfikirin

iaçıklasınna

r;-

tekstle

rinsti

llerin

iann

asınna

r;-

lirikayaratm

anınekspresivliiniann

asınna

r;-

person

ajlaraharakteristik

aversinnä

r;

30

2.3.Lite

raturate

kstle

rinte

malarını,

bașide

yasın

ıbellietmää.B

așka

tekstle

rinte

malarınna

n,baș

ideyasınna

nyaraștırm

aa.

2.4.Orfog

ragiya,p

unktua

țiya

norm

alarınıdo

orukullanm

aa.

2.5.Gramati

kakuralların

ıdoo

ru

kullanm

aa.

•Lirik

ayaratm

alarında

artistikko

-laylıkların

ıbulmak.

•Oluşla

rın,p

ersona

jların

yazdırıl

-masında

dil/stilkolaylıkların

ıkul

-lanm

ak.

•Türlü

yaratmalarda

başid

eyasını

açıklamak.

•Artistik

ana

liziniyap

mak.

•İşliklerin

diişilm

esişindiki,geçmiş,

gelecekzaman

narda.

•Tekstle

risin

taksisä

görädo

oru

kurulm

ak.

•Fikirin

açıklan

masında

işlikhem

işten

nik,halişten

nikform

alarını

kullanm

ak.

•Orfog

rafiyahe

mpun

ktua

ţiya

prinţip

leriişten

nikhe

mhalişten

-niklafçevirtmelerindä

.Sp

eţifi

ka te

rmin

när:

-literarhem

non

literarte

kst,

-işlik,işten

nik,

-ha

liştenn

ik,

-dil/s

tilkolaylıkları.

-tekstle

rdäişliklerin

zaman

narın

ıide


r,an

aliz

yapsınna

r;-

işten

nikhe

mhalişten

nikçevirtmelerindä

durgu

çluk

nışa

nnarını

doorukullansınna

r.Pr

oduk

tlar

- pe

rson

ajlarıyazdırm

ak;

- lirikayaratm

alarında

fikirin

i,du


ak;

- orfografi

yahem

pun

ktua

ţiyaprinţip

leriişten

nikhe

m

haliştenn

iklafçevirtmelerindä

bilm

äk.

3.1.Te

kstin

stilin

ihem

tipinionu

niçinde

liinä

göräan

namaa.

3.2.Aazda

nhe

myazılıte

kstlä

rtürlü

maana

hem

funkțiy

astillerin

dä

hemjanralarda

,koruyarak

tekstin

strukturano

rmalarını

kurm

aa.

•Tekstin

strukturano

rmalarınıkur

-mak.

•Ba

kışın

ıargum

entle

mäk.

•Pe

rson

ajlarıyazdırm

ak.

•Yazıd

akend

ifikirin

i,du

ygularını

açıklamak.

•Fikirle

mä,yazdırm

atekstlä

r.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-türlü

tekstlä

rokusunn

ar,tem

alarınıyazsın

nar;

-özfikirin

iaçıklasınna

r;-

verilmiştemayagö

räta

kriryazsınna

r;-

tekstle

rinplanınıkursunn

ar;

-tekstle

rdälafla

rınm

aana


r;-

sözdäseman

tikakatego


r;

31

3.3.İșidilm

iștekstin

leksika-

gram

atikaözellikleriniesaba

almaa;sözdä

seman

tika

katego

riyalarınıkullanm

aa.

3.4.Verilm

iștemayagö

räta

krir

yazm

aa.

3.5.Orfog

ragiya,p

unktua

țiya

norm

alarınıd

oorukullanm

aa.

•Oluşla

rın,p

ersona

jların

yazdırıl

-masında

dil/stilkolaylıkların

ıkul

-lanm

ak.

•Ko

ntekstälafın

maana

sı(sem

anti-

kası).

•Plan

kurmak.

•İşliklerin

diişilm

esişindiki,geçmiş,

gelecekzaman

narda.

•Tekstle

risin

taksisä

görädo

oru

kurm

ak.

Speţ

ifika

term

innä

r:-

tekstin

stilleri,tipleri,

-kompo

ziţiyauygu

nnuu

,-

artistik

dem

ekliinkolaylıkları,

-alite

raţiy

a,te

krarlamak,

-po

ema.

-yazıd

akatlıişliklerido

orukullansınna

r;-

tekstle

rdäişliklerin

zaman

narın

ıide


r,an

aliz

yapsınna

r;-

işten

nikhe

mhalişten

nikçevirtmelerindä

durgu

çluk

nışa

nnarını

doorukullansınna

r.Pr

oduk

tlar

-pe

rson

ajlarıyazdırm

ak;

-yazıd

akend

ifikirin

i,du


ak,

-plan

kurmak;

-işliklerin

diişilm

esişindiki,geçmiş,gelecekza

man

narda

anna

mak;

-orfografi

yahem

pun

ktua

ţiyaprinţip

leriişten

nikhe

m

haliştenn

iklafçevirtmelerindä

bilm

äk.

4.1.Yașam

aksituațiyalarında

dialog

hem

mon

olog

sözünü

kullanm

aa.

4.2.Sözkulturasın

ın(e

tiketi

ni)

kuralların

ıbilm

ää.

4.3.Akti

vsesle

meyiuygun

land

ırmaa,

komun

ikati

vprințip

lerin

ikullanm

aa.

4.4.İn

form

ațiyan

ınkab

ul

edilm

esindä

merakland

ıını

göstermää.

4.5.Ken

diba

șınaokum

ayıilerle

tmää.

4.6.Yaratmalarda

etik

ahe

mkultura

paalılıklarınıtan

ımaa,b

elli

etmää.

4.7.Bilgilerin

äan

alizyapm

aa,

becerm

eklerin

iyașam

akta

uygu

nkullanm

aa.

•Mon

olog

tayadialog

taid

eyaları

hemargum

entle

rikabu

letm

äk.

•Dialog

taakti

vpa

yalm

ak,fi

kirin

iserbesta

çıklam

ak.

•Dialog

uilerle

tmäk.

•Non

verbal(b

aşkasö

zleşm

äktip-

leri)elemen

tlerin

i(mim

ika,jest)

kullanm

ak.

•Dialog

tabakışını(karşılıkbakışını)

açıklamak;

•Türlü

tekstti

pleri.

•Türlü

tekststilleri.

•Yaratm

alarda

etik

ahe

mkultura

paalılıklarınıide

ntifikaţiyalam

ak

(tanımak,b

ellietmäk).

Speţ

ifika

term

innä

r:-

mon

olog

,dialog,

-karşılıkba

kış,

-eti

ka,

-no

nverba

l(mim

ika,jest),

-tekststilleri,tipleri.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-dialog

dartışmalarında

akti

vpa

yalsın

nar;

-yaşamaksituaţiyalarında

dialoghe

mm

onolog

sözünü

kullana

bilsinn

är;

-farklıtemalaragö


ar,işliin

form

alarını

kullansınna

r;-

yaratm

alarda

etik

ahe


ıiden

tifikaţiy

alasınna

r(tanısın

nar,be

llietsinnä

r);

-an

alizkend

ibilgilerin

äyapsınna

r;-

kend

ibakışınıaçıklasınna

r.Pr

oduk

tlar:

-dialog

taakti

vpa

yalm

ak,fi

kirin

iserbe

staçıklam

ak;

-türlü

tekstti

pleriniann

amak;

-türlü

tekststilleribilm

äk;

-yaratm

alarıh

avezlänkurm

ak;

-kend


ak;

-kend

ibaşınaokum

ayıilerle

tmäk.

32

5.1.Aazda

nsözdäleksikahe

m

gram

atikayan

nışlıklarını

duym

aa.

5.2.İşidilm

iştekstin

leksika-

gram

atikaözelliklerin

iesaba

almaa;sözdä

seman

tika

katego

riyalarınıkullanm

aa.

5.3.Te

kstin

strukturasınıp

rakti

ka

işlerindä

ann

amaa.

5.4.Dialoglarıkurarkan,sö

zkultu

rasın

ıhem

etik

etini

kullanm

aa.

5.5.Yaratmalarda

etik

ahe

mkultura


ntifikaţiyalam

aa

(tanımaa,b

ellietmää).

•Aa

zdan

tekstle

rinöne

m-

nielemen

tleri(kom

unikati

vsitua

ţiyalar).

•Dialog

sözünü

ilerletm

äkhem

ba-

şarm

ak.

•Ko

ntekstt

älafın

maana

sı(sem

an-

tikası).

•Sino

nimne

ri,omon

imne

ri,anto-

nimne

riiden

tifikaţiy

alam

ak(tan

ı-mak,b

ellietm

äk).

•Almalafla

r.•

Kuralların

ıdoo

rukullanm

ak.

•Fikirin


ak.

•Dialog

dartışmalarında

ken

dibakı-

şınıaçıklam

ak.Leksik

a.•

Kend

ibakışınıargum

entle

mäk.

•Eti

kahem

kulturapaalılıkların

ıiden

tifikaţiy

alam

ak.

Speţ

ifika

term

innä

r:-

çokm

aanalılaflar,

-diişilänhe

mdiişilm

äzsö

zpa

ylarının,

-uygu

nsözlä

rhem

lafçevirtmeleri,

-ep

ikahe

mlirik

ape

rson

ajı,

-tekstti

pleri,tekststilleri.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

- tekstti

plerinin

içinde

kiliini,ö

zfikirin

i,ba

şide

yasın

ı,temasını,

strukturasını,işlem

inilerlenm

esiniann

asınna

r;-

inform

aţiyayılog

ikasıralıın

dagöräaazdan

açıklasınna

r;-

dialog

ude

vametm

ääbecersin

när;

- inform

aţiyayılog

ikasıralıın

agö

räaçıklasınna

r;-

tekstle

rdälafla

rınbaşm

aana

sını,ikinciliman


r;-

sözdäseman

tikakatego


r;-

yaba

ncılafl

arıd

oorukullansınna

r;-

tekstle

rdäyada

üüren

cilerin

başkasö

zünd

äleksikahe

m

gram

atikayan

nışlıklarınıd

uysunn

ar.

Prod

uktla

r:-

tekstin

özfi

kiri,başid

eyası,teması;

- inform

aţiyayılog

ikasıralıın

nıgöräaçıklamak;

- sözünd

äseman

tikakatego

riyalarınıkullanm

ak;

- sözünd

äleksikahe

mgramati

kayan

nışlıklarınıd

uymak;

- tekstin

problem

alısoruşların

acuvapverm

äk;

- kişin

ininform

aţiyane

etiniann

amak;

- kultu

rapaalılıkların

ıide

ntifikaţiyalam

ak.

33

Yılın

bitk

isin

dä so

n bi

lgilä

r hem

bec

erm

eklä

r:•

Sözünsitua

ţiyasını:kiminnä

n,ang

ınee

tlänlafedilertan

ımaa.

•Birkim

seyinlafetm

eninte

masını,özfikirin

inhem

nee

tiniann

amaa.

•Tekstibirkaçparçayabölmää,h

erbirp

arçanınad

ınıkoymaa.

•Cü

mlelerdäişliklerin

,işten

niklerinhem

halisten

neklire

nindü

zülm

esiiçinan

natm

aa.

•Kimitekstlerin

süjetin

iokuyu

p-diişti

rmää.

•Tekstido

oru,ann

amaklı,hızlıh

emdem

ekliokum

aa.

•Ga

gauzdilinintemelliteraturadoo

ruyazmaknormalarınıkullanm

aa.

•Dialog

tacüm

lelerin

tiplerinib

ulmaa.

•Lafetm

eninhem

yazman

ınaraların

dafa

rkınıb

ulmaahem

ona

argum

entv

ermää.

•Ke

ndininhem

başkasın

ınsö

zünä

hem

yazısına

kon

trolyap

maa.

•Takrird

änhem

yaratmad

anistedikleri:üü

sekmaana

lık,emoţiyalıkhem

uygun

nukkompo

ziţiyatarafın

danan

namaa.

Paal

ılıkl

ar:

•Ak

tivse

slemeyiu

ygun

land

ırmaa;kom

unikati

vprinţip

lerin

ikullanm

aa;informaţiyan

ınkab

uledilm

esindä

merakland

ıınıgösterm

ää.

•Yaşamaksituaţiyalarında

dialoghe

mm

onolog

sözünü

kullana

bilm

ää.

•Ke

ndibaşınaokum

ayıilerle

tmää;yaratmalarda

etik

ahe


ıide

ntifikaţiyalam

aa(tan

ımaa,b

ellietmää),an

alizyapm

aabe-

cerm

eklerin

iyaşam

aktauygun

kullanm

aa.

•Türlü


aa;ken


aa.

34

Söz temalarını kurmak için teklif edilän tekstlär

7-ci klas1. Vatan hem ana diliNikolay Tanasoglu „Bizim küü”Vasi Filioglu „Bucak”Kosti Vasilioglu „Kendi yurtluunda sıcak hem raat”, „Sana benim türküm” Dionus Tanasoglu „Vatana”Grigore Vieru „Ana dilindä”Petri Yalıncı „Kucaklȇȇrım”Petri Moyse „Bucak”

2. Şkola – kişiliin ilerlemäk çevresiKostaki Kosti „Saygılı bay Todur!”„Genä şkolaya”, „Bilgi hem ruh zenginnii”„Şkolabibliotekasında”

3. İlk gençlik (отрочество) hem dostluk Nikolay Baboglu „Görüntülär”Kosti Vasilioglu „Telefonda”Petri Yalıncı „İkikardaş”

4. İnsan hem ecel (kader)Vlad Karagançu „Üüsüzecel”Nikolay Baboglu „Ayva çiçekleri”, „Çiftçieceli”Stepan Bulgar „Damga”, „Topal”Stepan Kuroglu „Çoyunbiri”V. Suhomlinskiy „Haliz adam”Nikolay Tanasoglu „Sofi”.

Okumak için teklif edilän tekstlär7-ci klasGagauz halk yaratmaları (folklor)

Masallar„Dimitraş-Pıtıraş”, „Kül Pepeleşkası”

Literatura masalı Kosti Vasilioglu „Okunmuş su”

AnnatmalarDimitri Kara Çoban „Yolda karı”

35

Nikolay Baboglu „Eski adetlär batêrlar”Kosti Vasilioglu „Pavluşun dostu”, „Hoş geldiniz”Stepan Bulgar „Dolaşmak”Petri Çebotar „Aydarlı Adestä”,„Kıırma kokusu”Mariya Kuyumcu „Gel, anam, evä”

PoemaDionis Tanasoglu „Andrey Galaţan”

Şiirli masal Gavril Gaydarcı „Kara Kotoy”

ŞiirlärDionis Tanasoglu „Çalêrsazlar”, „Genç kasabam”, „Vatana”Dimitri Kara Çoban „Kotlon başında düşünmäk”, „Nereyä kim gider?”, „Eh, kardaşım, ba kardaş!”, „Gecä bulut”Nikolay Baboglu „Toprak”, „Sän, ecelim”, „Beklemäk”, „Yol-yolcaaz”Gavril Gaydarcı „Çatırık yolda”, „Tarafım diişer”Stepan Kuroglu „Girgin çoban”, „Tatlı ses”, „Canali”, „Allahtan izin”Kosti Vasilioglu „Sana benim türküm”, „Yollar”, „Renkli güz”, „Kış gecesi”, „Severim herbir zamanı”Mina Kösä „Yaşa, Bucaam – ana topraam!” „Fikir duuması”, „İlkyaz”, „İki usta”, „Kalmayayım borçlu”, „Eh, türküm”Petri Çebotar „Ana lafı”, „Uzaklıkta”, „Güz”Todur Zanet „Gagauz milli marşı”, „İnsana lääzım”, „Olun yalpak!”, „Anama kiyat”, „Bucaam”, „Ana dilim”, „Pınar”Todur Marinoglu „Sana, mamu!” „Sancılar”, „Güz duyguları”, „Yaamur”Vasi Filioglu „Üreemdän”, „Sevinerim”, „Cömertlik”, „Şen ol, Gagauzistan!”

Ezber üürenmäk için tekstlärAşaada verili tekst tiplerini teklif ediler ezber üürenmää:VII-ci klas: 3lirikalışiir,1fragmentpoemadan(1/3sayfa).

36

VIII

KLAS

Kom

pete

nţiy

a (s

ubko

mpe

tenţ

iya)

bi

rimne

riİç

inde

kilii

n bi

rimne

riÜ

üret

im iş

leri

hem

pro

dukt

lar

1.1.Sözkulturasın

ıkullana

rak,

dialog

,mon

olog

kurmaa,p

roekt

korumasında

payalm

aa.

1.2.Te

ksttä

oluşla

rınhrono

logiya

sıralıın

agö

räann

atmaa,ken

di

bakışın

ıpersona

jların

yap

tıkların

a,

türlü

olaylaragö

stermää,ken

di

poziţiyasınıargum

entle

mää,

inan

dırm

aa.

1.3.Serbe

st/bölün

mäzlafbirleșmelerin

i he

msa

däcüm

leninsoylarını

açıklamaa.

1.4.Lirikayaratman

ınana

lizindä

artistik

kolalıkların

nankullanm

aa.

1.5.Fikirlem

ätekstin

payların

strukturasınıaçıklam

aa,

inform

aţiyayıişle

ttirm

ää.

1.6.Lite

raturayaratmalarınınjanralarını

iden

tifikațiy

alam

aa(tan

ımaa,

bellietmää),ite

raturate

rminne

rini

aklın

datu

tmaa.

•Teksttä

oluşla

rınhrono

logiyasıralıı.

•Artistik

kolaylıkları(alego

riya,m

eta-

fora,giperbo

la,epitet,yaraştırm

ak,

tekrarlamak,anti

teza).

•Lirik

ayaratm

anınstrukturasınınele

-men

tleri:ritm

ika(urgularınsıralan-

ması);rifm

a(sıra

ların

sonu

ndasesy

akısım

uydurulması).

•Non

literar(b

aşkate

kstti

pleri)tekst-

leri(m

ektub-da

nışm

ak)

•Proe

kt:K

iyatnicäkultu

raobyekti.

Speţ

ifika

term

innä

r:-

serbest/bö

lünm

äzlafbirleşmesi,

-lirikayaratm

astrukturakompo

nent

-leri,

-tezis

,argum

ent,çıkış,

-ritma,intona

ţiya,se

sinte

mbrası,

-literaturakolaylıkları:alego

riya,m

e-tafora,giperbo

la,epitet,yaraştırm

ak,

tekrarlamak,anti

teza),

-diskusiya,deb

atı,p

roekt,

-sadä

cüm

lä.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-tekstle

riniçinde

kiliiniana

dilind

ähron

olog

iyasıralıına

,yakıntekstäyad

akısada

nan

natsınna

r;-

serbest/bö

lünm

äzlafbirleşmeleri,türlü

sadä

cüm

lelerin

soylarınısözün

däkullansınna

r;-

serbest/bö

lünm

äzlafbirleşmeleri,sadä

cüm

lelerdäba

şpa

ylarıh

emikincilipa

ylarıb

ulup

-açıklasınna

r;-

nonverba

lelemen

tlerin

i(ritmayı,intona

ţiyayıh

emse

sin

tembrası)ad

ekvatk

ullansınna

r;-

söztem

asınagö

rädialog,m

onolog

kursunn

ar;

-no

nlite

rar(ba

şkatekstti

pleri)tekstle

rinsti

llerin

itanısın

nar;

-lirikayaratm

alarınaan

alizyapa

rkan

,yaratman

ın

strukturasınınelemen

tlerin

iaçıklasın,artistik

kullansınna

r;-

dartışm

alarda

ken

difikirin

iserbe

staçıklasınna

r;-

fikirlem

ätekstin

payların

strukturasınıkoruyarak,tekst

düzsün

när.

Prod

uktla

r:-

serbest/bö

lünm

äzlafbirleşmeleri,türlü

sadä

cüm

lelerin

soyları;

-dialog

,mon

olog

(fikirle

mätekst);

-intervyu

;-

rollü

oyu

nnar;

-aazdan

prezentaţiyalarınkorum

ası(5minaazda

nsözä

veriler);

-aazdan

dok

ladlar.

37

2.1.Te

kstle

rido

oru,ann

amaklı,çab

uk,

duyguluhe

mdem

ekliokum

aa.

2.2.Lite

raturate

kstle

rindä

logika

seman

tika fragmen

tleräbölüp

,fragmen

tlerin

araların

dabaalantı

yı

göstermää.

2.3.Okumaktate

kstle

rdäserbest/

bölünm

äzlafbirleșmeleri,sadä

cümlelerin

soylarınıb

ulmaa.

2.4.Plana

görätekstle

riokum

aa.

2.5.Lite

rarh

emnon

literarte

kstle

rdä

türlü

okumakstrategiyaları

kullanm

aa.

2.6.Ken

diba

șınaokum

ayıilerle

tmää,

anadilin

iilerle

tmäkiçintü

rlü

sözlü

klärkullanm

aa.

•Literarh

emnon

literarte

kstle

rdätürlü

okum

akstrategiyaları.

•Lirikayaratmasında

logikaurgusu.

•Virtua

l/elektron

bibliotekası,on

un

soyları.

•Ke

ndibaşınaokum

ak.

•Ba

alan

tılısözhem

onu

nuu

rları:derin

maana

lı,kom

poziţiyauygu

nnuu

.•

Dooru,ann

amaklı,çab

uk,du

ygulu

hemdem

ekliokum

ak.

•Lieraturatekstle

rinlo

gika-sem

antik

afragmen

ti.Sp

eţifi

ka te

rmin

när:

-logika-sem

antik

afragmen

tleri,

-an

namaklı,çab

uk,du

yguluhe

m

demekliokum

ak,

-Virtua

l/elektronbibliotekası,

-gagauzçate

rminnä

rsözlüü,

-lafla

rınm

aana

sınıaçıklam

aksö

zlüü

h.b.,

-kompo

ziţiyauygu

nnuu

,-

anotaţiya.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

- tekstle

rido

oru,ann

amaklı,çab

uk, du

yguluhe

m

demekliokusun

nar;

- lirikayaratm

asınıd

emekliokusun

,log

ikaurgu

sunu

kullansınna

r;-

enilafl

arınm

aana

sınıtürlüsö

zlüklerdä

bulsunhe

m

açıklasın

nar;

- virtua

l/elektronbibliotekasın

ınsp

eţifikasın

nan

tanışsınna

r;-

literaturatekstle

rindä

logika-sem

antik

a fragmen

tlerä

bö

lsün,fragmen

tlerin

araların

dabaalantı

yıgöstersinnä

r;-

sadä

cüm

leninba

șhem

ikincilipa

ylarınıb

ulsunn

ar;

- okun

muște

ksttä

serbest/bö

lünm

äzlafbirleșmeleri

bulsu

nnar,çeșitlerinib

ellietsin

när;

Prod

uktla

r:-

tekstle

rido

oru,ann

amaklı,çab

uk,d

uygu

luhem

dem

ekli

okum

ak;

- türlü

sözlü

klärläniș;

- kiyatla

niş;

- virtua

l/elektronbibliotekasın

nantanışm

ak;

- kend

ibaşınaokum

ak.

3.1.Üüren

mäkkon

trolhem

yarad

ıcılık

ișlerini:fik

irlem

äteksti,ano

tațiy

a,

mektub-da

nıșm

ak,d

ialog,yazdırm

a(in

teryer,o

byekt),ese,referat,

person

ajınyaliteraturakahram

anın

harakteristi

kasın

ıhem

türlü

garamati

kasınıșalarıyazm

aa.

3.2.Yazılıfo

rmad

alirikatekstin

äkomen

tariy

ayapm

aa.

•Yazm

akustalıı.

•Ko

ntrolh

emyarad

ıcılıkişleri.

•Lirik

ayaratm

asınınyazılıana

lizi.

•Tekstle

rdäserbest/bö

lünm

äz.

lafbirleşmelerin,sad

äcümlelerin

soylarınkullanılm

ası-yazılm

ası.

•An

adilin

inorfog

rafiyaprinţip

leri.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-verilialgoritm

ayatürlü

tekstlä

ryazsın

nar;

-sözs

ituaţiyasınagö

rädialog,m

onolog

düzsünn

är;

-tekstle

rdän

serbest/bö

lünm

äzlafbirleşmeleri,sadä

cümleninpa

ylarına(sub

yekt,p

redikat,be

llilik,

tamam

nık,hallık)sintaksisan

alizinigerçekleştirsin

när;

-do

oruyazm

akiçinm

orfologiyahem

sintaksis

kuralların

ıkullansınna

r;

38

3.3.Te

kstle

rdäserbe

st/bölün

mäz

lafbirleşmeleri,türlü

sadä

cümlelerin

soylarınıkullanıp-

yazm

aa.

3.4.Ana

diligramati

kasın

ınsp

eţifikasın

ıhe

mözellikleriniyazmaktahesab

aalmaa.

3.5.Yazmakustalıın

ı,kırnaklıını

ilerle

tmää.

