Transilvania Romaneasca

download Transilvania Romaneasca

of 108

Transcript of Transilvania Romaneasca

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    1/108

    ROMULUS SEIANU

    TransilvnA \

    romnesc

    Cu hri dagrame

    BUCUR ETI

    TPOGRF ZRL "NVESUL STR. BREZONU No, 2325

    - 1941

    www.dacoromanica.ro

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    2/108

    R O M U L U S S E I S A N U

    T r a n s i l v a n i a r o m a n e a s c aC u h a r t i i d i a g r a m e

    0 0

    - - / a 1 1 1 -T I P O G R A F I A Z I A R U L U I U N I V E R S U L " S T R . B R E Z O I A N U N o , 2 3 . 2 5

    B U C U R E B T I

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    3/108

    F r o n t i e r a R o m a n o - u n g a r i i d i n 1 9 2 0 1 9 4 0 .F r o n t i e r a r o m a n o - u n g a r a a f o s t s t u d i a t a i n 1 9 2 0 d e oc o m i s i u n e d e e x p e r t i e n g l e z i , f r a n c e z i , i t a l i e n i s i a m e r i c a n i .c a r e f u s e s e i n s a r c i n a t a c u t r a s a r e a e i p e b a z a p r i n c i p i u l u ie t n i c . N i c i u n e x p e r t r o m a n n ' a f o s t a u d i a t s i c o n s u l t a t i nc u r s u l l u c r a r i l o r a c e l e i c o m i s i u n i . E x p e r t i i a u p r o p u s p a t r ul i n i i , c u o a r e c a r e d i f e r e n t e i n t r e e l e ; i a r C o n s i l i u l s u p r e ma l a l i a t i l o r , a a r b i t r a t $ i a f i x a t f r o n t i e r a . C u t o a t e c a p r i nt r a t a t u l i n c h e i a t l a B u c u r e s t i i n z i v a d e 4 A u g u s t 1 9 1 6 , i n -t r e R o m a n i a s i p u t e r i l e a l i a t e , s e a c c e p t a s e c a v i i t o a r e a f r o n -

    t i e r a d e v e s t a R o m a n i e i s a f i e d u s a p e o l i n i e m e r g a n d d e l ac o n f l u e n t a S o m e s u l u i c u T i s a , l a c o n f l u e n t a M u r e s u l u i , s p r ea i n t r a i n t e r i t o r i u l c u v e n i t R o m a n i e i c e a m a i m a r e p a r t ed i n R o m a n i i a s e z a t i i n r e g i u n e a T i s e i , n u s ' a t i n u t s e a m a d ee a s i s ' a f i x a t f r o n t i e r a m a i s p r e e s t . A s a a u r a m a s i n t e r i t o -r i u l U n g a r i e i , i n 1 9 2 0 , p e s t e 6 0 . 0 0 0 r o m a n i , c a r e s i - a u p a s -t r a t c o n s t i i n t a f o r n a t i o n a l s , l i m b a , c r e d i n t a r e l i g i o a s a s io b i c e i u r i l e s t r a m o s e s t i ; p r e c u m s i c i r c a 2 5 0 . 0 0 0 m a g h i a r i z a t id e l a 1 8 8 0 i n c o a c e .T o t u s i , m a g h i a r i i s ' a u c o n s i d e r a t n e d r e p t a t i t i p r i n t r a -s a r e a f r o n t i e r e i r o m a n e - u n g a r e .I n 1 9 2 0 d e l e g a t i a d e p a c e a U n g a r i e i d e l a P a r i s , p r e z i -d a t a d e c o n t e l e A p p o n y i , i n m a i m u l t e n o t e , m e m o r i i s i s e r i -s o r i c o m u n i c a t e c o n f e r i n t e i p a c e i , a i n v o c a t p e n t r u m e n -t i n e r e a v e c h i l o r f r o n t i e r e a l e U n g a r i e i t e o r i a r e g i u n e i g e o -g r a f i c e , u n i t a r e , M e d s a t i n s s e a m a d e m e d i u l u m a n , d e u n i -t a t i l e e t n i c e , d e d r e p t u r i l e s i v o i n t a n a t i o n a l i t a t i l o r d e a s ei n t e g r a i n s t a t e n a t i o n a l e u n i t a r e .D e l e g a t i a d e p a c e m a g h i a r a a m a i i n v o c a t d r e p t u r i i s -t o r i c e " a s u p r a T r a n s i l v a n i e i s i a i n c e r c a t s c o n t e s t e c o n t i -n u i t a t e a e l e m e n t u l u i d a c o - r o m a n i n t e r i t o r u l f o s t e i D a c i i ,

    1 ) , , L e s N e g o c i a t i o n s d e l a P a i x h o n g r o i s e , c o m p t e r e n d u s u e l e s t r a -v a u x d e l a D e l e g a t i o n d e p a i x d e H o n g r i e a N e u i l l y s u s d e J a n v i e r a M a r s1 9 2 0 . T o m e I , I I , I I I .P u b l i e p a r l e m i n i s t e r e h o n g r o i s d e s a f f a i r e s e t r a n g e r e s . B u d a p e s t ,1 9 2 0 .

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    4/108

    4c a s a p o a t a s u s t i n e t e z a a p a r i t i e i r o m a n i l o r i n a c e s t e t i n u t u r id u p a s o s i r e a s i s t a b i l i r e a m a g h i a r i l o r i n E u r o p a c e n t r a l a .I n n o t e l e s i m e m o r i i l e s a l e , a c e a s t a d e l e g a t i e a e x a m i n a t$ i c h e s t i u n i l e p r i v i t o a r e l a e t n o l o g i a T r a n s i l v a n i e i ; p r e c u m s ic o n d i t i i l e i n c a r e s ' a u n i t a c e a s t a p r o v i n c i e c u R o m a n i a . V o md o v e d i d o c u m e n t a r e a t e z a m a g h i a r a e s t e i n o p o z i t i e c u a d e -v a r u l i s t o r i c s i c u d r e p t u r i l e n a t i o n a l e a l e r o m a n i l o r .

    D r e p t u r i l e n o a s t r e i s t o r i c e .T i n u t u l o c u p a t d e m a g h i a r i i n S e c . I X - l e a , i n E u r o p ac e n t r a l a ( c a m p i a D u n A r i i m i j l o c i i ) .

