Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

52
UNIVERSITATEA „REGELE FERDINAND 1“ DIN CLUJ FACULTATEA DE MEDICINA No. 1039 Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din timpul epidemiei de ciumă din anii 18134814 TEZA 7 . ' . * 4 / , PENTRU DOCTORAT IN MEDICINA ŞI CHIRURGIE PREZENTATĂ ŞI SUSŢINUTĂ IN ZIUA DE 2 IULIE 1936. . M DE J. WALTER LOEW 19 3 6 Tipografia „Uaiversala* S. A. Cluj, Piafa Cuza Vodă No» 16

Transcript of Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

Page 1: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

UNIVERSITATEA „REGELE FERDINAND 1“ DIN CLUJ FACULTATEA DE MEDICINA

No. 1039

Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania

din timpul epidemiei de ciumă din anii 18134814

TEZA ■ 7 ’ ■ . ' • •. * 4 / ,

PENTRU

DOCTORAT IN MEDICINA ŞI CHIRURGIE PREZENTATĂ ŞI SUSŢINUTĂ IN ZIUA DE 2 IULIE 1936. .

M

DE

J. WALTER LOEW

19 3 6

Tipografia „Uaiversala* S. A. Cluj, Piafa Cuza Vodă No» 16

Page 2: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...
Page 3: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

UNIVERSITATEA „REGELE FERDINAND I.“ DIN CLUJ FACULTATEA DE MEDICINA

No. 1039

Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania

din timpul epidemiei de ciumă din anii 18134814

TEZA PENTRU

DOCTORAT IN MEDICINĂ ŞI CHIRURGIE PREZENTATA ŞI SUSŢINUTĂ IN ZIUA DE 2 IULIE 1936.

DE

J. WALTER LOEW

19 3 6

Tipografia „Universala" S. A. Cluj, Piaţa Cuza Vodă No. 16

Page 4: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

UNIVERSITATEA „REGELE FERDINAND I.“ DIN CLUJ FACULTATEA DE MEDICINA

Decan : Prof. Dr. D. MICHAIL

Profesori:

Clinica stomatologică . . . . . D-l Dr. Aleman I. Bacteriologic. a Baroni V. Istoria medicinei . fi Bologa V. Patologia generală şi experimentală. ff Botez A. M. Clinica oto*rino*laringologică. fi Buzoianu Gh. Istologia şi embriologia umană. ff Drăgoi I. Fiziologia umană (supl.). fi Drăgoi I. Semiologia medicală. fi Goia I. Clinica ginecologică şi obstetricală. ii Grigoriu C. Clinica medicală. ti Haţieganu I. Medicina legală. fi Kernbach M. Clinica oftalmologică. fi Michail D. Clinica neurologică. fi Minea I. Igiena şi igiena socială. a Moldovan I. Radiologia medicală. fi Negru D. Anatomia descriptivă şi topografică .....

Clinica chirurgicală I fi Papilian V.

Medicina operatorie J a Pop A.

Clinica infantilă. fi Popoviciu Gh. Farmacologia şi farmacognozia (supl.) .... ti Popoviciu Gh. Balneologie. ff Sturza M. Clinica dermato-venerică. ti Tătaru C. Clinica urologică. ff Ţeposu E. Chimia biologică. n Thomas P. Clinica psichiatrică. fi Urechia C. L Anatomia patologică. ff Vasiliu T.

JURIUL DE PROMOŢIUNE:

Preşedinte: D-l Prof. Dr. V. Bologa

„ I. Haţieganu

„ I. Moldovan

„ D. Michail

„ Gh. Popoviciu

Supleant: „ Doc. Dr. P. Vancea

Membrii : < fi ff

Page 5: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

Introducere.

Epidemia de ciumă din 1813 — 1814 a fost penultima în

Ardeal şi una din cele din urmă în Europa. Ea a fost relativ

redusă şi a putut fî (inută în frâu în Ţara Bârsei şi în oraşul

Braşov. In literatura medico*istorică ea este puţin cunoscută şi

în multe lucrări de specialitate nici nu se găseşte amintită.

La începutul sec. al XIX»lea ciuma era în declin; în

acelaş timp însă apare holera ca un nou flagel care înspăimântă

lumea în aceeaş măsură şi seceră aproape tot atâtea victime ca

şi odinioară ciuma. Astăzi nu suntem în stare să precizăm exact

cauzele dispariţiei ciumei. Nu există o analogie cu vărsatul negru,

a cărui dispariţie este o consecinţă directă a descoperirii vacci*

nului lui Jenner. La ciumă contribue mai mulţi factori, cunos*

cufi, ca de exemplu, perfecţionarea măsurilor de apărare şi mai

pujin cunoscuţi, ca de exemplu modificarea geniului epidemic. Măsurile autorităţilor la începutul veacului al XIX*lea

erau bine organizate şi sistematizate. întregul sistem de apărare

era pregătit încă din timpurile lipsite de molimă şi putea să intre

în acţiune imediat dupăce se semnalau cele dintâi cazuri în |ă*

Tile învecinate.

Amintirile grozavelor ravagii ale ciumei erau destul de re-»

cente pentru a produce imediat o mobilizare a tuturora pentru

combaterea ei. Aşa sa întâmplat şi în timpul epidemiei din

1813—1814 în Braşov. Avem o descriere a ei datorită baro*

nului Eugen de Friedenfels în apendicele operei sale biografice

M Joseph Bedeus von Scharberg" *. Bedeus a fost unul din

membrii comisiunii guberniale, însărcinată de a combate epidemia

* Eugen von Friedenfels: „Joseph Bedeus von Scharberg, Beitrăge

zur Zeitgeschichte Siebenbiirgens im 19. Jahrh." 2 voi., Wilh. Braumiiller,

Wien, 1876, 1877. Despre ciumă: voi. I., pag. 25.; pag. 256—-258.

Page 6: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

4

în Braşov. Dcasemenea şi Dr. Gusbeth se ocupă cu această

epidemie în temeinica sa lucrare : „Zur Geschichte der Sanităts*

verhâltnisse der Sladt KronstadF, Braşov 1888.

In Principatele Dunărene, mai ales în Bucureşti, făcea ra*

vagii o epidemie severă de ciumă în 1813. Legăturile comerciale

foarte vii între Ardealul de Sud şi Muntenia uşurau natural în*

troducerea molimii. Deaceea s’au luat imediat măsuri de închi*

derea graniţei, s’au instituit cordoanele sanitare prin regimentele

de grăniceri şi s’au luat măsuri severe de carantină la punctele de trecere.

Totuşi boala a fost adusă la începutul toamnei 1813

în Braşov şi în Ţara Bârsei. La primele cazuri a reuşit jugu*

larea imediată a epidemiei. Un caz în Braşov şi un alt caz

adus în Săcele n’au avut urmări grave. Numai persoanele infec*

late la început (14 la număr) s’au îmbolnăvit şi au murit.

La mijlocul lunii Octombrie 1813 molima a fost din nou

importată în una din suburbiile Braşovului de un zidar cu nu*

mele Iakob Teutsch. De astădată toate încercările de a*o stinge

sau cel puţin de a*o limita, au dat greş. Numărul celor îmbol*

năvifi a crescut repede. Astfel a fost nevoie să se iee măsuri

speciale pentru combaterea epidemiei. Guberniul din Cluj intră

în acţiune. Se numi o comisie cu sediul în Codlea, de unde

avea să dirijeze toată campania pentru combaterea epidemiei.

Braşovul a fost închis hermetic printr’un cordon militar.

Traficul între localităţile infectate şi cele îndemne se făcea şi se

controla sever după prescripţiile Regulamentului de ciumă. Mă*

şurile acestea au dat rezultatul dorit. La începutul lunii Ianuarie

1814 epidemia s’a stins în Curmătură şi în Braşovul Vechiu.

La sfârşitul lunii Ianuarie şi comunele din Ţara Bârsei erau

îndemne. Numai în centrul oralului epidemia mai făcea ravagii.

Cât de serios a fost luată această molimă o dovedeşte faptul

că guvernul imperial din Viena s’a văzut îndemnat să trimeată un comisar cu împuterniciri speciale. Acesta era Corniţele şi

Consilierul intim, von Klobusitzky, care în calitate de fost Gu*

vernalor al oraşului Fiume părea în special familiarizat cu pro*

blemele de carantină. (Domnul comisar a ajuns însă în Codlea

abia în Februarie 1814 şi n’a avut altceva de făcut decât de a

confirma măsurile luate de comisia gubernială).

Page 7: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 5 -

In 19 Martie 1814 a fost declarat indemn întreg oraşul

Braşov şi în 31 Martie s’a închis Contumacia de pe Dealul Slrâjii (Cetate) şi epidemia a fost declarată de stinsă.

Abia în 16 Aprilie 1814 — după mai mult decât patru

luni de izolare (începută în 5 Decembrie 1813), circulaţia cătră Braşov a fost complect eliberată.

Acest eveniment a fost prăzmuit de populaţia oraşului printr’o serie de serbări bisericeşti şi publice.

Epidemia a durat aşa dar dela 15 Octombrie 1813 până la 31 Martie 1814.

S’au îmbolnăvit:

în oraşul Braşov şi în suburbii.210 persoane

In unele comune ale Ţării Bârsei.. . 34 „

în total: 244 persoane

Dintre acestea au murit:

în oraş şi suburbii.

în comune.

S’au însănătoşit:

in oraş şi suburbii. ;în comune.

136 persoane 28

în total: 164 persoane

în total:

74 persoane

80 persoane.

Epidemia a prezentat aşa dar în oraş o letalitafe de 64.76°lo, în comune o letalifate de 82.35°lo, în total o letalitafe de 67.21°/q.

Letalitatea a fost aşa dar şi la această epidemie consider

rabilă, ajungând la media epidemiilor grave de ciumă. In schimb

numărul celor îmbolnăviţi a fost relativ foarte mic.

Letalitatea mult mai mare în comunele rurale după toată

probabilitate a fost în funcţie de condiţiile igienice mai proaste

şi de lipsa unei îngrijiri bune medicale.

Page 8: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

J

j îi î * a. foKHHHH

-

.

. i ■ ■.... o-

-

< v. • •« , C ... . o /rnnnco frf

- ni 1 rţi/b 'h *ivsia îoIi(ra35:ţ:- Biiim ii bnitu^ij y- ,£lia>r.

' .

•’ . ' V- 4v” ?b:?tu O aî '.ifi r i:jti 2 '

V h t; r.::/*TÎl *îî> i >

.

Page 9: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

L

Circulară din 12. V. 1813, a Consiliului de război c. r.,

in care se dă unele lămuriri întregitoare la regulamentul pentru

ciumă din anul 1770. (Originalul în Muzeul Brukenthal din

Sibiu, într’o colecţie de regulamente sanitare apărută în 1831,

„Nachtrăgliche Verordnungen zum Pest*Reglement vom Jab re 1770 (1813-1831)\ pag. 1).

Contumaz^Perioden*

Circular* V erordnung

des k. k. Hofkriegsralhes an das Warasdiner, Slavonische,

Banalische, Siebenbiirgische u. Galizische General*Commando

vom 12. May 1813. B. 1728.

Se. k. k. Majeslăt haben iiber erstaffelen Vorlrag zu ge*

nehmigen geruhef, dass von nun an die Conlumaz*Perioden

wieder nach dem gemăbigten Sanitats*Sysfeme vom Jahre

1785 einzuhalfen seyn, wornach în gesunden Zeiten nach vor*

schriftsmabiger Reinigung der Kleidungssliicke und giftfangen*

den Waaren der Personen freyer Einlass aus dem jenseiligen

Gebiethe gestaffef wird, in verdăchtigen Zeilen aber eine Rei* nigungs*Periode von zehn Tagen und in gefăhrlichen Zeiten

eine Reinigungs*Periode von zwanzig Tagen fiir Personen und

Waaren besfehf.

II.

Circulară a superintendentului sas Neugeboren din 27.

IX, 1813, cu privire la epidemie de ciumă. (Originalul în

Page 10: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 8 -

arhiva parohiei ev. C. A. din Şura*mare. Tipărită cu litere

gotice, titlul cu litere latine, 2 pag., formatul: 23 >3X36,T cm).