Speţ

ifika

term

innä

r:-

serbest/bö

lünm

äzlafbirleşmelerin

analizi,

-sadä

cüm

leninsin

taksisan

alizi,

-orfografi

yaprin

ţipleri,

-var,yoktip

predikatı,

-birb

aşpa

ylıcüm

lelerin

soyları,

-be

lliüzlü

cüm

lelär,

-be

llisiz

üzlü

cüm

lelär,

-üzsüzc

ümlelär,

-bü

tünn

eştiriciü

zlücüm

lelär,

-işliktänhe

madlarda

npred

ikat,

-ha

llıklarınçeşitlreri:erh

emza

man

ha

llıkları,nıcelik,n

ekad

arlık,seb

ep,

neethallıkları).

-orfografşya,pun

ktua

ţiya,se

man

tikakuralların

ıhesab

aalıp,küçeräkann

atma,yazdırm

a(in

teryer,o

byekt)

tekstle

ri,ano

taţiy

a,m

ektup-da

nışm

akverilite

malara

göräyazsın

nar;

-sadä

cüm

lerikullana

rak,yazdırm

atekstle

rinid

üzsünn

är;

-lafbirleşmelärlänsadä

cüm

lelärd

üzsünn

är;

-ba

şpersona

jınharaktestilkasınıyazsın

nar;

-birlirikate

kstin

äkomen

tariy

ayazsınna

r;-

tekstle

rdäyann

ışlıklarıtanısın

nard

ado

orutsunn

ar.

Prod

uktla

r:-

sumati

vtestlär;

-form

ativtestlär;

-individu

aliş(p

ortfo

lio);

-yaratm

a-yazdırm

a;-

anotaţiya;

-mektup-da

nışm

ak;

-yaradıcılıkişi.

4.1.Lite

raturanınrolunu

cüm

näinsan

paalılıklarınoşturmasında

real

yaşamaktagörmää,ann

amaa.

4.2.Yaratmalarda

etik

ahe

mkultura


ntifikaţiyalam

aa

(tanımaa,b

ellietm

ää).

4.3.Başkakayna

klarınyardımınna

n(yardımcıliteraturaylan

,yayınn

arlan/pu

bliţistikaişlärlä

n,

televide

niyaylan

,interne

tresurslarla

n)inform

aţiyayı

literaturad

ayada

kon

kretyaratmayı

bulm

aahem

kullanm

aa.

•Literaturanınrolucüm

näinsanpa

alı-

lıkların

oşturmasında

.•

Etikahem

kulturapaalılıkları.

•Yardım

cıkayna

klar:yayınna

r/pu

bliţistikaişleri,te

levide

niya,inter

-ne

tresursla

rı.

Speţ

ifika

term

innä

r:-

yayınn

ar/pub

liţisti

kaişleri,

-internetre

sursları,

-cümnä

insanpa

alılıkları,

-grup

alarda

hem

individu

alproektlä

r.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-

eniterminnn

erisözün

dä,yaşam

aklanba

alayıp,

kullansınna

r;-

kullana

rakdilin

artistikkolalıkların

ı1-1,5te

fterk

adar

tekstd

üzsünn

är;

-radiohe

mte

levide

niyakolverim

nerin

sesle

mesi,on

nara

kend

iano

taţiy

asınıyazsın

nar;

-an

alizyapm

akbecermeklerin

iyaşam

aktauygun

kullansınna

r;-

tekst„

Nicäbä

nüü

rend

imgagau

zdilini”yazsınna

r;-

grup

alarda

hem

individu

alproekti„A

nadilingelecää

bizim

elim

izdä”hazırlasınna

r;-

kend

ibaşınaokum

ayıilerle

tsinnä

r.

39

4.4.Gramati

kanormalarınagö

rädoo

ru

yazm

ayasın

aşmaahem

yaşam

akta

kullanm

aa.

4.5.Dialogtaaktiv

payalm

aa,G

agau

zdilin

dälafetm

ääistediinigösterm

ää,

sözk

ulturasın

ıkullanm

aa.

Prod

uktla

r:-

verilip

aram

etralaragörätekstlä

r;-

grup

alarda

işhem

individu

alproektlä

r„An

adilin

gelecää

bizim

elim

izdä”h.b.

-ese;

-rollerägöräoyun

nar.

5.1.Okunm

uşhem

ann

adılm

ışmillet

kontekstiniçinde

kiliiniann

ayıp-

kabletmää.

5.2.Artistik,bilimsti

llerin

janralarını

seçm

ää/ayırm

aa.

5.3.İn

sann

ıkpaalılıkların

hem

dün

nä

bakıșla

rınınkategoriyalarını(iilik,

dooruluk

,insan

nık,hesap

lık,

gözellik)ann

amaa.

5.4.Türlüsö

zleșm

äkkom

unikațiyasında

pa

yalan

narakıymetlikhem

tolerantlıkgösterm

ää.

5.5.Sözze

nginniinilerletm

esindä

au

diok

iyatların

faydalıın

ıduy

maa.

•Söze

tiketi

.•

Sözle

şmäkkuralları.

•Ba

alan

tılısöztipleri,sözs

tilleri

(artistik,bilim).

•Artistik

yaratmasıh

emonu

nan

alizi.

•Fikirle

mäsözünpa

yları:tezis

,argu

men

tlär,çıkış.

•Lirik

ayaratm

asınınözellikleri.

•Dialog

larsözleşm

äksituaţiayaların

da.

Speţ

ifika

term

innä

r:-a

rtistik,bilimsti

llerin

janraları,

-lirikayaratması,

-ano

taţiy

a,

-rifm

a,ritm

,-m

ektub-da

nışm

ak,

-giperbo

la,

-aud

iokiyatla

r.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-non

verbalelemen

tlerin

iade

kvatkullansınna

r;-o

kunm

uşhem

ann

adılm

ışmilletkon

tekstin

başid

eyasını,

temasını,strukturasını,özelliiniaçıklasınna

r;-a

rtistikhe

mbilimsti

llerin

janralarınfa

rklıınıduysunn

ar;

-disk

usiyad

a,dialoglarda

payalsınn

ar,seslesin

när;

-sözte

malaragö

rädialaog

laradapa

yalsın

nar;

-aud

ioyaratmasınıseslesin

när,sözz

engiiniin

iilerle

tsinnä

r.

Prod

uktla

r:-yazdırm

a,inform

aţiyalıtekstlär;

-dialog;

-sözte

malarasözle

şmäksituaţiyaları;

-rad

io,televiden

iyayıseslemäk;

-disk

usiya.

40

Yılın

bitk

isin

dä so

n bi

lgilä

r hem

bec

erm

eklä

r:•

Başkakayn

akların

yardımınna

n(yardımcıliteraturaylan

,yayınna

rlan/pu

bliţistikaişlärlä

n,te

levide

niyaylan

,interne

tresursla

rlan)

inform

aţiyayılite

raturada

yad

akonk

rety

aratmayıb

ulmaahem

kullanm

aa.

•Ga

gauzdilininliteraturano

rmalarınıd

ialektt

änayırm

aa.

•Teksttä

oluşla

rınhrono

logiyasıralıına

göräan

natm

aa,ken

dibakışınıpersona

jların

yap

tıkların

a,tü

rlüolaylaragö

stermää,ken

dipoziţiyasın

ıargu

men

tlemää,ina

ndırm

aa.

•Ke

ndibaşınaokum

ayıilerle

tmää,ana

diliniilerletm

äkiçintü

rlüsö

zlüklärkullanm

aa.

•Tekstle

rdän

serbest/bö

lünm

äzlafbirleşmelerinä,sa

däcüm

leninpa

ylarına(sub

yekt,p

redikat,be

llilik,tam

amnık,hallık)sintaksisan

alizini

gerçekleştirm

ää.

•Üüren

mäkkon

trolhem

yarad

ıcılıkişlerini:fik

irlem

äteksti,ano

taţiy

a,m

ektub-da

nışm

ak,d

ialog,yazdırm

a(in

teryer,o

byekt),ese,referat,

person

ajınyaliteraturakahram

anınharakteristik

asınıh

emtü

rlügramati

kasınışla

rıyazm

aa.

•Literarh

emnon

literarte

kstle

rdätürlü

okumakstrategiyalarıkullanm

aa.

•Lirik

ayaratm

anınstrukturasınınelemen

tlerin

i:ritmika(urgularınsıralanm

ası);rifm

a(sıra

ların

sonu

ndasesy

akısım

uydurulması)

iden

tifikaţiy

alam

aa(tan

ımaa,b

ellietm

ää).

Paal

ılıkl

ar:

•Türlü

sözle

şmäksituaţiyalarında

poz

itiv

davr

anış

ınıh

emhatı

rlıklefede

nnerägö

stermää.

•Yaşamakpaalılıkları:gramati

kanormalarınagö

rädoo

ruyazmayasın

aşmaahem

yaşam

aktakullanm

aa.

•Türlü


aa;ken


aa.

•Dialog

taakti

vpa

yalm

aa,gagau

zdilind

älafetm

ääistediinigösterm

ää,sözkulturasın

ıkullanm

aa.

41

Söz temalarını kurmak için teklif edilän tekstlär8-ci klas1. Vatan hem ana diliNikolay Baboglu „Masallı toprak”, „Yazımız-üzümüz” Gavril Gaydarcı „Saalıcaklan, ana tarafım”Kosti Vasilioglu „Vatanım-Bucak” Dionis Tanasoglu „Büüttün beni”Mina Kösä „Ayozlu dilim”Todur Zanet „Atılma dilindän, halkım!”Vatan içinMoldova Vatanı

2. Bän hem cümnäNikolay Tanasoglu „Sofi” (fragment)Nikolay Baboglu „Demirçu”Gagauz legendası „Bayır oolu”Kosti Vasilioglu „Pantinin şekeri”Nejdet Esir „Dilenci”Konstantin Kreţu „Tilki hem üzüm”Bizim üüredicimizZengin adam.

3. Zaman hem istoriyaDionis Tanasoglu Uzun kervanromanındanfragment„Bitki göçmäk”Dionus Tanasoglu „Uzak dedäm”Dimitri Kara Çoban „Eski Bucak”,Nikolay Baboglu „Düün”Nikolay Baboglu „Mumnar saalık için” (fragment)Todur Zanet „Aaçlık kurbannarı” (fragment)

4. Gerçeklik hem umutBibliya uşaklara deyni Yatalak hastanın alıştırmasıNikolay Baboglu „Ömür”Galina Sirkeli „Acızgannık”TekstLüdvigvanBethoven (üürenmäk kiyadı)Tekst Neyä düşünerlär çocuklar? (üürenmäk kiyadı)Tekst İnsanın saalıı için (üürenmäk kiyadı)Tekst Vasi hem Aleksi (üürenmäk kiyadı)

42

Okumak için teklif edilän tekstlär

8-ci klasGagauz halk yaratmaları (folklor)

Masallar„Arif tilki”, „Kelcä-Külcä”

Gagauz legendası „Bayır oolu”

AnnatmalarNikolay Tanasoglu „Sofi” (fragment).Nikolay Baboglu „Demirçu”Kosti Vasilioglu „Pantinin şekeri”

FabulaKonstantin Kreţu „Tilki hem üzüm”

ŞiirlärDionis Tanasoglu „Büüttün beni”, „Uzak dedäm”, „Düzen türküsü”*, „İnanım”*Dimitri Kara Çoban „Eski Bucak”, „Sabaa”, „Temirä içindä”, „Karı”Nikolay Baboglu „Masallı toprak”, „Dayma düşlerimä geler”Gavril Gaydarcı „Saalıcaklan, ana tarafım”, „Büük yaamurun ardına”StepanKuroglu „Şükürüm herbir insana”, „Kısmetliyim”, „Yıldızlı kaar”, „Saa-selemnik”, „Sızıntılarım”Kosti Vasilioglu „Vatanım-Bucak”, „Durgun, yolcu”, „Kolada”Mina Kösä „Ana topraam”, „Bana ilin geler”, „Topraan kokusu”, „Ayozlu dilim” Todur Zanet „Atılma dilindän, halkım!”, „Ekmek için söz”, „Zamannayêrsın, evim!” Lüba Çimpoeş „Havezlik”, „Yaamurlu hava severim”

Ezber üürenmäk için tekstlärAşaada verili tekst tiplerini teklif ediler ezber üürenmää:VIII-ci klas: 3lirikalışiir,epikateksstänfragment(1/2sayfa).

43

IX K

LAS

Kom

pete

nţiy

a (s

ubko

mpe

tenţ

iya)

bi

rimne

riİç

inde

kilii

n bi

rimne

riÜ

üret

im iş

leri

hem

pro

dukt

lar

1.1.M

onolog

sözünü

dialog

sözünd

änayırtmaa.

1.2.Dialogda

rtışm

alarında

akti

volmaa.

1.3.Aazda

nsözdägagauzdilinin

leksikagram

atikanormalarını

kullanm

aa.

1.4.Lafetmektäsintaktik

sisilişk

ilerin

ido

orukullanm

aa.

1.5.Ken

difikirin

iaçıklayıp,

person

ajların

moraldurum

narın

ıyazdırm

aa.

1.6.Lafetmektäsö

zetik

etin

kuralların

ıkullanm

aa,lefed

enin

bakışın

ıesaba

alm

aa.

•Mon

olog

:ann

atmateksti,yazdırm

ateksti,

argu

men

tlite

kst.

•Fikirin


ak.

•dialogda

rtışm

alarında

ken

dibakışınıaçık-

lamakhem

argum

entle

mäk.

•persona

jlaraharakteristik

ayapm

ak.

•Özh

emkıyna

şmaana

,ikincilim

aana

.•

Sino

nimnä

r,an

tonimnä

r;om

onim

när,çok-

maana

lılafla

r.•

Neo

logizm

alarındoo

rukullanılm

ası.

•Sözdäyann

ışlıkların

ındoo

rudu

lması.

•Lafbirleşmelerinçeşitleri;cümleninbirsoy

payları;bü

tünn

eştiricilafl

ar;koyulmalafla

r,da

nışm

aklar.

•Sadä

cüm

lä;katlıcümlä.

•Ba

alayıcılarh

emilişk

iliklafla

rkatlıcümle

-dä

.•

Durguçluknışann

arı(pu

nktuaţiya)

•Pe

rson

ajların

ınm

oralhem

fizik

adu

rumna

-rı;persona

jlarıyaraştırm

ak.

Speț

ifika

term

innä

r:-

lirikayaratm

anınstrukturakompo

nentleri,

-an

otaţiya,

-diskusiya,deb

at.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

˗m

onolog

hem

dialogkurm

aabecersin

när;

˗dartışmalarda

ken

difikirin

iserbe

staçıklasınna

r;˗yaratmakursun

nar;

˗sinon

imne

rin,anton

imne

rin,o

mon

imne

rinyardımın

-na

nsözünü

zeng

inne

tsinnä

r;˗tekstlerdäçokm

aana

lılafla

raana

lizyap

sınna

r;˗işidilm

iştekstle

rdäyann

ışlıklarıbu

lsunn

arhem

doo

-rutsun

nar;

˗m

etod

ları,çalım

narıkullana

rak,persona

jlaraharakte

-ristik

aversinnä

r.Pr

oduk

tlar:

-m

onolog

,dialog

,türlüsö

zleşm

äksituaţiyaları,

-tekstäsadä

hem

katlıplan

kurmak,

-persona

jların

harakteristik

ası,

-şiiriezbelem

äk,

-artistikyaratm

alarınjanralarınıb

ellietmäk,

-artistikkolaylıkların

ı(alegoriya,m

etafora,giperbo

la,

epite

t,meton

imiya,yaraştırmak,tekrarla

mak,

antiteza)bilm

äk,

-tekstt

äkimilafl

arınkıyna

şmaana

sınıaçıklam

ak,

-şiirinstrukturaelem

entle

rini:rifma,ritm

ika,

-literaturate

kstle

rininsü

jeti,strukturası,ep

izodları,

-cüm

läpayların

ınhem

cüm

lelerin

teksttä

dem

eklii,

-koyulmalafla

rhem

cüm

lelär.

44

2.1.Lite

raturahem

non

literar(b

aşka

tekstti

pleri)tekstle

rinitan

ımaa.

2.2.Te

kstle

ridu

yguluhe

mdem

ekli

okum

aa,ö

zfikirin

iann

amaa.

2.3.Te

kstilogikase

man

tika

fragmen

tlerin

äbö

lmää,

fragmen

tleriad

lamaa.

2.4.Lite

raturate

kstle

rinin

temalarını,ba

şide

yaların

ıaçıklamaa,b

aşkate

kstle

rin

temalarınna

n,başid

eyalarınna

nyaraştırm

aa.

2.5.İkip

ersona

jıyaraştırıp

,ha

rakteristi

kayap

maa;ken

di

bakışla

rınıp

ozitivhe

mnegati

vpe

rson

ajlaraaçıklam

aa,

yaşamaklanba

alan

tıkurm

aa.

2.6.Okunm

uşte

kstiad

lamaa,p

lan

kurm

aa,tekstinprob

lemasını

bellietm

ää.

•An

natm

alirik

atekstle

rininstrukturası.

•Teksttä

oluşla

rınhrono

logiyasıralıı.

•Artistik

kolaylıkları(alego

riya,m

etafora,

gipe

rbola,epitet,fone

tikatekrarlaması,

yaraştırm

ak,tekrarla

mak,anti

teza).

•Ep

ikahe

mlirik

ayaratm

alarına(eserle

rinä)

analiz.

•Lirik

ageroyu

nunep

ikageroyu

ndan

farkını

açıklamak.

•Artistik

kolaylıkların

ıtekstlerdä

iden

tifikaţiy

alam

ak(tan

ısın,bellietsin).

•Teksttä

kim

ilafl

arınkıyna

şmaana

sı.•

Şiirinstrukturaelem

entle

ri:ritm

ika(ur-

guların

sıralanm

ası);ölçü,rifm

a(sıra

ların

sonu

ndasesy

akısım

uydurulması).

•Ep

ika,lirik

a,dramati

kaeserle

rinözellii.

•Non

literatura(başkate

kstti

pleri)tekstlä

r.•

Publiţistika,o

fiţial-izm

etçiliksti

lindä

tekst-

lär.

•Literaturayaratmalarınınse

man

tikastruk-

turası;planınstrukturası.

•Pe

rson

ajlarıyazdırm

ak:m

oralhem

fizik

du

rumna

rı.•

Cümläpayların

ınhem

cüm

lelerin

teksttä

de

meklii;koyulmalafla

rhem

cüm

lelär.

•Arha

izmalar,n

eologizm

alar.K

urululafla

r,katlılafla

r.•

Literaturate

kstle

rindä

stilistik

aelem

entle

ri.Sp

ețifi

ka te

rmin

när:

-alegoriya,giperbo

la,anti

teza,m

eton

imiya,

-fone

tikatekrarlaması.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

˗epikahem

lirik

ayaratm

alarına(eserle

rinä)ana

lizyap

-sın

nar;

˗lirik

ageroyu

nunep

ikageroyu

ndan

farkınıaçıklasın

-na

r;˗artistikkolaylıkların

ıtan

ısınn

ar;

˗lirik

ayaratm

alarının(e

serle

rinin)strukturasın

aan

aliz

yapsınna

r;˗türlüte

kstle

rininsti

llerin

itan

ısınn

ar;

˗tekstleridu

yguluokusun

nar;temasınıözfi

kirin

isüjeti

-niaçıklasınna

r;˗tekstlerifragmen

tleräbölsünn

är;p

lankursun

nar;he

r-birfragm

entiad

lasın

nar;

˗literaturate

kstle

rininte

malarını,ba

şide

yaların

ıbelli

etsin

när;ba

şkatekstle

rinte

malarınna

n,başid

eyala-

rınna

nyaraştırsınna

r;˗persona

jlaraharakteristik

aversin;ken

dibakışınıaçık-

lasın

nar;

˗tekstlerdädilin

zeng

inne

tmäkyolların

ıbellietsin

när;

literaturayaratm

alarda

arhaizm

alarıtan

ısınn

ar.

Prod

uktla

r:-epikahem

lirik

ayaratm

alarına(eserle

rinä)ana

liz;

-artistikkolaylıkların

ıtan

ımak,b

ellietm

äk;

-persona

jların

yap

tıkların

aan

aliz;

-tekstleribö

lmäk,p

lankurm

ak,b

ölün

müşfragmen

tleri

adlamak;

-persona

jlaraharakteristik

a;-artistikkolaylıkların

ıbulmak;

-arhaizm

alarıtan

ımak.

45

3.1.Te

kstk

urulmasında

dilin

orfografi

ya,p

unktua

ţiya,

sintaksiskuralların

ı,prinţip

lerin

ibilm

äähem

doo

rukullanm

aa.

3.2.Türlüte

malaragö

räte

kst

kurm

aa.

3.3.Argum

entlite

ksty

aratmaa.

3.4.Lite

raturayaratmalarınınartistik

kolaylıkların

ıduy

maa;m

orfo-

sintaksiskatego

riyalarınıesaba

almaa.

3.5.Sad

ähe

mkatlıcümlelerin

soylarını,yazıd

aon

narda

durguçluknışann

arınıd

ooru

kullanm

aa.

3.6.Lite

raturayaratmalarında

sözün

zeng

inne

tmäkyolların

ıizle

mää.

•Sadä

cüm

lä,katlıcümlä;cüm

läpayları;

dalsızk

atlıhe

mdallıkatlıcüm

lelär(be

llilikçi

dallıcüm

lä,tam

annıklıd

allıcümlä,h

allıklı

dallıcüm

lä).

•Pu

nktuaţiyanışann

arınındoo

ru

kullanılm

ası.

•Morfologiyahem

sintaksis

kuralların

ıkul

-lanm

ak.

•Ke

ndifi

kirin

i,du

ygularınıyazıdaaçıklamak.

•Oluşla

rın,p

ersona

jların

yazdırılmasında

,dil,

stilkolaylıkların

ıkullanm

ak.

•Plan

kurmak.

•Tekstle

räkom

entariy

ayapm

ak.

•Argu

men

tlite

kstin

strukturası.

•Prob

lemasınıb

ellietmäk,çıkışyapm

ak.

•Türlü

temalaragö

rädartışmalar.

Speț

ifika

term

innä

r:-b

ellilikçidallıcümlä,

-tam

annıklıd

allıcümlä,

-hallıklıda

llıcüm

lä.

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-cüm

läpayların

a(sub

yekt,p

redikat;be

llilik,tamam

nık,

hallık)sintaksis

ana

lizinigerçekleştirsin

när;

-dalsız

katlıhe

mdallıkatlıcüm

leleri(bellilikçidallı

cümlä,tam

annıklıd

allıcümlä,h

allıklıda

llıcüm

lä)

tekstle

rdätanısın

narh

emana

lizyap

sınna

r;-b

aalayıcılarıhe

mpun

ktua

ţiyayıd

oorukullansınna

r;-verilite

malaragö

räfikirle

mä,yazdırm

atekstle

rini

kursun

nar,fik

iriniaçıklasınna

r;tekstle

räkom

entariy

ayapsınna

r;-kurulutekstle

rdäfik

irba

alan

tılarıgerçekleştirsin

när;

-tekstleristrukturaycakursunn

ar:kom

poziţiya,oluşla

rın

ilerle

mesi,kulm

inaţiya,çıkışyapsınna

r;Pr

oduk

tlar:

-fikirle

mätekstk

urmak;

-cüm

läpayların

asin

taksisan

alizi;

-tekstleräkom

entariy

a;-kurulutekstle

däfikirin

baalantı

sı;-kurulutekstle

rindoo

rustrukturası.

4.1.Yaşam

aksituaţiyalarında

dialog

hemm

analog

sözünü

kullanm

aa.

4.2.Sözkulturasın

ın(e

tiketi

ni)

kuralların

ıbilm

ää.

4.3.Lite

raturanınrolunu

real

yaşamaktaann

amaa,

yaratm

alarda

etik

ahe

mkultura

paalılıklarınıtan

ımaa,b

elli

etmää.

4.4.Lafetmektäken

dibakışını,

kayıllını,inkärliinigösterm

ää.

•Mon

olog

tayadialog

taid

eyalarıh

em

Argu

men

tlerikabu

letm

äk.

•Dialog

taakti

vpa

yalmak.

•Fikirin

iserbe

staçıklam

ak.

•Dialog

ude

vametm

äk;n

onverbal(b

aşka

sözle

şmäktipleri)elem

entle

rini(mim

ika,

jest)kullanm

ak.

•Dialog

takarşılıkbakışınıaçıklam

ak;

•Türlü

tekstti

plerih

emsti

lleri;

•Yaratm

alarda

etik

ahe

mkultura


ntifikaţiyalam

ak;

•An

alizyapm

akbecermeklerin

iyaşam

akta

uygu

nkullanm

ak;

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-dialog

dartışmalarında

akti

vpa

yalsın

nar;

-yaşamaksituaţiyalarında

dialoghe

mm

onolog

sözünü

kullana

bilsinn

är;

-no

nverba

lelemen

tlerisözdäkullansınna

r(mim

ika,

jest);

-farklıtemalaragö


ar;

-no

nlite

raturayaratmaları(yalvarım

,bild

irim,

kurik

ulum

Vita

e/SV-i)kursunn

ar;

-sözünü

zeng

inne

tsinnä

r;-

yaratm

alarda

etik

ahe


ıaçıklasın

nar;

46

4.5.Yaratmad

akıp

ersona

jların

yaptı

klarınıkan

tarakoymaa.