    I n c e r c a n d s a f i x e z e f r o n t i e r e l e t i n u t u l u i o c u p a t d e m a -g h i a r i i p r i m i t i v i , l a s f a r s i t u l s e c . I X - l e a , i n p u s t a d u n a r e a n a ,i s t o r i c u l u n g u r , A . d e B e r t h a , c i t e a z a i n l u c r a r e a s a : M a g y a r se t R o u m a i n s d e v a n t l ' h i s t o i r e , ( P a r i s 1 8 9 9 ) p e C o n s t a n t i nP o r p h y r o g e n e t u ( D e a d m i n s t r a n d o i m p e r i o ) c a r e l e - a i n d i c a tc u e x a c t i t a t e " . C o n t s a n t i n P o r p h y r o g e n e t u p o m e n e s t e d ep o p u l a t i u n i l e t u r c e s t i " s i d e t i n u t u r i l e u n d e e x i s t a u i n a c e ae p o c a a s e z a r i s u b f o r m a d e t a b e r e . I a t a p a s a j u l c i t a t , t r a d u si a d n o t a t d e B e r t h a :A s e z a r i l e t u r c i l o r i n c e p l a p o d u l l u i T r a i a n , a c o l o u n d ee s t e t u r n u l l u i C o n s t a n t i n e e l M a r e . D e a c i , l a 3 z i l e d e m a r se B e l g r a d u l , l a i m b u c a t u r a S a v e i i n D u n a r e . D i n l o c u l a c e s t ap a n g l a S i r m i u m s u n t 2 z i l e d e m a r s . S e g a s e s c d e a s e m e n e at u r d c e l o c u e s c i n t r e S a v a s i D u n a r e . A p o i a j u n g e m i n M o -r a v i a M a r e , u n d e a d o m n i t o d i n i o a r a S f e n t o p l o c ( S v a t o p l u c ) .T u r c i i a u d i s t r u s c o m p l e c t a c e a s t a t a i l . I n t i n u t u r i l e s i t u a t ed i n c o l o d e D u n a r e s u n t f l u v i l e r e s p e c t i v e , c a r e i m p r u m u t an u m e l e f o r t a b e r i l o r t u r c e s t i . C e l d i n t a i r a u e T i m i s , a l d o i -l e a T u t e s ( ? ) , a l t r e i l e a M u r e s , a l p a t r u l e a C r i s u l , a l c i n c i l e aT i b i s s u s ( n u m e l e T i m i s s i M u r e s e x i s t s s i a z i ; a c e l a d e C r i ss i T i b i s s u s s e e x p r i m a i n u n g u r e s t e p r i n K o e r o e s s i T i s z a ) .T u r c i i a u c a v e c i n i l a e s t , a c o l o u n d e D u n ' a r e a f o r m e a z a s e -p a r a t i u n e a , o p a r t e a B u l g a r i l o r ; l a N o r d p e P e c e n e g i , l a v e s tp e F r a n c i ; l a s u d p e C r o a t i " .C e r e e s e d i n a c e s t c i t a t ? P r e s u p u n a n d c a . p r i n t u r d " ,C o n s t a n t i n P o r p h y r o g e n e t u a i n t e l e s n u m a i p e m a g h i a r i , t e -r i t o r i u l l o c u i t d e e i n u c u p r i n d e a T r a n s i l v a n i a , c a d e l s e i n -t i n d e a l a E s t ' A n a l a r a u r i l e T i m i s . M u r e s , C r i s s i T i s a . D i na c e l a s t e x t n u r e e s e c a C o n s t a n t i n P o r p h y r o g e n e t u , a r f i i n -d i c a t c u e x a c t i t a t e " f r o n t i e r e l e n o u e i p a t r i i u n g a r e d u p dc u m a a f i r m a t i s t o r i c u l u n g u r B e r t h a , c i e l a i n d i c a t n u m a ir e g i u n i l e u n d e e r a u a s e z a t i t u r c i i , a d i c a m a g h i a r i i , c a r e e r a ui n f a z a n o m a d i s m u l u i . T r i b u r i l e m a g h i a r e , c u ( e f e c t i v e n u -m e r i c e f o a r t e r e d u s e , n ' a u a v u t c a t e v a s e c o l e d u p a a p a r i t i af o r i n s e s u l D u n a r i i m i j l o c i i , a s e z a r i s t a b i l e s i d e c i o o r g a n i -

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    5/108

    5

    5 - 0 4

    V

    W I " z e nu 4 1 . 7 i P 0 /

    G e r m e n .r a c

    B i a r t n tn ri n n ,S o i l t

    O d e a c . o w e eo r , /; l e . =S c d n s a l l e

    h t ? 7 .V i i l k e r s i c i z z eO S T L I C I Z E N E U R O P A ' Su m 9 0 0 m a t -w o o s U n g e r n c e l A i s e l j i a r e nF a 7 z a k e n _ P e r e n 0 1 1 1 1 7 1 , % A d I . F r i2 C y l a . . 3 C h o p i n _ C i t o r a b o e _ 3l m I . Z a c r o o t a . K u i p e i n u r e e l e 0 . 4 /Y o r a - g e r 0 0 1 1 ? z z l . i . e nP o b i e r c u l l e r l i e n e n ' I n dd S l o v e n . 6 N r i w i z e n

    C . _ f i r m a n e n c f . D r e g w i ee . P i e A e o . . f S e w e dL f z f ' a m i t y : c l i c. . . 1 1 - f i 1 4 7 , , p d 1 3 a r c l i o si s a z o r e n .S e r y r e e m a D u l g a r ec h . J a . r . r , N u m a 4 , 2 1

    e I. 1 0 . o r e 0

    l a n k

    - a t / t i m e r ; : n o l e n Ied ' e r . A ,d

    i t r c . B . 1 oD u r . 1 4

    C .f i r r - f

    i i i t o w

    O rB i h aA S T .A 4 5 5 v i r o p e ,

    0 / 1 0 r n u R d 2V / 7 7t 1 4 , 1 ; I ; F r i a C h e ,

    . e r e y a 1 3 a m Z oe ' e n ' t i e & d

    P r o n

    T ' S C H E N /1 , 7 ?

    I S )

    J e r kB e e e f e

    / L i t

    c l i a z e r sc L o1 k

    P o l o w r c

    4 I a1

    ( K u u s i - - 1 . 1 %u ,

    P . - 5 . r aL i k a r r o o r s i C

    f av J

    e s t a n 'A f C i t - I A L I F A T

    4 o

    R o m a n i i i U n g u r i i i n a n u l 9 0 0H a r t a p o p o a r e l o r d i n E u r o p a c e n t r a l & s i o r i e n t a l & d i n a n u l 9 0 0 d i n A t l a s u l I s t o r i c o -g e o g r a f x g e r m a n , i n t o c m i t d e R u d o l p h v o n W e d e l l , m a j o r I n R e g . 3 0 p r u s i a n , a p a r u t l aB e r l i n i n 1 8 2 4 ( , , H 7 s t o r i s r h - G e o g r a p h i s c h e n H a n d - A t l a s b e a r b e i t e t a n d h e r a u s q e g e b e n v o nR u d o l p h v o n W e d e l l m a j o r i n K o n i g l . P r e u s s i s c h e n 3 - s t e n i n f . R e g . F . A . P i s c h a n , B e r l i n1 8 2 4 ) . R o m a r n i ( W a l a c h e n ) o c u p a u i n a n u l 9 0 0 a c t u a l u l t e r i t o r u a l R o m a n i e i c u t o a t a . T r a n -

    s i l v a n i a , B a s a r a b i a $ r t e r i t o r i u l d e l a E s t d e N i s t r u p a n & d i n c o l o d e N i p r u ; i a r P e c e n e g l i( P a t z i n a k e n ) o c u p a u z o n a M a r i i N e g r e I n t r e P r u t M a r e a d e A z o f .I n t e r i t o r i u l o c u p a t d e R o m a n i ( W a l a c h e n ) s u n t t r e c u t e p r i n c i p a l e l e v o e v o d a t e r o m a -n e s t i $ i s l a v e ( n u m e r i l e 1 - 5 ) . U n g u r i i ( U n g a r n ) o c u p a u I n a n u l 9 0 0 a p r o a p e a c e l a s t e r i t o r e t -n i c c a a z i i n p u s t a d u n a r e a n a .