Circulare*

In allen Kirchcn jedcn Ortes ist die drei năchstcn Sonn*

tage nach Einlangung dieses Circulares vor* und nach Miffag

folgendes zu publiziren :

Auf hohen GuberniaUBefehl wird zur allgemeinen Wis*

senchaft gebrachf, dass nach sichcrn ămtlichen Nachrichtcn, in

Bukarest und den benachbarfen Orlen die Pesf von Tag zu

Tage weifer urn sich greife. Die schrecklichen Verwiistungen

dieser fiirchterlichen Seuche haf unser Vaterland in den vorigen

Zeiten oft erfahren. Wo sie ausbrichf, da isl ihr ansleckendes

Gift iodilich; keine andere Seuche ist so verheerend. Familien

un Nachbarschaften sterben aus; die Hăuser werden leer;

Stadie und Dorfer werden ode. Die Gefahr der Ansteckung

raubt dem Kranken den Beystand, dem Sterbenden den Trost,

und unferbricht allen Zusammenhang, und alles Werkehr der

biirgerlichen Gesellşchaft. Absonderung und Enlfernung des

Menschen vom Menschen ist das einzige Reltungsmittel; ver*

săumt man diese Verwahrung, so gewăhrl keine Arzney Hiilfe.

Welches Ungliick, wenn dieses Verderben- uber die Grenzen

unseres Vaterlandes hereinbrache î

Nur die ăusserste Wachsamkeit kann uns davor schiitzen.

Es ist die Pflichl eines jeden Einwohners unseres Vaterlandes,

diese Wachsamkeit anzuwenden. Biirgerpflicht ist es, dieses

Ubel von der biirgerlichen Gesellschaft durch Wachsamkeit ent-

fernt zu halten, damit nicht des Ackermannes Pflug still sfehe,

und der Hunger uns aufreibe, damit nicht die Gewerbe und

Handthierungen, und der Handel ins Stocken gerathe, und

Armuth uns auszehre; damit nicht die Verzweifelung des Le*

bens die Wildheit und die Sittenlosigkeii herbeyfiihie! Men*

schenplicht ist es, sich und andere vor der von solchem end*

losen Elende begleiteten Pestseuche zu verwahren!

Năchst Gottes vaterlichem Aufsehen, kann nur Wach*

samkeit uns davon erretten. Wachsamkeit ist die einzige mensch*

Page 11: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 9

liche Hiilfe, dic uns Schulz dagegen gewăhret. Die vaier*

iiche Vorsorge des Konigl. Landes*Guberniums hat nicht

ermangelf, die nolhigen Anstalten zu treffen, die bisher sich

noch immer als wohltâtig bewăhrt haben. Aber diese Anstalten

miissen auch von uns untersiiilzt werden, damit nicht der Un*

verstand, die Habsucht, und der Frevel sie vereitle. Darum ist

es Hoher GuberniaFBefehl, dass man auf die Leute, die aus

der Walachey heriiber kommen (seyen es Reisende oder Fiiicht*

linge, Einheimische oder Fremde) wohl Acht habe, und jeden

Ankommenden der Obrigkeit ungerăumt anzeige, dass man

sich alles Verkehrs mit unbekannten Leuten enthalte; dass man

keine Waaren von solchen Leuten, und uberhaupt keine a us

der Walachey hereingebrachte Waaren ohne Contumaz*Certifi*

kat kaufe, oder beriihre. Wehe dem, der durch Gewinnsucht

verleitet, auf den verborgenen Schleichwegen das Verderben

iiber sein Haus und iiber das Vaterland bringet î

Auch des Nachbars, und uberhaupt jedermanns Thun

und Lassen in diesem Sliicke soli beobachtet, und wenn etwas

Verdâchtiges bemerkt wird, solches der Obrigkeit alsogleich an*

gezeigt werden.

Von der vollzogenen Pubîikation hat jeder Pfarrer mit der

spezifischen Anzeige, an welchen Sonntagen selbige Statt ge*

habt hat, den Bericht an den Herrn Dechanten einzuschicken;

von dem Herrn Dechanten ist ferner der Bericht, iiber die in

dem Capitel geschehenen Publicationen, in einem tabellarischen

Ausweise bis Ende October an den Superintendenten einzu*

senden. Birthălm, den 27. September 1813.

Daniel Georg Neugeboren

Superintendent.

III.

Circulară imperială, din 1813, fără dată exactă, cu privire

la pedepse aplicabile celor cari se impotrivesc măsurilor luate

Împotriva ciumei. (Originalul în Muzeul din Sighişoara; patru

pagini, format: 20,4X33,5 cm; cu litere Antiqua.)

Page 12: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 10 -

5385. 1813.

Mi măsodik Ferenfz, Islcn Kegyelmebol vâlaszloli Roma*

Csâszâr, a’ Birodalomnak mindenkor Oregbilbje, Austriănak

orokos Csăszăra, Nemet, Magyar, Cseh, Dalmaţia, Horvath,

Toth, Gallitzia, Lodomeria, es Jerusălem Orszâgoknak Kirâlya,

Austriănak Fo Herlzege, Lotharingianak, Velenizenek; es Saltz»

burgnak Hertzege, Erdely Orszăgnak Nagy Fejedelme, Stirjă*

nak, Chârintiănak, es Cărnioliănak, Wiirtenborgnek, felsd es

also Silesiânak Herlzege, Habsburgnak es Tyrolisnak Groffja

sat.

Mint hogy a* ragado betegsegek irânt ki»adolt Rend sza»

băsoknak ăltal hăg’asa; melyett illendo szoross biintetesek alai*

el tăvoztatni a* Statusoknak edgyik kolelessege, a’ Polgări Rend»

tartăsokat tărgyazza; helyesnek tanăltuk, hogy ezen hiba ellen

kbveikezendo biinteld tbrvenyek szabaltassanak, mellyekhez min*

den Tiszti hivatalok, a' Mii Nemet, es OIosz Orszâgi orokos

birodalmunkban; minden effelekben ezelott ki botsătatott Ren*

deleseken kiviil is magokat el*mulhatatlanul alkalmaztatni tartsăk

kotelessegeknek.

§ 1. Azon keiiiletben, mellyben az illyen fenyegefo, es vesze»

delmes ragado betegsegek ellen Rendelesek letettenek, igen hibâs-

es biintetest erdemlb fselekedetnek tartatik az, mely ăltal terme»

szet szerent, vagy konnyen ăltal lăthafo kbvelkezes keppen ugy

a Rendelesekben foglalt modok szerent is — ezen nagy roszsz

ăltal hozattathalik, vagy terjedhet. Ez akăr valamelly tilalmas tse-

lekedelbol, vagy el mulatăsbol, akăr pedig szănszăndekbol, vagy

măs fele hibăbol szărmazott legyen.

§ 2.

Leg fobb modgyai ezen tilalmas tselekedeteknek ezek: 1.

Mido valaki az a’ vegre rendelt keriiletet (cordon!) ăltal hăgja*

2. A Tisztito Hăzakat el keriili, 3. Az e’ vegre rendelt Hiva»

talokat el*mellozi. es 4. A* veszedelmet eUtitkollya.

Page 13: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 11

§ 3.

Az elso ellen hibazik azon ember, a ki a.) ollyan kerii*

lefbol, mdlyre nezve a tisztulo ido (Contumacia) rendeltelelf

ludni illik szărazon litkos ufon, vizcn pedig iiliuit părfokon, es

Reveken, le, vagy kt szâll, portekât veszen, vagy le leszen b.)

a bezârf vagy rekesztett Hellyseget elkeriili, mellozi, azon

kiviil, hogy az a vegre Rendelt Tiszlviselonek jelentesl leit

volna. c.) A’ ki magât a gyanus hellysegekbol be lopja, es

lovâbb is ulazvân, nem eppen azon hellyseget, a mellybol jon,

hamissan adgya ki, d.) A’ ki bizonyos szemellyeknek, ugy Por*

lekâknak is vilelere a szabados utakon kiviil mas vagy is tillolt

utakal akâr lanăls*adăsâval, akâr, mas fele keppen mulai, es igy

segedelmere leszen, e.) A’ki lulajdon magânak uti Levelel (Pas*^

susl) lsinăl, vagy pedig annak Isinâlâsâban kbzds volt ugy ha-

sonlokeppen az is, a ki szânszândekbol, es lulajdon maga lud*

lăra hamis uti levelekel, vagy pedig, noha nem hamis a levek

de nem illendb helyrol, hellyre koll, maga hasznâra lilalmason

fordil. § 4.

A’ ragado belegsegek el lerjedesere nezve meg paranlsol* laloll az Or âlloknak, hogy az ollyanokra, a kik a lilott keiii*

lelel âllal hâgjak, e meg szolliltâssal nem gondolnak, annâUis

inkăbb ha eroszakoskodnak, azonnal liizet adni ehne mulassâk,

az 3*dic §*ban foglall lilalmas lselekedeleknek biinlelesei ezek;

ugy mini 5—10 eszlendokig vagy pedigha a kbrnyiilâllăsok

nehezebbek, es a veszedelem is nagyobb, kivalt keppen a fsa*

lărdsâgra nezve annyivaUis inkâbb ha a tilalom Ibbbszorbztelelt

10—20 eszlendokig kemeny rabsăg, es egyediil tsak ollyan eset*

ben, melîyekben ezen lilalomnak âllaUhâgâsa nyilvânsâgos ludal*

lansâgnak lulajdonillalhalik; melynek azon kiviiUis semmi vesze*

delmes kovelkezesei nem voltanak, lehel ezen biinteleseket, ke*

vesebb, vagy is rovidebb idokre mersekelni, vagy ha a komyiil*

ăllâsok ugy kivănnyâk, lesli biinlelessel, ugy mini păltza iitesek*

kel fel vâltani, es meg erbsileni.

§ 5.

A’ Tiszlulas iran! ki adoll Rendelesek ellen hibazik az

a.) ki a liszlulăsra rendelt idii elotl, a Tiszlulo (Conlumâlz)

Page 14: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 12 -

îiâzbol el*szokik, b.) a ki a fisztulăs ideje eltolte elott az illendo

Tisztviselonek akarattya cllenis egesseges szemeiyekhez kozelgeî,

es azokkal akâr mi nemii keppen fârsolkodik, c.) a ki gyanus

helysegekboi jovo szemelyekef vagy hozzot portekâkat az illendo

Tisztviseloknek Bizonysăg Levele nelkiil vagy is Passus nelkiil

âltal veszen, azoknak, rakosgat, segit, es elo mozditlya, d.) a ki

a Rekeszfeshez kozelebb fartozo szemellyeket es portekâkat il*

lendo Tiszti Hivatalok âltal igazitatott Bizonysăg level vagy

Passus nelkiil szâlâsra be fogad, azoknak hellyet âd, e.) a ki

ollyan portekâkat, mellyek a ki adott Rendelesek szerent, vagy

az Orvos, ugy a tisztviselok Rendelesek szerent is tisztulan*

doknak tartatnak, el^dug, vagy ebtitkol. f.) nem kiilomben mind

azok a Tisztviselok, es szolgâk, a kik a tisztulo Hivatalokhoz

tartozvân, a magok kotelessegeknek ebmulatâsaval; ez e’ fele

veszedelmek âltal hozatâsâra valami es akâr minemii alkalmatos-

sâgot szolgâltatnak.

§ 6.

Mind ezen biintelendokkel a 4*dik §-ban ki szabott moi

szerent leszen a bânâs, ’s a szerent biintetfetnek.

§ 7.

Az ilyen feUâllo Hivatalok ellen hibânak azok, a kik az

Hivatalbeli Torvenyek ellen vagy a Tisztviselonek, ugy az Or*

vosnak is Rendelese ellen a magok kotelessegeket eUmellozik,

nem tellyesitik, nevezetessen a.) a ki a Hivatallyabeli jelente*

seket elmulattya, vagy azokat halogattya. b.) Azon Orvos a ki

a Pestis alkalmatossâgâhoz szabott rendtartâsok ellen ajândeko*

kat veszen fel. c.) A’ ki maga gondviselesere bizott szemelyeket,

vagy portekâkot akâr tiltott, akâr pedig szabados utakon, de tisz*

tulâsra rendelt idonek eUtelese elott az Orszâgba be^bocsât, vagy

pedig az a vegre rendelt ido elott el botsâttya. d.) A’ ki a ki*

adott Rendelesek ellen, afele Passualisokat âd. e.) A’ ki hamis,

vagy helytelen Passus mellett valakit âltal botsât. f.) Azon Or*

vos, vagy Tisztviselo is a kire maga hivatallyânak veghez vitele

alkalmatcssâgâval, a befegseg el*ragadott, mindazonâltal a tisz*

iulo hâzba tulajdon maga benem szâl tisztulâsâra nezve.

Page 15: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

13 -

§ a

Ezek, es ezekhez hasonîo fselekedefeket ha tulajdon maga

hasznărâ nezve, annyivahis inkâbb ha szănf szăndekbol tbrfen*

nek, mind kemcny ugy minf 10—20 esztendbkig tartando Rab*

săggal, ezeken kiviil pedig 5—10 esztendbkig tartando Rabsâg*

gal bunfeffelnek.