4.6.Zan

aata

yırm

asında

ken

diyolun

ubu

lmaa,lite

raturapersona

jların

örne

kleriniesaba

alm

a.

•Türlü


ak;

•Ke

ndibaşınaokum

ayıilerle

tmäk.

Speț

ifika

term

innä

r:-

referat,

-yalvarım

,bild

irim,

-kurik

ulum

Vita

e/SV-I.

-an

alizkend

ibilgilerin

äyapsınna

r,yaşamakta

becerm

eklerin

iuygun

kullansınna

r;-

türlü

yaratmalarhavezlänkursun

nar.

Prod

uktla

r:-

dialog

taakti

vpa

yalm

ak,fi

kirin

iserbe

staçıklam

ak;

-türlü

tekstti

pleriniann

amak;

-türlü

tekststilleribilm

äk;

-yaratm

alarıh

avezlänkurm

ak;

-kend


ak;

-kend

ibaşınaokum

ayıilerle

tmäk.

5.1.O

kunm

uşhem

ann

adılm

ışmillet

kontekstiniçinde

kiliiniann

ayıp–

kabletm.

5.2.Türlütiptekstle

riniçinde

ki-

liinidikatlısesle

mää,sözlü

inform

aţiyasınınözfi

kirin

i,temasını,strukturasını,işlem

in

ilerle

nmesiniann

amaa.

5.3.Ken

difikirin

iaçıklayıp,p

ersona

j-ların

moraldurum

narın

ıyazdır-

maa,h

arakteristik

ayapm

aa.

5.4.İşid

ilmiştekstin

leksika-gram

ati-

kaözelliklerinih

esab

aalmaa.

5.5.Türlüsö

zleşm

äk

komun

ikaţiyasında

payalan

nara

kıym

etlikhem

tolerantlıkgöster-

mää.

5.6.Predm

etiniçinde

kiliinä

göräkimi

işidilm

işşiirle

rinyaprozayarat-

malarınbelliedilipa

ylarınıezber

üürenm

ää.

•Sözlü

inform

aţiyasınınözlafl

arı.

•Yazdırm

atekstlä

r.•

Türlü

temalaragö

rädialoglar.

•Aa

zdan

sözdäno

nverba

lelemen

tleri.

•Lafetm

ektänon

verbalelemen

tlerin

inkulla

-nılm

ası.

•Literaturanormaları.

•Ha

lklafetm

esininözellikleri.

•Sözlü

inform

aţiyasında

sintaktik

sisilişk

ileri-

nihesab

aalmak.

•Türlü

tiptekstle

rinproblem

aları.

•Sadä

hem

katlıplan

ınstrukturası;

•Pe

rson

ajların

moralhem

fizik

durum

narın

ı.Pe

rson

ajlarıyaraştırm

ak.

•Gr

upad

aişlärkän,başkasın

ıdikatlısesle

-mäk.

•Mon

olog

tayadialog

taid

eyalarıh

emargu-

men

tlerikabletmäk.

•Dialog

taakti

vpa

yalmak,fi

kirin

iserbe

st

açıklamak.

Speț

ifika

term

innä

r:-

tezis

,-

argu

men

t

Sözl

eşm

äk h

em iş

lerin

çeşi

tleri:

-okun

muşte

kstle

rintiplerinib

ellietsinnä

r,ba

şideyasını,temasını,strukturasını,özelliiniaçıklasınna

r;-

nonverba

lelemen

tlerin

iade

kvatkullansınna

r;-

sözdäliteraturano

rmalarınıd

oorukullansınna

r;-

cümlelerisin

taksisä

görädo

orukursun

nar;

-tekstle

riniçinde

kiliinä

sadä

hem

katlıplan

ursun

nar;

-metod

ları,çalım

narıkullana

rak,persona

jlara

harakteristi

kaversin

när;

-grup

adaişlem

ääbecersin

när;

-dialog

,mon

olog

sözünü

kursunn

ar.

Prod

uktla

r:-

tekstle

rintipleriniayırm

ak,

-no

nverba

lelemen

tlerin

kullanılm

ak,

-sadä

hem

katlıcümlelerikurm

ak,

-pe

rson

ajlaraharakteristik

a,

-dialog

taakti

vpa

yalm

ak,

-fik

iriniaçıklayıp,yaratmakurm

ak,

-dialog

proţesin

däken


ak,

-fra

zeologiyakonstrukţiyalarınınsö

zdäkullanılm

ak.

47

Yılın

bitk

isin

dä so

n bi

lgilä

r hem

bec

erm

eklä

r:•

Grup

adaişlärkän,dikatlıse

slemää.

•Mon

olog

tayadialog

taid

eyalarıh

emargum

entle

rikabu

letm

ää.

•Dialog

taakti

vpa

yalmaa,fi

kirin

iserbe

staçıklam

aa;d

ialog,m

onolog

sözünü

kurmaa.

•Ke

ndibaşınaokum

ayıilerle

tmää;yaratmalarda

etik

ahe


ıide

ntifikaţiyalam

aa(tan

ımaa,b

ellietmää).

•Literarahem

non

literar(b

aşkate

kstti

pleri)tekstle

rdäeti

kahem

kulturaelemen

tleri;ken


aa.

•Orfog

rafiyaprinţip

lerin

iyazıda(ta

kriryazm

asında

,fikirin

iaçıklam

asında

,kiyatyazmasında

h.b.)yann

ışlıksız

kullanılm

aa.

•Yazıd

agagauzdiliningram

atikanormalarınıd

oorukullanm

aa;tekstlerdäyann

ışlıklarıtanımaahem

doo

rutm

aa.

•Non

literaturatekstle

ri(referat,yalvarım

,bild

irim,kurikulum

vita

esv-i)ta

nımaahem

kurmaabecermää.

Paal

ılıkl

ar:

•Uygun

kom

unikati

vda

vran

ışdu

rumun

dase

slemäkprin

ţiplerin

ikullanm

ak,informaţiyan

ınkab

uletm

ääm

erakland

ıınıgösterm

ää.

•Dialog

tauygun

ilişk

ilärk

urmaa;ken

difikirin

inaçıklam

asında

sesle

yenn

erindikatı

nıçekmää.

•Ke

ndibaşınaokum

ayıilerle

tmää;yaratmalarda

etik

ahe


ıide

ntifikaţiyalam

aa(tan

ımaa,b

ellietmää);an

alizyapm

aa,b

e-cerm

eklerin

iyaşam

aktauygun

kullanm

aa.

48

Söz temalarını kurmak için teklif edilän tekstlär

9-cu klas1. Vatan hem ana dili Dionis Tanasoglu „Bitki göçmäk” („Uzun kervan” romandan fragment)Dimitri Kara Çoban „Bir çift çarık”, „İhtär”,„Oolum, oolum”, „Geldim yoldan dingin bän”Stepan Kuroglu „Harmanda”, „Allaa adamı”Kosti Vasilioglu „Küçüklüüm”, „Anam”, „Tätü”,„Alatlama fenalık yapmaa”, „Sana bu çi-çeklär”Todur Zanet „Deräylän sözleşmäk”, „Malinin mezarında”, „Aaçlık”, „Çizilär”Todur Marinoglu „Uursuz Dokäna”, „Vatanım”, „Ana dilim”, „Ömür”Nikolay Baboglu. „Oglanın legendası”Gavril Gaydarcı „Çörek”, „Zor yolu kısmet”Mina Kösä „Turnalar”, „Baş yol”, „Dostlaştım”Petri Çebotar „Adamaklar”, „Bulmadım”Vasi Filioglu „Sabaa zamanında”, „Çeşmä”, „Budur yaşamak”Lüba Çimpoeş „Dünnä kantarı”Oli Radova „Mamu için söz”Petri Moyse „Acı hem tatlı”, „Biyaz yortu”, „Evlenmäk”

2. Zanaat edenmäk için yollarNikolay Tanasoglu „Sofi” (fragment)Nikolay Baboglu „Kulilär”, „Allahın izininnän”, „Manuş” 3. Artist hem poetika incäzanaatı Dimitri Kara Çoban „İnandırılmadık”Nikolay Baboglu „Tanaslan Nadi”

4. Gözellik hem sevdaNikolay Baboglu „Tanaslan Nadi”Dimitri Kara Çoban „Bobayı dolaşmak”Petri Çebotar „Bakış”Mariya Mercanka „Menevşa – sevda simvolu”

Okumak için teklif edilän tekstlär9-cu klas

Roman Dionis Tanasoglu „Uzun kervan”romanındanfragment„Bitki göçmäk”

Annatmalar

49

NikolayTanasoglu „Sofi” (fragment)Dimitri Kara Çoban „Bir çift çarık”, „İnandırılmadık”, „İhtär”Nikolay Baboglu „Tanaslan Nadi”,„Kulilär”Stepan Kuroglu „Harmanda”Kosti Vasilioglu „Küçüklüüm” (seçili paylar: „Satılık-Hacı”, „Anam”, „Tätü”)Todur Zanet „Deräylän sözleşmäk”, „Malinin mezarında”Todur Marinoglu „Uursuz Dokäna”

PoemaNikolay Baboglu „Oglanın legendası”

ŞiirlärDimitri Kara Çoban „Oolum, oolum”, Geldim yoldan dingin bän”Gavril Gaydarcı „Çörek”, „Zor yolu kısmet”Stepan Kuroglu „Allaa adamı”Kosti Vasilioglu „Alatlama fenalık yapmaa”, „Sana bu çiçeklär”Mina Kösä „Turnalar“, „Baş yol”, „Dostlaştım”Petri Çebotar „Adamaklar”, „Bulmadım”, „Bakış”Todur Zanet „Aaçlık”, „Çizilär”Todur Marinoglu „Vatanım”, „Ana dilim”, „Ömür” Vasi Filioglu „Sabaa zamanında”, „Çeşmä”, „Budur yaşamak”Lüba Çimpoeş „Dünnä kantarı”Oli Radova „Mamu için söz”Petri Moyse „Acı hem tatlı”, „Biyaz yortu”, „Evlenmäk”

Ezber üürenmäk için tekstlärAşaada verili tekst tiplerini teklif ediler ezber üürenmää:IX-cu klas: 1-ärlirikalışiiryadaepikateksttänfragmentherbirliteraturatemasınandan.

50

V. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİN METODİKA TEMELİ

Metodika teklifleri gagauz dilinin hem literaturanın üürenmesindä predmetinkompetenţiyalarınabaalı.Nasıldabiliner,gagauzdilimutlakaüürenilänbirpredmet.

Gumanitarüüretmesinäbakarak,tehnologiyalarınkullanılmasımetodikayakarşıgit-meer,bilimgibiolarak,amaüüretmeyibirincäzanaatgibigösterer,angısınagöräüüre-dicilääzımbilsintürlü-türlümetodlarıhemkolaylıkları,uşaklaraüürenmäkmaterialınıvermäädeyni.Bundankaarä,büünküliţeylerdäbutehnologiyalarşindiki insantoplu-luunyaşamasındatürlüinformativsistemalarınagöräbireni„üüretmäksüretini”gös-tererlär, angıları gagauzdilinin hem literaturasının gagauzüüretmesindäüüredicileräbüükyardımvereceklär.Büünkügündäüüredici, incäzanaat içindekisininspeţifikasınıbozmayarak,lääzımşkolaüüretmesininbüünkütehnologiyabaşarılarınıesabaalsın.

Belliediliseçilmiştehnologiyalarişleerläraşaadaveriliprinţiplerägörä:• üüredicigimnaziyadaüürenicilerindilhemliteraturailerlemäkuurunu,onnarın

becermeklerini,intereslerinilääzımesabaalsın;• üüreniläntekstininestetikaözelliklerinäorientiryapması;• gagauzdililiteraturaüüretmesininneetlerinähemstandartlarınagöräüüretmäk

tehnologiyalarınıseçmäk;• uroklarınçeşitlitiplerinägöräüüretmäktehnologiyalarınıseçmäk.Gimnaziyaklaslarındagagauzdilininüüretmesindähemkognitiv,hemrefleksiv,hem

komunikativçalışmaksoylarıteklifedilerlär.Kognitivsoylarınınaşaadaverilitiplerivar:• artistikfaktlarınbellietmesihemonnarınkonkretliteraturatekstininişlemesindä

maanaannaması;• yaratmanın istoriya-literatura hembelliedili asirin kontekstindä analiz yapması

becermekleri;• literaturateoriyasınınbakışınagöräçıkışlarınhemgipotezalarınargumentaţiyası;• kendibaşınaokumaadeyni literaturayaratmalarınhemkritikastatyalarınseçil-

mesi;• toplanılmışhemkontroledilmişliteraturamateriallarınsistematizaţiyası;• artistikolaylarınanalizi.Refleksiv(yaradıcı)soylarınınbölätiplerivar:• liţeyistlerinyaradıcıbakışlarınilerlemesi;• literaturayaratmasınınanalizmetodlarınbilmesi;• literaturaalayındayaradıcıdavaları(yaratmalar,testlär,reţenziyalar,kritikastat-

yaları,monologlar-fikirlemelär,eselärh.b.);

51

• bilim-aaraştırıcıharakterindädavalar(referatlar,tezislär,nasaatlarınhemhaber-lerinhazırlaması).

Üürenmäksoylarınınbölätiplerivar:• kişilärarasındadayanmaktemelindädavranmaklarınkurulması;• artistiktekstininkolektivanalizyapmasındadialogların,polilogların,polemikala-

rıngötürmäkbecermekleri;• verililiteraturaolayınaavtorunpoziţiyasınıbaşkaavtorlarınbakışlarınnanyaraş-

tırması;• kişininfarklısoţialyaşamasınınhepsindäsferalarındaaazdanhemyazılıliteratura

sözlerininilerlemesi.

Kantarlamak,kurikulumunbölünmäzpayıdır.Kantarlamakkazanılmışbilgileri,be-cermekleribellietmääyardımeder.Kantarlamakolabilir:uroon herbir etapında, tema-nın sonunda kontrol işi yada testlemäk, final (ekzamen), okul kontrol işi(üürediciokul kontrol işiniverer),dışardan gelän kontrol işi (ÜüretmäkBakannııkontrol işiniverer),aazdan (sözlü), yazılı.

Bitkivakıtüüretmäkproțesindäoldubüükdiişilmeklär.Üüredicilerdän isteniler,kiüüretsinnärhemterbietsinnärbecerikli,talantlıuşakları,üürenicilärdädiilsadebilsin-när,amabecersinnärfaydalıkullanmaaüürenilmişiyaşamakta.Bunnartamannansınnardeyni,üüredicitürlükantarlamakmetodları,tehnologiyalarıhemformalarılääzımkul-lansın.

Ne o kantarlamak?• Obirsıkıbaalantıüüredicininhemüürenicininarasında,angısıvererhaberüü-

rediciyä,angıuurdagerçeklendikoyulmuşsubkompetențiyalarhemgöstererüürenicilerinbilgilerin,becermeklerin,başarılarınuurunu;

• O bir proțes, angısı yaraştırêr real sonuçları standartlarlan hem subkompe-tențiyalarlan;

• Üürenicilerinaktivçalışmasıüürenmäkproțesindä.Kantarlamanın neetleri:- Bellietmääüürenicilerinbecermäkuurlarını;- Annamaayannışlıklarınsebepini;- Doorutmaaüüredicininhemüürenicilerinçalışmasınıüüretmäkproțesindä.Kantarlamanın funkţiyaları:Üüretmäk –vererstimulüürenmektä,yardımedergenişletmäähemzeedelemää

bilgileri;Terbietmäk –düzerüürenicilerdädoorubakışüüretmäkproțesinä.Diagnostik –izleerüürenicilerdäbilgilerinkalitesiniüüretmäkproțesinetapların-

da.

52

Doorudan –doorudêrüürenicilerinfikirçalışmasınıölä,kiannasınnarüüretmäkproțesinihemkantarlasınnarkendibilgilerini.

Kantarlamanın davaları:• Göstermääüürenicilerinbecermeklerini,amadiilyannışlıkları.• İzlemääüürenicilerinindividualilerlemesini.• Üüretmääüürenicilerikendi-kendilerinikantarlamaa.• Motivlemääüürenicilerigörmääkendiyannışlıklarınıhemçözülmäkyolunuüü-

retmäkproțesindä.• Kurmaabaalantıüüredicinin,üürenicininhemanaların-bobalarınarasında.Enönemniüürenicilerädeyni şkoladao–başarılar.Bunun içinuşaklar lääzımbe-

cersinnärkantarlamaakendibilgilerinihemyaraştırabilsinnärüüredicininnotasınnan.Zamandaşkantarlamaklääzımolsunannaşılınicäüürediciyä,ölädäüüreniciyähemana-ya-bobaya

53

GHID DE IMPLEMENTARE

A CURRICULUMULUI DISCIPLINAR

54

ÖNSÖZ

Beşinciklaslardaüürenicilärherbirpredmetinartıksistemnikursunuüürenmää baş-lêêrlar.

Eni kurulmuş kurikuluma görä gagauz dilindä üüretmäk-üürenmäk-terbietmäkkonţepţiyasıisteer,kianadiliüürenilsindiilbilmäkiçinsade,amataaçokkullanmakiçinherbirerdä.Onuniçinüürenicilerä lääzım verilsin hertarafça bilgi: gramatika-orfogra-fiyatarafından.

Büünkügündägagauzdili hemokumak literaturası gimnaziya klaslarındaayırı birpredmetgibiüüreniler.Obirönemnifaktorüüretmäk-terbietmäkproţesinilerletmesin-dä,angısınınbaşneetiöläüüretmäähemterbietmääüürenicileri,kionnarbüüdükçäkendi kişiliini budünnedäbilsinnär,duysunnar, annasınnar,üüsekmorallı haliz insanolarak.

Gimnaziyaklaslarınadeynikurikulum(V-IXklaslar)enididaktikakonţepţiyasınagöräkurulêr,angısı,birtaraftan,dil,sözleşmäk,komunikativ-işlem,funkţionalhemkulturais-tediklerinädayanêrhembaalanêr;başkataraftan,artistikliteraturası-birönemnikolay-lıkdünneyiheminsanınyaşamasını,insanınkendiliiniannamaadeyni.Kultura,estetikauurunüüsekliiokumakta,dildä,komunikativhemsözkompetenţiyasınınilerletmesindäenönemniydir.Onnarıhalizlendirmäädeynikurikulumdagenel,aradakı,başkapred-metlärlänbaalantılıkompetenţiaylarıhemenididaktikatehnologiyalarıaçıkbelliedili.

Enbüükdiişikliko,ani„Gagauzdilihemliteratura”predmetigimnaziyaklaslarındabirerdäverilecek,integrirkursugibi.Kiyatlardaeniycä(enikurikulumunagörä)düzü-lecek.

Üüredicilerindikatlarınıçekeriz,ki literaturatekstlerikurikulumdaverili teklifgibi.Üürediciolur seçsinonnarı,angıları,onunbakışınagörä, taadoluhemdooruaçıkla-yacek hem tamannayacek koyulu davaları. Literatura yaratmalarını, neredä milletinistoriyası, kulturası hemadetleri –buüçbüükdayak, angılarınınüstündä, angılarınagöräherbirmillet(büükyadaküçükolsun):gagauzlarda,moldovannarda,ruslarda,-kurêrlarkendikiyatlarını,dilini,literaturasını,oyunnarınıhemtürkülerini,sıralarınıhemyaşamasınıda.Yaratmaları,angılarıüürederlärüürenicilerisevsinnärkendidilinihemdabaşkadilleräsaygıgöstersinnär.

Modernizatedilikurikulumagöräüüretmäk/üürenmäkkiyatlarıdadiişilecek.Hemdametodikauurundaüüredicileräyardımcıolmak içinbireniGİD (“Gagauzdilihemliteratura”5-9klaslaradeyni)hazırlamaakararalındı.

Düşüneriz,kibuGİD(metodikateklifleri)üüredicilerätaabiriiorientirolacek,kuri-kulumnarıkendiişindädooruhemdolukullanmaa.FaydalıolurbuGİDkalendar(uzunvakıdadeynididaktikaplannaması) hemurokplannarını (kısa vakıdadeynididaktikaplannaması)yazmaktahemdaüüretmäkkiyadınıkullanarkan,üüsek,profesionaluu-runda,5-9klaslarındaüürenicilerägagauzdilihemliteraturadabilgilerivermektä.

55

GİD verir herbir uroon lääzımnımetodlarını kullanmaa, onnarı logikaycadüzmää,üürenicilerinbilgileriniderindänkontroletmäähemkantarlamaa.

Bu GİDin neetleri, davaları, predmetlerin içindekilii, kursun metodologiyası hemkantarlamaktekliflerigimnaziyaklaslarınadeynispeţifikalarınıgöstermäähemdaderinbilgilerivermää.

Enilenmişkurikulumagöräkantarlamak-notalamakstrategiyalarıkriterialkantarla-mak-notalamakformasındaverili.

Enimetodikatekliflerindä(GİDtä)üüretmäktehnologiyalarıhemkantarlamakstra-tegiyalarıverili.

GİDin praktika sayfalarında örnekleri üüredicilär, urokların (derslerin) proektlerinidüzärkän,kullanabilirlär.

56

1. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİN KURİKULUMU

1.1. „Gagauz dili hem literatura” predmetin didaktika konţepţiyası

Gagauzdilibaşkagumanitarpredmetlerinarasındaönemnierikaplêêr,çünküuşaanbüütmäk,terbietmäk,üüretmäkhembecermeklerinikurmakproţesindäanadilindänpaalıyoktur.Anadiliüüreniciyibilgi-terbietmäktarafındanilerleder,hazırlêêronuinsanarasındayaşamaa,biri-birinnänannaşmaa.

Sözleşmektädilbilmesi–enpaalı,en lääzımnı.Uşakbüüyärkän,anadilionayar-dımnêêrannamaa,kimdiro,tanımaakendierinibudünnedä,kendikişiliini.Anadilininkolayınnanşkolacıüürenerkullanmaadedelerimizinyaşamaksıralarını,adetlerini.Anadili yardımnêêr taaderindänannamaa,beenmäähemsevmääkendiduumatarafını,anasını-bobasını,senselerini.Dilaçêradamaölayaşamak,dünnägözelliklerini,paalılık-larını,angılarınıodilsiz,sözleşmeksiz,aaraştırmaksızhiçbirkeräbiläannayamayaceydı.

Kurikulumüüretmesindäilkerädisţiplinanınneetlerinikoyêr,diildisţiplinanıniçin-dekiliini.

Gagauzdilininhemliteraturanınüüretmäk/üürenmäkproţesininbaşneeti,kietiş-määMoldovadakıhemEvropadakıüüretmäk/üürenmäkuurlarına,tamannamaagaga-uzdilininstandartlarını.Budisţiplinanınkonţepţiyasındaisteniler,kianadiliüürenilsindiil sadeorfografiyakurallarınıbilmäk için,ama taaçok sözleşmäk için, taaçok sözükullanmakiçin.Gagauzdililääzımüürenilsinölä,kiolsunnicäkullanmaaonupraktikaişlerindä,yaşamanınherbirsituaţiyasında.

Gagauzdilininhemliteraturanınpredmetiüürenärkän,yıl-yıldanşkolacılarınsözle-rinilääzımilerletsinnär,taadolu,taazenginonnarınlafetmesinileksikatarafındanyap-sınnar,kişkolacılarbilsinnäranadilinikullanmaadiilsadederstä,şkolada,amasokaktada,evdädä,herbiriştädä,topluşlardada,takrirhemyaratmayazmaklarındada.