    1 . . I P

    C / c m

    V r e 7 J r /-c h .

    m a m m a

    o0

    . A r( c o ; o i l

    A Y -2 . t s0 . 1

    i f" 3 0

    d r o ,c . . P r u

    . A . f .,J ,R e i f

    )

    % ' & I I IN 1 - *. )

    $ i

    . 6 . 6 6 A .

    s l

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    6/108

    6 - - - -z a t i e p o l i t i c a s u b f o r m a d e s t a t . A l t i s t o r i c u n g u r , p r o f e s o r u lF . E c k a r t , r e c u n o a s t e c a i n e p o c a a c e e a p a r t e a o r i e n t a l a at a r i i , ( U n g a r i a ) , t e r i t o r i i l e s i t u a t e i n t r e D u n c l r e , s i T i s a ; T r a n -s i l v a n i a s i s u d u l t a r i i , e r a u p o p u l a t e d e c o l o n i i l e t u r c o - b u l -g a r e , t a i a t e , i c i s i c o l o , d e p o p u l a t i u n i s l a v e , d a r f a r a n i c i oc o h e z i u n e p o l i t i c a s i a p a r t i n a n d p r o b a b i l s f e r e i d e i n t e r e s e ai m p e r i u l u i b i z a n t i n . ( A b r e g e d e l ' h i s t o i r e d e H o n g r i e " p a rF r a n c o i s E c k a r t , i n H o n g r i e e t l a c i v i l i s a t i o n " , p a r G e o r g e sL u c a c s , a n c i e n m i n i s t r e d e l ' i n s t r u c t i o n p u b l i q u e d e H o n g r i e ,m e m b r e d e l ' A c a d e m i e D i p l o m a t i q u e i n t e r n a t i o n a l e , P a r i s ,1 9 2 9 ) .L a s a n d l a o p a r t e f a p t u l , c a d . F . E c k a r d t n u p o m e n e s -t e p e R o m a n i i d i n T r a n s i l v a n i a , d i n c e l e s c r i s e d e e l r e z u l -

    t a t r i b u r i l e m a g h i a r e i n c e p u s e s a s e f i x s e z e l a s f a r s i t u ls e c . I X - l e a i n b a z i n u l D u n a r i i m i j l o c i i . I n t r ' o a l t s l u c r a r e aa c e s t u i i s t o r i c m a g h i a r , a p a r u t i n 1 9 3 3 : ( M a g y a r o r s z a gT o r t e n e t e , B u d a p e s t , 1 9 3 3 ) s e s p u n e :S a n u n e i n c h i p u i m c a a u p o p u l a t c u c e r i t o r i i ( u n g u r i i ) ,S a r a i n t r e a g a . N u n i a r u l t o r , p o a t e i d i n c a u z a i n f r a n g e r i -l o r s u f e r i t e i n p a t r i a f o r d e m a i i n a i n t e , e r a p r e a m i c p e n -t r u a c e a s t a . T e r i t o r i u l o c u p a t d e e i s e p o t r i v e a a p r o x i m a t i v ,c u c e l s t a b i l i t p r i n p a c e a d e l a T r i a n o n , l a c a r e a f o s t r e d u s t id u p c 1 1 0 0 0 a n i , U n g a r i a m i c a " .A c e l a s i s t o r i c c o n s t a t a , c a i n t i m p u l d o m n i e i r e g e l u iU n g a r i e i , S t e f a n c e l s f a n t " , i n t r e a n i i 1 0 0 0 1 0 3 6 -- f r o n t i e r e l e U n g a r i e i , a u f o s t a p r o a p e a c e l e a f i c a q i c e l ea c t u a t e .D e a s e m e n e a , i n n o t a a X I I - a d i n 1 2 I a n u a r i e 1 9 2 0 , c o -m u n i c a t a d e d e l e g a t i a d e p a c e u n g a r a , C o n f e r i n t e i p a c i i d e l aP a r i s , s e s p u n e :I n b a z i n u l D u n a r i i d e m i j l o c , U n g u r i i n ' a u o c u p a t a c e -l a s t e r i t o r i u c a c e l e l a l t e p o p o a r e d i n m a r e a m i g r a t i u n e . E is ' a u a s e z a t i n t i n u t u r i l e c e l e m a i p o t r i v i t e , c u l t u r e i p l a n t e l o r

    d e s t e p s " a d i c a i n p u s t a " ; i a r n u s i i n T r a n s i l v a n i a , c a r ee o r e g i u n e m u n t o a s a d e l u r o a s a .I n t i m p u l d i n u r m a a l t i i s t o r i c i m a g h i a r i , i n t r e c a r iK a a c s o n y i , T a g a n y s i E . M a l n a s i , a u c o n s t a t a t s i e i c a U n g a -r i a i n f r o n t i e r i l e T r i a t i o n u l u i a u a v u t a p r o a p e a c e l e a s i f r o n -t i e r e , c a S i a l e t i n u t u l u i c e 1 - a u o c u p a t m a g h i a r i i i n r e g i u n e aD u n a r i i d e m i j l o c l a s f a r q i t u l s e c . a t I X - l e a . G e o g r a f u l m a -g h i a r F . F o d o r , i n 1 9 3 8 , a a p u n a t t o a t e d a t e l e i n l e g a t u r a c ut e r i t o r i u l o c u p a t d e m a g h i a r i i n a c e a e p o c a s i l e - a t r a n s p u sp e o h a r t s i n c a r e a t r a s a t s i l i n i i l e i n i t i a l e d e a p a r a r e a l ea c e l u i t e r i t o r . D u p g F o d o r , a c e l e l i n i i i n i t i a l e d e a p a r a r ec o i n c i d i n m o d i n f i o r a t o r " c u f r o n t i e r e l e a c t u a l e a l e U n -g a r i e i .

    c a

    s i

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    7/108

    7S p a t i u l e t n i c a l R o m c l n i l o r i n e p o c aa p a r i t i e i m a g h i a r i l o r i n P a n o n i a .