§ 9.

A’ veszedelemnek minden lchelo eltitkolasa minden Em*

berre nezve biintetest erdemel, a’ki effeleket, akăr minemii kep*

pen tudhat, mindazonâltal arrol az illendo Elivatalt azonnal ludo*

si ta ni eUmulaiya.

§ 10.

Az eUtitkolăsnak a biintetese 1. 5. esztendbkig târlo Rab*

sag: ha pedig a’ nehezebb kbmyulâllasok ugy kivănnyăk, ide

jărulvăn az*is hogy a’ tilalom ellen ajândekok vetettenek»fel,

annâUis inkabb ha ezen tilalmas tselekedetek a’ veszedelem

nagysâgăhoz kepesf, tobbszbroztettek, kemenyeb, ugy mint 5. 10.

esztendbkig tartando Rabsăgra*is kilerieszkedik.

§ ii-

A’ tobb ugy mint az elso §*ban foglall tilalmas tseleke*

detek ez jelen levo s’ most emlitett esetekhez alkalmaztatvăn e

szereni biintettessenek.

§ 12. Ha a’ Pestis ellen tett Rendelesekben a’ tilalmas tseleke*

detek olly nagyon, es veszedelmesen terjednek, hogy azokat nem

mâskeppen tsak igazăn irtoztato szerekkel lehessen megakada*

lyoztatni; tehât azokat nyomban halalos buntetes (Sfand*Recht)

koveti, ha valaki ezen nyomban kbveto halalos biintetessel-is,

noha tudtâra lett legyen, nem gondolvăn, erbszakos nevezetesen

pedig az 3*dik es 5*dik §*ban foglalt tilalmas tselekedetekben

elegyedik, lehăt az loslent fegyver ăltal, ugy mint meglbvettetes

Page 16: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 14 —

altal a vilagbol oliassek*ki. A’ lobbi tilalmas fselekedetek pedig

alkalmaztassanak a’ fcnnebb irt biintetesekhez.

§ 13.

A Nyomba kovefo halălos biinfeteseken vagyds (Stand*

Rechten) kiviil mas akăr minemii cselckben hozando ifileiek az

alsobb Biro doi a fclyebb valo Tbrveny elejebe vitessenekdd,

hololl-is helybe hagyatfassanak, vagy pedig a Torveny szerent

kemenyebb vagy irgalmasabb itilet ala vefettessenek. Kolt a’ mi

Fb Vărosunkban Betsben, Mâjusnak 21*dik napjân 1805*dik

esztendoben a’ Romai Birodalomunknak 13*dik a’ tobb brbkos

Birodalminknak pcdig 14*dik Eszfendejeben.

Ferentz

(L. S.)

Graff Ugârle Aloysius

Cseh Orszâgi, es Austriai Fo Canccllarius

Baro Vander Mark Joseff Grof Woyna Fcrcnlz

Ad mandatum S. C. Cacsacro Reg.

Majestatis proprium

Groff Guicsiardi Ferentz,

IV.

Ordonanfa din 1. XI. 1813 a Comisiei sanitare braşovene

despre măsurile ce trebuesc luate impotriva epidemiei de ciumă.

(Originalul în Muzeul din Şighişoara; 2 pagini, format: 20.5X34

cm. tipar: fractură.)

9454. 1813.

Der schrecklichen Pestseuche vorzubeugen werden nach*

stehende Mittel als die besten praeservativ Mitlel offenllich be-

kanni gemacht:

Page 17: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 15 —

1. Jedermann muss, so viei moglich, alle Vermischung

tind Umgang mit fremden, ihm unbekannlen, oder auch ver*

-dachfigen Personen, sorgfâltig vermeiden, besonders wenn sie

aus einer Gegend kommen, von der man weiss es grabiere «daselbst die Pesl.

2. Durch umbezweifelt tausendfăltige Erfahrungen ist es

ausgemacht, dass die Pest nicht nur durch Menschen, sondern

vielmehr durch Kleidungsfiicke und Waaren in unsere Provin*

zen eingefiihrf werde. Man hiite sich daher getragene oder alte

Kleider von denen man nicht mit Sicherheit weiss, wer sie am

Leibe gehabt, zu kaufen, oder irgend ein Tiichel oder sonst

etwas, was man auf der Gasse finden konnle, bey sich zu «tecken.

3. Jedermann befleissige sich in den dermaligen Zeiten

der grossten Reinlichkeit sowohl in seinem Hause, als in seinen

Kleidern. Man lasse daher im Hause ofters auskehren, abstauben

und alles reinigen. Man nehme zuweilen ein lauliches Bad von

Wasser und Seife: man wechsele die Wăsche ofters; man

klopfe und biirste die Kleider tăglich aus, und wasche sich et*

liche mai des Tages mit Essig die Hande und das Gesicht,

ijedoch dass nichts davon in die Âugen komme.

4. Măssigkeit im Essen, und Trinken ist eine Hauptbe*

dingung zur Abwehrung dieses Uebels. Besondere Speisen und

Getrănke kann man hier nicht empfehlen. Jeder bediene sich

derer, die er gewohnt war, und die ihm bisher zutraglich schienen.

Indessen ist es doch gut, den gar zu hăufigen Genuss des

Schweinefleisches und Specks etwas einzuschrănken; beson*

ders aber sich fur aller Ueberfullung des Magens zu hiiten.

5. Eben so măssige man alle seine Begierden und Lei*

denschaften, Zorn, Gram, Kummer, und Furcht sind besonders

schădlich. Dagegen aber schiitzt ein heiteres, zufridenes und auf

die ewige Vorsehung vertrauendes Gerniith măchtig.

6. Auch in den Kleidern wâhle man immer solche, die

der Wifterung und den Jahreszeiten angemessen sind. Man

Page 18: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 16 -

vermeide alle Erkalfung aber auch alic zu heftige Erhifzung des

Korpers.

T. Man liifie die Wohnungen offers durch Erbfnung dcr

Fenstern, wobcy jedoch aller Luftzug zu vermeiden. Man rău»

cherc selbige mit Wacholderbeeren odcr Wacholdcrholz offers

aus, oder noch besser; man bcdiene sich zum Răuchern cines

Pulvcrs, das aus beylăufig cincm Theil Schwcfcl clwas so viei

Salpeler und 12 Theilen gesiossenen Wacholderbeeren und

eben so viei Kleyen besteht. : • \

8. Endlich kann man sich auch, wenn man besondere,.

Vermulhung hăffe, einer Ansteckung ausgeselzt gewesen zu

seyn, Abends vor dem Schlafengehen den ganzen Leib mit

einem feinem Oliven, oder Baumol einreiben. Dies geschieht

auf folgendende Art: Man stellt eine Schale mit Baumol in

heisses Wasser, damit das Oel etwas erwărmet werde. Nach»

dem man sich entkleidet hat, tunkt man einen kleinen Schwamm

in das erwărmte Oel und reibt solches in aller Geschwindigkeif

liber den ganzen Kdrper ein, zieht darauf ein eiwărmtes Hemd

an, und legt sich in das Betf, wo gemeiniglich ein Schweiss

zu erfolgen pflegl, besonders wenn man einige Schaalen Thee

nachtrinkt. Hierzu ist nur wenig Oel zu nehmen und die Ein*

reibung recht geschwind zu vollziehen, damit ]a keine Erkalfung

vorfalle.

Vorstehende von einem erfahrnen Arzle angerathene und

bewăhrte Vorschriften und Verhaltungsmaasregeln werden dem*

nach jedermann, dem seine und der Seinigten Gesundheit und

Leben lieb ist, zur Beobachfung und Anwendung, bcy den

dermahligen bedenklichen Zeitumstănden dringend anempfohlen.

und angerathen.

Kronstadf, den Plen November 1813»

Die delegirfe Sanitaefs*Comission.

Contrapagină: (scris cu mâna) ad Nm. 2558/813»

Page 19: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

17 —

< V.

Normativ sanitar publicat de Guberniul din Cluj, în 4

Noembrie 1813 cu privire la cunoaşterea ciumei şi măsurile

luate împotriva ei. (Orig. în Muz. Sighişoara şi în Arhiva

parohiei ev. C. A. din Şura Mare; 1Z pagini; format:

21,4 A 34,3 cm.; tipar: Antiqua).

9146. 1813.

Cognitio Pesfis, cl Praecautiones, dum malum hoc in viei*

nis Provinciis grassatur, vel M. Pricipatum Transylvaniae in*

vasil, observanda.

Introductio.

Politiae nalionalis media luem peşti feram praecavendi,

proculque a noslrae Palriae limitibus repellendi ita comparata

sunt, ut eorum adornatio, et observantia genuinam plenariamque

mali illius exitiosi cognitionem praesupponanf.

Hinc prius quam illa enumerentur, morbi pestilentialis

antea natura, et Indicia confîderanda erunf, quae omnia octo

capitibus complectunfur. » .* . i ţ .i

CAPUT I.

Cognitio Pestis*

Pestis est morbus febrilis acutissimus sine certo ordine

decurrens nullum proprium et omnibus aegris semper commune

Indicium tale habet, quo Medicus ab aegro vel domesticis in*

tellecto sine ulla dubitatione asseverare posset, aegrum peste, et

ncn alio morbo leneri; verum omne quod habemus signum in

serie, et congerie, praecipuorum saltem Symptomatum consistit,

quae simul non existund, nec eadem semperin singulis aegris

inveniuntur.

Tria sunt talia Symptomata quorum praesentia conjuncta

cum celerrimo morbi decursu peslem pro certo adesse nobis in*

digitant; ut pote.

Page 20: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 18 -

1. Bubo. Qui est fumor inflammatus in ipso morbi prin*

cipio natus, profunde latens, dolensque pro virium ratione, et

morbi genio plus minusve cum do lore crescens, subinde sine

suppuratione evanescens, saepius autem in abcessum transiens.

Oritur quandoque, sub ipsa horripilatione velul principio

omnis pestis, saepe post paucas ab eadem horas, aliquando

post primum, rarissime post alterum Nyctemerum sentiunt aegri

dolores pungentes, vel lănci nantes vesus Ingvina, vel sub

Axillis, vel vero pone aures, quibus se Bubo in illis partibus

sedem figit, in hoc stadio germen Bubonis est exilis, et pro*

funde latet, ila ut Pişi figuram, et magnitudinem aequet, et non

nisi dolore detegi possit, dein dilatatur, et Fabam refert, postremo

autem, et magnitudinem ovi gallinacei attingit.

Inguinales Bubones,' qui apud maiorem aegrorum partem

observantur, propriam suam sedem duos, vel tres digitos, trans*

versos infra faemorum commissuram habent.

Sub Axillares Bubones se collocant tres digitos transversos

infra Cavi sub Axillaris fundum; Bubones autem pone aures

coincidunt cum tumoribus Parotidum, in aliis quoque glandu*

losis corporis partibus oriuntur, sed rarius, Bubones.

Frequentissime sunt tumores Ingvinales, minus frequentes

Parotides, omnium rarissimi sub Axillares.

Numerus Bubonum in uno aegro est incertus, plures etiam

quam tres observarunt, saepe unus sub Axilla, alter in Ingvine

Parotis tumens, ut plurimum comitem sibi habet sub alterutra

Axilla, aut ingvine Bubonem.

Nullus oegrorum, qui quartum supervixit diem, sive moria*

tur, sive sanetur sine Bubonibus est.

2. Carbunculus, est pestilens humor summe rubens

cx exili pustula, cum ardoris sensu natus, celerrime pro*

grediens culem subjeclamque adipem elevans et gangrenose

depascens, quum oritur Carbunculus in uno corporis loco, ibi

dolor urens, cum duritie cutis conjunctus ipsam sedem designat,

moxe sequitur macula, epidermis ibi solvitur, et basi durae, do*

lenţi, et rubenti supercrescit exilis vesicula, una, vel subinde

plures quae liquore fusco turgef, ef saepe in magnitudinem

nucis avellanae assurgit, et postea rupta fundum ostendif, ftigrum,

Page 21: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 19 —

qui fracfis aegri viribus manet immutalus, ubi vero plus virium

in aegro est, lunc effertur, dolef, rubet, lactescit, serpifque ex

codem fundo, vel stigmate velut centro nigredo in subjecla came

lam diu, donec deposita ibidem virulenta materia natura victrix

finem imponat, et mortuam carnem ope circuli purpurei mox in

fossam annularem madidam transeunlem, a viva rescindat; quo

facfo, incipit separafio carnis gangrenosae morluae, quo post quafour, octo vel decern dies instar molis decidente relinquitur

ulcus simplex, profundum vel excavatum, more consveto con»

sanandum.