Üüreniciläranadilinidoorubecersinnärkullanmaa,anadilindäkendifikirlerinibe-cersinnäraçıklamaa,anadilindäkendiüüsekduygularını,ürekdalgalanmasını,cansı-kılıınısöleyläbilsinnär,herbiradamınsözünäsözbulsunnar–budurgagauzdilinin,enönemniüüretmäk/üürenmäk prinţipi.Bundanbaşkagagauzdilininhemliteraturanınüüretimproţesindäbaşkadaprinţiplärgerçeklener:

• bilim prinţipi: artistikyaratmalarınanalizihemdilteoriyasınınmateriallarılääzimbilim tarafındanbakılsınnar,üürenicilerinbilgileri üüsekuurdaolsunnardeyni.Bunadeyniüüredicilerindäbilgileri lääzımkaavihemderinolsunnar,angısınabüükyardımbukurikulumverer;

• perspektiva prinţipi:üüredicilääzımuroklardadevamnıişlesinoüürenicilärlän,angılarıkendiyaşamasınıanadilinäbaalayacek,angılarıgelänzamannardagaga-

57

uzdilihemliteraturaüüredicisiolacek,angılarıanadiliproblemalarınınçözme-sinäkatılacek,dilhemliteraturauurundaaaraştırmalarlanzanaatlanacek;

• teoriyanın praktikaylan baalaşmak prinţipi: kabuledilmişteoriyabilgileriprakti-kadakullanılaceklar,açanüüreniciläronnarıhergünkülafetmesindäkullanacek-lar,dooruyazmaabileceklärhembecereceklär;

• yaşamanın hem incäzanaatın aralarında baalantı prinţipi: buprinţipägöräüü-renicilerdä kreativlik kompetenţiyaları terbiedilecek, oluşturulacek, üürenicilärbecereceklärayırtmaayaşamanıngözältaraflarınıkötütaraflarından;

• göstermäk prinţipi: üüredicihemokulcularınsözlüünüzenginneder,hemonnarıestetikatarafındanterbieder,hemüürederkendidüşünmeklerini,bakışlarını,fi-kirleriniserbesthemlogikaycadooruaçıklamaa;

• semantika prinţipi: üürenicilerinsözüzenginnensin,dilbirimnerininmaanalarıannaşılıolsundiilsadekonteksttä,amakonteksttänayırıda;

• janra hem stilistika prinţipi:izleer,kiüürenicilerinaazdanhemyazılısözleşmesiilerlensinhemdüzgünolsun;

• sözleşmäk prinţipi: dilinicäbirsözleşmäkkolaylıınıkullanaceklar;• aktiv aaraştırmak prinţipi: aaraştırarkaneniinformaţiyayı,üürenicilärkendibilgi-

lerini,becermeklerinigagauzdilindähemliteraturadaüüsekuurakaldıraceklar;• autoterbietmäk prinţipitemellenerona,kikabuledilmişbilgileriüürenicilärken-

di-kendilerininterbietmesini,kendi-kendilerininruh,annamak,seslemäkbecer-meklerinizenginnetsinnär.

Gagauz dilinin üüretmesindä, nicä dä başka disţiplinaların üüretmesindä, mutlaklääzımolsunterbietmäkproţesi,angısındahesabaalınacekbuneetlär:anadilinä,anatarafına,halkımıza,Vatanımızasevdaduygularınıuyandırmaa,oluşturmaa;terbietmääçalışkannık,mukayetlik, işi,üürenmeyisevmäk,terbietmäämoralzenginniini:okulcularolsunnarnamuzlu,canayakın,yalpak,analarına-bobalarınahatırgütsünnär,sevsinnärkafadarlarını,dostluu;anadilininhemliteraturanınyardımınnanüüretmääokulcuları,sevsinnärhalklarınetikahemestetikapaalılıklarını,tanısınnardünnänıngözelliklerini,dayanmasınnaracı,fenalafa;terbietmääsevdasportiilenmesinä,şkolacılarbilsinnär,nicäsaalıınıkorumaa.

Gagauzdilininüürenilmesindäüçaspektaynalanêr:- sözleşmäk (çünküokulunenönemnineeti,kiüürenicileriüüretmääsözleşmää);- dilin materialıhemdilin sisteması(buikiaspektsözleşmenintemelinikurêrlar).Serbest sözleşmektä gagauz dilindä üürenicilerin yaradıcılıı hem, nicä açıklanmış

informaţiyayıannadılar,belliolêr. Gagauzdilininhemliteraturanınüürenilmesigimnaziyabasamaandaizleer,ki

lingvistikabilimnerinätemellenip,üürenicilerin,aazdanhemyazılısözleşmesiilerlensinhemüürenicilärdoorugramatikahemliteraturatarafındanfikirleriniaçıklasınnar,kendihembaşkainsannarınsözünäkritikayapsınnar.

58

1.2. İnovaţiya tehnologiyalarına göra üüretim

Zamandaş üüretim pedagogika tehnologiyalarıZamandaşşartlarındapeydalanȇrlӓӓzımnıkkurmaaşkolacılarınüüretmӓkmetodi-

kasını,kullanarakeniinformaţyatehnologiyalarını.Taavarnicäbellietmӓӓgagauzdiliuroklarındamodulä görä üüretmäk tehnologiya-

sını. Yoklӓӓzımnıkinandırmaaüürenicileri,anipedagogikapraktikasındapekönemni,nekadartaaçokiliştirӓnüüretmäkmetodikalarıolsun,angılarıvereceklӓrgarantiyaüü-selsinüürenmӓkproțesinkalitesi.

Bu neetleri tamannamaa deyni, var nicӓ yardımnasın modul üüretmenin tehno-logiyası, angısı verer kolaylık ilerlensinüürenicilerinüürenmӓkhemözel tarafları.Butehnologiyanınönemniözellii–onunintegraţiyakalitesi,zerämodül–içindekiliinhemtehnologiyanınbütünnükbirlii,onunüürenmesigerçeklenertoplamtehnologiyaların-dan.Modulüüretmeninözü:üürenäntaaçokkendibaşınavarnicӓişlesin,verilmişonaindividualüüretmӓkprogramasınnan,angısınagirer informaţiyabankı.Birmodulvarnicӓsayılsınnicӓüüretmäkprograması,içindekiliinӓ,üüretmӓkmetodlarınahemkendi-başınaçalışmakuurunagorӓolsunindividual.

Onun ayırılması:İlk,üüretmeniniçindekiliigösterilerkendibaşınabilänişlemääkişiyä.Herbirüürenici

kablederüüredicidӓnnasaatlarıyazmakformasında–nicӓtaaii işlemӓä,neredäbul-maalӓӓzımnıüürenmӓkmaterialınıh.b.

İkinci,konuşmakformasıdüşerüüredicininhemüürenicininarasında.Üçüncü,üüreniciçokvakıtişleerkendibaşına,üürenerplanyapmaa,kendinikontrol

etmӓӓ,notalamaa.Buvererkolaylıkduymaakendiniçalışmada.Nelӓӓzımyapsınüüredicimodulüüretmesinӓgeçmӓӓdeyni?Kursunmodulprogramasılääzımolsundidaktikaneetindӓnhemmodullerintop-

lamından.Oluştursuntoplamdidaktikaneetiniikiuurlan:üürenmӓkiçindekiliinannamakuuru;üürenmӓkiçindekiliinileridoorukullanmakuuru.

Pekönemnisayılȇrbaalantılıprințipi(üüredici-üürenici-üüredici),zerӓbirdäönder-likyoknicӓolsunkontrolsuz,analizsizhemdoorultmalarsız.

Üüretmӓkkontrolunkuralları:1.Herbirmodulünönündӓlӓӓzımyapmaaüürenicilerinbilgihembecermӓk„giriş”

kontrolunu,bilmӓӓdeyninasıluşakenseyäbilecekenimodulü.Bunuhesabaala-rak,eniişuşakiçindüzmää.Kontrolformalarıvarnicӓolsunnartürlü-türlü:oyun-nar,terminologiyahemorfografiyӓdiktantlarıh.b.

2.Herbirüürenmäkelementinbitkisindäkontrolyapmaa.3.İşibitirdiktӓnsora,kullanmaa„çıkış”kontrolünü,angısılӓӓzımgöstersinmodulün

annamakuurunu.

59

İibaşarılarolsunnardeyni,lӓӓzımtamannamaatebuistedikleri:• Üürenmeniniçindekiliilӓӓzımgösterilsinölӓ,kiüürenicifaydalıbuiçindekiliiaa-

rasın;• Pekii,açanüüredicisözleşeceküürenicilӓrlӓn,kiodoorutsunonnarıiibaşarılara.• Herbirmodulünkartalarındalӓӓzımolsunfilalarmetodikanasaatlarınnanüüreni-

ciyädeynihemboşerlӓrlӓnüürenicilerinsoruşlarınıyazmakiçin.„Filadan informaţiyaya” analiz yapıp, üüredici var nicӓ yapsın çıkış, nicӓ annaşıldı

material,neannaşılmadı,neyilääzımhesabaalmaaöbürurokta.Modullӓnişlemektӓenönemnidava–oluşturmaauşaktakolaylıklarıkendiilerlemesiningeleceenigörmӓӓ.Bununiçinkullanılȇrreytingsisteması.

Reyting–obirsayısisteması,angısıçıkarılȇr,toplayıphepsikabledilmişnotalarıbire-ri.Herbirüürenicigörer,nesoyişolӓӓzımyapsın,etişsinüüseksonuçlaradeyni.Modulüüretmesindӓherbirüüreniciaktivkatılȇrüürenmӓkçalışmalarına.Modullerinkullan-masında tamannanȇr kontrolun hem kendi-kendini kontrolun individualizațiyası. Pekönemni,aniüürenicininvarkolaylııkendinigerçekleştirsindabuyardımederüürenme-ninmotivațiyasına.Buüüretmӓksistemasıverergarantiyaherbirüüreniciyӓ:annasınüüretmӓkstandartınıhemilerlesinüüretmeninuurunda.

Büünkügündӓokullaralääzımüüretmӓktehnologiyaları,angılarıhazırlȇȇrlarherbirüüreniciyikendibaşınaherbirinformațiyayıüürensinnӓrhemvererlӓrkolaylıkedenmӓӓpraktikabecermeklerini.Halizbusoysayılȇrmodulüüretmenintehnologiyası.Modulunkullanması5-ciklastaannadılȇr.Açıklanȇr,kiüürenmӓkmaterialıkolaybölünerbirkaçbüükbloklara.Neylӓn„modul”uroklarıayırılȇrlaradetçelerdӓn?

Uroktan ileri üüredici ayırȇr içindekilii, böler onumodullerӓ hem, ne en önemni,göstererherbirmoduldӓsonuçları,angılarınıüürenicilӓӓzımtamannasın.

Herbirtehnologiyӓkartasındanışannanȇrtema,koyulȇrüürenmӓkdavası,konkretsıralanȇrlarbilgilӓr,becermeklär,angılarınılӓӓzımkebletsinüürenici.Tehnologiyӓkarta-sıkurulȇrüürenmӓkelementindӓn.Üürenmӓkelementleriadetçӓolȇrlar6-9element,enönemnibunnar:

• Uroontemasınnanhemdavalarınnantanışmak,herbirüüreniciylӓnindividualda-valarınıhemneetleriniaçıklamak,koymak.

• Birklastaüürenänuşaklara,uurlarınagörämaterialhazırlamaayardımetmäk.• Üüredicininkontrolu.• Herbirüürenicininüürenmӓkçalışmalarındavalarınıhemneetlerininotalamak.• Enbüükzorluküürediciiçin,anihazırlayarkanuroonkartasını,olӓӓzımaçıkfikir-

lesin,nesoykonkretüürenmӓksonuçlarıherbiruroktakebledecekherbirüüreni-ci,dabundansorakursunplan,koyulmuşneetleritamannamaadeyni.

Modullerӓgörӓişvererkolaylıküürenicilerӓkabletmӓӓkaavibilgilerihembundankaarä diiştirmӓӓ ilişkileri üüredicinin hem üürenicinin arasında, uyandırarak onnarıprogramayagörӓindividualişlesinnär.

60

Uroklarıngötürmӓksınaşmaklarıgöstererlӓr,aniüürenicilӓrtaabaşarılıüürenerlӓrmaterialı.Amaenönemni,ortaklaslardauşaklarüürenerlärçalışmalarınkuruluşunu,türlüsoruşlarınkararlamasını.Üürenerlӓrdavalarıkoymaa,neetleri,tamannamaahemdakendibaşınakabletmӓӓbilgileri.Aaraştıraraktemayı,onnarhemkendibaşınaişleerlӓrverilmişplanagörӓ,hemdädoorudȇrlar,tamannȇȇrlaronu.Modultehnologiyasıvererkolaylıküürenicilerӓçıkmaaeni,yaradıcıçalışmakuuruna.

Üüredicigöstermeer,amanasaatverer,konsultaţiyayapȇr,yardımederüüreniciyӓkurmaahemannayabilmӓӓkendiçalışmalarını.

Tamannanȇrherbir„üürenmenin”başneeti–becermääkendibaşinaișlemӓӓ.Bilinertaabirenitehnologiyaüüretmӓksistemasındanicӓ„Portfolio”. Tehnologiya-

lar,angılarıbirleşerlӓradlan„Portfolio”yardımederlӓroluşturulsunlӓӓzımnırefleksiyӓsınışları.

„Portfolio”–obirtertip,üürenicininkendiüürenmesini,yaradıcıçalışmasınınota-lamak için.Bu–üürenicilerin kendibaşına işlerin komplekti.Budokument komplektiüürediciylӓnhazırlanarkan,hesabaalınȇr:

• „Portfolio”içinmaterialıdooruparametralaragörӓayırmak.• Anketayıanalar-bobalardoldurȇrlar,buverertaayakınüürenicininişlerinnӓnta-

nışmaa.Üürenicihavezinӓgörӓyadaüüredicininişinӓgörӓayırȇrkendi„Portfolio”işlerini,

angılarını yaptı urokta kendibaşına (kontrol işleri, testlӓr, yaratmalar h.b.) yada evdӓ(evdeki işleri), klasdışandakı işindӓ (proyektlӓr, referatlar h.b.). Ayırmak olȇr ya birpredmetӓgörӓ,yadabirkaç.Bütünaydayapılanişlӓr,ilerdӓngösterilerlӓrüüreniciylӓn,açıklayarak,neçinosayȇr,anilӓӓzımayırmaamaasuzbuişleri.Üüreniciherbirişӓyapȇrkısadankomentariya:neondabaşarılıoldubuiştӓhemnedäolmadı;kayılmıoüüredi-cininnotasınnanhemnesoyçıkışlarıvarnicȇyapsınişinsonuçlarında.

Üüredicivarnicӓ teklifetsinüürenicilerӓyadabütünklasa:kursunnarbölӓ„Port-folio”kendipredmetindӓbirbölümӓgörӓ,veripsoruşları,işlerionunstrukturasını.Enönemnibuiştӓ–üürenicikendininotalasın,hembuolsun,kendidooruluunuinandıra-rak.Kimikerӓüürenicigösterer„Portfolio”prezentațiyasınıkendisi,klastayaüürenicikonferențiyasında,yadaana-bobatopluşunda.

Bölӓtopluştaüürenicilӓӓzımgöstersinkendiilerlemesini.Olӓӓzımyapsınçıkışlarıkendiçalışmalarıhemdabilgileriiçin.Butehnologiyanınprințpleri:• Notalamaküürenmӓkçalışmalarınsonuçlarını,angılarıgostererlӓrüürenicilerin

becermeklerininuurunu,kendibaşınaalınmakararlarıüürenmȇkproţesindӓ.• Estetikahemtertiplik„Portfolio”donatmasında.• Verilmiş„Portfolio”materiallarınbütünnüühemtematikabitirilmesi.• Görümişlerihemtamannamakoişleri–Portfoliogöstermesi.

61

Bölӓ „Portfolio” bütünnӓ gösterer üürenicinin çalışmasını gagauz dili uroklarında.Portfoliolӓӓzımgöstersintürlüişlär(yazmakişleri,proektlӓr).Hepsibunnarlӓӓzımgös-tersinüürenicininbaşarılarınıgagauzdilindӓ,onunbakışınıhemdavranmasınıgagauzdilinä.

„Portfolio” içindä lӓӓzım olsun üürenicilerin klas hem evdeki işleri bütün se-mestrada. Düşünüler, ani üürenicilӓr göstereceklӓr kendi „Portfolio” işini ana-bobakonferențiyasında,göstermӓӓdeynikendibecermeklerinikendibaşınadüşünmӓӓ,ya-radıcıkullanmaakabledilmişbilgileri.Bubirkolaylıkkendibaşınayapmaaanalizkendibaşarılarınadaannatmaabununiçinanalara-bobalara.

İleridoorugiderlӓristediklӓr„Portfolio”donatmasına,angıvakıttakuruldu„Portfo-lio”hemnezamanolduprezentațiyakonferențiyası.

Danışmaktaannadılȇr,ki„Portfolio”olurdonadılsınavtorlanserbest(kendibaşına)„Portfolio donatması”.

İleridooruüüredicivarnicӓ,sayarsaydıbunulääzımnı,taakonkretgöstersinkendiistediklerini.„Portfolio”içindekiliindӓlӓӓzımolsunbölӓmaterial:

• Başlık(tıtul)sayfası(„Portfolio”adı,üürenicininadıhempredmetinadı).• Kısadanistoriyaüürenicininbaşarılarınagagauzdilindӓ.• Yazmaklar,evdekiişlӓr.• Kontrolhemkendibaşınaişleri.• Testlӓr.• İnformațiyatehnologiyalarınkullanması.• Sizinsevgiliişiniz.• Anaların-bobalarınnotalaması(anaların-bobalarınyazmakrețenziyası).Komentariyanınyapılmasılӓӓzımolsundüşünmekli,göstersinuşaanfıkirinibütünnä

„Portfolio” içindekiliinägörӓ.Üürenici, vererӓkharakteristikakendibaşarılarına türlümateriallarınagörӓ,denerkendi-kendinӓkritikayapmaahemobyektivolmaa.

„Portfolio” kurulmasındaen zor–düşünmekli komnetariyayı yazmak, angısını varnicӓ göstermӓӓ kiyat gibi yada giriş gibi. Bu kiyatta lӓӓzımherbirmaterialı ayırı-ayırıyazdırılsın.Komentariyayapmakiçinsoruşlar:Nesoyişsizyaptınız,ayırarkanmaterialPortfolioiçinä?Neyapabildiniz,nesoyzorluklarvardı?Varmıbişey,nekoyamadınız„Portfolio”içinä?Varmısizdӓörnek,angısınagörӓişlediniz?Budavanınkararlamasındanesizädeynitaazordu?Varmınicӓsizfikirleyӓsinizölӓbiryaşamaksituațiyasını,angısındabuproblema-

varnicäkullanılsın?Çiftlerdäişlemääbeenersinizmi?Portfoliokurulmasıoldumusizädeynifaydalı?

62

Varnicäteklifetmӓӓsoruşlarıanalar-bobalariçindӓ:• Nesoydusizinilkbakışınızportfoliokullanmasına?• Üürenicininkomentariyasıiçinannadın.• Kendiuşaanızayardımetmäädeyni,nevarnicäyapasınız?• Kendibaşınamıuşakkurdu„Portfolio”?• Nekedarsıkoistedisizdänyardım?• Nesoymaterialları,tehnologiyalarıokullandı„Portfolio”donatmasında?Nicӓgösterergörgü,„Portfolio”kurulmasıvarnicӓbaalıolsuntürlü-türlüüürenmӓk

predmelerinnän,onunkurulmakvakıdınnan,üürenicilerinyaşınnanh.b.Önemni,aniuşaklarüürenerlӓryapmaaanalizkendi işinӓ,kendibaşarılarına;obyektivnotalamaakendikolaylıklarınıhemgörmӓӓ,nicӓgeçirmӓӓzorluklarıdaetişmӓӓüüseksonuçlara,rezultatlara.

Bölӓ „Portfolio” varnicӓ kurmaadiil sademaasuzüürenmӓkpredmetlerinӓgörӓ.„Portfolio”yardımınnanvarnicägözletmӓӓ,nasılilerleeruşaanharakteri.

Önemni,kilӓӓzımteklifetmӓӓüürenicileriyapsınnarbölӓ„Portfolio”birdӓnbirkaçpredmettӓ.Üürenicivarnicӓsadebirkerӓişlesinbir„Portfolio”tertipinnän.Zeräbuişinneeti–oluşturmaaüürenicininkendi-kendininotalamakbecermeklerini.Enönemnidiilokadarpredmet,angısındakabledilerbubecermeklär,nekadarçalışmanınkolaylıkları.Onuniçin,şkolanınüürenmӓkbölümündälääzımolsungrafik,angısınagörӓtürlüklas-larınüürenicilerikursunnarbölӓ„Portfolio”işleritürlütemalara,üürenmäkpredmetle-rinägörӓ.

Büünkü gündӓ üüretim standartların gerçekleştirilmesi gimnaziya klaslarında mo-dern üüretim tehnologiyaların yardımınnan tamannanȇr.

Büünkü gündӓ üüretmӓk proțesindӓ ana dilini üürenmӓk çок davalar tamannȇȇr.En önemni dava – komunikativ kompetențiyasının oluşturması. Bu işlӓn barabar dii-şilerüüredicininmetodikasistemasıda,neredӓüüreniciolȇraktivsubyektüüretmӓkproțesindӓ.

Butakım,gözletmektӓşkoladabizgördük,nicӓüüredicilӓrkullanȇrlarenitehnolo-giyaları, angıları yapȇrlar üüretmӓk proțesini havezli, uşaklarameraklı, uroklar geçerzamandaşuurda.

Büünkü gündӓ pek sık üüretmӓk proțesindӓ kullanȇrlar informațiya-komunikațiyatehnologiyalarını,angılarıbaalıkompyuterlän.

Varnicӓkullanmaabirkompyuter,daproektorunyardımınnanekrandagöstermӓӓbütün klasa.Ozaman kullanılȇr ilüstrativmetodu, aaraştırmakmetodu, açan uşaklarkendibakışınıaçıklȇȇr,ilerlederkomunikativkompetentiyasını.

Varnicӓkullanmaabirkaçkompyuter.Açanbirkaçuşakişleerbirkompyuterdä,oza-manişgrupalardageçer.

Varnicӓkullanmaaçokkompyuter,açanbirkompyuterdäişleerbirüürenici.Ozamanyakışȇrvermӓӓindividualiş.Amabölӓişolȇrsiirek,neçinkibizimşkolalarçokfukaaratehnikatarafından.

63

Kompyuteri var nicӓ kullanmaa uroon herbir etapında:enitemanınannatmasında;bilgilerikaaviletmӓketapında;bilgilerӓkontrolyapmakta;tekrarlamakta.Ne verer üüretmӓk proțesinӓ kompyuter kullanması?üüretmӓkkalitesinitaaüüsekuurakaldırȇr;taahızlıhemtaaderindӓnenitemayıannatmaayardımeder(varnicӓtaaçok

informațiyakullanmaa);üürenicilerimeraklandırȇr,havezlendirerüürenmektӓ(üürenicilӓrtaadikatsiire-

dergözӓl,renkliresimneri,tablițaları,tanışȇrenibilgilӓrlӓn);üürenicilerinüürenmӓkaktivliiniüüselder(taailin,hızlıaklındatutêrlarüürenmiş

temayı);üürenicilerinaklındatutmasınıilerleder;uroklarzamandaşuurdageçer;dersinvakıdırațıonalkullanılȇr.Predmetin üürenmesini kaldırmaa taa üüsek uura deyni, yardımcı olacek bir

informațiyatehnologiyası–prezentațiya.HerbirüüredicivarnicӓMicrosoftPowerPo-intprogramasındakursunprezentațiyaüürenicilerinyaşuurunagörӓ,bilgilerinӓgörӓ,temayagörӓ.

Prezentațiya – eni tehnologiyaüüretmӓkproțesindӓ.Obirmultimediya konspektslaydyardımınnan,angılarındakullanılȇrkısadantekst,resim,türlüshemalar,tablițalar,animaţiyaefektleri.

Prezentațiyanın neetleri:• bilgilerӓaktualizațiyayapmaa;• bilgiuuru,becermӓkuuruilerletmӓӓ;• dünnägörüşünügenişletmää;• dilhemokumakbilgilerinioluşturmaa;• üürenmӓkaktivliinikaldırmaa.Büünüüretmӓkproțesindaçokkolaylıkolȇrüürenicilerӓ,onnarınbecerikliinӓkomp-

yuterdaişlemӓӓ,onnarkendidähazırlȇȇrlarprezentaţiya.Üüredicilӓӓzımonnarıdoo-rutsun,problemayınışannasın,biryardımcıkoordinatorolsun,sorakontroletsinhazırprezentațiyayı.

Taabirenilikkabulettilӓrskolalar–interaktiv taftalar.İşlӓrkӓninteraktivtaftasınnan,üüredicihemüürenicilӓrbilӓolȇrlar,nicӓpartnör.Üü-

redicigöreruşakları,vakıtçokkalarsaydı,kaaviletmӓӓuşaanbilgilerini.Neyazırlȇrtafta-da,neresimneneer,onuvarnicӓbrakmaa(korumaa)kompyuterda,anilӓӓzımsaydı,ya-kışsıngeeridönmӓӓ.Anitaabaşarılıgötürmӓӓuroodeyni,interaktivtaftasınnanlӓӓzımolsunalgoritma:

64

uroonneetini,temasınıbellietmӓӓ;düzmӓӓdersinstrukturasını,bellietmӓӓdavayı,kiuroktaabaşarılıolsun;düşünmӓӓzamanı(etapı),neredӓlӓӓzımolacekinteraktivtaftanıntertipleri;uroonetaplarınıbellietmӓӓ;bulunanmaterialdantoplamaaprezentațiya-programadayazmaaonunsırasını.