    D e l e g a t i a u n g a r a d e p a c e i n 1 9 2 0 a i n c e r c a t s a c o n t e s t ed r e p t u r i l e i s t o r i c e s i e t n i c e a l e r o m a n i l o r a s u p r a t e r i t o r i i l o rc e l i s - a u a t r i b u i t p r i n t r a t a t u l d e l a T r i a n o n , c u n o s c u t e s u bn u m i r i l e i s t o r i c e T r a n s i l v a n i a , M a r a m u r e F , C r 4 a n a S i B a n a t .I n a c e s t s c o p e a a s u s t i n u t t e z a u r m a t o a r e R o m a n i i n u s u n tb a s t i n a s i i n T r a n s i l v a n i a s i i n B a n a t . C a n d U n g u r i i s ' a u s t a -h a l t i n P a n o n i a , n o - 1 1 a f o r p a t r i e , T r a n s i l v a n i a s i c u t e -r i t o r i i l e i n v e c i n a t e , e r a u a p r o a p e p u s t i i . R o m a n i i s ' a u i n f i l -t r a t i n T r a n s i l v a n i a p e l a i n c e p u t u l s e c . a l X I I I - l e a E i a u v e -n i t d e l a s u d u l D u n a r i i , s p r e N o r d , a u t r e c u t C a r p a t i i s i s ' a us t a b i l i t i n T r a n s i l v a n i a . C a s a p o a t a s u s t i n e t e o r i a t r a n s m i -g r a t i u n e i R o m a n i l o r i n e v u l m e d i u , d i n p e n i n s u l a B a l c a n i c a ,s p r e n o r d , p e s t e D u n a r e s i C a r p a t i , i s t o r i o g r a f i i d e l e g a t i e i u n -g a r e d e p a c e a u i m p r u m u t a t a r g u m e n t e l e c u n o s c u t e a l e l u iR o s s l e r s i a l t i i , p r i v i t o a r e l a l i p s a d e c o n t i n u i t a t e a e l e m e n -t u l u i d a c o - r o m a n d i n D a c i a , d u p a p a r a s i r e a a c e s t e i p r o v i n c i ir o m a n e d e A u r e l i a n .I n s c r i s o a r e a d e l e g a t i e i u n g a r e d e p a c e c o m u n i c a t a p r e -s e d i n t e l u i C o n f e r i n t e i P a c i i d e l a P a r i s , d a t a t a N e u l l y s u rS e i n e , 1 4 I a n u a r i e 1 9 2 0 , s e a f i r m aN i c i u n a d i n r a s e l e n e - m a g h i a r e n u p o t s a s e l a u d e c ar e p r e z i n t a p o p u l a t i a d e b a f t i n a s i R o m d . n i i a c d r o r i m i g r a t i ei n c e p e i n s e c . a l X I I I - i e a . . . . a u c e l e m a i p u t i n e d r e p t u r i " .C a r e e s t e a d e v a r a t u l i s t o r i c d u p a c r o n i c e l e s i d o c u m e n -t e l e m e d i e v a l e ? C e a d i n t a i c r o n i c a r u s a a t r i b u i t a l u i N e s t o r ,s c r i s a i n a n u l 1 0 8 0 s u b t i t l u l : P o v e s t v r e m e n n i c h L e t " p o -m e n e s t e p e R o m a n i i c e l o c u i a u i n n u m a r m a r e i n v r e m e a s a ,I n t i n u t u r i l e f o s t e i D a c i i s i p e s t e N i s t r u ; d u p a c u m p o m e n e s t ep e U n g u r i i c e a u t r e c u t d i n r e g i u n e a K i e v u l u i s p r e N i s t r u s id e a c i i n P a n o n i a ; c a s i d e t o a t e c e l e l a l t e p o p u l a t i u n i s l a v ed i n t r e M a r e a B a l t i c a s i M a r e a N e a g r a .I a t a c e p r e t i o a s e i n f o r m a t i i d e l c r o n i c a r u l N e s t o r c u p r i -v i r e l a R o m a n i i s i U n g u r i i d i n s e c . I X - l e a :1 . L c i n g d a c e a s t d m a r e ( m a r e a V a r e g a , M a r e a B a l t i c a )l o c u e s c q i V e r e g i i p a n e l s p r e E s t , c a r e t i n u t u l l u i S e m f i . t o tl a n g e i a c e a s t a m a r e l o c u e s c s p r e a p u s , W i n d l a T a r a A n g l i l o rf i a V o l o c h i l o r ( R o m a n i , V l a c h i ) . D e s e m i n t i a l u i J a p h e t s et i n c i V a r e g i i , S u e z i i , G o t i i , R u s i i , A n g l i i , G a l i t i e n i i ,F r a n c i i a l t e p o p o a r e . E i l o c u e s c d e l a V e s t s p r e E s t q i s e i n -v e c i n e s c c u p o p o a r e l e d i n n e a m u l l u i H a m " .A p o i c d n d V o l o c h i i , a t a c a r d p e S l a v i i d e l a D u -n c i r e 0 s e s t a b i l i r d i n t r e e i c i i i a s u p r i r d , a c e c t i S l a v i p l e c a r d0 s e s t a b i l i r d p e V i s t u l a c i s e n u m i r l iX I X . A n i i 6 3 9 6 , 6 3 9 7 . 6 3 9 8 , 6 4 0 0 , 6 4 0 1 , 6 4 0 2 , 6 4 0 3 , 6 4 0 4 ,

    :

    :

    p l o r v e g i i ,q i

    ,I I I . .L e d i . . . . "