In quolibet corporis superficei loco oriri possunt Carbun»

culi pessimi sub poplitibus, prope tendinem Achillis, et in peri»

pheria mammarum, tardius Bubonibus erumpunf, optime si die

quarlo, plerumque proveniunt, ubi aestus, et calor maxime

urgent, ubi aeger moritur, Circulus purpurens fit plumbei Colo»

ris, ubi vero spes emergendi adesl, ibi et inflamatio, el gangraena

dilalanlur. Bubones sine Carbunculis oriri possunt, sed Carbunculi

sine Bubone sallem ejus germine non existunt, numerus Car»

bunculorum est incertus, saepe unus, saepe autem plures aegrum

mfestant.

3. Petechiae. sunt maculae parvae numerosae rubrae

quae quarlo, septimo, vel nono morbi die orlis Bubonibus, et

Carbunculis supervenientes, unum alterumve Nycthemerum

prostrantes et postea sensim evanescentes, bonum morbi exitum

pollicentur. Petechiae autem discretae, latae lentem vel piper Dia»

metro aequantes lividae et subinde nigrae funestum plerumque

eventum indicant.

Pessimae sunt, quas nec Bubo nec Carbunculus prae»

cedit, et hae ut plurimum primo vel secundo morbi die pro»

deunt, symptomata haec recensila in aliis quoque morbis vulga»

ribus febrilibus quidem sed ferius (serius) observantur, in peste autem ita tumultuanlur, ut morientium bona pars quartum diem

vix superet, reliqua septimium aegre attingat.

Illud eliam experientia constat quod in locis peste infectis

omnes morbi vulgares in pestem degenerenl, et illius naturam

Page 22: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 20 —

induanf, rarissimeque ibi alios morbos vulgares simplices obser»

varc liceal, quum igifur pestis alios eliam morbos ludere soleai,

nil mirum si impcriti saepe decipiantur, ul peslem vel pro

Febre putrido simplici, vel pro Dysenleria, et caelera habeanf, ex quibus porro facile perspicare possumus unde oriantur in

initio Epidemiae cujusdam peslilentialis Medicorum el Chyrur»

gorum variae sibi invicem de indole morbi contradictiones.

Ad eruendam igilur cerlam in aliquo loco pestis grassan»

tis praesentiam, sequenli modo procedendum erit.

Si consideri! luem pestiferam in vicina Provincia grassari,

Miasmaque seu per Homines, sen vero per fomitem adferri

poluisse, elsi ex his advenis, vel aliis eorum consorlio usis aii»

quem horrore subsequenteque calore subilanea virium prosfra»

lione, capilis slupore, anxietate, et animi dejectione correptum

fuisse, et Petechiis lalis discretis ante aut post mortem conspi»

cuis intra primum, alterum aut lertium diem obiisse, et eodem

tempore plures cum iisdem symptomatibus celeriter vel ante diem

quarlum morluos fuisse, si haec inquam constiterint, tune mor»

bum pro suspectissimo debemus pronuntiare.

Ast si aeger sub ipso iam invasione, aut post eandem

sub ingvinum commissuris sub Axillis, aut pone aures dolores

questus fuerit, si durities aut lumor se ibidem exeruerit, tune

firmior omnino evadit Diagnosis.

Tandem si vel in uno aegro indiciis reliquis accesserit Carbunculus, tune illum morbum grassantem veram pestem

esse non amplius dubitari potest.

Morbus pesfilentialis, qui salutarem pollicetur effectum se»

quenli modo se habet: incipit cum horripilalione exiguo, cui

succedit calor constans, et sanum fere aequans, dein lâssiludo,

capitis gravitas, et dolor, et mentis hebetudo omnio levioria,

sitis autem vix ulla, patienfes in primo et secundo morbi die

sine peculiari difficultafe respiranl, et facultatem Corpus membra»

que movendi semper retinenf, ila ut in graviori etiam ' morbi

stadio inquiele se hue, et illuc jaclifenf, quarto morbi die vel

etiam quandoque citius manifesfum adfertur levamen, lassiiudo

enim evanescit, calor per universum Corpus aequabililer exten»

ditur, sudor vel acuta transpiraţi© aegrum ingruif, el moi bus

ebris contiunae simplicis faciem induit, saepe famen diebus

Page 23: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 21 —

sequentibus fcbris el omnia symptomafa de novo exacerbanlur

quae eadem fere ut prius ratione milescenlia et uberiori cutis

cxcrelione excepta, circa septimum diem plane evanescunf,

morbus autem brevi lefhalis invadit aegrum subifo velut

ex insidiis cum frigore sat gravi, calor subsequens csl

fere aestuosus cui accedunt sitis frequentior, magna corporis

lassiludo, el virium prostratio, lumborum aliquando, el dorsi

moleslus dolor, anxielas circa praecordia, cibi el praeserlim

carnis faslidium iiausea, vomitus et quandoque Dyarhaea,

aegrum mentis slupor, Pusillanimitas, el formido morlis lenei,

facies est lorva, oculi Iristes scintillantes, vox debilis, et confusa,

el pulsus velocitate, roboreque est plurimum, inaequalis, urinae

quae est pallida, excrelio quibusdam dolorem, aliis ardorem

causat, Haec Symptomafa si Bubone Carbunculoque assur-

gentibus Pelechiisque prodenutibus nou remiftanl, imo augean*

lur, ingens, ut plurimum, periculum praese ferunt, inprimis si

Vigiliae aut Sopor et Delirium accedanf, quibus se jungunt aule

mortem adhuc Syncope et tremores convulsivi.

CAPUT II. i nir^rt |H

De Contagio Pcslis

Pestis non aliler nisi per Contagium ex Miasmafe ab

orientalibus maris Mediterranei oris adlato apud nos erumpit,

nec alia ratione inter sanos, quam infectorum consortio et in*

quinali Fomifis usu propagalur.

Subtilissimum venenum per vasa resorbentia in Corpus

susceptum sine perceptibili sanitafis detrimento, aliquandin in

Corpore humano delitescere potest, et tandem pedetentim per

vasa exhalantia, vi naturae actricis iterum ejicifur, quousque

igifur sanitate vigef Corpus vigef ut Miasmate incjuinalum,

pestis erumperc non potest, venim si aliis cum morbis commu-

nibus concurrat, et transpiratio libera quoquomodo furbetur

vel lollafur, tune stimulus pesliferus delifescens excitatur et

hocmodo Pestis ipsa accendifur. Quum, igitur, vel levissimae noxae exitialem hune mor*

bum tempore epidemiae advocare valeant, ad praecavendam

Page 24: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 22 -

morbi eruptionem, eo praeprimis adnitendum essei, ut quo*

tidianae morborum communium causae el occasiones, e medio

follantur, ex hac ratione Plateae, a quisquiliis el aer accensis

ignibus sedulo sunt purificandi, annonae caritas, et fames prae*

verfendae, curandum ut Incolae pane et carne in sufficienti

quantitate et optima qualitate semper abundent, intemperantiam

gulae, et praeprimis abusum potuum spirituosorum et alia

Diaetae vicia curiose evitent, ne rixentur quantumque fieri potest

ipsis ansa lerroris, et moestitiae subducatur, quae omnia oc»

casionem morbis communibus praebent, per quos tandem facile

materia pestifera fors in Corpore latens suscitari potest.

Asi cum nulla hominunr providentia industriave ab una

parte plebem ab aliis viciis semper compescere potest, ab

altera vero, quaedam sanitatis noxae plane inevitabiles sint,

nec a noslra voluntate pendeant, utpote; aeris athmospherii aest*

uose calentis subitanea refrigeratio, tempestates, terrae molus, in* cendia, et his similia quae animum terrore et formidine replent,

talique modo sanitatem destruunt, et per hoc evolutioni pestis

occasionem suppeditant, prout etiam observatum est, pestem post

tales eventus vel calamitate belii superveniente, atrocius deseviisse,

palei inde tulissimum, et unicum malum avertendi remedium

consisfere in infectionis evitatione, qui libet igitur lenetur vitare

tam consorlium Infectorum et suspectorum: quam usum supei»

lectilium per agros inquinatorum.

CAPUT III. i

Dc orfu, progressu, el indagaiione Pestis in Turcia Europaea grassanlis. • • _ * _ » :

Pestis in marilimis Turciae Europeae oris oria in principi©

ingenti ibi Saevitie furii, et cum remittere incipit, in continen*

tem inde recedii, et ibi longe lateque sese diffundit, praeprimis

in Civitatibus et Urbibus ad vias publicas jaceniibus itineran* tes, et mercalores ope veslium, et aîii generis suppellectilium,

quae peste morluis pro usu eranf, et quae a Consangvineis vili

pretio coempta, quaestus gratia secum ducunt, contagium diss*- eminant. ...

Page 25: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 23

Diu in Turcia in uno loco grassafur, donec ad alia impe*

rium suum loca exfendere incipiat, sacpe in itinere extingivifur,

prae primis lemporc hyemali ob minorcm lunc ifineraniium fre*

quenliam lenfe tanlum proserpit, cum Urbes caeteroquin amplae, longe a se invicem dissitae sini.

Pestis novum subiens locum, plures perimif quam emer*

gunt ita, ut vix parcat quintae aegrorum parii, remittit dein acu*

tie el saevitie el variis intervallis mox mitior mox ferocior regnaf.

In omni anni lempore fines suos protendendere valet, sed

tamen saepe hyeme remittit, in locis ubi cum furore saevierat

an tea, alia întinerea loca aequali furore invadendo observatum

etiam est, quod si vere aut aestate incesserit, ibidem sequente

hieme cessef, si vero eam autumnus invexerit longius plerumque

protendatur, tandem in loco quem nuper invaserat intra 16 Men*

ses exlingivitur, etiam ex iis, quos hyeme corripit, non lot pe*

reuni quam aliis anni lemporibus.

Âdvenae ex Ditionibus Ottomanicis narrant, saepe pestem

in hoc vel illo loco grassalum fuisse, sed nune jam remittere,

vel penitus, etiam exstinctam esse, his relationibus non mul*

turn fidendum est, sed per arfis peritos homines res serio

investiganda est, inter plures autem sibi fors conlradicentes me*

dicos vel Chyrorgos Investigatores, illi inprimis fidem dare ap*

portei, qui Pestis praesentiam asseruerit, considerando quam fa*

cile, ut supra dictum est, errare possunt Medici in judicio feren*

do de indole morbi peslillenlialis.

Raro ipsi itinerantes suis Corporibus alois Peste inficere

possunt, quum Myasma, quod fortuito illorum corpora concepit

intra septem dies vel sensim per vasa exhalatoria extermineretur,

vel in apertam sub eo Spatio pestem erumpat, nec merces mer*

catorum quaestus gratia advehi solitae tantopere accusari possunt,

sed praeprimis in vestibus, et caeteris supellectilibus per aegros usurpatis letet fomes; hinc omnes cautelae, quas avertendae

Peşti humana adhibere debet industria tendunt. Miasmati in fo* i 1 1

mite delitescenti delendo.

Page 26: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 24 -

i . ;

CAPUT IV.

De exfinciione Confagii Pestiferi in fomite delites* cenfis, seu de purificatione ejusdeim

Non omnes merces ex locis infectis allatae sunt aeque

infectae, sed tantum in vestimentis ct suppellectibus peste infec»

torum lalet fomes. ast cum nullo signo illas ab his discernere

valeamus, hinc omnes merces et supellecliles, quae ex infectis

discrimine purificalioni subjiciendae sunt.

Pingvis et crassa illa sordes quae ex sudore, aegrotorum

vestimentis, lectisterniis et aliis supellectibus ab ipsis durante

morbo tractis, instar sedimenti adhaeret, constituit Peslis fomi»

tem, haec sordes optime ex rebus aqua eliminări potest, quae

illam emolit, resolvit et abluit plus valet combustione rerum,

quum haec occasionem saepe praebeat incolis miserioris fortis,

ut res suas inquinatos abscondant, quas pro lotione ultro

offerent.

Optimo effectu peragitur haec lotio in aqua fluente et

quidem in ‘locis ubi celeriori fluit, vel ubi ex alto decidit, vel in

vortice, si vestes ibi immergantur et quoquomodo figantur, aqua

enim in omnibus his casibus continuo suo fluxo magis pervadit

vel minimos rerum recessus et plicas, sufficiunt tres aut quatuor

horae ad purificationem hoc modo per submersionem institutam,

rerum ex cannabi, gossipio, lino et lana praeparafum postea

vestes super lapides vel scauma malleis ligneis latis percutiantur

bene, et manibus expressae in liberum exsiccandi gratia aerem

suspendatur, hanc lotionem vel ipsi Posessores, vel alii Contu-

rnacistae peragere possunt.