İnteraktiv taftanın kolaylııİnteraktivtaftadaişleerlӓrmaasuzelektronnumarkerlän.Burejimdämarkerländii-

şilerresimnӓr,yazılar,shemalar,nesoylӓӓzımurokta.İnteraktiv taftası yardımnȇȇr üürediciyӓ harcamamaa çok vakıt uşaklara, angıları,

nesoysasebeplӓn,kaçırdıdersi,neçinkiüüredicininsesi,annatmasıyazılȇr,anivarnicӓsora geeri dönmӓӓ.Dersäuşaklar var nicӓhazırlasın kendibaşınaprezentaţiya, urok-konferenţiya.Bölӓhazırlamaklargeçertaameraklıhemşıralı.Üürediciresimneerboşshemaları,türlümetodlaragörӓ,uşaklardataftadaçizer,yazȇr,doldurȇr,soraçıkȇrdo-oruvariant,dauşaklarkendileriyapȇrkontrolbiri-birinӓ.Kurmaamultimediyalıuroküürediciharcȇȇrçokvakıt,amaonnargeçermeraklı,dauşaklarhepsiaktivişleer.

Çokfaydalıanadilinӓüüretmektӓproekt metodikasınıkullanmaa.Proekt – o bir kolaylık,angısıyardımederuşaklaraideyalarınıhemfikirleriniyarat-

malıformadaaçıklamaakendibakışınagörӓ.Bumetodikaüürederserbestlӓӓ,biryara-dıcılıkgetireruroo,herbirüürenicikatılȇrüürenmäkproțesinӓ.

Nicӓgösterilishemada,proektmetodikası–obirderinkaynak,angısındakullanılȇrkomunıkativbecermeklӓr.Uürenicilӓrderinnederhemgenişlederbilgileriniherbirta-raftan,onnarkolayannadȇroişlӓгiçin,angılarıönemnikendilerinӓ.

Proektmetodikanınözellikleri:Üürenici(uşak)oişitaahavezlänyapêr,angısınıayırdıkendisi.İşlemäkçıkêrpredmetinsınırlarıaşırı.„Hepsiyaşamaktan,hepsiyaşamakiçin”–bolalaflarlangiderişlӓr.

üüre

nicinin kendi görümü

başk

a b

ilgilӓ

rko

mun

ikativ kompetenţiyası

65

Proektmetodupeksıkıbaalıbilimideyalarlan,angılarınaüüredicininhemüürenici-ninişlemidesteklener,baalıkantarlamaklanhemenikalitelisonuçlarlan.

Proektpraktikadataasıkgrupalardakullanılȇr.Üüredicilӓӓzımdooru,becerikli,me-todikatekliflerinӓgörӓ,grupalardaişidüzsün.Buradaonunroluсокönemni.

Grupalarılӓӓzımdüzmӓӓölӓ,kiherbirindӓolsunderinfikirliuşak,ortahemyufkabilgilärlänüürenicilär.Grupaayırȇrbiriş,amaherkezinvarkendipayı,kendiufakişi.

İşiyaparkan,uşaklarbirçıkışagelerlär:proektinbaşarmasıbaalıherkezinbaşarma-sına,onuştanherbiriaarȇȇreni informațiya,enibilgi.Uşaklarüürenerlär işlemӓӓenibölümdä,kendipaycaazişini iiyapmaa,kendininhemarkadaşlarınınsonuçlarınıkan-tarlamaa.Şkolacılaryaratmalıdüşünmӓӓüürenerlär,işlerinӓkendibaşınaplandüzmӓӓ,prognozyapmaaoneetlerӓ,angılarınılӓӓzımgerçekleştirmӓӓ.Üürediciproektinetap-larında türlü roldäolȇr: o yardımcı, o siiredici, o informațiya kaynaa, o danıştıran, okoordinator. Üüredici lӓӓzım annasın, ani onun davası, diil eni bilgi vermektӓ, amaüüretmektӓ,bilgikazanmakkolaylıklarında.Üüredicikendisidalӓӓzımyapsınprognozbekleyӓnvariantlara.

Birkaçınıovariantlarınüürenicilӓrolursölesin,kalanına–üüredicionnarıyaklaştırȇrsoruşlarınnan,situațiyalarlan.

Üürenicilӓrtemayabaalı,yılınsonundalӓӓzımyapsınnarbirplakatyadabuklet,afişayadaalbomkısatekstlӓn,resimnӓn,patretlӓn.Buiş–proektinbirpayıdır.Bitkietaptaüüredicininrolübüüyerkantarlamak-notalamaktaraftan,oyapȇrçıkışuşakların işinӓnicӓekspert.

Belliki,proekttӓişlemӓkhepsiproblemalarıdilüürenmesindӓsökmeyecek,amaobiriikolaylıkcansıkıntılıından,angısıgenişlederusaklarındilbilgilerini,ilerlederonna-rınkendiliini,komunikativbecermekliini.

66

2. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİN KURİKULUMUN DİDAKTİKA PLANNAMASI

2.1. „Gagauz dili hem literatura” predmetin kurikulumu nicä bir didaktika proekti

„Gagauz dili hem literatura” kurikulumun harakteristikası hem onun eri üüretim programanın strukturasında.

„Gagauz dili hem literatura” disţiplinanın Kurikulumu - normativ bir dokumenttir.Onun temelinä eski kurikulumdan en faydalı, efektivmetodikalardanmaterial alındıhemeniliklär koyuldu, ki üüredicilerähemüürenicilerä yaradıcılık uurunda taa kolayhemmeraklıolsunçalışmaa.

Gimnaziyaetapında„Gagauzdili hem literatura”disţiplinası kompleksli gerçekleş-tirilerː

• literarhemnonliterartekstlerdäkomunikativbecermeklerininilerlemesindä;• lingvistikahemkomunikativbecermeklerinkaavileştirilmesindä;• praktikasınışlarında,dayanaraktekstä,okumak,yazmak,lafetmäkbecermekleri-

ninoluşturmasında;• üürenicilerinbiri-biriniyadakendinikantalamakbecermeklerininçalışmalarında.„Gagauzdilihemliteratura”predmetigerçekleştirileceküçuurda:dil, literatura, söz-

leşmäk,angılarınıüürediciuygunbaalayabiliruroonetaplarında.Literarhemnonliterar tekstleri, nicä komunikativbirimihem informaţiya sızıntısı,

üürenicilerinkomunikativkompetenţiyasınıtaaderindänoluşturacek.Busoytekstlerdädilbilgileri,komunikativelementlerivererkolaylıkannamaa,interpretaţiyahemanalizyapmaa.Kurikulumdaverilitekstleriayırarkan,hesabaalındıgenelkriteriyalar:

a) üürenicininyaşına,bilgihemkulturauurunagöräuygunnuk;b) çeşitlilik–başka-başkaavtorlarınhemtekstlerinfragmentlerinikullanmak;c) paalılık–diilsadetekstinterbietmäkneetini,amamillihemglobalkulturaların

oluşturmasınıdahesabaalmak;d) meraklandırmak–onunyardımınnanüürenicinintaaçokhaveziolacekokumaa

hemdakendiestetikaduygularınıilerletmää.Predmetingenelprinţiplerinädayanarak,üüredicimutlakhesabaalêr:a) V-IXklaslarda„Gagauzdilihemliteratura”disţiplinanınstandartlarını;b) herbirüüreniciyä,herbirklasahemoüüreniciyä,angısınınvarözelüüretimiste-

diklerihemzorlukları,üüretimstrategiyalarınuygunnuunu;c) sıralıdidaktikamodelinkurmasını,notalamasını,sözleşmeyäpozitivdavranması-

nıhemüürenicininkendikomunikativbecermeklerinäinandırmasını;

67

d) okunmuş tekstlerdä özel bakıştan dünnenin görmesindä becermeklerin ilerlet-mesini;

e) kritikalı,refleksivhemavtonomfikirlemenindebreştirmesini,dürtmesini;f) notalamaktaloyalolmasını;g) üürenicininbaşarılarınbelliedilmesini.„Gagauz dili hem literatura” disţiplinanın uzun zamana didaktika plannamasında

kurikulumun kullanmak kolaylıklarınnan tanıştırmak. Uzun zamana didaktika plannaması herbir klasta temellener konkret speţifika

kompetenţiyasına–subkompetenţiyaya–temel/integrirbirimneriniçindekiliinä–üü-retimişlerinä–notalamakçalışmasına.

Anadilindäüüretimproţesinilerlemesindäbaşbirimi–integriruroo,integrirkursu.Literar/nonliterar tekstleri yardımcı olêr integrir birimnerin içindekiliini gerçekleştir-maa.Üüredicinindahakıvardidaktikaplannamasındataaserbestolmaahemokararıbulmaa,angısınıosayêrenuygun,kikendiklasındadidaktikaproţesinitaaefektivoluş-turmaa.Temel/integrirbirimneriniçindekiliisaatlarlanvarveriliherbirklasınkurikulu-munstrukturasında.

Üürenicilärhavezlänüürensinnärdeyni,nekadartaaçokeniinformaţiyakabletsin-närdeyni,neredähemnicäkabledilmişinformaţiyayıkullanmaaannasınnardeyni,on-narılääzımmeraklandırmaa:türlüüüretmäkdavalarınıdidaktikaoyunnarınyardımın-nançözmää,taaçeşitliişvermää(krosvord,rebus,oyun,proekt,prezentaţiya,rezüme,referat,Curiculum(Kurikulum)Vitae hembaşka),enitehnologiyalarıkullanmaa.

Üürenicilerinmoţivaţiyauurunuuroktaüüseltmäädeyni,bütünçalışmaksistemasınılääzımdöndürmääüürenicininkişiliinä,onunistediklerinä.Uroklardailkinhesabaalınêroproblemalar,angılarınnanrealyaşamaktauşaklarvarnicäkarşıgelsinnär.Örnekola-rak,herbirklasadeynibellisöztemalarıalınêr.Onnarkurikulumdaveriler:„Vatan hem ana dil”, „Uşaklık hem aylä”, „Adam, tabiat (natura) hem dünnä”, „Zaman hem istoriya”, „Zanaat edenmäk için yollar” h.b)

Peydalandıyazılıişlerineniyazmaksoyları5-inci,6-ncı,7-nciklaslarda,angılarıüüre-nicilerinkomunikativkompetenţiyasınıoluşturacek:

1) funkţional yazısı(telefonmesajı,bilet,elektronikmesajı,bildirim,reklama);2) refleksiv yazısı(ayläkiyadı,mektubu,kutlamaksözü,sadäargumentlemesi,ba-

kış-argumentlär,argumentlerinaçıklaması);3) uydurulma yazısı(yaşamaktanannatma,yazdırma,dialog,yaşamaktanbiristori-

yaannatması). Taabireniyazmakişlerinsoyupeydalandı8-inci,9-uncuklaslarda:4) metaliterar yazısı (birlirikatekstinäkomentariyayapmakh.b.).Kurikulumatemelleneräk,kalendarplannarıdüzüler.Plannarınörnekleriverileraşa-

ada,öbürmetodologiyabölümündä.Üüredicininhakıvardoldurmaahemgenişletmääbu strukturayıbaşka komponentlärlänölä,nicäo sayêr lääzımnı, esabaalarak klasınuurunu,üüretimmaterialınzorunuh.b.

68

Üürenmektäuşaklarmaterialıniçindekiliiniuydurêrlar,yaraştırêrlar,buüzeräonnarlääzımdurmamaycadüşünsünnär;analiz,sintezyaparkan,kendiçıkışlarını,kararlarınıinandırsınnar;çokcuvabınarasındadoorusunubulsunnar,ayırsınnar.Birderstäüüreni-cilerälääzımtürlüişlärhemsınışlarverilsin;işmikrogrupalarda,individual,diferenţialhemtoplambütünklaslangeçsin.

Bitkivakıtlarda internet taagenişyayılêrhemdilüüretmäksferalarındakullanılêr.İnternetresurslarıfaydalıolsundeyni,üürenicileräverilerbelliişsoylarıyapmaa(slayd-şou,proekt,elektronkiyatlarıokumak,elektronsözlüklärlänişlemäkh.b.).İnternetre-surslarıbibliografiyadaveriliolacek.

„Gagauz dili hem literatura” disţiplinanın kurikulumun başka disţiplinalarlan ba-alantısı

„Gagauzdilihemliteratura”disţiplinanınneetlerinbirisi–üürenicileräpraktikauu-rundaanadiliiçinbilgilerivermäähemonnardadilhemsözbecermeklerinioluşturmaa.Ogelerohesaba,aniuroklardaaazdanhemyazılıformasındasınaşmaklarahazırlamaaonnarı,kiyaşamaktapraktikahemcümnä işbirleşmesindäyaradıcılıhemaktivolmaaonnarayardımedeceklär.

„Gagauzdilihemliteratura”disţiplinasındaüüretmäkproţesilääzımotürlüdüzül-sün,aniteoriyamaterialıçetinbaalıolsunyaşamaktapraktikabecermeklerinnän.Buda-vayıtamamnamaavarnicäozaman,açanolacekbaalantıbaşkaşkoladisţiplinalarınnan.Üüretmektäolaylarınbaalantısınınönemnii, lääzımnıı içinyazardılarY.А.Komenskiy, F.А.Disterverg,İ.F.Gerbart,İ.G.Pestaloţi,K.D.Uşinskiyh.b.

Disţiplinalararasıbaalantısı–birinci,predmetlerinarasındauyanneetlärhemiçinde-kiliklär,ikinci,üürenärkänkimiolayları,lääzımnımaterialınkullanması.

„Gagauz dili hem literatura” disţiplinanın kurikulumun içindekiliinä girer söz hemgramatika/lingvistika temaları, angıları türlü literar/nonliterar tekstlerin yardımınnanüüreniler. Lingvistika terminneri, angıları baalı söz teoriyasından stillärlän, üürenilerbaşkadillerdädä.Deyecez:romındilindäüürenicilärgeçerlärtekstlerinstillerini,baa-lantılısözelementlerinihemtiplerini.Romındilindädaheplafetmäkhemkiyatstillerivar.Varnicäüürenicileräteklifetmääyaraştırmaabuikidildästillerinözelliklerini.

Başkataraftan–dilinpeydalanmasını,istoriyasını,onunilerlemesiniolurbaalamaahalkınistoriyasınnan,neredänışannanêrhalkımızınyaşamasındanoluşlar.Butakımger-çekleneristoriyaylantransdisţiplinarbaalantısı.Nicäinsansözühemonunfikiriişleer,anotomiyauroklarındageçerlär.Dünnedähalklarınzenginniihemonnarlanbaalıdille-rinvarolması–geografiyauroklarındah.b.

Amasadeüüredicioluronnarıgenişkullansın,üüredilmişmateriallardanenidäntop-layıp,globaldünneyinresiminiaçsın.

„Gagauzdilihemliteratura”disţiplinanınkurikulumunbaşkadisţiplinalarlanbaalan-tısıüürenicilerin bilgidünnägörüşünüoluşturêr,üürenmäk-bilinçliinderinniinikaavile-der,üüselder,onnarınbakışınıyaşamaktatürlüolaylaragenişleder.

69

2.2. Uzun zamana didaktika plannaması

Uzun zamana kalendar plannaması annamanın açıklaması hem bu proţesin genel harakteristikası.

Uzunzamanakalendarplannaması:• önetim dokumenti,angısınıüürenmäkyılınçeketmesindäherbirüüredicikurêr/

düzerherbirpredmettähemvarnicäüürenmäkproţesinilerlemesindä,üürenici-lerinbaşarılarındinamikasınabakarak,kimidiişilmekleriyapsın;

• lääzımolsunfunkţional instrumenti,angısıyardımedeceküürenmäkplanınstruk-turasınagörätemel/integrirbirimneriniçindekiliinihemkantarlamayıgerçekleş-tirsin,koyarakneetüürenicilärlänkurikulumunkompetenţiyalarınıtamamnasın;

• lääzımolsunkendili/personal harakteri,birleştirsindidaktikanormalarınıüüredi-cininyaradıcılıınnanhemprofesionalkompetenţiyasınnan–angısı, ilkin,faydalıolaceküüreniciyä;tiparlıuzunzamanakalendarplannamasıyardımcıolurkendiproektlerinkurmasında/düzmesindä.

Uzun zamana kalendar plannamasına girer:• önsöz(titulyapraa);• predmetinadministraţiyaetmesininproekti(varkurikulumda);• temel/integrirbirimnerin(modullerin)içindekiliinproekti(varkurikulumda);• söztemalarınıkurmakiçinteklifediläntekstlär(varkurikulumda);• okumakiçinteklifediläntekstlär(varkurikulumda).Uzun zamana kalendar plannamasının önsözünä girer türlü bölümnär: • Titul yapraa – veriler hepsi haberlär: praktik - üüredicinin üüretmäk kurumu,

disţiplinanınadıÜüretimplannarınagörä,bütünyıldasaatlarınsayısı,klash.b.• Disţiplinanınspeţifikakompetenţiyalarıbuklasta–çıkarêrızonnarıkurikulumdan

V-IXklaslaradeyni.• Bibliografiya–sıralanêrkurikulumproduktlarıdisţiplinada.Kurikulumproduktla-

rı:kurikulumV-IXklaslaradeyni,üürenmäkkiyadı,GİD(V-IXklaslara)kurikuluma(2019)görä,üüredicilerädeynimetodikakiyatları,türlümetodikatekliflerih.b.

Didaktika plannaması. Metodologiya hem etapların yazdırılması.Didaktika plannaması – o „üürenmäk predmetin strukturasına” analiz yapması, o

kompetenţiyaların, subkompetenţiyalarınpayedilmesimodullerä görä, angıları uygundizili/koyulu/erleştirilisıravardır/ardısora,angılarıgerçekleştirilersemestranınyadaüü-renmäkyılınsüresindä.

Üürenmäk yılın çeketmesindäen ilkin üüredicilärV-IX klaslaradeyni kurikulumunistediklerinägörälääzımkursunnaruzunzamanakalendarplannamasını.Buişiçekede-ceykän,üüredicilärhesabaalêrhepsiuzunzamanakalendarplannamasınagiränkom-ponentleri(bakyukarı).

70

Bundan kaarä, hesaba alınacek predmetin konţepţiyası hem speţifika kompeten-ţiyaları.„Gagauzdilihemliterature”disţiplinanınkonţepţiyasında isteniler,kianadiliüürenilsindiilsadeorfografiyakurallarınıbilmäkiçin,amataaçoksözleşmäkhemsö-zündä kullanmak için.Gagauzdili lääzımüürenilsinölä, ki olsunnicä kullanmaaonupraktikaişlerindä,yaşamanınherbirsituaţiyasında.

Gimnaziyadaspeţifika kompetenţiyaları:1. Milletkontekstindӓkendilingvistikahemkulturaidentikalıınkabletmesi,kişiliin

bütünnüünü,kıymetliinihemtolerantlıınıgöstererӓk.2. Aazdansözleşmektӓtürlüsözsituațiyalarındakomunikativişbirliindӓpayalması,

tekstinbaalantısınıhemiçindekiliinidiskusiyayagörägöstererӓk.3. Okumakta türlü strategiyalarınyardımınnanartistikhemdiil artistik tekslerinin

kabletmesi,gözletmäkhemkritikafikirlemesinigöstererӓk.4. Komunikativneetlenmelerinrealizațiyasınadeynitürlütiplerdӓaazdanhemya-

zılı tekstlerini kurêr, literatura dilinin (orfografiya, leksika, fonetika, gramatika,semantika)normalarınıesabaalarakhemkendi-kendinӓkontrolyapmasını,me-raklııhemyaratıcıdavranışınıgöstererӓk.

5. Türlü-türlüokulhemyaşamaksituațiyalarındadilhemokuyucugörgüsünüinteg-riretmӓӓ,interesihempozitivdavranışınıgöstererӓk.

Buspeţifika kompetenţiyaları teklifederizherbirkalendar-tematikplannarınçeket-mesindäyazılıolsunnar.

Bunnardanbaşka:buplannarıkurarkan,üüredicilärdüşerkullansınnarherbirklastayazdırılısubkompetenţiyaları,angılarıveriliherbirspeţifikakompetenţiyasınagörä.He-sabalääzımalmaa,anibirmodulüplanakoyarkan,varnicä1-4speţifikakompetenţiyasıseçilsin,1-6subkompetenţiyasıayırılsın.Subkompetenţiyalarıtaadolu,taakonkretlää-zımyazmaa.SubkompetenţiyalarvarverilikurikulumdaV-IXklaslarınadeyni,onuştanyakışêronnarıgöstermääţifralarlan.

Planınilkhemikincibölümneri„Speţifika kompetenţiyası”hem„Subkompetenţiyası” açıklamasındansora,geçelimüçüncübölümä„Blok/Modul”. Burada üüredicilär dikat lääzım olsunnar.Kurikulumundaenididaktikakonţepţiyasınagöräverilerherbirklasabaşsözleşmäktemaları.Onnarveriliblokgibi.

Örnek gibi 5-ci klasta dört söz teması var: 1. Vatanhemanadili. 3.Uşaklıkhemoyunnar.2.Uşaklıkhemaylä. 4.İilikhemgirginnik.Temel/integrirbirimnerin içindekiliidüzülümodullerdän.Örnek gibi 5-ci klası ala-

lım: Sözleşmäk kulturası, Fonetika, Folklorh.b.Bubölümdäonnarıgösterelimlääzım.Dördüncübölümüntemelindäpredmetindidaktikakonţepţiyasıkoyulu.Onuştanda

Temel/integrir birimnerin içindekiliibutürlüveriler.Onnarınsıralıınıuzunzamanakalen-darplannamasındaüüredicikendibakışınagörävarnicäerleştirsin.

71

Beşinci bölümdä veriler literar/nonliterar tekstlär, angıları baalı olaceklar blok te-masına.Otekstlärseçileceksöztemalarınıkurmakiçinyadaokumakiçinteklifediläntekstlerdän(üüredicininbakışınagörä).

Altıncıbölümdäverilersaatlarınsayısı,edincibölümdä–kalendarzamanı.Uzun zamana kalendar plannamasının strukturası hem örnekleri.Örnek gibi aşaada veriler uzunzamanakalendarplannamasıV-ciklaslaradeyni(I-ci

semestr).

Titul yapraa:MOLDOVA RESPUBLİKANIN ÜÜRENMÄK, KULTURA, AARAŞTIRMAK BAKANNII

GAGAUZ YERİN GENEL ÜÜRETMÄK MÜDÜRLÜÜ_____________________ TEORETİK LİŢEYİGAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA KAFEDRASI

İmzalêêrım:___________________Bakıldı:___________________Liţeyinmüdürü:_________________Müdürünyardımcısınnan:_________________«»_____________2019«»_____________2019

UZUN ZAMANA KALENDAR PLANNAMASIGagauzdilihemliteraturadisţiplinasında

2019-2020üürenmäkyılına

Klas: 5-ci „A” Saatların sayısı: 102

Üüredici:___________________________Didaktikauuru:________________________

Bakıldıhemimzalandıgagauzdilihemliterarurakafedrasınınoturuşunda:

Protokol__________2019Kafedranınbaşı:___________________

72

V-ci

kla

s (uz

un za

man

a ka

lend

ar p

lann

amas

ı)

5-ci

kla

s I-c

i sem

estr

Sp

eţifi

ka

kom

pete

n-ţiy

ası

Sub-

kom

-pe

tenţ

iyas

ıBl

ok/

Mod

ulBi

rimne

rin iç

inde

kilii

Lite

rar/

nonl

itera

r tek

stlä

rSa

atla

rKa

lend

ar

zam

.

1 2 3 5

1.3

2.3

3.4

5.4

Vatan hem ana dili

Sözleşmäk kulturası

•Sözle

şmäkkulturası

•Ko

mun

ikati

vsitua

ţiyası

•Sözle

şmäksituaţiyalarınözellikleri

N.B

abog

lu„

Ana

dilim

iz”

1 1 1

02.09

04.09

09.09

1 3 4 5

1.2

3.2

4.4

5.3

Fonetika•

Fone

tika.Ga

gauzdilininfone

tikasıh

emgrafikası.

•Ga

gauzdilininalfabe

ti.Seslär.Vo

kalh

emkon

son

sesle

ri.

•Vo

kald

önmeleri.Ga

gauzdilininvokalgarmon

iyası.

N.Tan

asog

lu„

Buca

k, B

ucak

”1 1 1

•Ko

nson

nar.İkilikon

sonn

ar.

•Vkonson

undoo

ruyazılması.Hkonson

undoo

ru-

yazılması.Ykonson

undoo

ruyazılması.Ko

nson

garm

oniyası.

•Kısım

.Urgu.Lafl

arınsırada

nsırayageçirilmesi.

•Fone

tikaan

alizi.

GavrilGa

ydarcı„An

atarafım

”1 1 1 2 1

1 2 5

1.3

2.2

2.6

5.5

Folklor

•Folklor

•Sö

leyişlä

r•

Bilm

eycelär

•Türkülär

Söleyişlä

rBilm

eycelär

Türkülär

1 1 1 1 13 4

3.3

4.4

yardıcılık işi

Takrir.

Yann

ışlıklaragöräiş.