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    8/108

    86 4 0 5 , 6 4 0 6 ( C o r e s p u n d c u a n i z 8 8 8 - 8 9 7 ) , U n g u r i i t r e c u r c i p el a n g c l K z e w , p e s t e m u n t e l e c e s e n u m e q t e f i a z i U g o r s K o i ea u a j u n s l a N i s t r u g i - S i i n t i n s e r d c o r t u r i l e , c a c i e r a u f d r d c d -p c i t d i c u m s p u n P o l o v c i i ( C u m a n i i ) . V e n i n d d e l a E s t e i m e r -g e a u g r a b i t i p r i n m u n t i i c e i i n a t t i ( C a r p a c i i ) , c a r i s ' a u f r t u m i tu n g u r e t i i n c e p u r d a l s e l u p t e c u V o l o c h i i c u S l a v i i c et r a i a u a c o l o . C a c i a c o l o e r a u s t a b i l i t i m a i i n a i n t e S l a v i i ; i a rV o l o c h i i s u p u s e r a C a r a S l a v i l o r . D u p e a c e e a U n g u r i i a l u n g a r dp e V o l o c h i l u a r a i n s t c i p a n i r e a c e a s t a t a r o s i s e c q e z a r c i c uS l a v i i i m p r e u n d p e c a r e i i s u p u s e r d S i d e a t u n c i C a r a s e n u -m e q t e U n g a r i a " .V o l o c h i z p o m e n i t i i n c r o n i c a l u i N e s t o r s u n t P o m a n i i ,c a r e a v e a u C a r a f o r i n t r e D u n a r e , C a r p a t i s i p a r t i l e c e l e l a l t ea l e D a c i e i i n a i n t e d e v e n i r e a u n g u r i l o r i n r e g i u n e a K i e w u l u i ,a N i s t r u l u i s i i n P a n o n i a . A c e a s t a o c o n f i r m s s i i s t o r i c u l g e r -m a n S c h l o e z e l i n s t u d i u l s a u a s u p r a c r o n i c e i l u i N e s t o r , p u -b l i c a t i n 1 8 0 2 , i n 5 v o l u m e , s u b t i t l u l : R u s i s s c h e A n n a l e s "A c e S t V o l o c h i n u s u n t n i c i R o m a n i , n i c i B u l g a r z , n i c zW a l s c h e , c i V l a c h i , u r m a s i a i m a r e i i s t r a v e c h e i s e m i n t i i d ep o p o a r e a T r a c i l o r , D a c i l o r G e t i l o r , c a n s i a c u m i s i a ul i m b a f o r p r o p r i e c u t o a t e a s u p r i r i l e l o c u e s c i n V a l a c h i a .M o l d o v a , T r a n s i l v a n i a U n g a r i a , i n n u m a r d e m i l i o a n e . S c ia d m i t e m , c a s u b a c e s t n u m e v o r b e s t e n i c c l i e r e a d e e i z ni s t o r i e , i n a i n t e d e v e a c u l a l X I - l e a . E i i n s a a n l o c u i t i n t r ' u nc o l t d e l u m e c a r e , d u p d c e i m p d r a t u l A u r e l i a n q i - a r e t r a s d i nD a c i a t o t i c o l o n 4 t i i r o m a n i q i a p i i r c i s i t l u m e a d e l a N o r d u lD u n c i r i i , a r a m a s i n d e c u r s d e m a i m u l t e s e c o l o o t e r r a i n c o g -n i t a . C a s d f i p i e r i t c u t o t u l d e a t u n c i a c e l e n a t i u n i d e p es u p r a f a t a p a m d n t u l u i e s t e a p r i o r i c u t o t u l n e p r o b a b i l . V o rf i f o s t , t i m p i n d e l u n g a t , a p d s a t i d e G o f i s i a p o i d e H u n i q zd e a l t i i : d e t o t i i n s d s ' a u l i b e r a t . C e s ' a p e t r e c u t d u p d a c e e ai n m a r e a f o r t a r d p r i m i t i v e , i n t r e v e a c u l a l V - l e a q i a l I X - l e a ,d e s p r e a c e a s t a i s t o r i a n u t i e d e c e i t p u t i n , s a u n i m i c ; s i c e e a c e

    e a n e s p u n e n u e s t e c e l p u k i n i n c o n t r a z i c e r e c u a f i r m a r e al u i N e s t o r , d i a f o s t o v r e m e c d n d a c e s t i V l a c h i ( p o a t e d i nT r a n s i l v a n i a ) a u p o r n i t u n a t a c a s u p r a P a n o n i e i s i a u a j u n ss t a p a n i p e s t e l o c u i t o r i i s l a v i d e a t u n c i a i a c e s t e i t a d " .D i n c e l e c u p r i n s e i n c r o n i c a r u s e a s c a a l u i N e s t o r , c a s id i n c o m e n t a r i i l e i s t o r i c u l u i g e r m a n S c h l o e z e r , r e e s e c a V o -l o c h i i ( R o m a n i ) B i n d i n s e c . I X - l e a u n p o p o r n u m e r o s s i p u -t e r n i c , a v e a u o o r g a n i z a t i e d e s t a t , o O r a " c u p r i n z a n d u nt e r i t o r i u m a i m a r e c l e a t a l R o m a n i e i d i n 1 9 2 0 - 4 0 , p e c a n d i nv r e m e a a c e e a t r i b u r i l e m a g h i a r e , f a r e c a p a t a i , c u t r e e r a u s t e -p e l e d i n t r e N i p r u s i N i s t r u .

    s i

    s i s is i

    s is i s i i t u s e

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    9/108

    T e r i t o r i u l l o c u i t d e r o t n a n i i n s e c . I XT a r a r o m a n i l o r ( T a r a B l a c o r u m ) i n e p o c a i n v a z i e i t r i b u r i l o r m a g h i a r e i n P a n o n i a ( a n u l 8 9 6 ) i n t r e T i s a , D u n a r e$ 1 N i s t r u ( T i r o s ) , c u i n d i c i r e a t e r i t o r i i l o r ( d u 3 a t e l o r ) ] u i G e l u , M e n o m o r u t r i G l a d i ; p r e c u m $ 1 a l o c a l i t e i t t l o rd i n L r e T i s a C a r p a t i A p u s e n i , d u p e c r o n i c a $ i n o r r e n c l a t u l a c r o n i c a r u l u i u n t . u r A n o n i m u s .

    1 4 A L I C 1 0

    P o t s " \ S iw e n s r t c oS e l t t I C .

    a z / P o r t t r : * , , p p g '` , V l i 4 f . : 0 4 4 ,l m e y N I \ f . N . ' p o r e C . . 1 ,f f . 1 0 1 4 , 4 1 1 S I L V A t i t A, , c " " o - . , , , , _ . : : : : - 6 0 e I c v - i ,C c . r e u g cT R A i , 1 36

    0 2 1 1 m b

    m o n k s1 www.dacoromanica.ro

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    10/108

    1 0C a z u l A n o n y m u s "