Si nullus fluvius in propinguo loco sit, tune vestes in

cados et labra in» ponanlur, dein aqua superfundalur, quae

post duas horas derivetur, et alia recenţi commutetur, poslque

triplice aquae renovationem vestes dicto modo percutiantur, et

primantur, et in libero aere exsicentur, serio autem vitandum

est, ne aliquis in prima aqua nudis manibus vestes tractet,

quum ea inquinata esse supponatur, per hanc submersionem

possunt etiam Pilei rusticorum, et alia vestimenta ex pellibus

Page 27: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

25 -

ovinis et agninis confecta purificări. Perfectior crit adhuc purifi*

catio si aquac Lixiviune admiscealur.

Quac sine damno lavari nequeunt, primo fumo sulphuris

flagrantis vel suffimenti Moscovifici, ex sulphuris el Nilri

aequalibus parlibus et dupla quanlitale sulphurum consistenle

penetrentur per unam alferamvehoram, dein suspendantur in

aerem liberum per aîiquot dies quibus exactis sufficio el venii*

lalio repeli possunl.

Aliae aulem Pelles subtiliores et veslimenla fimbriis aureis,

aut argenleis instructa, quae nec aquam, nec sulphuris fumum

patiuntur, ut et sericea sequenti modo purifîcentur. Prius in

aere suspensae res ad pulverem excutiendum virgis bene caedi

debent, postea aqua recenţi aspergi, et pellium superficies in*

tema glabra spongia aqua imbuta madefieri debent, et tandem

in liberum aerem suspendi ut exsiccari et perilari possint, haec

manipulalio per tres integros dies continuări debet, quotidie

repetendo percussionem madefactionem, et exsicatio nem, tribus

vel quator ileratis vicibus, tempore hyemali madefactio peragi

potest per expositionem cadentibus nivibus aut pruinis, et lan*

dem in hypocaustis calidis exsiccari debent, haec purificafio per

aspersionem cum aqua securior et per fectior est sicca perfla*

tione et fumigatione, possunt quidem omnes merces tuto suffiri

sicce, sed ad id attendendum est, ut suffimentum non sit in*

gratum, verum svavis odoris, ex Thure, olibano, Pvajaco,

plautis aromaticis Baccis Iuniperi, et secundum cujuslibet gustum

et placitum.

CAPUT V.

Dc Contumaciis*

Contumaciarum finis eo tendit, ut contagii pestilentialis

in nostram provinciam transplanfatio praepediatur, hoc intuitu

advenae ex Imperio Turcico cum rebus suis antequam adilus

in nostrum Principatum iis palescerel, prope ad confinia in

peculiaribus aedificiis per aliquod tempus commorari cogunlur,

sub ea enim mora, contagium pestiferum ex hominibus sifors

Page 28: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 26 —

illud suscepissenl, per franspirafionem iferum eliminalur, vel si

morbus erumpal, periculum inlra muros Confumaciae maneta

nec infeclio ullerius propagări pofesf.

Advenae vestimenta sua postquam Conlumaciam intravere

statim novis commulare el exula a fomite, dibiio modo, purifi¬

care fenenlur.

Quodlibel aedificium Conlumaciale provisun esse debet,

omnibus mediis huic scopo oblinendo necesariis, ulpole adesse

debenl.

a) Officiales Inspeclores, Chyrurgi, minislri, Famuli, vigiles

el Cuslodes mililares, securilalis gratia. * V . „ i v •

b) Hypocausla, el Cubilia ita ordinala sini, ut advenae

secundum diversilalem advenlus dierum a se invicem debito

modo segregări possint, non secus ab Incolis eliam trans, et

cis Conlumaciam, habitantibus.

c) Horreis amplis, el fornicibus instrui debenl, in quibus

merces explicări el conservări possunt. Tempora ralio’ne Contu*

maciae duralionis in tres classes dividunlur u. p. suni Perniciosa,

suspecta, el sana; Perniciosa vocanlur, quum Pestis in vicinia

provincia, suspecta quum remotiori aliquo Regno regnal; sana

aulem cum nulibi saevire audilur, Directori competil determi*

nare: relationibus ex Turcia acceptis conformiler ulrum tempora

sini periculosa, suspecla aut sana.

Cum aulem in adornationibus aliquid ratione circumsfan-

liarum, immutandum esse censebit, illud praevie publicare de¬

bel, ut itineranies illi se accomodare noverint.

1. De Veslimenlis el Supellectilibus Advenarum secum adduclis.

Omni lempore sive sano, sive periculoso eadem indesessa

solertia el studio debenl Contumaciae Famuli proprimis ad ve*

stimenta el supelliclilia confagii suspecla vigilare:

Suspicare possumus Vesles a demortuis devenire, conse*

quenlerque suspectas esse, si nec advenarum corporibus, nec

conditionibus, nec vero sexui conveniant, si plus veslimenlorum

Page 29: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 27 —

secum vehant, quam, ratione habita condifionis, ef ifineris ne*

ccsse viderefur, et si constet advenae parentcm vel cognalum

bvevi (brevi) anlea mortuum fuisse.

Regula generalis esto: nullos vesfes ef supellectiles ife*

neranfium sine praevia, lofione, et purificatione in nosfram

fransmiftere provinciam, nullasque merces miasma pestiferum

concipientes, velut res pelliceas, gossypium, lanam, linum ves*

fes usuates, quas praesertim Iudaei commercii causa invehere

sollenf, ex advicinanfibus Provinciis Turcicis, malo pesfifero

infeefis, ad Contumacias recipere, (nisi gossypium in sano loco

involueris impositum, ef abinde directe, ad Contumatiam ad*

veefum esse fîde digne edoefum fuerit) verum directe, reinviare;

praesertim Iudeis, sprefo omni periculo commercium qualifer*

cunque exrceri (exerceri?) intendenfibus, solicite invigelefur.

Initium probationis desumitur ab ipso die quo in Confu*

matiam assumptus, advena vestes suas exsuendo, novas in*

duif, cuilibet licitum est vestes suas exutas si placuerit in Tur*

ciam remittere, si vero apud se reţinere voluerif, tune primo,

aut ad summum secundo probationis die, sub vigili oculo

personae cujusdam fidae vel ipse lavare, vel per alias lavari

lenefur.

Lifteras sub duplici involucro allatas, dempto exteriori

ef persumatas per alium Cursorem ulterius promovere oportet.

Pecunias aqua pura vel falsa praeprimis autem aceto:

easque lotas donec ab omni sorde liberarentur tuto nostrafes

accipere possunt.

2. De Cautelis circa personas ipsa.

Collocufiones Contumacistarum et incolarum itinerantium

inter se in vicem semper vigili oculo Offîcialis, vel Famuli

Confumaciae, in ea dinstantia contingere debenf, ut nullo modo

res aliqua suspecta Contumercisfis clam suggeri possit.

Homines distinctiores magis plebe vifant infectionem, neque

supponi pofesf, uf Vesfes aliorum sibi apropriafas secum vehant,

praeprimis, si e longiquo advenianf, hinc si vestes corum in

Cistis oclusae non secus Famulorum purae ef bene ordinatae

sint, tune aîiquam merenfur considerationem, et ex periodo

Page 30: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 28 -

Confumaciali ipşis aliquid releXari potesf, praecipue si immun*

dos Supelediles prius debito modo laverinf,

Si vel minima adsit suspicio aliquem ex advcnis cum

peste affecto consortium habuisse, vel vestes suspectas ante

adventum induisse, ita ut in manifesto morbi nefors erumpentis

periculo versetur, tune officialis ipsi svadere debet, ut tempe*

rantiam in potu et Cibo observet, se a nocturna refrigeratione,

ira, et maerore absiineat, et ante decubitum aliquof cyathos

jusculi bubulini cum fribus Coclearibus aceti vini, vel totidem

succi Limoniorum aut pauxillo spiritu vini commixtos ad lenem

eliciendum sudorem bibal, ei fini inserviunt etiam infusum Chamo*

millae, Samb., Salviae, svadere posset etiam calidam totius

corporis cum oleo olivarum bis vel ter repetendam inunctionem,

et friclionem, quae recentioribus temporibus pro praeservativo, et

curativo pestis remedio multis observationibus comprobate re*

commendatur.

Si quis ex Conlumacistis morbo quodam corripitur eous*

que non dimittitur, donec de ejus morbi natura certo constet,

reliqui autem Contubernales statim ab eo separantur, dein, mor*

bo pro communi comperfo contubernales redduntur, el Conluma*

cia ultra consvetum terminum non durat, si vero aeger dolores

ingvine aut sub axillis, vel pone aures questus fuerit, et reliqua

eîiam Pestis indicia se manifestare incipient, tune nullurn am*

plius de vera Pestis indole dubium super est, in hoc casu a*

liquis ex ejus cognatis sponte se offerens, aut alius, aere con*

ductus ei pro ministerio datur, moritur aeger tune ejus suppel*

lectiles debito modo lavari, vel quod lutius est, comburi, et cada*

ver immediate per ipsos adsistentes in profunditatem duorum

Orgyarum inhumari debet, Hypocaustum vero praescripto modo

mundari, dealbari, ventilarique debet, prius quam alii in illud

iilocentur, tandem Parochus, Miniştri, et omnes qui quoquo*

modo cum demortuo communicarunf, Contumaciam subire

tenentur.

Reconvalescit autem aeger, tune suo famulo in eodem,

hypocausio, et in iisdem vestibus debet ad perfectam sanalionem

usque mânere, dein novas induendo vestes in aliam Cameram

•deducuntur ad Confumaciae periodum de novo inchoandum, ei

explendum.

Page 31: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 29

Contubernales aegri si au te pestis cerlitudinem seperanfur

dimidiam tantum dierum in Contumcia expletorum partem per*

dunf, si vero morbo pro vcra jam Peste declarato secernalur

lunc tolam denuo expiere tenentur conlumaciam.

Periodus Contumatiae tempore periculos© a die vestium

permulalionis incipiendo, durat 20 dies, tempore suspecto 10

dies, tempore sano nulla Contumacia praefixa est, supelectiles

et vestes quibus advenae subipsa probatione usi sunt non debent

purificări, sed superfluas aut alienas lavare opporlet, nisi manifeste

lotas, el puras secum aduxerint, has praecautiones circa vestium

lotionem tempore quoque sano opporlet stricte observare.

3. De Mercibus. •

Quum merces in Lazarethum introducuntur, stricte invigi*

landum, ne advenae vestes obsoletas Famulis clam suggerant,

aut inter sarcinas mercium quasdam vestibus obsoletis replelas

abscondant.

Merces respectu Contumaciae dividuntur in susceptibilis,

sive obnoxias et non susceptibiles vocantur, quae per suscepta

efluvia ex infectis corporibus emanenlia contagium aliis Corpo*

ribus communicare valent; nonsusceptibiles vero illae dicuntur,

quae communicandi contagii capaces non sunt.

Susceptibiles merces semper eidem ac ipsi homines Con*

tumaciae Periodo quae pro diversitate temporum decreta est, sub*

jectae sunt, hinc in destinata Conservatoria debita contra corn*

mixtionem cautela reponuntur, et tandem Cistae aut sarcinae

aperiuntur, merces educuntur, et ut melius ventilări possint,

quotidie in locis suis inversiuntur, et saepe ex uno loco in alium

transferuntur, donec Contumaciae periodum expleverint, inter

susceptibiles numerantur Lana, Linum, Gossypium, fericum1

(sericum), Pelles diverşi generis Tabaci folia, et reliqua.

Non susceptibiles nullae Contumaciae periodo subjectae-

sunt, sed in presenlia Directoris subtractis involueris, statim in ’

liberum admitti possunt comercium habita solum cautela ne in

eo actu contactus corporum susceptibilium conseqatur, sub invo*

luero inlellegitur quidquid mercium conservandarum ; aut transferen*^

darum causa inhaeret, et communiter susceptibilia esse solent

Page 32: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 30 —

ut sint Charta, lela, Funcs, Panni, cl alia similia ncc non vasa,

vel Cistae ex ligno aut metalio confectae, quas summa diligeniia

lavare opporlet, tandem, sine mora, extradandae sunt, non sus*

ceptibilium catalogus in normativo sanitatis generali de anno 1770

inter eas pertinent grana cujuscunque generis, oryza, et alia le*

gumina butyrum, Cacao, Caffe, Zacharum, comestibilia, carnes

falitae Pisces, mei, Limonia mala, aromata, Gemmae, ligna, me*

talia, Cero, spongia, et multa adhuc alia.