Teksttakriräde

yni

1 1

73

1 4 5

1.6

4.1

5.2

Uşaklık hem aylä

Söz teoriyası

•Ba

alan

tılısözhem

onu

nuu

rları:doo

rulukhe

m

demeklik.

•Tekst-baalantı

lısözünbirp

ayı.

Masal„C

ücä

Todu

r”

N.B

abog

lu.A

nnatma„V

ani

Çilin

gir“

3 3

1 2 3 4 5

1.1

2.2

3.4

4.5

5.6

Gagauz dilinin leksikası

•Ga

gauzdilininleksika.

•Lafla

rınm

aana

ları.Birm

aana

lı,çok

maana

lılafla

r.•

Sino

nimnä

r.•

Omon

imnä

r.•

Anton

imnä

r.

Masal„

Kard

aşla

r”1 1 1 1 1

•Profesiona

llafl

arınhem

term

inne

rinkullanılm

ası.

•Dialektlafl

ar.

•Frazeo

logizm

alar.

N.B

abog

lu.A

nnatma

„Çiç

eklik

baş

çası”

1 1 1

1 2 3 4 5

1.3

1.5

2.6

3.4

4.1

5.5

Söz teoriyası •

Literaturate

ksti.Te

kstin

düzülmesi,pa

yları.

•Tekstin

payların

daleksikahe

mgramati

kabaalantı

-ları.

•Tekstin

temaları,özfikiri.

•Tekstin

planı.

GavrilGa

ydarcı. „

İki o

ol”

(okumakiçinte

kst).

Dim

itriKaraÇo

ban.

„Nışa

nnar

”(okum

akiçin

tekst).

1 1 1 1

3 43.6

4.4

Refleksiv yazısı

•Ay

läkiyad

ı,mektubu

.•

Kutla

maksö

zü.

Ayläkiyad

ı,mektubu

.Ku

tlamaksö

zü2 2

44.1

Çıkış notası

•Diktan

t.•

Yann

ışlıklarla

niş.

1 1

P.S.Buörne

ktäprog

ramayagö

rähep

sisaatlarv

erilm

edi.Üüred

icininvarhakıeklem

ääorayıyad

adiişti

rmääsa

atların

sayısın

ı.

74

2.3. Kısa zamana didaktika plannaması

„Kısa zamana didaktika plannaması” definiţiyanın açıklaması. Onun prinţipleri hem harakteristikası.

Kısazamanaplannamak(uroonplannaması)–obirkonkreturoonplannaması,an-gısının temasıkurulêruzunzamanadidaktikaplannamasınagörӓ.Üüredicibelliederonuniçindekiliini,neetlerini,plannêêruroonetkiliilerletmesini,hesabaalêrüürenicile-rinbilgilerini,becermeklerini,çalımnarını,angılarınyardımınnanüürenmӓkmaterialınıkullanabileceklӓr.Düşüner,nicӓdidaktikaprinţiplerigerçekleştirilecek.Belliederuroktaçalışmakmetodikasını:metodları,çalımnarı,formalarını,araçlarını.Hesabaalêruroongidimini/örüyüşünü:nicӓişlenilecekfrontal,individual,çiftlerdӓ,nicӓkontrolyapılaceküürenicilerinüürenilӓntemayıannamasına,nicӓüürenicilerinaktivliini,çalışmakbece-mekliinibütünuroonsüresindӓtamannanacek,nicӓvakıtkullanılacek,nicӓçıkışlarhemrefleksiyayapılacekh.b.Kompetenţiyalarıoluşturmakkontekstindӓbelliedilerdidakti-ka proektleri tiplerin klasifikaţiyası.

Didaktika proektleri tiplerin klasifikaţiyası:- bilgileri kazanmak becermekleri oluşturmak uroo;- bilgileri annamak becermekleri oluşturmak uroo;- bilgileri kullanmak becermekleri oluşturmak uroo;- bilgilerӓ analiz-sintez yapmak becermekleri oluşturmak uroo;- bilgileri kantarlamak becermekleri oluşturmak uroo;- karışık (kombinir) urok.Didaktikaproektlerinstrukturasıvarnicӓbaşkalaşsın,kimietaplarverilmesin.Örnek

gibi bilgileri kazanmak becermekleri oluşturmak uroondabilgilerinaktualizaţiyaetapıvarnicӓverilmesinyadaenimaterialınüürenilmesietapı–bilgileri kantarlamak becer-mekleri oluşturmak uroonda.

Uroon herbir tipin örnek için strukturası.Bilgileri kazanmak becermekleri oluşturmak uroon strukturası:1. Dikatınçekilmesi.2. Neetleribellietmӓk,problemakoymak.Üürenmӓkçalışmasınamotivlemӓk.3. Bilgilerinaktualedilmesi.4. Enimaterialıüürenmӓk/üüretmӓk.5. Materialınkaavilenmesihembecermeklerinoluşturması(reproduktivuurunda).6. Kantarlamak.7. Feedback,ıngerçeklenmesi.8. Evdekiişinverilmesi.

75

Bilgileri annamak becermekleri oluşturmak uroon strukturası:1. Dikatınçekilmesi.2. Evdekiişӓkontrolyapmak.3. Bilgilerinhembecermeklerinaktualedilmesi.4. Materialın kaaviletmesi hem becermeklerin oluşturması:

a) reproduktivuurunda;ӓ) produktivuurunda.

5. Kantarlamak.6. Feedback,ıngerçeklenmesi.7. Evdekiişinverilmesi.Bilgileri kullanmak becermeklerini oluşturmak uroon strukturası:1. Dikatınçekilmesi.2. Evdekiişӓkontrolyapmak.3. Bilgilerinhembecermeklerinaktualedilmesi.4. Materialın kaaviletmesi hem becermeklerin oluşturması:

a) produktivuurunda;b) başkarazgelişlerӓgeçirmӓklӓn.

5. Kantarlamak.6. Fedback,ıngerçeklenmesi.7. Evdekiişinverilmesi.Bilgilerӓ analiz-sintez yapmak becermeklerini oluşturmak uroo:1. Dikatınçekilmesi.2. Evdekiişӓkontrolyapmak.3. Üürenilimişteoriyamaterialınaanaliz-sintezyapmak(sistematizaţiya,klasifikaţiya, bütünneştirmӓk).4. Üürenilmişkararlanmakmetodlarınaanaliz-sintezyapmak:

a) produktivuurunda;ä) başkarazgelişlerӓgeçirmӓklӓn;b) yaradıcılıkuurunda.

5. Kantarlamak.6. Feedback,ıngerçeklenmesi.7. Evdekiişinverilmesi.Bilgileri kantarlamak becermeklerini oluşturmak uroon strukturası:1. Dikatınçekilmesi.2. Kantarlamakişiniyapmakiçininstruktaj.3. Kantarlamakişiniyapmak(test,proektinkorumasıh.b.).4. Feedback,ıngerçeklenmesi.5. Evdekiişinverilmesi.

76

Karışık (kombinir) urok:1. Dikatınçekilmesi.2. Bilgilerinhembecermeklerinaktualedilmesi.3. Enimaterialıüürenmӓk/üüretmӓk.4. Materialın kaaviletmesi hem becermeklerin oluşturması:

a) produktivuurunda;ӓ) başkarazgelişlerӓgeçirmӓklӓn.

5. Kantarlamak: a) formativ(hergünkü),üüretmeli.b) sumativ.

6. Fedback,ıngerçeklenmesi.7. Evdekiişinverilmesi.

Didaktik plannamasının metodologiya hem etaplar yazdırılması.Uroon didaktika proektin kurmasıtemellenerbuelementlerӓgörӓ:• neyӓisteerizetişmӓӓ-uroonneetleri;• nelӓӓzımneetlerinetişmesinӓdeyni-içindekiliihemdidaktikakolaylıkları(for-

malar,metodlar,çalımnarhemtehnikalar,üüretmӓkaraçları);• nicӓbelliederizüürenmeninefektivliini-kantarlamakstrategiyaları.Uroondidaktikaproektinӓgirer:• girişpayı;• uroongidimi/örüyüşü.Hergünküplannamakgerçeklenerzamandaşvakıttabilinänmodellerinbirisinägӧrä.

Nesoydaolmasabumodel,anadilindäsӧzleşmäkkompetenţiyalarıdilihemliteratu-rayıüürenmäkproţesindäilerlenerläraktivüürenmäkmetodologiyasınagӧrä.Üürediciçeşitliuroklardüzäbilir,elbetki,herbirurokiçinbaşka-başkametodlarıkullanarak.Ama,nicädaolmasa,uroonetaplarınıüüredicilääzımsırayadizsinhemuroklarıntürlütiple-rinikullansın.Aşaadavererizklasikmodelinägӧräuroondidaktikaproektlerinmodelle-rini,angılarıdüzülergenelhaberlerdänhemuroonӧrüyüşündän.

77

I. Kısa zamana klasik plannamak modeli

Uroon etapları Uroon içindekilii, üürenicilerin çalışması(kısadan yazdırmak)

Üüredicinin çalışması

Dikatınçekilmesi

Builkmomenttemanıngirişindӓ,angısıdoorudêrüürenicileriurooniçindekiliinӓ.

Üüredicinindavası–seçmӓӓbuurokiçinyakışanmetoduhemonagörӓmate-rialuydurmaa.

Uroonneetlerinnӓntanıştırmak

Dikatlııınıçekmӓketapıniihazırlanmasıyardımede-ceküürenicilerӓ,kendilerigörsünuroonilketapınıhemneetlerinbaalantısını.

Teklifedilsinvarnicӓbirmotivlicümlӓ:„Buuroktabiz...,çünkü...”h.b.

Üürenicilerinbilgileriniüüren-miştemayagörӓaktualetmӓk/eniletmӓk

Buetapıvarnicӓherkerӓplannanmasın,verilӓnzamanherbiruroktabaşakalaşsın.Önemni,kifor-malarıdiişikolsun,uydurulsunsoruşlarınspeţifikakompetenţiyalarınagörӓ,lӓӓzımnıbilgilerinhembecermeklerinvarlıınagörӓ.

Üüredicikonsultaţiyayapêr,açıklêêr,üüreni-cilerinçalışmasınıdoorudêr.

Enimaterialınaçıklaması

Uroonmaterialını(resim,tekst,slayd,tabliţa,audiohemvideoyazıları)varnicӓgöstersinüüre-dicidӓ,üürenicilӓrdӓ.Tekstvarnicӓprofesionalinterpretaţiyasındaseslensin,birfilmyadaspek-taklifragmentibakılsın.Buradaçekederortaklıktaüürenmӓk,çünkügrupalarabölünmӓktaailerlederçalışmayı.

Üüredicikonsultaţiyayapêr,açıklêêr,üürenicile-ringrupalardaçalış-masınıdoorudêr.

Üürenmӓk/üüretmӓkproţesi.Enitemanınüüre-nilmesi.

Buetaptaaçokvakıtkaplêêr,burada„bilmemektӓn”„bilmeyӓ”geçmӓkolêr.Üüredicidüşünerüüretmӓkişlemnerini,onnarınsonuç-larınetişmesinӓdoorudêr.Üürenicilӓrvarnicӓkabletsinnӓrindividual,çiftlerdӓ,grupalardaçalış-makiçindavayı;informaţiyaişlettirmӓkiçin;tekstlӓrokumakiçin,angılarınannamasıgösterilecek;soruşlar,neyägörӓcuvaplardüzülecek;problemsituaţiyalarınıkararlamakiçindüşünmeklӓr.

Üürediciüürenmӓkçalışmasınıdooru-dêr,götüreryadaonakatılêr,lӓӓzımolursa.Uroonherbirmomentindӓüüredicibiler,neolêrklasta,nicӓüürenmӓk/üüretmӓkproţesigeçer.

Başarılaraetiştirmӓk.Üüre-nilmişmaterialıkaaviletmӓk

Kurulêrkolaylık,kiüürenicikendibaşınadenesindavayıgerçekleştirmӓӓ.Şindiönemnigörmӓӓ,aniobiler,nicӓkendisiişleer.

Üüredicikonsultaţiyayapêr,açıklêêr.

Feedback,ıngerçeklenmesi

Feedback,ıngerçeklenmesiyardımederüüreniciyӓgörmӓӓ,angıuurdaobulunêr,uroonneetlerinӓba-karak.Feedbackvarnicӓüürenicilerinkendiniyadabiri-birinikantarlamasındada.

Üürenicifeedback,ıngerçeklenmesieta-pındageçirerbütünuroonsüresindӓ,verbalhemnon-verbal,pozitivyadanegativolarak.

78

Kantarlamak Önemni,kiüüreniciannasın,nedӓyannışlıkyapêr,nedӓzorlanêr.Herkerӓnotalamakkolaylııvarnicӓolmasın,buradaüüredicimutlakkullanêrverbalkantarlamasını.

Üüredicikantar-lamak,kendinikantarlamakhembiri-birinikantar-lamakmetodlarınıkullanêr,klasınyadaayırıüürenicilerinprogresinigösterer.

Üürenilmişmaterialı gercekleştirmӓkbecermekleri

Buetapüürenicilerӓbaşkaüürenmӓkkontekstindӓbulunanenidavalarveriler.Üürenicilӓrenibilgi-leringerçekleştirmӓkbecermeklerinigöstererlӓr,kimisindӓhalizdӓndӓkendikompetenţiyalarınoluşturulmasıbelliediler,kimisitaaişleerlӓronunilerletmesindӓ.

Üüredicikonsultaţiyayapêr,açıklêêr.

Evdekiişinveril-nveril-veril-mesi

Nekadar?hemnesoyneetlӓn?kararıalmaktansoraüürediciverilitemanınkontrolyapmakkolaylıınıhemonungelӓnuroktakullanmasınıdüşünecek.Burazgeliştӓtemaolacekdiilsadekontrolforması,amaüüretmӓk/üürenmӓkçalışmasınıntemeloluş-turucuetkisidӓ.

Üüredicibirkaçvariantlıdavalarıaçıklêêr.

79

UROON DİDAKTİKA PROEKTİ

Data: Klas: 6-cıDisţiplina:gagauzdilihemliteraturaBlok: Adam, tabiat (natura) hem dünnä Modul: Sayılık Tema:SayılıkUroon tipi:Bilgilerӓanaliz-sintezyapmakbecermeklerinioluşturmakurooKompetenţiyaların birimneri (subţompetenţiyalar): 2.1.Okunmuştekstinözhemdetallıelementlerinidiferenţiyalamaa(ayırtmaa);2.6.Tekstlerdämorfo-sintaksiselementleriniesabaalmaa;1.3.Komunikativsituaţiyalarındaaktivpayalmaa;5.4.Kendibaşınaokumayı ilerletmää;yaratmalardaetikahemkulturapaalılıklarını

identifikaţiyalamaa.

Uroon neetleri:Uroonsonundaüürenici gösterecek, ani o becerer:- sayılıınmaanasınahemmorfologiyanışannarınaanalizhemharakteristikayap-

maa,başkasözpaylarındanayırmaa;- aazdanhemyazılısözdäsayılıklarıdoorukullanmaa;- aazdanhemyazılıinformaţiyayıadekvatkabletmää;- okunmuştekstiniçindekiliinäkendidavranmasınıgöstermää;- verilitemayagörämaterialıseçmää,sistematizaţiyayapmaa;- dialogtapayalmaa,bölümnerdähemkendibaşınaçalışmaa.

Didaktik strategiyaları:- formalar: çiftlerdä,bölümnerdä,indiviadual,frontal;- metodlar hem çalımnar:operativ,sınış, ilüstraţiya,tekstlänişlemäk,oyun,söz-

leşmäk;- araçlar:resim,prezentaţiya,„bilgisepetçii”,fotoprezentaţiya,fişalar,tabliţa,in-

teraktivtaftası.Kantarlamak strategiyaları: biri-birinikantarlamak,kendinikantarlamak,üüredici-

ninkantarlaması.Bibliografiya:- Gagauzdilihemliteratura,KurikulumV-IXklaslarınadeyni,Kişinău,2019.- Gagauzdilihemliteratura.Gid(V-IXklaslara),Kişinău,2019.- Gagauzdilihemliteratura6-ncıklas,Ştiinţa,2017.- Gagauzça-romıncahemromıncagagauzçasözlüü,Komrat,2010.- internetresursları.

80

Uro

on e

tapl

arı

Üür

edic

in/ü

üren

icile

rin ç

alış

mas

ıVa

kıt

Kant

arla

mak

st

rate

giya

ları

Dida

ktika

st

rate

giya

ları

Dikatın

çekilm

esi

Zaman

hayırolsun.Ban

mutluyu

m,anigörerim

sizi.Nesoy

keflä

nsiz

geldinizb

izimdersä?Uroom

uzuistee

rimçeketti

relim

birm

elod

iyasesle

mesinnä

n („

Hayv

anna

rın d

ünne

sind

än”

kolv

erim

dän)

. Nic

ä di

işild

i kefi

niz?

Söl

äyin

birä

r cüm

läyl

än.

2m

sözle

şmäk,

muzıkasesle

mesi

Bilgilerin

aktua

led

ilmesi

Angıte

mayıb

izüü

rene

riz?

Evde

kiiştäzo

rluklaroldumu?

(evd

eki i

şä k

ontr

ol y

apılȇ

r).

3m

ken

dini

kantarlamak

fron

talsoruları

Uroon

nee

tlerin

nӓn

tanıştırm

akBizb

uurok

tabütün

neştirecezb

iliglerim

izisa

yılıkiçin,gösterecez,

nicä

bec

erer

iz o

nu k

ulla

nmaa

, üür

enec

ez ta

a m

erak

lı iş

lär i

çin.

İş

leyä

rkän

, gör

ecez

, nes

oy b

iligi

lerim

iz v

ar. D

ooru

cuv

apla

rı se

petç

ik iç

inä

koya

cez,

var

sa y

annı

ş cuv

ap, o

nnar

ı doo

ruda

cez.

üüredicininsözü

Üüren

ilimişteoriya

materialın

aan

a-liz-sintezy

apmak

(sistem

atizaţiy

a,

klasifikaţiy

a,

bütünn

eştirmӓk)

Nebilersinizsayılıklariçin?

(Üür

enic

ilär y

azılı

lafla

ra g

örä

cuva

plar

ını k

urêr

lar d

a in

tera

ktiv

tafta

sınd

a „b

ilgi s

epet

çiin

ä”

koyê

rlar).

herbircümlä

payı

sayı,sıra

kaç?kaçıncı?

toplam

a,sa

dä,

katlı

3m

biri-birin

ikantarlamak

üüredicinin

kantarlaması

bilgisep

etçii

interakti

vtafta

sı

soruşk

urmak

Çalış

mam

ızı i

lerle

delim

bu

lafla

rlan,

ang

ısı b

u ur

okta

bir

epig

raf

olac

ek: „

Ana

sevd

ası b

u dü

nned

ä en

üüs

ek d

uygu

”? N

ica

annê

êr-

sını

z bu

lafla

rı?An

a se

vdas

ı sın

ırsız.

Bu

lafla

rı bi

z var

nic

a sö

leye

lim h

em in

sann

ar

için

, hem

da

bizim

küç

ük k

arda

şlarım

ız iç

in. H

ayva

nnar

bec

erer

lär

koru

maa

ken

di y

avru

ların

ı, se

vmää

onn

arı,

düşü

nmää

onn

ar iç

in.

Buna

yaş

amak

ta v

ar ç

ok ö

rnek

.

81

Üüren

ilmişkararla

nmak

metod

ların

aan

aliz-

sintezy

apmak:

a)produ

ktivuu

rund

a;

ä)başkara

zgelişlerӓ

geçirm

ӓklӓn;

b)yarad

ıcılıkuu

rund

a

Teks

tlän

işle

mäk

.19

96 y

ılda

bir k

edi 5

bira

ylık

ked

icik

lärlä

n ya

şard

ı Nyu

-Yor

k ka

-sa

basın

da e

ski g

araj

da.B

ir ge

cä o

gar

aj y

anm

ış. G

elän

ate

şçilä

r de

nem

işlär

, ani

yan

ar y

apın

ın y

anın

da k

açınêr

ked

i. İn

sann

ar

görm

üş, a

ni o

dişl

erin

dä ç

ıkarêr

ked

icii.

Böl

ä an

a-ke

di ç

ıkar

mış

ya

ngın

dan

5 ya

vrus

unu.

Onn

arı ç

ıkar

dıyn

an, k

edi k

aybe

tmiş

ken-

dini

. 3 a

y ha

yvan

narı

koru

yan

insa

nnar

ilaç

lam

ışlar

ked

iyi.

Onu

n 4

yavr

usu

da k

alm

ış sa

a. G

eroy

a(ka

hram

ana)

ver

mişl

är a

d Sk

arle

t. Ke

di y

aşam

ış ta

a 13

yıl.

Ska

rlet o

lmuş

büt

ün d

ünne

dä a

na se

vdas

ı he

m in

annı

k ör

nää.

199

6 yı

lda

kurm

uşla

r maa

suz b

aaşış

, ang

ısı

veril

er in

sann

arı k

urta

ran

hayv

anna

ra. T

aa sı

k bu

baa

şış v

erile

r yı

kık

yapı

ların

altı

ndan

insa

nnar

ı çık

aran

köp

ekle

rä. K

edi-g

eroy

öl

dü o

ktäb

rinin

11,

200

8 yı

lda.

1.Tekstintip

inesoy?

2.Tekstintemasınıh

emözfi

kirin

iaçıklayın.

3.N

ışann

ıcüm

leyäsintaksis

ana

liziyap

ın(b

irüü

renicita

ftada

).4.N

esoysa

yılıklarv

arte

ksttä

?5.N

esoycüm

läpayıvarnicäolsunsayılık?

Foto

prez

enta

ţiya

hayv

anna

r-an

alar

için

. Bakarakbufotolara,

annê

êrsın

,anihayvann

arse

very

avruların

ıhep

ölä,n

icäinsann

ar

kend

iuşaklarını.Nesoy

sayılıkbufotolaragörävarn

icäsıralayası-

nız?

Hayv

anna

r çoy

u gi

rdi G

ines

kiy

adın

a.

İşlemääbölüm

nerdä.

1. Y

azın

lafla

rlan

sayı

lıkla

rı. N

esoy

sayı

lıkar

maa

nası

na g

örä

kul-

lanı

lı te

kstt

ä? T

opla

ma

sayı

lıkla

rı ya

zın

tefte

rä.

•6

yıl y

aşam

ış aa

çta

Arge

ntina

dan

kedi

, ang

ısını

n ad

ı Min

ho. 7

tır

nak

herb

ir pa

nças

ında

var

Kan

adad

an k

edidä,

ang

ısını

n ad

ı Dj

eyk.

En

aar k

edi ç

ekär

di 2

1 ki

la. 3

8 yı

l yaş

amış

Teha

stan

bir

kedi

. 30

000

sıçan

tutm

uş şo

tland

iyal

ı bir

kedi

Tauz

er, b

u üz

erä

onun

adı

nda

düzü

ldü

bir a

nmak

kül

esi.

92 d

eţib

el –

en

üüse

k se

sli k

edin

in b

aarm

ası.

Hep

okad

ar se

s kaa

visi

olêr

erä

doo

ru

gidä

n uç

akta

.

5m

3m

1m

3m

biri-birin

ikantarlamak

kend

ibaşınaişi

kantarlamak

bölümne

rdäbiri-

birin

ikan

taalam

ak

tekstlä

nişlem

äk

individu

aliş-

fotoprezen

taţiy

a

sınış

bölümlerin

işlerin

i

82

2. O

kuyu

n do

oru

sayı

lıkla

rı. S

ıra sa

yılık

ları

yazı

n te

fterä

.

En a

arköp

ek sa

yılê

r mas

tif A

ykam

. Onu

n üü

sekl

ii –

94 sa

ntim

, aa

rlıı 1

989

yıld

a –

155,

58

kila

. 184

9 yı

lda

köpe

k Be

ng, k

oola

r-ka

n ta

vşam

ı, at

lam

ış 9,

14 m

etra

uzu

nnuu

na h

em 1

,4 m

etra

üü-

seklää

. En

kaav

i köp

ek sa

yılê

r sen

bern

ar R

ayte

s: 8

0 ki

lalık

, ang

ı-sı

iyul

ün 2

1, 1

978

yıld

a çe

käbi

lmiş

2905

kila

. Köp

ekla

r yaş

êêrla

r 8-

15 y

ıl. 2

9 yı

l hem

5 a

y ya

şadı

avs

tral

iyal

ı bir

köpe

k Bl

ui. 2

7 yı

l he

m 3

13 g

ün şo

tland

iyalıköp

ekTe

fi.

3. O

kuyu

n do

oru

sayı

lıkla

rı. B

ölm

ä sa

yılık

ları

yazı

n te

fterä

.

En ü

üsek

bey

girin

(Sem

pson

adı

) boy

u –

2 m

19

sm, a

arlıı

onu

n 15

24 k

g. O

duu

muş

184

6 yı

lda.