    P r e z e n t a R o m a n i l o r i n T r a n s i l v a r i a s i i n P a n o n i a , i n a i n t e ,i n t i m p u l s i d u p a a p a r i t i a t r i b u r i l o r u n g a r e i n r e g i u n e a D u -n a r e i d e m i j l o c , o c o n f i r m s s i c r o n i c a r i i u n g u r i m e d i e v a l i .S e c r e t a r u l ( n o t a r u l ) a n o n i m a l r e g e l u i U n g a r i e i , B e l a n us e s t i e a l c a r u i r e g e B e l a , c a c i a u f o s t p a t r u c u a c e s t n u m ea u t o r u l c r o n i c e i c u t i t l u l G e s t a H u n g a r o r u m " , p o m e n e s t e d ef e r t i l i t a t e a t a r i i n u m i t a U l t r a s i l v a n i a ( T r a n s i l v a n i a ) , u n d ed o m n e a r o m a n u l ( B l a c h u l ) G e l o u ; d e e x p e d i t i a c e a i n t r e -p r i n s - o T u h u t u m , u n u l d i n g e n e r a l i i l u i A r p a d , i m p o t r i v al u i G e l o u , d u c e l e R o m a n i l o r ( B l a c h i l o r ) ; c a s i d e n u m e l e a l t o rp r i n c i p i c e d o m n e a u a t u n c i i n t i n u t u r i l e l o c u i t e s i a z i d e r o -m a n i . I n h a r t a l u i P . M a x H e l l ( T a b u l a G e o g r a f i c a U n g a r i a ev e t e r i s , e x h i s t o r i a A n o n y m i B e l a e r e g i s N o t a r i i , a P . M a x .H e l l , a n n o 1 7 7 2 ) , a n e x a t a l a l u c r a r e a V i n d i c i a e A n o n y m i B e l a eN o t a r i i , d e D . C o r n i d e s , B u d a , 1 8 0 2 " , s e i n f a t i s e a z a U n g a r i as i T r a n s i l v a n i a d e l a s f a r s i t u l s e c . I X - l e a i n c a r e s u n t t r e c u t en u m i r i l e g e o g r a f i c e d i n c r o n i c a s e c r e t a r u l u i a n o n i m a l r e g e l u iB e l a . I n a t l a s u l H t s t o r i s c h - G e o g r a p h i s c h e n H a n d - A t l a s a l u iR u d o l p h v o n W e d e l l , m a i o r i n a r m a t a p r u s i a n a , a p a r u t l aB e r l i n i n 1 8 2 4 , e s t e i n r e g i s t r a t a s u b N r . 7 h a r t a E u r o p e i , c us i t u a t i a p o p o a r e l o r s i a n a t i o n a l i t a t i l o r d u p a a n u l 9 0 0 , i n c a r eR o m a n i i ( V a l a c h i i ) , o c u p a t i n u t u l d e a z i a l R o m a n i e i c u t o a t aT r a n s i l v a n i a s i p a r t e a d e N o r d s i e s t d e N i s t r u ; i a r m a g h i a r i is u n t a s e z a t i , c a s i a s t a z i , i n r e g i u n e a D u n a r i i d e m i j l o c .U n g u r i i i n e p o c a m o d e r n s a u i n c e r c a t s a c o n t e s t e e x a c t i -t a t e a c e l o r c o n s t a t a t e d e p r i m u l f o r c r o n i c a r , A n o n y m u s , p r i -v i t o a r e l a r o m a n i .I n p s e u d o - i s t o r i a m a g h i a r a a T r a n s i l v a n i e i s e c o n s i d e r sf a n t e z i s t a c o n s t a t a r e a f a c u t a d e p r i m u l c r o n i c a r m a g h i a r ,A n o n y m u s f a i m o s u l n o t a r a l r e g e l u i B e l a p r i v i t o a r e l ae x i s t e n t a R o m a n i l o r i n T r a n s i l v a n i a i n a i n t e s i i n e p o c a i n v a -z i e i t r i b u r i l o r m a g h i a r e i n p u s t a d u n a r e a n a .C e i n t e r e s a r f i a v u t a c e l c r o n i c a r m a g h i a r , s a c o n s t a t ep r e z e n t a R o m a n i l o r i n a c e l e a s i t e r i t o r i i i n c a r e s e g a s e s c s ia z i ? T o t u s i , m a i i n a i n t e , t o t c e a s c r i s i n c r o n i c a s a A n o n y m u sa f o s t c o n s i d e r a t a d e v a r i s t o r i c d e i s t o r i o g r a f i i m a g h i a r i .P a n s s i i n l u c r a r i l e s c o l a r e d e s t i n a t e c o p i i l o r d i n U n g a -r i a , p u b l i c a t e i n a i n t e d e 1 9 1 8 , d e p r o f e s o r i i m a g h i a r i , s e r e -c u n o a s t e , c a d i n t i m p u r i s t r a v e c h i a u l o c u i t R o m a n i i i n T r a n -s i l v a n i a .D o v a d a e s t e a r t i c o l u l p u b l i c a t i n M a g y a r G y e r m e t b a -r a t " ( N r . 2 d i n 1 0 I a n u a r i e 1 8 4 3 ) d e p r o f e s o r u l S z i l a g y F e -r e n z y d i n C l u j , s u b t i t l u l : I s t o r i a T r a n s i l v a n i e i " s i i n c a r es e s p u n e :T r a n s i l v a n i a , f r u m o a s a n o a s t r i i p a t r i e c u m u l t e b o g e i t i i ,

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    11/108

    1 1a f o s t l o c u i t c l d e l a i n c e p u t d e d i f e r i t e p o p o a r e . A p r o a p e a c u m2 0 0 0 d e a n i e a s ' a n u m i t D a c i a s i a t u n c i R o m a n i i , s u b c o n d u -c e r e a v i t e a z u l u i i m p a r a t T r a i a n , a u o c u p a t a c e s t t i n u t u n d e a uc o l o n i z a t n u m e r o q i l o c u i t o r i s i 1 - a u s t a p t i n i t u n s e c o l s ij u m a t a t e .V e c h i i l o c u i t o r i , D a c i i , a m e s t e c t i n d u - s e c u R o m a n i i , a uf o r m a t n a t i u n e a f i l i m b a r o m e i n c l , c a r e , i n l i m b a / o r , s e n u -m e s c R o m a n i ( R u m u n y " ) . I n l i m b a f o r s e g c l s e s c c u v i n t el a t i n e i n n u m a r c o n s i d e r a b i l i a s t a z i e i f o r m e a z a c e a m a im a r e p a r t e a l o c u i t o r i l o r t a r i i n o a s t r e " .A c e l a s a u t o r m a g h i a r r e c u n o a s t e c a , i n a n u l 8 8 4 , c a n da u n a v a l i t U n g u r i i d i n A s i a i n E u r o p a , T r a n s i l v a n i a e r a l o -c u i t a d e R o m a n i ; i a r d o m n i t o r u l l o r , G e l u , a a v u t . r e s e d i n t ai n c e t a t e a s a , G i l a u , l a n g a S o m a s , n u d e p a r t e d e C l u j .A s a s ' a s c r i s i s t o r i a v e c h e a T r a n s i l v a n i e i i n 1 8 4 3 d e c a t r eu n p r o f e s o r m a g h i a r d i n C l u j . M a i . t a r z i u , i n 1 9 1 1 , i n t r ' oc a r t e d e i s t o r i e a U n g a r i e i M a g y a r o r s z c i g T O r t e n e t e ` d e d r .P a c s e r i K a r o l y s i D e n e s K a r o l y , a p r o b a t a d e m i n i s t e r u l i n -s t r u c t i e i a l U n g a r i e i c u N r . 6 1 0 d i n 1 9 0 6 , e s t e a n e x a t a o h a r t si s t o r i c a a t e r i t o r i u l u i P a n o n i e i s i T r a n s i l v a n i e i d i n a i n t e d ea p a r i t i a m a g h i a r i l o r , i n c a r e T r a n s i l v a n i a e s t e t r e c u t a c a u np r i n c i p a t d e s i n e s t a t a t o r s u b c o n d u c e r e a p r i n c i p e l u i r o m a nG e l u ( G y e l u o l a h o r s z a g a ) , p o m e n i t i n e x c r o n i c a l u i A n o n i -m u s , n o t a r u l r e g e l u i B e l a a l U n g a r i e i .D e l e g a t i a d e p a c e u n g a r a d e l a P a r i s d i n 1 9 2 0 s i - a i n s u s i ti n s a t e z a s u s t i n u t a d e f a l s i f i c a t o r i i i s t o r i e i T r a n s i l v a n i e i .A s t f e l , i n n o t a V I I I - a a d e l e g a t i e i d e p a c e u n g a r a , c o m u n i -c a t a c o n f e r i n t e i p a c i i d i n P a r i s , s e s p u n e : A n o n y m u s , i s t o -r i o g r a f u l a n o n i m a l r e g e l u i B e l a , e s t e u n i c u l c r o n i c a r d i ne v u l m e d i u c a r e g a s e s t e p e R o m a n i i n s e c . I X - l e a l a s o s i r e aU n g u r i l o r i n t a r a f o r a c t u a l a , i n f o s t a D a c i e . D a r i s t o r i a c r i -t i c s a d e m o n s t r a t C a e s t e c u n e p u t i n t a d e a r e c u n o a s t e l u c r a -r e a l u i A n o n y m u s c a i s v o r a u t e n t i c a l i s t o r i e i c u c e r i r i i t a r i i .I s p i r a t d e o f a n t e z i e p a t r i o t i c a a c e a s t a n u e s t e i s t o r i a a d e v a -r a t a a c u c e r i r i i V a l l i d e , u n g u r i , c i e p o p e e a s a . D e a c e i a c r i t i c as t i i n t i f i c a a d e m o n s t r a t c a p a r t e a p r i v i t o a r e l a R o m a n i i d i nT r a n s i l v a n i a a f o s t i n t e r p o l a t e i n a c e a s t a c r o n i c a m a i t a r z i u "( p a g . 1 9 2 ) .M a i i n t a i , a f i r m a t i a c u p r i n s a i n a c e a s t a n o t a c a A n o n y -m u s e s t e u n i c u l c r o n i c a r d i n e v u l m e d i u c a r e g a s e s t e p e R o -m a n i i n s e c . I X l a s o s i r e a u n g u r i l o r i n t a r a f o r a c t u a l a , i nv e c h e a D a c i e " , e s t e i n e x a c t a , c a c i i n a i n t e a l u i A n o n y m u s ,N e s t o r , i n c e a d i n t a i c r o n i c a r u s e a s c a , d e s p r e c a r e n e - a m o -c u p a t , a g a s i t p e R o m a n i ( V o l o c h i ) , n u n u m a i i n t e r i t o r i u lf o s t e i D a c i i - R o m a n e , c e e a c e c o n f i r m s c o n t i n u i t a t e a d a c o -r o m a n a s i d e s v o l t a r e a p o p o r u l u i r o m a n i n a c e s t t i n u t d a rs i s p r e N o r d s i E s t d e N i s t r u , i n t i m p u l c a n d U n g u r i i e r a uI n c a d e p a r t e d e p a t r i a f o r a c t u a l a . A l t c r o n i c a r u n g u r , d i ns e c . X I I I - l e a , S i m o n d e K e z a , a c o n s t a t a t s i e l e x i s t e n t a s t r a -