IV. De Pecoribus.

Peste in Vicinia Provincia regnante quoque, possunt pe*

cora omnis generis tuto introduci pro superflua tamen cautela

animalia in flumine praetercurrente laventur, ducendo illa contra

torrentem, regnante autem lue Pecuaria quarantena trium sep*

fimanarium debet iis imponi, sub quo fempore in confîniis pas*

cuari possunt, utensilia hominum prius quam introducerentur,

nec non Pastorum supellectiles in aquam puram debent immergi.

et hoc modo purificări.

CAPUT VI.

Dc Dispositionibus Polificîs quac Peste in Vicina provitia grassante in Circulis prope ad Confinia

Turcica siiis faciendae suni*

Populus per offciales, per Parochos et per scripta popu*

laria praevie de natura et indole morbi pestilentialis perdocendus

est, praeprimis contagiosa ejus natura explicanda exemplisque

Dysenleriae et Scabiei in medium prolatis illustranda, eorum

animis inculcandum est, pestem non per aerem sed unice per

conlactum, vel vestium infectarum usum propagări, in quanlum

fieri potest, vivis illo calamitas, quo genus humanum affligore (?)

solei, coloribus, ob oculos ponenda, nihil enim est tam exitio*

sum et horrendum, quam ipsa pestis, nullam hominum aetalem,

sexum, statum conditionem, eximit, robustos ferit, ut infirmos

Page 33: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 31

c(a)ut(o)s, iia incautos, ipsosque insequilur fugaces, omnia metu

terrore luetu complet, omnem societatem commercium abrumpit,

agriş vastitafem, ipsisque hominibus quibus parcif, egestatem fa*

memque parat, quae omnia şi plebs intenfe consideravit, nil du*

bium est, quod ex propria quoque convictione omuem adhibebit

operam, ut infectionem evitare possit, ef salutaribus dispositioni*

bus, ad avertendam pestem saucitis ultro obedientiam praestabit.

Grassante in Vicina provincia peste, et illa ad confinia

adpropinquante; ut illius fransplanatio arceri aut vero malum

sicuti invaluit mature detegi, faciliusque suffocari possir(t), sequ*

entia praecautionum puncta pro strictissima observantia praescri*

benda.

1. Quamprimum malum pestiferum in vicina provincia

grassari advertitur, R. Gubernium Iurisdictionibus id eo cum

mandato significet, quod nemini liceal iter aliquod absque pas*

sualibus sanitatis, hoc est, quod ex loco sano moverit, prosequi,

has passuales ex uno loco ad alium ejusdem Circuli locorum

communitates per notarios pagenses, ex uno circulo in alium

processuales cfficiales, et ad remotiora loco, ac respective in

vicinas Provincias ad breve fempus commercii causa supremi

officiales extradant ad semel lantum suscipiendum iter valituras.

2. Ducatur linea praeclusoria versus provinciam infectam.

3. Cura in procurando editarum ordinationum complemenfo,

in qualibet Jurisdiclione, de activitate et dexteritate cognito

officiali in qualitate Commisarii Gubernialis, et locali physico

specialiter eaque ratione concredatur, ut omnes extraordinarios

suspectosque morbi casus illico suis Jurisdictionibus circum*

stantialiter referant per Jurisdictiones R. Gubernio praesentandos.

4. Constituantur in limitibus versus infectam Provintiam

ubique vigiles ex miliari et provinciali stătu mixti, tam ad se*

mitas ocullas, quam etiam ad nugulorum locorum densa cinctura

muniendorum relictas duas portas ex ipso loco vigiles activi, nec

infantes nec mulieres, qui peregrinis suspectis invigilenl et eis

introitum in nosfram provinciam, ac continuationem itineris non

aliter nisi productis legitimis passualibus vel certifîcatibus contu*

Page 34: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 32 -

macialibus, concedanl, suspeclos auiem el praescriptis legitima*

lionibus deslilulos ifineranfes praeserlim ex Dilionibus Turcicis

advenienles vel per vefilas semilas inlranles infercepianl, el si

propius ad loca conlumacialia deprehendunlur, sub secura cus*

lodia adhibilis lamen debilis, quoad propiorem cum illis commu*

nicalionem caulelis ad proximum conlumaciale officium deducanl,

tales vero, qui remoti ab offciis conlumacialibus inlercipiunlur,.

in loco interceplionis ab omni consorlio Cum aliis hominibus

per praescriplos conlumaciales dies separaţi delineanlur, exple*

loque conlumaciali termino illi per officia conlumacialia, hi per

delinenles communitales Jurisdictioni fine irrogandae paenae refîgnentur.

5. Anlisliles pagorum nulii peregrino imprimis ex Imperio

Turcico oriundo si praedeclaralis legilimalionibus caret, adilum

in sua loca indulgeant neque communicalionem, vel minimam

cum eo habeanl, ante omnia aulem supellecliles ejus nullo modo

contreclenl, eo minus sibi approprient, quae vel maxime vehi*

cula Miasmalis pestilenlialis esse solenl.

6. Quihbet locus ad 6. circiler milliarium distanliam a

confiniis Provinciae suspeclae silus in minores a 30. circiler do-»

mibus secliones dividalur, el cuilibel seclioni maxime fidus in illa sectione Pater familias praeficialur, qui quolidie omnes in

sua sectione habitantes personas genuine visitet, an sanae aut"

aegrae sint ? Qui et ubiabsunt? Qui el unde redierunt? an re*

deuntes, et respective advenienles peregrini Passualibus povisi

sunt, aut minus ? porro omnium demortuorum cadavera, prius»,

quam inhumerentur exacte visitent indagentque, — quo morbo,

quo die, ab initio morbi, el quo aetatis anno obiit? et quae

pecularia signa, vel deformitales hoc est : maculae, seu pete-»

chiae, et cujus coloris, vel tumices et in qua cadaveris porte

observantur, super reperto stătu quolidie Judici loci, hic de re-»

lationibus omnium seclionum labellarem conspectum ope notarii,

aut ubi deest, Parochi localis confîciat et processuali, officiali, t

hic generalem conspectum de singulis processus locis officio la~

tui, hic demum tales conspectus de toto circulo quindenaliter R.

Gubernio submittet, casibus extraordinariis morbi, aut repenti»

nae morţiş semeţ exerentibus statim proximo dirigenli officiali

Page 35: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 33 -

co fine referendis, quo is aule inhumalionem suspecfo morbo

occumbentis Physicum aut chyrurgum circularem pro genuina

investigalione, el praestanda de comperto circumstanţiali reia*

lione ad concemenlem locum expediat, memoraţi vero seclio*

num visitatores ab omni contactu modo designatorum cadave*

rum sollicite abstineant. Quo autem similes visitationes accurate

instituantur Judices locorum, processu ales officiales, Physici,

Chyrurgi occasione circulationum solicite provideant.

7. Si pestis prope ad confinia grassatur, tune cadaverum

inspeclio majoris flduciae causa, per Medicos vel per Chyrur*

gos debet peragi.

8. Si celeritas morţiş conveniat cum suspectis pestis indi*

ciis in cadavere detectis, tune cadaver non sepeliatur, donec

Physicus aut Chyrurgus accersitus cadaver denuo visitationi

subjecerit, interea domo custodibus cincta, ut domesticorum cum

aliis consortium praecaveatur, dein si Chyrurgus quoque pro

suspecto habuerit morţiş casum, tune cadaver per domesticos

debet inhumari et domus, cum omnibus inhabilaloribus ocludi. a i '

9. Exerentibus se cerlis in demortuo pestis indiciis, ca*

daver nudum separalum in locum a pago remotum, el vel denso

cinclura, vel lata profundaque fossa muniedum absque comeatu

per mos domesticos sepeliatur, vestes vero, linteola (st?) ragula

(firagula ?) lodices pulvinaria, et omnes supellectiles, quae aegro

pro usu erant, sine discrimine, et exceptione, comburantur.

10. Omnes personae, quae durante morbo aegri consorlio

usi sunt, vel quoquo modo cum illo, elsi non ultra momentum

communicationem habuerunt, ex vicinitate vel aliis remofioribus

domibus actutum, cum familiis suis, ab aliorum societate se*

parari, et debilo modo custodiri debent, simul casus hic supremo

officiali vel Commissario Gubemiali sine mora renunciandus est, ut eo intellecto statim adoclusionum lotius pagi procedere si*

mulque genuina indagatio super eo, ubi demoriuus antea fuit,

et ubi qualicunque ex consortio luem pestiferam sibi contrahere

potuit, institui ta literque propagatoni mali adhuc in iempore,

obex poni queat. .»«■ .

Page 36: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 34 -

11. Cum autem omneS' salutares dispositiones frustra

ficrcnt, nisi in contra venientes serio animadverlatur; aequi*

tasque omnino cxposat, ut irrogandae pacnalitates cuilibet praevie

constent: hinc statuifur, quod illi Judices locorum publicique

offîciales, qui pracmissa negligenter, aut quod pejus connivcntcr

observando, causae inductae, vel subticitae luis pestiferae esse

comperiuntur, ab officiis abmovebuntur, e simul criminali ac*

tioni subjicentur, Quoad reliquos vero editas quoad praepedien»

dam luem pestiferam ordinationes transgredientes praescriptae

per suam Majestatem Sacratlssimam, d via R. Gubernii sub

11 Iulii 1805 Nr. 5385 in typis publicatae, ac quamprimum

provisoriae dispositiones contra irreptionem mali hujus fiunt,

per parochos e camellis publicandae patentales strictae ob*

serveniur.

CAPUT VII.

De mali pestiferi in provincia jam grassaniis supressione, et exstinctione.

* • r t ' .i. ’ • - * - ■’ %

Ouum pestis aliquo loco eruptio animadvertitur, omnis cura

et solicitudo in eo versari de bel, ut.

1. Mali in loca alia vicina transplantatio arceatur, et 2. ejus

in ipso loco infecte diffusio impediatur ei quantocyus aestin* gvatur.

Ad primum consequendum sequentia sunt facienda.

1. Ducenda est Linea praeclusoria circa locum infectum

eo n. p. fine, ne homines inde elabi, aut vestes, aliaque uten* silia, iride clandestine auferi possint.

2. Ad iineam hanc externam constituantur vigiles fiducia

digni militares, in sufficienti quantitate, et in eorum rationem

exstruantur Tuguria, vigiles autem absque permutatione sub tota

pestis duratione, semper iidem maneant, quo fine diuma ipsis

aliqua merces pendi debebit, et quidem. pro rei gravitate in duplo.

Page 37: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 35 —

3. Exlra lineam praeclusoriam erigatur Depositorium ne*

cessariis victualium generibus, per Jurisdictiones procurandis nominanfer farina el trilico, hordeo el fagopyro, nec non sale

acelo lignis slramine, cremato el herba Nicoliana aprime pro

visum haec requiruntur ad necessariam subsistantiam aegris, el

aliis oclusis Vigilibus, el olflibus ad infecta loca disposilis, ad

faciliorem Deposilorii hujus consistenliam panis e vicinis, si quae

ad manus sunt Pistrinis militaribus, ligna ex adjacentibus sylvis, erga peratam solilionem, vel praenolationem viclualia, per viei*

norum locorum incolas cura offlium erga praeviam limilalionem

administrentur, curelur autem sedulo ut victualia adferentes, ab

omni commixtione arceantur.

Ad pestem autem in loco ipso infecte exlingvendam

sequentes sunt observandae Regulae.

1. Exstruantur aedificia sive Tuguria plura in ambitu loci

infecţi viginti pedes ad minus a se distantia subilario et rusii* cano quindem opere, bene tamen condicionata, loco Salubri

elevato, et si fieri poterii, flumini vicino, quae destinentur, par*

tim pro Contumaciis in Rationem suspectorum, et reconvalescen*

lium, pârlim vero pro Nosocomiis, in rationem infectorum, addi

his debet unum Tugurium remotius, et amplius pro Chyrurgo,

aliud pro famulitio exposito, retro haec adificia destinandus est

locus sepulturae mortuorum idoneus.

2. Cerii construantur visitatores ex incolis fiducia digniores

jura mento adstricti qui singulis diebus singulos adeundo domos;

omnes in domo existentes coram siatuant examinentque solicite

eorum samitatis statum, et rem comperatum genuine renuncient.

3. Peste correpti a Sanis separentur quo fine iili per Fa*

mulos expositos, e domibus suis educantur, et vel pediies vel

curribus adhunc solummodo proprium usum destimetis una cum

veslimenlis, et Sarcinis suis, in quibus jacere debebunt, ad

Nosocomium evehantut, ibique curae Chyrurgi transponantur.

Page 38: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 36 -

4. Omncs autem în eadem domo habitanies, ci alii, qui>

communicaiionem eum aegrotis habueruni, vel habuisse tanium,

aut vesics ab infecto quoquomodo ad manus eorum devenisse

justa adesset suspicio; id est omncs Commixti ci suspecţi uii

vocantur, vesics suas Sarcinas, ei veciualia requisiia si habenff

secum ferenies, Transferaniur in Tugurio Coniumacialia â Noso»

comiis distincta ci bene custodita.