En

küçü

k sa

yılê

r pon

i Litl

Pam

p-ki

n, a

ngısı

nın

aarlı

ı 187

5 yı

lda

çekä

rmiş

9,07

kila

hem

boy

u -3

5,5

sm. E

n üü

sek

atla

mış

beyg

ir U

aso

– 2,

47m

194

9 yı

lda.

8,4

m

uzu

nnuu

na a

tlam

ış be

ygir

Sam

ting

1975

yıld

a. E

n hı

zlı k

açan

be

ygir

sayı

lêr B

iç R

ekit

, ang

ısı h

ızlan

dı M

ehik

o ka

saba

sında

69

,69

km/s

.Bö

lükl

är iş

leyä

rkän

, üür

enic

ilär k

endi

başı

na sı

nış y

apêr

lar:

- Ha

llam

aa: (

S.h.

hem

D.h

.) be

ş, ir

mi b

ir, ik

i dos

t(ortauurda

üü-

renici).Nesoyçıkışvarn

asılyapa

lımsa

yılıkların

diişilm

esiiçin?

- Ku

rmaa

dav

a da

ona

gör

a ör

nää

esap

lam

aa(ü

üsekuurda

üü-

renici):

- Cu

vap

etm

ää so

ruşl

ara (yufk

auu

rdaüü

renici):

Angı

yıld

a sä

n du

udun

? Ka

ç ya

şında

ysın

sän?

Kaç

ıncı

kla

sta

sän

üüre

ners

in?

Sizdä

kaça

r uro

k gü

ndä

olêr

?

3m

2m

1m

1m

2m

biri-birin

ikantarlamak

bölüklerdä

sınış

individu

alişlär(sın

ış)

ayırıiş

sınış

yaratıc

ıdava

83

Oyu

n „A

plod

ism

ent”

1.iki

6.beşlik

11.b

innik

2.bin

7.onikinci

12.altıkatlı

3.irmi

8.üçlem

ää13

.ikincili

4.ikili

9.birleşmää

14.altm

ış

5.altıncı

10.ü

zbir

15.b

irsoy

Dava:tan

ımaasö

zpayların

ı,sayılıklardaşamarların

ıuurmaa.

Hayv

anna

r içi

n, o

nnar

nic

ä bi

r can

old

uu iç

in y

arat

mal

ar d

a ku

-ru

lêr.

Biz o

kuya

cez S

. Bul

garın

ana

tmas

ını „

Sıırc

ık“.

-An

natm

anınbaşpersona

jıkimdir?Sıırcıkne

soybira

na?

-Özfi

kirin

iaçıklayın.N

icäbu

tekstb

aalıep

igrafla

n?-

Nesoyartistikkolaylıklarıteksttä

var?

1m 5 3

aazdan

sınış

oyun

„A

plod

ismen

t”

okum

ak

tekstlä

nişlem

äkKa

ntarlamak

Yapm

aaana

lizüüren

icilerin

çalışm

asına.

2m

notalamak

üüredicinin

kantarlaması

Feed

back

, ın

gerçeklenm

esi

Döne

limuroon

epigrafı

na.G

öräb

ildik

mi b

iz b

u la

fların

do

orul

uunu

?İle

rlede

limcüm

leyi:„

Büün

uro

kta

biz…

”Aç

ıklayın.Nesoyçıkışa

var

nicägelmääbude

rsinso

nund

a?

2m

kend

ini

kantarlamak

Evde

kiişinverilm

esi

Fotoprezen

taţiy

a„A

nmakta

şıha

yvan

nara”.

Çok

devl

etle

rdä

var

anm

ak ta

şı h

ayva

nnar

a. B

u fo

tola

r yar

dım

ola

cek

evde

ki iş

i ya

pmaa

.1.Kurmaadavada

esaplam

aaörnää,yazıponu

lafla

n.2.Yaşam

aktanuydu

rulm

ayazıs

ıbirsevgilihayvaniçinyazmaa,

kullana

raksayılık(6

-8cüm

lä).

3.Kurmaa5cüm

laevha

yvan

ıiçin.

1m

1m

fotoprezen

tatiy

a

84

3. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİN KURİKULUMUN ÜÜRETİMİN

METODOLOGİYALARIN TEMELİ

3.1. Eni (2019 y.) kurikulumunun temelindä didaktika strategiyaların kurulmasının prinţipleri

„Gagauz dili hem literatura” predmetindä didaktika strategiyaların annaması hem harakteristikası.

Didaktikastrategiyaları–obiryol,angısıyardımederüüretmäk-üürenmäk-kantarla-makproţesinitaaüüsekuurda,taaefektivyapmaa/gerçekleştirmää.Didaktikastrategi-yası–ometodların,çalımnarın,türlümateriallarınhembaşkaresurslarınkatlısisteması,angısıdooruduluneetlerintamamnasına:

- önemnierikaplêêrdidaktikaçalışmasında, çünkü üüredici uroon proektini kurêr strategiyanın kararına görä;

- obenzeerkatlıdidaktikasţenariyasına,neredäpayalêrlarüüretmäk-üürenmäk-kantarlamakproţesinsubyektleri(üüredici-üürenici,üürenici-üürenici);

- üüretmäk-üürenmäk-kantarlamak proţesindä konkret situaţiyanın kararını taauygun,taaefektivhemtaalogikaycapredmetinmetodologiyasınıdoorubellieder(butürlükoruyarakproţesinsubyektlerinitürlüyannışlıklardan).

Üüretmäkstrategiyalarınkomponentleri:• üüretimçalışmasınınorganizaţiyahemilerlemäksisteması;• metodologiyasisteması,didaktikametodlarıhemonnarındoorukullanmasının

sisteması;• üüretimaraçları;• operativneetlerinsisteması.Üüretimdidaktikastrategiyalarınharakteristikası:konkretüürenmäksituaţiyalarındaüürenicilerimeraklandırêr;üüretmäk proţesin içindekiliini üürenicilerin psiho-individual özelliklerinä uy-

durêrhemraţionalyapêr;disţiplinalararasıişbirliinioptimalyapmaaüüretmäkproţesindäyardımeder;üüretimproţesindäkontekstli,original,kimärkeräunikalelementleri.kaplêêr.Üüretimdidaktikastrategiyalarınıntipleri:1. indukţiya strategiyaları,özeldängeneläüürenmäkgeçer;2. dedukţiya strategiyaları, geneldänözelä, kanonnara yadaprinţiplerä göräüü-

renmäkgeçer;3. analogiya strategiyaları, üüretmäkhemüürenmäkmodellerinkullanmasınnan

geçer;

85

4. transdukţiya strategiyaları, ölänicämetaforalarınyardımınnanaçıklamak;5. karışık strategiyaları:indukţiya-dedukţiyayadadedukţiya–indukţiya;6. algoritma strategiyaları;7. evristika strategiyaları,problemayı,enilikleri,gipotezalarınannamasını,evristi-

kadialogukullanarak,kendifikirişlemesinnänilerletmääbilgileri.

Didaktika strategiyaları tamamnanêrüüretmäkhemüürenmäkmetodlarınkullan-masınnan (informativ hem aktiv pay alması, individual aaraştımaklar, kontrol etmäkhemnota).Strategiyayıdiillääzımkarıştırmaametodlanhemdidaktikametodologiya-sınnan.Didaktikastrategiyasınınhemdidaktikametodunarasındavarfarklık.Eerdidak-tikametodu–birkonkretolay,didaktikastrategiyası–olaylarınmodeli,angısıdüzüleruzun,ortayakısazamana.

Didaktika strategiyası temelmetodun adını kableder.Örnek gibi, problema situa-ţiayısınıçözmäädeynilääzımkuralımproblematizaţiyastrategiyasını,proektçalışmasınıgerçekleştirmäädeyni–proektstrategiyasını.

Herbirstrategiyanınkendimetodlarıvar.Üüretmäk–üürenmäk-kantarlamakproţesinilerletmesi için var nicäbu kriteriyaları nışannamaa, angıları didaktika strategiyalarınuurunubelliederlär.

Didaktikastrategiyalarınvarkendikriteriyaları:• aktivsözleşmäk;• aaraştıranolaylarınevristikatanıması;• kreativlik.Didaktikastrategiyasının içindekiliindämetodlarkombinirvarnicäkullanılsınyada

diiştirilsin,hesabaalarsak:1. eni materialın açıklamasını;2. üürenmäk proţesin götürmesini (nesoy davalar çözüler urokta);3. üüretmenin diferinţial kolaylıklarını (frontal, grupalarda yada individual).Didaktikastrategiyalarınvartürlüklasifikaţiyası.Onnarbaşkalaşêrbellikriteriyalara

görä.Pedagogikaneetlerin dominantkriteriyalarınagörä,onnarbölünerlär:I. didaktikastrategiyaları,angılarınbaşneetibaalıenimaterialın

verilmesinnän(evristiksözleşmeninstrategiyası,problemayıçözmäkstrategiyası,lekţiyastrategiyası,algoritmalarkurmakstrategiyası);

II. didaktikastrategiyaları,angılarınbaşneetikabledilmişbilgilerinhembecermeklerinfunkţionalverilmesinnänbaalı(problematizaţiyasterategiyası);

III. didaktikastrategiyaları,angılarınbaşneetibaalıüürenicilerinkişiliinaçıklamasınnan(didaktikaoyunu,diskusiya,brainstorming).

86

Didaktika strategiyaların, sınaşmakların hem içindekiliin arasında baalantıların açıklaması.

Gagauzdilihemliteraturapredmetinüürenmesiönemnierikaplêêrgimnaziyaüüre-nicininkomunikativsınaşmaklarınoluşturmasında,okulcununcümneyäintegriretme-sindä. Zamandaş didaktikada uroon kurmasında/motodologiya proektin düzmesindävarbirkaçistemäk,angılarınıüüredicimutlakalääzımhesabaalsın:birinci,praktikadakullanmaaodidaktikastrategiyaları,angılarıuyêrpredmetin

kurikulumundaverilmişintegrirbirimneriniçindekiliinä;ikinci,üürenicilerinistemeklerinä,yaşuurlarınauyantürlümetodlarıkullanmaa;üçüncü,kimimetodlarınkullanmasınıtaagenişletmää,angılarınyardımınnanüü-

renicilärtaaaktivolaceklaruroklarda,angılarımeraklandıraceklarüürenmäk-üü-retmäk-terbietmäkproţesindä.

Nicätaailerisölenildi,üüretmäkstrategiyasıbaalıuroonneetlerinnän(BBS–bilgilär,becermeklärhemsınaşmaklar)hemintegrirtemalarıniçindekiliinä.Hemonunvarbüüketkiliiüürenicilerinbaşarılarına,neçinkiüürenicilerinbaşarılarıbaalıonunnan,nicäüü-redicikullanêrhemdoorudêrdidaktikastrategiyalarınhemdidaktikaneetlerinarasındaişbirleşmesini.

Didaktikastrategiyası–obirstrukturalıkarar,nicäproektyapmaahemtoplamaatür-lüüüretmäkmetodları,araçları,formaları,deyniüürenicilärokolaylıklarınyardımınnanüüretmäkneetlerinitamamnasınnar.

ŞkoladaÜürenmäkproţesindäneet-içindekilii-strategiyaarasındagösterilerbiralgo-ritm,didaktikaişlerinäuroklarahazırlanarkan,lääzımbunuhesabaalmaa:

• speţifikakompetenţiyaları,sorasubkompetenţiyaları,ondansorauroonneetlerikurulêr;

• üürenicilerinintelektuurunu,becermeklerini,üürenmeyämotivaţiyasınıhesabaalarak,onnarınresurslarınaanalizyapılêr;

• insanhemmaterialresurslarlarıbelliediler.

Didaktika strategiyaların düzmäk prinţipleri.Didaktikastrategiyalarındüzmesindäkolaylıklarhemorientirlär.Didaktikastrategiyalarındüzmesindäikitürlüolayvar:a) teoriyaolayı,açanbirkaçmetodhemçalımintegrirkullanılêr,üüretmäk-üüren-

mäk-terbietmäkproţesiniefektivyapmaadeyni;b) praktikaolayı,açan tehnologiyalarkantarlanêr (orayıgirerüüredicininstilidä),

angılarıkullanılanstrukturayıoptimalyapêrlar.

87

Didaktikastrategiyalarınınproektyapılmasıgeçerbirkaçetap:

Üüretimneetlerin

belliedilmesi

Bilgilerinölçüsününbelliedilmesi

Didaktika yolların

ardısorakurması

Feedback,ın bellietmesi

Metodlarınhemtehnikalarınseçilmesi

Verilialgoritmayagörädidaktikastrategiyalarınkurulmasıgerçekleştirilecek.Gagauzdilinihemliteraturayıüüretmäkhemüürenmäkstrategiyalarındüzmesipek

yakıntürlümodellerä,angılarıkullanılêrzamandaşdillerinüürenmesindä.Teleologiyaya(neneetlänyapılêrtürlüpsihikaproţesleri?)bakarak,lääzımuydur-

maaüüretmäkstrategiyalarınıpredmetinspeţifika/subkompetenţiyalarınnan.Deyecez, aazdan sözleşmektӓ türlü söz situațiyalarında komunikativ işbirliindӓ üü-

renicinin pay almasınıoluşturmaadeyni,lääzımstrukturalıdüzmäädidaktikastrategi-yasınıkomunikativçalışmasınınspeţifikasınnan(seslemektän/lafetmektän/okumaktan/yazmaktansoraannamayı).

Kompetenţiyalaragöräüürediciayırêrkomunikativ,aaraştırmak,yazmakstrategiya-larını.Reproduktiv,produktivhemyaradıcılımetodlarhemçalımnarkullanılacek,teklifediläntekstlärsäyardımcımaterialgibiolaceklarsözleşmäksınaşamklarınıoluşturmaadeyni.

Butürlüstrategiyalardakritikadüşünmekleriniilerledän(KDİ)metodlaraakţentya-pılacek.

Bunnarhepsiolêrüüredicininpedagogikaustalıına,becerikliinägörä.

3.2. „Gagauz dili hem literatura” predmetin üürenmäk-üüretim didaktika strategiyaları

Didaktika strategiyası var nicä açıklansın türlü bakıştan. Metodların, kolaylıklarınhemtedarıklarınkullanmasındadidaktikastrategiyası–üüretimproţesinefektivyolları.Didaktikastrategiyasınışannanêr“İkiyataaçokmetodtan”grupa,angısıkullanılêrüü-retimproţesinefektivliiniüüseltmäkiçin.Birstrategiyanınmetodlarnımaasuzayırmaalääzım.

Nicäilerisölendi,nışannandı,“Gagauzdilihemliteratura”predmetinüüretmesininsonunkuneeti–dilkompetenţiyasınıoluşturmakhemdilipraktikadakullanmak.„Gaga-uzdilihemliteratura”disţiplinanıniçindekiliintemeli–tekstleriokumak,tekstlänişle-mäk.Baalamaaüürenicininçalışmalarınıdooruyazmaktahemsözilerlemesindäyardımedertekstlän iş –nicätemeldidaktikabircii.Üüredicilerinçoyubiler,anitekstiannama-mak,teksttäzorlanmakolêrondan,aniokulcuannamamışokunmuştekstihemtekstägöräsoruşları.Onuştanaşaadaveriliörnek,nicäişlemäätekstlän„Produktiv okumanın tehnologiyası” (POT)yardımınnan.

88

Üüretmää uşaa „dooru”, „produktiv”, „efektiv” okumaa – üüredicininbaşdavası.ButehnologiyayıkurduprofesorN.Svetlovskiy,onunyardımınnanoluşturulêroçıkışlar,angılarıiçinsölenerstandartlarda.Butehnologiyauniversalhemolurkullanılsınherbirţiklada.O ilerlederhemoluşturêrhepsi universal üüretimçalışmalarını: kognitiv, ko-munikativ,regulativ,kişilik.Üüredicidüzeruşaklarınaaraştırmakçalışmasınıölä,kion-narkendileri“düşünsünnärötäädooru”uroonbaşproblemayıçözmesinäkadarhemkendileriannadêrlarnicäbudurumdaefektivolmaa.Üürediciolêrpartnör,siiredicibuçalışmada.POT-unüçbasamaavar:

Testtän ileri çalışmak Tekstlän çalışmak Teksttän sora çalışmak„Başlıkiçinprognoz”„FikirSepedi”,„Beyinsaldırımı”„Glosariy”„Yarışêrızyazıcıylan”„Bilerin.İsteerimbilmää.Üürendim”„Asoţiativsırası”

„Okumakçevredä”„Sessizokumaksoruşlarlan”„İnsert”„Okumakdurgunmaklarlan”„Kaldırproblemayı–verkarar”„Plankur”

„Kalınhemincäsoruşlar”„Soruşlarınaacı”„Blumunkubu”„Pasport”„Renklikırlar”„Reklama”„Telagrama”

I.Buçalışmanınilketapı–Testtän ileri çalışmak.Onunneeti–ilerletmääüürenici-ninbecermeklerinidüşünmää,prognozyapmaatekstiniçindekiliinä.Yazdıralımbirkaçtehnikanınkullanmasını:

1. Tehnika „Başlık için prognoz”Sınış:Tekstinilksıralarınıyabaşlııokuduktansora,düşünündasöläyin,neiçinana-

dılacekMina Kösenin annatmasında ,,Dünneyin temeli!”,Nikolay Baboglunun annat-masında„Eski adetlär batêrlar” h.b. Tekstinilksıralarınıokuduktansora,düşünündasöläyin,sankine iş içinannadılacekbuteksttä?Uyêrmıbubaşlıkyaratmanınadına?„Asopţiativ sırası”. Büün biz okuyacez hem lafedecez bu tema için ...... Nesoy asoţiaţiya peydalanêr sizdä, okuyarkan bu temayı? Adlıkları kullanarak, verin örnek.

2. Tehnika ,,Beyin saldırımı” (,,Fikir (annama, ad) sepedi”) Sınış:Düşünündasöläyın,nesizbilersinizMinaKösäiçin?Neiçinannadılacekbu

teksttä?Kimbuanatmadabaşpersonajvarnicäolsun?Nesoyoluşlarannatmadavarnicäyazdırılsın?

Butehnikakullanılêrüürenicilerinindividualhemgrupalardaçalışmalarında,uroonilketapında.Overerkolaylıkaçıklamaa,nedüşünerlärüüreniciläruroonteması için.Üüredicinışannêêrtemanınbaşannamasınıdateklifederüürenicileräyazmaanekadartaaçoklafhemlafbirleşmesi,baalıbutemayayaannamaya.Uşaklaryazêraklınagelänhepsi asoţiaţiyaları.Üürenicilär işleerlär2minut individual. Sora2minutpaylaşêrlarfikirlerinnänçiftlerdä,grupalarda.Tekrarlananhemoriginalfikirlerihesabaalêrlardahazırlêêrlarkolektivcuvap.2-4minut,,Fikirlerisepedäatmak”.Herbirçift(grupa)sıray-lanokuyêryazılıfikirleri.Üüredicionnarıtaftadanışannêêr.Tehnikayıgeçirmäkzamanı:7-8minut.Baş şart– tekrarlamamaaonu,nededibaşkası.Tehnikanınneeti:üüretimproţesindäherbirüürenicininaktıvpayalması.

89

3. Tehnika „Glosariy”Sınış:Bakınverililaflaradasöläyin,nesoylaflarbaalıbutekstlän?(ekmek,bereket,

hesaplık, adet, cömertlikh.b.) Tekstiokuduktan sora,dönünbu laflaradagenäbakınteksttäonnarınmaanasınahemkullanmasına,annamalarakendiinterpretaţiyanızıverin.

4. Tehnika ,,Yarışêrız yazıcıylan”Sınış:Resimnerä(illüstraţiya)süjetiçinbakındaverinprognoz,neiçinsölenecekbu

teksttä,buannatmada?Birüürenicivererkendivariantını,kalanıonutamannêêrlar.

II. Tekstlän çalışmak.Buçalışmanınneeti–tekstiannatmaahemonainterpretaţiyavermää, soruşları kurmaa,kendifikirlerini tekstinsüjeti içinhempersonajın rolu içinkompoziţiyadaaçıklamaah.b.

1. Tehnika „İnsert”.Nişannar:(V)–bilerim;(+) –eni;(–) –diilimkayıl;(?) –anna-mêêrım.Olurbaşkanışannardaolsun:S –soruş;C–cuvap;B–bilerim;E–eni;M–meraklı;Х–isteerimüürenmää.

„İnsert” tehnikanınkullanmakprinţipleri:- açıkgöztekstiokuyun;- koyunuz(V)nışanınıbuteksttä,eervarsaondaofikirlär,angılarınıilerdänbilärdi-

niz;- koyunuz(+)nışanını,eerokunmuşinformaţiyasizädeynieni,amasizonunnan

kayılsınız;- koyunuz(–)nışanını,açaninformaţiyayıkabletmeersiniz,diilsinizkayılonunnan;- koyunuz(?)nışanını,açaninformaţiyaannaşılmazyadalääzımtaaaaraştırmaa.Butehnikayıvarnasıl,tekstiokuyarkan,taaderinonuniçindekiliinädaalmaa,düşün-

melianalizyaparak,okumakiçinyadaenilaflarıüürenmäkiçin.Monitoringiçinüüredi-ciyälääzımböläbirtabliţaçizmää:

V + – ?

bilerim eni diilimkayıl annamêêrım

Üürenicilärtabliţayıdoldurêrlar.Bundansorabirdiskusiyaçekeder.Taaçok(-)hem

(?)nışannarıhesabaalınêr.Şkolacılarsöleerlär,nebuteksttäiidi,neonnarındüşünmek-lerinäuymadı.Budiskusiyayardımederüürenicilerinbilgileriniilerletmää.

2. Tehnika ,,Okumak durgunmaklarlan”. Tekstidurgunmaklarlanokumaa,neredäsoruşlarkoyulêrlartekstiannamakiçinhemiçindekiliinäprognozyapmakiçin.

3. Tehnika ,,Kaldır problemayı – ver hesabı”. Getirinaklınıza, nesoyzorluklarlankar-şıgelärdi personajlar.Buproblemalarçevreyäalınêrlar.Soraüürenicilärpaylaşêrlargru-palarahemvererlärkendihesaplarını,nicäbuproblemalarıolurçözmää.

90

III. Teksttän sora çalışmak. Neet – tekstin avtorlumaanasınadayanarak, okumakinterpretaţiyasınakorekţiyayapmaa.

1. Tehnika „Ktlı hem sadä soruşlar”.

„Sadä soruşlar” „Katlı soruşlar”

Kim....? Verinüçinandırmak...

Ne.....? Neçin.....?

Nezaman......? Nicäsizdüşünersiniz,neylänayırılêrlar.....?

Bekim.......? Neolacek;eer....?

Varmınicä...? Kayılsınızmısiz,ani....?

Nesoyadı.....? ???

2. Tehnika „Sayıklamak aacı”.Tehnikanınkurallarıbölä: aacındirää–tema,aacındalları–sayıklamaklar,angılarıiki

yoldangeçer–„bekim”,„olabilir”(„dalların”sayısı–sınırsız,sayısız,„yapraklar”–sayık-lamaklarıninandırılması,bakışların,fikirlerinargumentlemesi.Tekstokunêrdiilbitkiya-dan.Düzüler„Sayıklamak aacı”, angısınındalları–sonucunvariantları.Argumentgibialınêrfaktlarteksttän.Lääzımdüşünmäädasölemää:Nesoyoluşlarbusüjetioluştur-maaengeleder?Personajınangıkaliteleribusutuaţiyayıilerleder?

3. Tehnika ,,Blumun kubu”.Kritikalıfikirlemesiniilerletmäkmetodu.Bumetodunfaydalıı–yaratmaatürlüha-

rakterdäsoruşları.1. Üüredici haberleer dersin temasını, deyelim,Mina Kösenin annatmasına görä

„Dünneyin temeli”...Verilitemanışannêêrsoruşların(sınışların)maanasını,an-gılarınalääzımolacekcuvapvermää.2.Kubun(kiyattanyapılı)yannarındayazılısoruşlar:„Neçin?”,„İnandır”,„Sırala”,„Teklifet”,„Düşün”,„Paylaş”,„Açıkla”h.b.Üürediciyaüüreniciatêrlarkubu,angıyanadüştu,osoruşadacuvapederlär.De-yelem,düştüsoruş„Sırala”–„Sıralaekmekmasullarını,angılarıvargagauzlarda.”

„Teklif et”

„Neçin?” „İnandır” „Sırala” „Düşün”

„Açıkla”

Hepsiyukardaverilitehnikalarhesabaalêrlartekstländerinhemdetallıçalışmayı,üürenicilerinkendibaşınaüüretimmateriyalınnançalışmasını.Buçalışmakvererkolay-lıkbüükteksttänayırmaafaydalı,lääzımnıinformaţiyayı,moralgörgüyüedenmää,dün-neyiaçıklamaa.