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    12/108

    1 2

    0 Q S 4 G m o t .4

    G I . A 0L G A R F C ) L o j e

    A Z A R Q L A I W I L( W O W : A L A S C I E J E B E N ,, a I I l u p t

    H a r t a i s t o r i c a a T r a n s i l v a n i e i s i P a n o n i e i d i n s e c o l u l a l I X - l e a r e p r o d u s a d i nc a r t e a d e i s t o r i e M a g h y a t o r s z c i g T o r t e n e t e " d e d r . P a c s e r i K a r o l y D e n e s K a r o l y , a -p r o b a t a d e m i n i s t e r u l i n s t r u c t i e i p u b l i c e u n g a r i n 1 9 0 6 . I n a c e a s t a h a r t s T r a n s i l v a n i ae s t e p r i n c i p a t r o m a n d e s i n e s t a t a t o r s u b c o n d u c e r e a p r i n c e p e l u i r o m a n G e l u , i n a i n t e d ei n v a z i a m a g h i a r i l o r i n P a n o n i a .

    - -

    ( - -

    S i

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    13/108

    1 3v e c h e a R o m a n i l o r i n T r a n s i l v a n i a s i i n P a n o n i a , f a i l c a c r i -t i c a s t i i n t i f i c a " m a g h i a r a d e m a i t a r z i u s a f i i n d r a z n i t s ' oc o n s i d e r e p r o d u s a l f a n t e z i e i p a t r i o t i c e " , s a u c a a r f i f o s ti n t e r p o l a t e m a i t a r z i u " . . . .S i m o n d e K e z a s p u n e c a P a n o n i a e r a l o c u i t a I n c a d i nv r e m e a o c u p a t i e i H u n i l o r d e p a s t o r i r o m a n i c a r e n u p u -t e a u f i d e c a t r o m a n i , i a r S e c u i i ( Z a c u l i ) s ' a u a s e z a t i nT r a n s i l v a n i a i n a p r o p i e r e a R o m a n i l o r d e l a c a r e a u I m p r u -m u t a t a l f a b e t u l . M a i e x i s t s o c r o n i c a m e d i e v a l a a n o n i m a s e r i -s a d e u n c a l u g a r f r a n c e z i n 1 3 0 8 ( p u b l i c a t a i n C r a c o v i a i n 1 9 1 6s u b t i t l u l A n o n y m i D e s c r i p t i o E u r o p a e O r i e n t a l i s " ) i n c a r es e p o m e n e s t e , a t a t d e R o m a n i i d i n P e n i n s u l a B a l c a n i c a , c a t s id e R o m a n i i d i n P a n o n i a , c a r e e r a u b a s t i n a s i . N o t a m c a r e -g a t u l U n g a r i e i s c r i e c r o n i c a r u l a n o n i m d i n 1 3 0 8 o d i -n i o a r a n u s e n u m e a U n g a r i a , c i M e s i a s i P a n o n i a ; i a r p a -n o n i i c e l o c u i a u i n P a n o n i a t o t i e r a u p a : s t o r i r o m a n i . ( P a s t o r e sR o m a n o r u m ) . T o t u s i , i n n o t a V I I I ( a n e x a 4 ) a d e l e g a t i e i u n -g a r e d e p a c e d e l a P a r i s ( 1 9 2 0 ) , s e a f i r m a c a p e t e r i t o r i u lT r a n s i l v a n i e i r a s a r o m a n s n u s e g a s e a i n n i c i o p a r t e i n a i n t ed e i n v a z i a m o n g o l s , c u e x c e p t i a b a n d e i s t r a m t e c e s e i n t i n -d e a d e l a f l u v i u l ( ? ) B o d z a p t i m i a p r o a p e d e d e f i l e u l T u r n uR o s s i . . . . I n t a i a o a r s c a n d s e f a c e m e n t i u n e d e e i p e t e r i t o r i u l