5. Rerum ci investimentorum reliquum quod domi remansii * > .

cognati sub palcna superius praefixa extrădare tenentur, ui ea quae

purificare possunt praescripta modalitate purificentur, quae autem

purificare nequeuni, persoluio aestimationis pretio comburaniur,

domus autem ipsa vacua facta prius aestimatione incineretur, si

solifaria in Sylvis, ei Alpibus existat, si autem in serie pagi con»

stituta sit, tune ob periculum incendii metuendum sub inspeclione

officialis debite purificetur, purificatio haec sequenti modo pera»

gitur, primo per fumum sulphuris purgetur, quod ita fit, si Sulphur

in patina argillacea liquefactum eusque incalescat, donec flam*

mam concipiat, moxque minister ciîo aufugiat, januamque post

se claudat maneatque Conclave tres quatuorve dies clausum,

quibus elapsis, eadem operatio si iubeţ repeţi poiest, dein terra

ex pavimento ad profunditalem unius pedis effossa, ei cgesta recenţi

alia permuietur, parietas derasa Veteri, nova calce inducantur,

januae, et fenestrae diligenter lavandae, stramina, ei quisquiliae

comburantur, aut si incinerări nequeunt turn, illud una e pavi»

mento effossa profundae scrobi infodiantur, tandem porlis fene»

strisque apertis, per tres integras Septimanas ventileniur aniequam

alieni in eas aditus pateat liber. Canes feles, aliaque animalia praesertim volatilia in Domo reperibilia, per quae coniagium facile

propagări potest, protinus necentur. t 4 ; * ■' '» : r

* K. 'r ‘ . 1, v . . .

6. Aegroti omnium Securissime humi jacent, nullo sic suetu

subversanie ut ex alto decidere saeque laedere possini, Vestes

autem eorum seu moriantur seu reconvalescani, nec non sarci*

nas una slramine aut stralo^ in quibus jacuerunt, longius ablaias

concremari per famulos apporiei, iisdem fado igne staiim in

contrariam a venio partem secedentibus. * .

7. Aeger reconvallescens in loto corpore aqua pura lotus, _

Page 39: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 37 -

ei vaporibus accli penetratus, vestibusque mutatis transferatur in

aliud Tugurinus pro rcconvalescentibus destinatum, ut Contu-

maciae praefixum tcmpus ibi ex. piere possif; quo elapso mun-*

dis lotisque vestibus denuo indufus, tuto dimitti potetit (poterit).

8. Si ex uno Tugurio omnes emori aut dimitti contingat

tune illud aqua frigida lavari per aliquot des ventillari, et aceti

vaporibus suffiri opporlet priusquam novi infirmi introducantur,

haec ipsa fumigandi diligentia etiam praesentibus aegris quotidie

instituenda est.

9. Ubi autem ex pluribus Contubemialibus Contumacistis

unus peste corripitur, iile sine mora in aliud Tugurium transfe*

ratur, reliqui autem ad lotionem Tugurii sui utensiliumque novam

inundationem adacti, Tempus Contumaciac praescriptum, de novo

inehoare debenf.

10. Suspecţi in Contumaciam incluşi, diligenter se et

Vestes suas aqua recenţi lavent, utantur victu suo consveto, et

suppeditetur ipsis potus aliquis vinosus, vel Spirituosus.

11. Territorium Nosocomiale, et Contumaciale suff icientibus

vigilibus provisum sit, qui diligenter, et severe cavcant, nequis

ex seclusis, vel e toto Ministerio ullus elabatur, aut Vestes

clandestine auferantur, ad Territorium hoc nemini praeter Medi-

cum, et Commissarium aditus pateat.

12. Contumacistae quotidie exutis Vestibus, undi visitari

debent, et si quis pestis indiciis obnoxius esse deprehendatur,

actutum in Nosocomium dedmatur.

13. Demortui undi eadem quo decesserunt per peculiares

Vespillo nes, ope Forcipum laterum ferrarum lume infinem quo-»

oyus (? quoquus) parandarum: aceto prins intinctarum prehensi,

inque humillem curriculum repositi, auferantur, in locum IepuU

turae alsque comitiva ibique in fossam â famulis expositis prae

paratam tres pedes profundam conjiciantur, et inhumentur, Ves*

tes autem eorum dicto modo comburentur, necesse est ut sem-

per aliquot fossurae in promptu sini.

Page 40: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 38 -

14. Ex una platea vel plaga ubi infecţi, vel suspecţi aex*-

stiterunt, non est Hominibus licitum in aliam trausire; Domus

sues saepius ventilîent, munditiei sini generalifer quam maxime

Studioşi, temperantiam in vielu ei potu abservent.

15. In loco infecto mox ubi Pestis invasit, in delentionem

ponendi sunt sine mora omnes in Ecclesia functiones, Templo*

rum, et Scholarum freqentatio* omnis Pompa, et concursus

funebralis, conveniicula fori, popinarum et canponarum, Vigilibus

per plateas ad macellum, puteos communes, et canponas iocatis

procurabitur, ne uspiam plures conveniant, sed singillatim, tan-

tum, et ordine ad ostia macelli vel Canponae ad res sibi neces-

sarias aequirendas admiftantur, Parocho omnis ad aegros Peşti*

feros aut seclusus adilus interdicatur* de alio autem Parocho

ex posito qui territorio Nosocomiali includendus erit prospiciatur.

16. Inclusorum agros, prala, et pecorum pascuationem

sub Inspeclione officialis adjacenlium locarum incolae debenl

providere, fruges inpoitare, et si opus sit, etiam trituraie.

17. Intertentio aegrorum non secus ad aliorum in locis

oclusis habi(li)tantium, pofiorem partem, Publicae curae et soliei*

tudinis efficit, constrtuendus est igilur, Commissarius exposilus

cum diurno vel Salirio cui incumbet peculiariter oclusas Per*

sonas singulis diebus adire, in necessifates eorum inquirere, et

tam his, quam reliquis aliquid desiderantibus, et quidem qui

solvere vellent, erga aes paratum, aliis erga futuram solutionem

et erga praenolalionem, Aegrotis autem gratis necessarias suppe*

ditare indigentias.

18. Decrescente pedetentim Âegrolorum numero, ab eo

cum ultimus secernîfer aeger compulando post tres Septimonas

oclusiv loci sufferi potest, interea elapsis prioribus 10^ diebus

omnes loci incolae undi visitabuntur, et post 10. posierîores sive

finito toto termine visitatîo deuno solicite interando, qua percta

si nullae Pestis in incolis suspectae reliquiae delegi poterint,

locus pro libero tuto pronunfiari poterii, obfinendae famen majo*

ris Securiatis causa singulae incolarum etiam qui infecţi non

Page 41: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 39 -

fucrunf, res ei supelleciilia pracscrlim vestimenta dcuno per ablu-

fionem, perfumationemque, et per aliquot dies aeri libero fiendam expositionem solicite purificentur.

19. Post oclusionis sublationem densum igsum quoque

ad Nosocomia, et Lazarelha dispositum Personale purificationi

subjiciatur ipsa vero Nosocomia, et Lazaretha sub necessariis

contra incendia praecautionibus plenarie, et Solicite comburantur.

20. Postremo notandum adhuc hic venit quod cunctae

contagionales expensae sen quae occasione luis pestilentialis

fiunt, inductu Benigni Decreii Auliei de Anno 1777 in dimidio

per Cassam Provinialem in dimidio per Cassam Cameralem

supportandae sind. 1 . y

CAPUT VIII.

Dc obligationibus Medicortim et Chyrurgorum ex* posiforum, sen curam loci alicujus infecţi in sc

suspicientium

Cum Plebs praeprimis Peste correpta omnem ui pluri*

mum curam internam respuat, Medici et Chyrurgi exposifi erit

tantum potissimum curare, ut omnes dispositiones Scopo Peste

coercendae factae in effectum deducaniur, Aegros quotidie

visitare, necessaria pro aegris, et Contumacistis deposcere,

Magistratui in aptandis localifati Generalibus instructionibus

adesse Consilio, et super omnia ordinatam in hoc Casu per

R. Gubernium authorisatam mixtam commissionem in praefixis

terminis instruere.

Hinc sequentes exsurgunt regulae ab ipsis strictae ob*

servandae.

a) Quilibet locus infectus peculiarem habeat Chyrurgum

si vero prope ad se invicem jaceant loco, et Copia Chyrur*

gorum haberi non possit, tune 3. aut 4. pagi quoque possunt

curae unius Chyrurgi subjici, plurimum Chyrurgorum super

Page 42: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 40 -

inspectioncm habeat Physicus, qui qualibct Hcbdomade Cir*

culando singulos visitare fenealur.

b) Donec panci lantum in loco infecto aegri reperiuntur,

eosque poterii Medicus vel Chyrurgus in vicina aliqua posses-

sione libera habitare, unde quotidie curru advectus, ad id desti*

nato adsciscat sibi [incolam fîdum, qui curru, et equis extra

cincturam loci occlusi maneat, et caveat, ne vel ipse vel auriga

comunixtionem cum quoquam ex loco infecto habeat, incres*

cente antem mali propagatione, in ipso loco infecto debebit do*

micilium suum figere. . ’ t ; i • 1 . - >•. * * * >»fii 1v • %£ \ IO3

c) Quotidie exhiberi sibi curabit aegrorum nomina, qui â

priori die novi in suis aedicus â visitatore sub auroram instituia

visitatione detecti sunt, aegros peste correptos in Nosocomium,

domesticos autem in Conlumaciam deferendos esse jubebit.

d) Postea se confere! in Territorium Contumaciale visurus,

a non inter Contumacistas aliquis in morbum inciderit, quo

comperto eundem a sociis iuxta inslructionem separabit, cetero*

rum Contumacistarum provisionem territoriique custodiam exa*

minabit, et de dimitlendis decerne!.

e) Denique in Nosocomio aegros adibit, eorum Statum

investigabit, de que necesitatibus providebit, medicamenta ut

plurimum externa a Chyrurgo parando ordinabit, et Diaetam

observandam praescribit. Famulus expositus victum pro aegris

ex iis quae Offîcialis ad postulalionem medici, vel Chyrurgi

quotidie submiltet parabit, et cibum cum polu ipsis praescripto

in janua Tugurii deponet, ut facile inde aegroti ipsi ad se

recipere possint.

f) In omnibus his functionibus solicite Medicus sibi ca*

vebit ne aegrum vel ejus supellecliles inquinatos aliquomodo

attingat quod si tamen casu quo accidisset, statim se Contu*

maciae sponte subjicere obligatur. * c ş. •'

g) Primis emergentis Pestis diebus brevem politico me*

dicam descriplio nem dabit R. Commissario Possessionis in* V *

fectae, item numeri incolarum, situs territorii, Nosocomialis

Tuguriorum numeri, distantiae, struclurae vigiliarum sufficientiae

Page 43: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 41

provisionis in loco praesenfis famulitiique in Ministerium aegro*

rum destinaţi, et super omnia judicium suum depromet, signi*

ficabit, et ea siquae praeter ea, necessaria ipsi videbuntur, facta

internii omnium quae moram non patiuntur apud personam

Magistrualem, vel judicem loci requisitione.

h) Duplicis generis tandem Relationes iuxta advoluta

form(u)laria ad praememoratam authorisatam commissionem, ino*

misse dare tenetur, priores diurnos tabellariter Statum aegrorum,

ct reconvalescentium, morfuorumque quotidie, item decrementum,

vel progressum contagii pestiferi inse continentes, secundi ge*

neris debent quavis hebdomade itidem tabellariter submitti, in-

quibus conplurum aegrorum historiae succinto stilo exaratae

exhibeanlur, quarum exactitudine Medicorum, et sedulitas et

curandi perpicacio illucescat.

i) Medicus, vel chyrurgus, hoc modo in contiuno vitae

discrimine versatus, et periculo expositus, si omnibus obligatio*

num marum partibus rite et solerter defungi comperiatur, om»

nino non ultimam a supremo in Provincio potesfate remunera*

tionem ipsi eeferendam meretur, si autem neglecte, et perfide

mastraclaverit incumbentias, tune nil magis justum est, quam ut ob commissum in re tam gravi* delictum, severa plectatur

paena, vi Benigni Decreti R. Circularium die 21 Maji anni

1805 Nro5385 gratiose ordinatur: ut Medicus, vel Chyrurgus, qui.

1. Ad eluendas salutares Peşti praerertendae, et coer*

cendae factas dispositiones lueri cupidine incensus donaria

acceperit. vel.