91

Yazılı işlerin örnekleri.Enikurikulumundavalarınagörädiişilmekläroldu,praktikauurundaeniterminnär

hemonnarlanbaalıişlär/sınışlarV-IXklaslardaveriler:funkţional yazısı, refleksiv yazısı, uydurulma yazısı, metaliterar yazısı.Onnarveriliayırımodulgibi,anionnarıüüredicilärmutlak lääzım götürsünnär, annadabilsinnär, üüredäbilsinnär yazıda dooru düzmää,göstermää.Hepsibuyazmaktipleri,angılarıtürlüyaşamakolayları, türlüsituaţiyalarıkaplêêrlar,komunikativkompetenţiyasınıilerlederlärhemoluşturêrlar.Butürlüişlerdä/çalışmaklarda informaţiyayı literaturada yada konkret yaratmayı bulmaahemkullan-maatürlükaynaklar(yardımcıliteratura,yayınnar/publiţistikaişleri,televideniya,inter-netresursları)yardımcıolur.

Zamandaşprogresiyaşamaktaizineder,aniartistik,publiţistik,bilimtekstlerinnänbarabarlääzımüürenicilerindikatınıçekmääofiţial-izmetçilikstilinädä.Kimiüürenicilär,9-cuklasıbaşarıp,ayırêrlarkendiyaşamakyolunu:profesionalkolecleriyabaşkadevlet-lerägiderlärişaaramaakendibecermeklerinägörä.Onnarınçoyukarşıgelerzamandaşyaşamakistediklerinnän.Onuştanofiţial-izmetçilikstilinbirjanrasınnannicäCV-i.özel-liklerinnäntanışmakönemnierikaplayacekspeţifikakompetenţiyalarınoluşturmasın-da:türlü-türlüokulhemyaşamaksituațiyalarındaokulcunungörgüsünüintegriretmӓӓyardımedecek.

Funkţional yazısımodulündä9-cuklastaverilerCurriculumVitae(okunêr„kurikulumvite”)yadabaşkatürlüCV-i(okunêr„si-vi”)yazması.

NeoCV-i?Neçinüürenici lääzımbecersinyazmaaCV?Busoruşlaraaşaadacuvapvereriz.

CurriculumVitae/CV(latindilindän„yaşamanıngidimi/örüyüşü”,rusça–„rezüme”)–toplubirdokument,angısındagösterilerinsanınüürenmäkyıllarıhemişuuru,başarı-larıhemindividualkaliteleri,angılarıiçinyoknicäannatmaabaşkadokumentlerdä.CV–oölästandartlıbirdokument,angısındaverilerçetinformattahemardısorainformaţiyakişiiçin.

NeçinüürenicilääzımbecersinyazmaaCV?Varikisebep:1. CVdokumenttäverilerenönemni informaţiya insan için:duuması,üürenmesi,

adresleri,çalışması,becermekleri.Bunnaragöräbelliolêr,neylänhemnezamanzanaatlanardıohemnicädooruharcardıvakıdını.

2. TaasıkCV–builkdokument,angısınılääzımgöstermääkomisiyaya,angısınagöräpeydalanêrilkbakışkandidatınçalışmalarıiçin,becermekleriiçin.Onuştanönem-ni,aniCV-iolsunveriliüüsekuurda.AşaadaveriliCV-iyazmasındabirörnek:

Üürenicininadı,soyadı UzunMarinaVasilyevna

Duumayılı,ayı,günü 2004yıliyülün16İlküürenmäkyılları 2007-2011y.gittimKomratrayonundaKongazküüyündä

«Papatya»uşakbaşçasına.

92

Başlankıklaslaryılları 2011-2015y.pekiinotalarlanbaşardımbaşlankışkolayıKongazküüyünT.Zanetadınaliţeyindä.

Gimnaziyaklaslaryılları 2015-2020y.başardımhepoliţeydä9-cuklası.

Üürenmäk erinadresi,telefonu Komratdolayı,Kongazküüyü,Gorkiysokaa...

Evadresi,telefonnarı(ev/mobil) MoldovaRespublikasıGagauzAvtonomBölgesiKomratrayonu,Kongazküüyü,Oktäbrskayasokaa,240298....

E-mail [email protected]İnsannık kalitelerinin (soţial)kompetenţiyaları

Cuvapçı,kreativ,namuzlu...

Organizaţiyabecermeklerinhemsınaşmaklarınkompetenţiyası

Şkoladaklastaüçyılsıravardarstarostaoldum.

Kompyuter kullanması MicrosoftOffice,Internet.Hobi Beenerimoynamaavoleybol,kendibaşınaüürenerimingliz

dilini...

Refleksiya tehnologiyalarıÜüredicioluşturêrdidaktikaproţesinihemdüzeröläşartları,kiüürenicikendiça-

lışmasındaburefleksiyayıkullansın,onabaalıolsun.Overerkolaylıküüretimproţesiniilerletmää,herbirüüreniciyihesabaalmaa.

Refleksiyaolurgeçsinyauroonbitkisindä,yatemanınbitkisindä,yabirkaçuroktansora.Önemnifaktor,angısıbusoyçalışmayıefektivyapêr–refleksiyanıntürlüformaları,çeşitleri.

Üüretimrefleksiyanınformaları:˗ verbal:aazdan,annatma,soruşturmak;˗ nonverbal:yaratma,yazılıanketa,resim,poster.Refleksiyabecermekleriüüretimproţesindäolsunefektivdeyni, lääzımkompleks-

likullanmaaonuntürlü formalarınıhemmetodlarını.Onunbüük faydasıonda,aniogöstererzorluklarıhemköstekleriherbiretapta,olêrbaştedarıkfikirinilerlemesindä,üüretimçalışmanınannamasında.

Çalışmak refleksiyası–ölärefleksiyaçeşidi,angısıkullanêrevdekiişinikontroletmäketapında,proektişlerinkorumasında,amaonunkullanmasıuroonbitkisindäherbirüü-renicinaktivliinigösterer;buradarefleksiyaüüselderüüretimmotivaţiyasınıhemuroonneetleringerçekleştirmäkuurunu,nicäbaştedarıkfikir ilerlemesindä,angısı ilerlederpraktikaçalışmasını,yardımederbellietmääzorlukları.Örnek:tabliţa,angısıbelliederneyibileryabilmeerüürenici.

Annama Bilärdim Üürendim İsteerim bilmää

93

3.3. Sonuçları kantarlamak strategiyaları hem instrumentleri

Kriterialkantarlamak-notalamak–obirkesilmäzhemdiferenţialüüretiminkantarla-mak-notalamaksisteması,nezamanüüretimhemkantarlamak-notalamakdüzülerkri-teriyalarınhemdeskriptorlarınyardımınnan.

• Kriterial kantarlamak-notalamak o, açan üürenicilerinbaşarılarıölçülerlärdesk-riptorlarınyardımınnan,angısıüüretimproţesindäüürenicininindividualbaşarı-sınıgöstererhemdabaşarıyagöräyardımcıolêrkompetenţiyanındüzülmesinä.

• Kantarlamak-notalamak kriteriyaları –okuruluönemnikalitelär,onnarıüüre-timverilmesindäolurgörelimhemonnar,bir sistemagibi,bu türlü tanınacek:“kriteriya=üüreniciyikaliteliüüretmäkproţesi”.

• Deskriptorlar–kaliteli kantarlamak-notalamakkriteriyaları,angılarıüürenicininkompetenţiyauurunugöstererhemgerçekleştirer (enküçük/minimal,orta,enüüsek/maksimal).Bunuhesabaalarak,deskriptorlarkolaylıkvererlärkaliteliuşa-anüüretimuurunubellietmää.

Bitkivakıtüüretimproțesindäoldubüükdiişilmeklär.Üüredicilerdänisteniler,kiüü-retsinnärhemterbietsinnärbecerikli,talantlıuşakları,üürenicilärdädiilsadebilsinnär,ama becersinnär faydalı kullanmaa üürenilmişi yaşamakta. Bunnar tamannansınnardeyni,üüredicitürlükantarlamakmetodları,tehnologiyalarıhemformalarılääzımkul-lansın.

Ne o kantarlamak?- Obirsıkıbaalantıüüredicininhemüürenicininarasında,angısıvererhaberüüre-

diciyä,angıuurdagerçeklendikoyulmuşsubkompetențiyalar,hemgöstererüüre-nicilerinbilgilerin,becermeklerin,başarılarınuurunu;

- Obirproțes,angısıyaraştırêrrealsonuçlarıstandartlarlanhemsubkompetențiya-larlan;

- Üürenicilerinaktivçalışmasıüürenmäkproțesindä.Kantarlamanın neetleri:Bellietmääüürenicilerinbecermäkuurlarını;Annamaayannışlıklarınsebepini;Doorutmaaüüredicininhemüürenicilerinçalışmasınıüüretmäkproțesindä.Kantarlamanın funkțiyaları:Üüretmäk –vererstimulüürenmektä,yardımedergenişletmäähemzeedelemää

bilgileri.Terbietmäk –düzerüürenicilerdädoorubakışüüretmäkproțesinä.Diagnostika – izleerüürenicilerdäbilgilerinkalitesiniüüretmäkproțesinetapla-

rında.Doorudan –doorudêrüürenicilerinfikirçalışmasınıölä,kiannasınnarüüretmäk

proțesinihemkantarlasınnarkendibilgilerini.

94

Kantarlamanın davaları:• Göstermääüürenicilerinbecermeklerini,amadiilyannışlıkları.• İzlemääüürenicilerinindividualilerlemesini.• Üüretmääüürenicilerikendi-kendilerinikantarlamaa.• Motivlemääüürenicilerigörmääkendiyannışlıklarınıhemçözülmäkyolunuüü-

retmäkproțesindä.• Kurmaabaalantıüüredicinin,üürenicininhemanaların-bobalarınarasında.Enönemniüürenicilerädeyni şkolada–obaşarılar.Bunun içinuşaklar lääzımbe-

cersinnärkantarlamaakendibilgilerinihemyaraştırabilsinnärüüredicininnotasınnan.Zamandaş kantarlamak lääzımolsun annaşılı nicä üürediciyä, ölä dä üüreniciyä hemanaya-bobaya.

- Düzertaauygun,kaliteliüüretmäk-üürenmäk-terbietmäkproțesini;

- enilederkantarlamakmetodlarını,tehnikalarını;

- bütünneştirerüürenicilerinsonuçlarını.

üüredici

kantarlamak

üürenici - Kablederinformațiyauşaanbilgilerinuuruiçin;

- yardımnêêrüüretmäkproțesindä.

- Annêêr,anilääzımüürenmää,bilmäägagauzdilinihemliteraturayı;

- sınaşêrsistematikişä;- becererkantarlamaakendinihemarkadaşlarını.

Ana-boba

Kantarlamakolsun taaefektivdeyni, üüredici kendi çalışmasında lääzımkullansıntürlümetodları,formalarıhemtehnikaları.İsteerimaçıklamaatebumetodları,tehni-kalarıhemformaları.

Hafta çıkışlarıNeçinlääzımkullanmaahaftaçıkışlarını?Haftaçıkışlarındavarbaalantıüüredicininhemüürenicininarasında.Buçıkıştaüüre-

nicibelliederneüürendibuhaftahemnesoyzorluklarlankarşıgeldi.Neohaftaçıkışları?Haftaçıkışları–ofilacık,angısınıüürenicidoldurêraftanınsonunda,cuvapederäk

soruşlara:Neüürendimbuhafta?Nesoysoruşlarıannamadım?Nesoysoruşlarıkoyaceydımüürenicilerä,eerolaydımüüredici,kikontroletmää

onnarınbigilerini?

95

Ne üürendim bu hafta? Dmitriy Kara Çoban. Annatma: „Dua’’

Nesoysoruşlarannamadım? Yokannaşılmazsoruşlar.Nesoysoruşlarkoyaceydımüürenicilerä,eerolaydımüüredici,kikontroletmääonnarınbilgilerini?

Deerlär,kiömürüadamavererAllaa.Nicä düşünersiniz, Allahtan mı verili, ki OlakPetriolsunböläcansız,tamah?

İki yıldız hem bir istemäkKullanılêr,kantarlarkanüürenicilerinyaratmaişlerini.Üüreniciyäverilerkolaylık,kikantarlasınbaşkaüürenicininyaratmasınıdabellietsin:• İki yıldız – ne beendi;• İstemäk – ne lääzım incelemää, inandırarak „neçin”.Deyecez:Yaratma„Tarafımdiişer”.(VarnicävermääüürenicileräG.Gaydarcınınşii-

rindänsora„Tarafımdiişer”).İlk yıldız:Üürenicilärlääzımyazdırsınnaranatarafımızınbüünkügözelliini,yaraştıra-

rakçöllütaraflan.İkinci yıldız:Açıklasınnargagauzlarınçalışkannıını,musaafirliini.İstemäk:Yaratmanınsonunda lääzımnışannasınnar,anigelänevladboylarınborcu

korumaa,ilerletmääanatarafımızı.Tehnika: Signallar ellänÜürediciannadarkantemayı,yapêrpauzadateklifeder,kiuşaklargöstersinnärsignallarıellän:• Bänannêêrım–büükparmakbakêryukarı;• Bänannamadım–büükparmakbakêraşaa.Gözlettiynänsignalları,üüredicikoyêrsoruş:• Nesizannadınız?• Nesizannamadınız?Cuvaplaraanalizyapıp,üürediciyailerledertemayı,yadagenäannadêr.Buönemli,

kiannamaaolêrmıdiişilmeklärüüretmäkproțesindä.Başarı aacıUrooçıkışyapȇrızaaçta.Üürenicilärekleerläraaca:emiş–uroktaçalıştım,sınışlarıdooruyaptım;çiçek–çalıştım,amavaryannışlıım;yaprak–büünolmadı,amabänumutlanêrım.Kantarlamak basamaklarıSınışlarkurulȇrbasamaklaragörädakullanılȇrbirmodulünyadatemanınsonunda.

Uşaklarkendibaşınaayırêrlarbasamaa.Örnek:9klas,tema“Danışmak“:

96

Butehnologiyayardımnêêrgörmääuşaklarabilgilerinuurunutemayagörä.

3 minutluk pauzaÜürenicileräveriler3minut.Buvakıtonnarlääzımgelsinnärçıkışa,baalasınnareni

temayıyaşamakpaalılıklarınnan,ilerledipcümleleri:Bän diiştirdim bakışımı .Bän taa çok annadım____________________ .Bän kanaat oldum _____________________ .Bän duydum ____________________________.

Busınışkaavilederuşaklarınbilgilerini.Çıkış yapmak bir soruşlan

Üürenicilärlääzımçıkışyapsınnartemayabircümleylän,angısıcuvapedeceksoruşlara:kim?,ne?,nezaman?,neçin?,nesoy?Örnek:masal„Garga”.Birvakıtlardaşiretgargatamaalıkbeterinäkaybedercanını.

Test (materialın bir payına)Buformadatestkantarlêêrüürenicilerinbilgilerinibirkonkrettemayagörä.Üürenicilerindavası–beşminuduniçindäcuvapetmääsoruşlara.Örnek: 5-ci klas.Tema:Sözsesleri.Vokalhemkonsonsesleri.Üürenicininsoyadıhemadı_________________________________________1. Nebizişiderizhemsöleeriz?______________________________________2. Kaçvokalsesivarlaftayaamur?___________________________________3. Alolaflarıçevreyä,neredäsestaaaznekadarbukva:adım, gittik, oruç, yollar,

dokuz, üüsüz.4. Bulçiftlikonsonnarı:

l b p şr c ç td k J n

Ortauurdasınış.Yazıncümleleri,koyarakdurguçluknışannarını.1. Kaçgöcensauşburadan.2. Ahtarafımtarafımerin

eşilkorafım

Üüsekuurasınış.Yazın,diiştireräkdanışmayıcümleninortasınahembitkisinä.1. Mamu,braksanabüün

bänlelülaragideyim.2. Dostlar,sabaagideriz

gezintiyä.

Enüüsekuurunsınışı.Kuruncümläshemalaragörä:1.D,..........2......,d,......3...........,d.

97

5. Sıralakalınvokalları:_____________________________Ayırmalı test (dooru cuvabı bulmaa)

Herbirüürenici kableder kartoçkaları bukvalarlanA C B D.Üüredici teklif eder, kiüürenicilärcuvapetsinnärkoyulmuşsoruşabarabar,kaldırıpkartoçkayıdoorucuvaplan:

Örnek:Paylaştıransayılııbelliedin:A)ikinci C)ikişärB)ikisi D)ikidä-bir

Üüredicikısazamanıniçindäkantarlêêruşaklarınbilgilerinidakararvererilerletmäätemayı,yadagenäaçıklamaa.

İndeks-kartoçkalarGeçtiynänbirtemayı,üüredicidaadêrkartoçkaları,angılarınikitarafındadavarsınış.

Deyecez:K.Vasilioglu,annatma„Bucak”.1-citarafında:Belliedinmikrotemalarıannatmada„Bucak”.2-ci tarafında:Belliedin,nesizannamadınız,dadüzün3soruşannaşılmadıkmo-

mentlerä.

98

BİBLİOGRAFİYA

1. ANADİLİNDÄ(diktanttoplumu5-11klaslariçin)İ.D.Bankova,F.İ.Marinoglu.2. BABOGLUN.,Güzçiçekleri:Seçmäyaratmalar(șiirlär).Kișinev,Pontos,2003.3. BABOGLUN.,BiröküzümüzvarN.BabogluçevirdiT.Tahiroglu.Kișinev,1984.4. BABOGLUN.,Publițistikayazılarından.Kișinev,2000.5. BABOGLUN.,Biröküzümüzvar//N.BabogluçevirdiT.Tahiroglu.Kișinev,1984.6. BABOGLUN.,Mumnarsaalıkiçin.Kișinev,Basımevi„Anasözü”,1989.7. BABOGLUİ.,VASİLİOGLUK.,STOLETNÄYÄA.,MetodikateklifleriV-IXklaslariçin,Chi-

șinău,2000.8. BABOGLUN.,BABOGLUİ.,Gagauzliteraturası:Hrestomatiya7-ciklaslariçin.Kișinev,

Ştiința,1997.9. BABOGLUN.,BABOGLUİ.,Gagauzliteraturası:Hrestomatiya7-9klaslariçin.Kișinev,

Ştiința,1987.10.BABOGLUN.,BABOGLUİ.,Gagauzliteraturası:Hrestomatiya10-11klaslariçin.Kiși-

nev,Ştiința,1987.11.BANCOVAİ.D.,MİLEVAV.G.,Gagauzdilindätablițalar.Chișinău,2010.64s.12.COŢOFANM.,DOBOŞM.,Chiddeteorieliterară.București,Polirom,2001.13.ÇİMPOEŞL.,DuyguBașçası(șiirtoplumu).14.FİLİOGLU V., Ha, tutunalım kol-kola: Okulda üürenicilerä peet toplumu. Komrat,

2004.15.FİLİOGLUV.,Cansızıntısı:peetlär,poyemalar.Kișinev,2005.16.GAGAUZDİLİHEMLİTERATURA,5-nciklas,Ştiința.17.GAGAUZDİLİHEMLİTERATURA,6-ncıklas,Ştiința.18.GAGAUZDİLİHEMLİTERATURA,7-nciklas,Ştiința.19.GAGAUZDİLİHEMLİTERATURA,8-nciklas,Ştiința.20.GAGAUZDİLİHEMLİTERATURASI,9-ncuklas,Ştiința.21.GAGAUZDİLİNDÄcontrolișleri,10-uncu–12-nciklaslara,Komrat,2008.22.GAGAUZÇA-RUSÇA-ROMINCAsözlük,Pontos,2002.23.GUŢUV.,Ghiddeimplementareacuriculumuluimodernizatînînvățământulgimna-

zial.Основынациональногокуррикулума.Chișinău,2007.110s.24.KARAÇOBAND.,Seçmäyaratmalar.Türkkültürvesanatlarıörtekönetimi.Ankara,

2004.25.KÖCÄS.,Varneyäyașamaa.Kișinev,2004.26.KÖSÄM.V.,Gercikyerim:Şiirlär.Tiraspol,1996.27.KÖSÄM.V.,Gülümsemäädiilgünaa.Tiraspol,1996.28.KÖSÄM.,Düșünmeklär:peetlär.Komrat,2000.29.KUROGLUS.,Kaușavaları:stihlar.Kișinev,1977.30.KUROGLUS,Üüsekkușlarstihlar31.KUROGLUS.,KızgınçiilarKișinevkartamoldoveneaska,1974.32.VASİLİOGLUK.,Bucakdannarı,Ştiința,2007.33.YALANCIP.,Sünmazyıldızlar.Şiirlär.Kișinev,Huperion,1995.34.ZANETT.,Dramaturgiya(yaratmapyesalarhemçevirmelär).Kișinev,2006.35.ZANETT.,Akaryıldız.Şiirlär.Kișinev,1998.

99

36.БАБОГЛУН.,Бужакежеллери.Kишинев,1979.37.БАБОГЛУ Н., Гвоздики расцвели вновь: Повесть, рассказы (перевод с

гагаузского). В. Измайлова, художник О. Градинарь. Кишинёв Литератураартистикэ,1986.

38.БАБОГЛУН.,Тарафымынпеетлери.Кишинёв,Литератураартистикэ,1988(нагагаузскомязыке).

39.БАЗОВЫЙКУРРИКУЛУМ.НормативныедокументыTIPCM,1998.40.БОГДАНОВАO.,Методикапреподаваниялитературы.Москва,1995.41.БОРОДОВСКАЯН.В.,РЕАНА.А.,Педагогика.УчебникдляВУЗов.С.-Петербург,

Питер,2001.299с.42.БУЛГАРС.,Жанпазары.Кишинев,1988.43.ГЛЕБОВАЛ.С.,ГРЕКУЛОВАО.Д.,Педагогическийэнциклопедическийсловарь.

Москва,БольшаяРоссийскаяэнциклопедия,2003.527с.44.ГУЛЯЕВН.А.,Теориялитературы.Москва,Просвещение,1977.45.ГУЦУ В., КРИШАНА., Проектирование базового куррикулума.Методическое

пособие,1998.46.ДЬЯЧУКИ.,Избранныепроизведенияогагаузскойлитературе.Комрат,2003.47.КАРАЧОБАНД.,Азбукаоткрытий:стихи.Кишинев,1989.48.KЕСÄM.,Kысмет.Кишинёв,Литератураартистикэ,1973.49.KЕСÄM.,Tопраанÿрекдÿÿлмеси.Кишинёв,Литератураартистикэ,1983.50.КУРОГЛУС.,Ÿÿсеккушлар.Кишинев,Литератураартистикэ,1982.51.ПАНИНАТ.,С.,ВАВИЛОВАЛ.Н.Современныеспособыактивизацииобучения:

Уч.пособиедлястуд.высш.уч.заведений.Москва,Академия,2006.s.3–175.52.ПоспеловГ.Н.,Теориялитературы.Москва,Просвещение,1978.стр.230-261.53.СМЕЛКОВАЗ.С.,Современныйурокрусскогоязыкаилитературы.Ленинград,

Просвещение,1990.239с.54.ТИМОФЕЕВЛ.И.,ГУРАЕВС.В.,Словарьлитературоведческихтерминов.Москва,

Просвещение,1974.стр.506.55.TАНАСОГЛУД.,Aдамынишлери.Кишинев,1969.56.ФИЛИОГЛУВ.,Йылкушаанкорафлары.Кишинев,1985.57.ФОНГЕЛЬСОН И., А. Урок литературы. Знания. Умения. Навыки. Творческий

поиск.Книгадляучителя.Материк,Альфа,2006.95с.58.ЧЕБОТАРЬП.,Жанайакын.Кишинев,Литератураартистикэ,1989.59.ЧЕБОТАРЬП.,Гагаузскаяхудожественнаялитература.Очерки.Кишинев,1993.60.ЧИМПОЕШЛ.С.,Дастанныйэпосгагаузов.Кишинёв,1987.61.ШВАРЕВАА.М.,ФОМИНАН.Б.,Учениесувлечением.Сборникпрактических

материалов по использованию интерактивных методик в учебно-воспитательномпроцессе.Хабаровск,Интернэшнл,2005.s.3–195.

62.СОВРЕМЕННЫЙ УРОК В КОНТЕКСТЕ ФОРМИРОВАНИЯ КОМПЕТЕНЦИЙ. И.К.АКИРИРеспубликаМолдова,г.Кишинэу,ИнститутПедагогическихНаук(ISE)

https://virtkafedra.ucoz.ua/el_gurnal/pages/vyp9/akiry.pdf63.http://www.gbm.md/64.https://grt.md/65.https://gagauzinfo.md/

100

66.http://anasozu.com/67.https://virtkafedra.ucoz.ua/el_gurnal/pages/vyp9/akiry.pdf68.https://studopedia.su/4_1628_vidi-strategii-chteniya.html69.http://www.elitarium.ru70.http://aee.edu.md/71.https://mecc.gov.md/ro/content/invatamint-general

Curriculum disciplinar Ghid de implementare

Documents

Transcript of Curriculum disciplinar Ghid de implementare