2. Si per fortuitum contacfum aegrorum, aut rerum infec*

tarum, in periculum contagii incidens, illud occultare neque se

proprio ductu Contumaciae subjicere voluerit, in utroque casu,

comperto dein reatu a 10 usque 20 annorum carceribus pu*

matur, si antem suscienter, aut ex negligentia tantum illud co* missum esse comprobaverit, tune paene carcerum mifigetur, ut

a 5 usque ad 10 annos reducalur.' Praecautionum expositarum stricta observantia constituit

Medio, debellando malo pestifero, adeo oxitiosi opponi silito.

Page 44: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 42 —

quibus rife adhibilis sperare licef pcstem in aliquo loco faevien*

tem opitulanfe Numine Divino felicifer suprimi, punifusque ex

stingui posse.

Claudiopoli Die 4*la Novembris 1813.

VI. ~ VIII.

In Arhiva parohială din Şura*Mare am mai găsit o tra*

ducere în limba germană a capitolului VI. din Normativul

sanitar precedent (Nr. V). cu referire specială la ciuma iz*

bucnilă în Ţara Bârsei (tipărit cu litere fractură, 6 pg. format:

27,5X34,0 cm).

In Muzeul din Sighişoara se găseşte:

a) O traducere exactă maghiară a acestei traduceri ger* mane, deasemenea tipărită.

b) O altă traducere maghiară, făcută probabil direct

după textul latin al cap. VI. din Normativul amintit.

IX.

Circulară a superintendentului sas Neugeboren din 19

III. 1814 cu privire la epidemie de ciumă din tara Bârsei şi

măsurile de protecţie, ordonate de Comisia gubernială. (Origi*

naiul în arhiva parohiei ev. C. A. din Şura*Mare, jud. Sibiu.

Tipărită cu litere gotice, titlul cu litere latine, 2 pag., forma*

tul: 22,2X35,0 cm.

Circular e*

In allen Kirchen jcden Orles ist von vicrzehn zu vierzehn

Tagen Sonntags, abwechselnd, einmal vor Mitiag nach der

Prcdigt, das anderemal in der Vesper, von der Kanzel Folgen*

des zu publiziren.

Je trostlicher die Nachrichten von der Abnahm der in

den Kronstădter Vorstadlen und in einigen Hăusern der Stadt

Page 45: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

- 43 -

selbst eingeschliechenen Pesfseuche laufen; und je mehr mart

die frohe Hoffnung hcgt, dass unsere durch dicses schreckliche

Ucbcl harf bedrăngtcn Burzenlănder Briider bald davon erloset

werdcn sollen: desto nothiger ist dic emeuerfe Erinnerung an

die bisher zur allgemeinen Wissenschaft und Beobachtung

kund gemachten Vorsichtsmassregeln, die die Verhiitung der

fernern Ausbreitung der Pest zum Zwecke haben. Auch die

neuesten Erfahrungen haben es besfătigef, dass man sich vor

der Pestansfeckung verwahren kann, wenn man die Beriihrung

des Peslkranken oder der von einem solchen Unglucklichen

durch seine Ausdtinslungen vergifteten Gerâthschaften, Kleider,

Schuhe, Betten und Decken vermeideî. Durch die gănzliche

Absonderung der Pestkranken von den Gesunden, durch die

mit gleicher Sorgfalf veranstalfete Absonderung der Verdăchti*

gen, durch die Verbrennung der wirklich verpesteten Habselig-

keiten und durch fleissige Reinigung des verdăchtigen Zeuges

hat man auch dermahlen im Burzenlande der Pest Schranken

gesetzt.

Zu Unterstiitzung der verfiigten angemessnen Policei-

Anstalten hat das Konigliche Landes*Gubernium gleich An-

fangs, als diese Seuche in der benachbarten Walachey sich

hervorthat, und noch mehr, als selbige ungliicklicher Weise

iiber unsre Grănzen eingedrungen war, die wiederholte allge-

meine offentliche Belehrung des Volkes verordnet, und es

wurde jedermann aufgefordert, gegen die weitere Verbreitung

des Pesliibels durch Aufmerksamkeit und Wachsamkeit milzu*

wirken.

Gedankenlose Rohheit, unbesonnener Leichtsinn und

schnode Habsucht verleiteten die Unglucklichen, die das Ver-

derben und den Tod in ihre Hăuser und in die Hăuser ihrer

Freunde und Nachbam brachten. Sie haben ihre Namen auf

eine schreckliche Art bei ihren Mitburgern auf lange Zeit un*

vergesslich gemachf. Moge doch niemand mehr durch Unvor* sichtigkeiî oder Muthwilîen der Fluch seiner Heimath werden î

Darum wolle jedermann die friiheren zur Abhaltung,

Entdeckung und Ausrottung des Pestiibels erlassenen und

offentlich kund gemachten Verordnungen sich auch noch ferner

befohlen seyn lassen, und die vorgeschriebenen Vorsichtsmass*

Page 46: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

(*

— 44 —

, ' . ' , . -* >

* : \

regeln auf das Genaueste befolgen. Besondcrs ergehet hiermit

auf ausdriicklichen Befehl des Kdniglichen Landes*Guberniums

die wiederholtc Vermahnung zu der grossten Vorsicht in dcm

Verkehre mii Frcmden. Mit verdăchtigen Ankbmmlingen, wo»

runtcr auch dic Orfseinwohncr selbst zu verstehen sind, wenn

sie aus verdăchtigen Gegenden heimkommen, enthalte man sich

aller Gemeinschaft, und vermeide durchaus die Beriihrung und

den Gebrauch der von ihnen mitgefiihrten Habseligkeiten. In

so lange nicht die bestehende Verordnung abgeăndert wird,

muss es auch noch ferner also gehalten werden, dass man

dem, der sich nicht mit Vorzeigung eines gultigen Passes oder

sichern Contumaz»Certificates ausweisen kann, weder in die

Gemeine, noch in das Haus den Eintritt verstatie. Ein solcher

muss auch fernerhin nach dem bestehenden Sanităts»Normativ

behandelt werden.

Man kann von jedem verniinftigen Menschen erwarten,

ex werde das, was zum gemeinen Bebten und zu seiner eignen

Selbsterhaltung dienel, beherzigen. Man hat es an den gehori»

gen heilsamnen Belehrungen von den gegen die Pestseuche

anzuwendenden Vorsichtsmassregeln nach Erfordernifi der ein»

getrelenen Umstănde nicht ermangeln lassen. Alle Hausvăter

und Hausmiitter, Kinder und Gesinde, Einheimische und

Fremde, die sich in dieser Gemeinde befinden, werden dem»

nach auch dermalen mit aliem Ernste ermahnef, dieser Erinne»

rungen wahrzunehmen und denselben nicht nur aus Zwang

und Furcht vor der Strafe; sondern mit der ganzen freien

Thătigkeit des verslăndigen und guten Willens nachzukommen.

Birthălm den 19»ten Mărz 1814. 1 . ; ;■ . » ‘ i * ,

Daniel Georg Neugeboren Superintendent.

Um die geschehene Kundmachung nothigen Falls aus»

weisen zu konnen, sind die Sonntage, an welchen solche Statt

gehabt, hier anzusetzen.

. , X.

Circulară din 28 III. 1814 a Consiliului de războiu

c. r.t în care se ordonă o nouă metodă de fumigatiune în

Page 47: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 45 —

contra molipsirei cu ciumă, care diferă dela metoda regula*

meniului din anul 1ZZ0. (Originalul în Muzeul Brukenthal

din Sibiu, întro colecţie de regulamente sanitare apărute

1831 „Nachtrăgliche Verordnungen zum Pest*Reglement vom

Jahre 1ZZ0, (1813-1831)", pag. 3). ' ’ , . ' , . ► . < ;

Pesfrauch

Circular*Verordung

des k. k. Hofkriegsrathes an das Carlstădter Militar-Gouver*

nement, das Slawonische, Banatische, Siebenbiirgische und

Galizische GeneraUCommando von 28 Mărz 1814. B. 159?".

Nachdem die medicinische Fakultăt zu Wien crklârt' hat,

dass der dermahlen in den Contumazen iibliche mittelst vege*

tabilischer Stoffe erzeugte Pestrauch keines wegs die erforder*

liche Wirksamkeit zur Zerstorung des Peststoffes besitze; so

verden hiermit nach dem Antrage dieser Facultât von nun an

statt jenes Pestrauches in den Contumazen die dem Zwecke

enfsprechendere mineralsăure Răucherungen în folgender Ârt

eingefiihrt:

Zur Reinigung verdachtiger Waaren, der Kleider, der

Schriften u. s. w. vom Ansteckungstoffe dient deren Rauche*

rung mittelst eines aus Schwefel, Salpeter und Kleyen ge*

mischen Pulvers.

Die Zerstorung des Ansteckungsstoffes in Salen un Zim*

mern geschieht durch salzsăure Dămpfe zu Reinigung eines

kleinen Zimmers; auf diese Art nimnt man eine halbe Unze

Schwefelsăure, und fiinf Drachmen gepulvertes gemeines Koch*

salz, fur ein grosseres Zimmer das Doppelte, selbst Dreyfache

dieser Quntităten; die Schwefelsăure wird in ein Gefăss von

Glas oder Porzellan gegossen und das Salz nach und nach in

dasselbe geworfen.

Werden die hierdurch entwickelten Dămpfe wieder spar*

samer, so hilft man durch Umriihren des Gemisches mittelst

eines Stăbchens von Glas nach. Noch wirksamer sind die oxygenirten salzsauren Dămpfer.

Page 48: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

— 46 —

welche hervorgebracht werden, wcnn man z. B. cin Loih ge*

pulverfen Braunsfein und fiinf Loih gepulveries Kochsalz wohl

mifeinander vermischt, drei Loth concentrirte Schwefelsăure

(verkăufliches Vifriolohl mii zwcy Loih Wasser verdiinni) da»

rauf giessi, und dann wie obcn verfăhri. Wenn indcssen schon

die salzsauren Dămpfc dcr Lunge dcr in solchcn durchrăucher»

icn Zimmcr bcfîndlichen Mcnschen nachthcilig werdcn; so sind

in dicscr Bezichung die noch wcit mehr dic Lungcn angrei*

fenden oxygenirien salzsauren Dămpfe nur in unbcwohnfen Să»

lcn und Zimmern anwendbar. Zur Reinigung bewohnier

Zimmcr cmpfichli sich daher dic Râucherung mii sal*

petersauren Dămpfen. Man giessi zu dicscm Ende (fiir cin

klcincs Zimmcr) einc halbe Unze conceniririe Schwefelsăure

in cin Gefăss von Glas oder Porzellan, wirfi eben sovicl ge*

pulvcrien Salpeicr darein und riihri das Gcmische bfters mii

cincm glâsernen Siabc um. Wârc das Zimmcr gross, so miiss»

ten dic Răucherungs»Apparal verviclfăliigi, kcincswcgs aber in

dem einzelnen Geschirrc grdsscre Qualiiătcn von Schwefelsăure

und Salpeicr miieinander gemischt werdcn, weil sonst die Hitze,

welche sich durch die Miscung diescr Sioffe erzeugt, zu gross

werden, und zur Eniwicklung dcr rojhen, fiir die Gesundheit

schr nachteiligen Dămpfe Veranlassung geben konnie.

Page 49: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

Concluziuni

1. In arhivele săseşti pe cari le*am cercetat am găsit în

total zece circulare diferite, cari conţin normative şi sfaturi de

politie sanitară fafă de epidemia de ciumă din 1813—1814.

2. Această epidemie de ciumă a fost adusă în oraşul

Braşov şi Ţara Bârsei din Muntenia. Această penultimă epi*

mie de ciumă din Ardeal a putut fi jugulată în Ţara Bârsei

şi deci nu s’a întins în restul tării.

3. Dintre aceste zece documente, tipărite între 12. 5. 1813

şi 28. 3. 1814 sunt 6 în limba germană, 3 în limba maghiară şi 1

în limba latină. Ele emanează în primul rând dela autorităţile

politice, dar şi dela cele bisericeşti.

Văzută şi bună de imprimat

Decanul Facultăţii: <ss) Prof. Dr. D. MICHAIL

Preşedintele tezei:

(ss) Prof. Dr. VALERIU BOLOGA

Page 50: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...

i r . ' . - • ‘ >•

* • • . i " i : . ; . i v l . . .’

■ . .. .. i J

*• • > • ' i •. ■, i

1 . . ' . 'i • • ; (iiă »*

. . .... f .

. * .

\ ' ') . > i ^ r

, . .,. , . ... =.

- . - .i . L.

■ -

Page 51: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...
Page 52: Câteva documente oficiale referitoare la Transilvania din ...