    T r a n s i l v a n i e i e l a i n c e p u t u l s e c . X I I I - l e a ( 1 2 1 0 ) " . O r i , c a n d la f o s t m a r e a i n v a z i e a t d t a r i l o r ( m o n g o l i l o r ) i n E u r o p a C e n -t r a l s ( 1 2 4 0 ) o h o a r d s a p a t r u n s i n T r a n s i l v a n i a s i a s u s t i n u tl u p t a , n u c u u n g u r i i , c a r e e r a u a b s e n t i i n a c e a s t a t a r ec i c u r o m a n i i s i s a s i i ( s a x o n i i ) . I n d o c u m e n t u l p e r s a n J a m i - a t -T a r a r i k h , d i n c o l e c i t a a n a l e l o r l u i F a d l ' A l a h R e s i d - a d - D i ns e p o v e s t e s t e c a o c a p e t e n i e a m o n g o l i l o r , B u g e k , a t r e c u tm u n t i i i n T a r a O l t u l u i " ( T r a n s i l v a n i a ) , c a r e e l o c u i t a d e r o -p o r u l U l a g " ( v a l a h i - r o m a n i ) . A d e v a r u l i s t o r i c e s t e c a e l e -m e n t u l e t n i c u n g a r a f o s t a p r o a p e a b s e n t i n T r a n s i l v a n i a , i nM a r a m u r e s , i n C r i s a n a s i i n B a n a t p a n d i n s e c . X I V - l e a .V e c h i m e a r o m e m i l o r d u p e r d o c u m e n t em a g h i a r e .V e c h i m e a e l e m e n t u l u i r o m a n e s c s i I n t i n d e r e a b l o c u l u ie t n i c r o m a n p a n d i n v a l e a T i s e i e s t e c o n f i r m a t a i n a c t e l e s id o c u m e n t e l e u n g u r e s t i c e s ' a u m a i p a s t r a t d u p d i n v a z i a t a -

    t a r i l o r d i n 1 2 4 1 s i o c u p a t i a t u r c e a s c d d i n s e c . X V I s i X V I I . I nM o n o g r a f i a U n g a r i e i c e a f o s t i n t o c m i t a c u p r i l e j u l s e r b d r i l o rm i l e n i u l u i U n g a r i e i , c u o p r e f a t a d e T i s z a K o l o m a n , i n I u l i e1 9 0 1 , s u n t t r e c u t e n u m e r o a s e c o m u n e r o m a n e s t i p o m e n i t e i nd i p l o m e l e , r e g i s t r e l e , a c t e l e s i d o c u m e n t e l e v e c h i , c a r e a ue x i s t a t i n a i n t e d e s o s i r e a u n g u r i l o r i n E u r o p a . N u m a i i n c o -m i t e t u l B i h o r s u n t t r e c u t e i n a c e a s t a v a s t e r m o n o g r a f i e 7 6 d e

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    14/108

    1 4 - -

    U N G A

    M u r e s

    o c -

    AL

    E

    P O L O N I Ae 9 0 c i g o l o m e a

    f N o l o0Y o r o n e 4 *S u c e ad n a ' B a i a

    o m a' f t / A V1 4 4O r e a C / 1 1 /G h e r ' s < - 7 1/ 7 " A S y4 1 4 7 / 5 3 8 a c k l ol b a J u l i aD e w N e / a s

    J r 1 i S u *a d

    l i m i s o a r a- < s s L

    S E R B I A4

    03 r i a u

    1 4 1c e

    Gh i c 3 / U n - 1 - 1 1 1 -

    a m , 6 c d ur g e sR AC r a i o y

    b u n i r e a

    T U R I A

    L I T U A N I AS o r o c a

    4 .

    8 S i a l

    y s

    - - - - -T A A R I

    r y h i n ad a l e s A

    I l

    6 i u r

    t o s i e

    a r g o v i s t e T i t av a l r e si t g m b o r i t a

    ) 2 7 : ; ; ; P 4 1 5 ' ' oo R u s a a r

    a r mwe rE

    T e r i t o r i i l e d i n T r a n s i ] v a n i a c e a u f o s t s t a p a n i t e i n s e c o l i i X I V X V I d e D o m n i i T a r i iR o m a n e s t i s i a i M o l d o v e i : B a n a t u l S e v e r i n u l u i , H a t e g u l , A m n a s u l , F a g a r a s u l ;o p a r t e d i n M a r a m u r e s , B i s t r i % a , C i c e u l s i t i n u t u l S e c u e s c .

    ' b u I

    o f

    Pw e ,J

    7 , P 9 '' A f e a m i b a /A

    , a ar S O Y

    c : ,

    E t a l a C h i l i

    % e N -. o% , _ o. c c

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    15/108

    1 5c o m u n e v e c h i r o m a n e s t i . I a t a c a t e v a n u m e d e c o m u n e r o -m a n e s t i , c a r e d o c u m e n t a r s ' a d o v e d i t c a e x i s t a u i n s e c . X I Is i X I I I : I n e u l d e C r i f , m e n t i o n a t a i n a n i i 1 1 8 5 s i 1 2 0 3 , c ap r o p r i e t a t e a p r i m a t u l u i d e S t r i g o n i ; F e l c h e r i u f i C h e r i u l ,t r e c u t e i n R e g i s t r u m " d i n O r a d e a i n a n u l 1 2 4 1 ; C h i s i r i d( 1 2 7 3 ) ; C h e r e s i g a f a c u t p a r t e i n 1 2 8 4 d i n m o s i a l u i L o r a n d ,v o e v o d u l T r a n s i l v a n i e i ; C u i e s d ( 1 2 8 3 ) ; C o r d a u a p a r t i n e a i ns e c . X I I I d e m o s i a E p i s c o p i e i R o m a n o - C a t o l i c e d i n O r a d e a ;V i l l a M a r c e l l i ( t r a d u s i n a c t e l e u n g u r e s t i M a r c i h d z a ) ; D u b r i -c i o n e s t i , M e i d a r a s i , B o r o d , M i e r s i g , O l c e a , H o m o r o d , P e s t i s ,R o n t a u , R o i t , S o i m u s , P e t r e a s a , S a c a d a t , S a u d , T a m a s d a ,T u l c a , G h i r i s u l d e C r i s , H a i e u , C h e f a , C h e n i s , R o g o z d e B e l i u ,

    B i r t i n , B o r c e a , L u g a s u l d e J o s , A t i a s s i a l t e l e m e n t i o n a t e i nd o c u m e n t e l e d i n s e c . X I I I - l e a .I n l u c r a r e a i s t o r i c u l u i g e r m a n I o a c h i m B a r k h a u s e n I m -p a r a t u / g a l b e n a l l u i G e n g h i s K a n " ( T r a c i . P a r i s , 1 9 3 5 ) e oh a r t s a A s i e i s i E u r o p e i C e n t r a l e s i O r i e n t a l e d i n a i n t e d ea n u l 1 2 0 0 , i n c a r e e s t e m e n t i o n a t a V a l a h i a .C o n t r a r c e l o r a f i r m a t e i n n o t e l e s i m e m o r i i l e d e l e g a t i e id e p a c e u n g a r e , c o m u n i c a t e i n 1 9 2 0 C o n f e r i n t e i p a c i i d i nP a r i s , c a r o m a n i i a r f i a p a r u t t a r z i u i n p a r t i l e d e V e s t a l eT r a n s i l v a n i e i , i s t o r i c i i m a g h i a r i s i a u t o r i i m o n o g r a f i i l o r j u -d e t e l o r M a r a m u r e s , S a t u M a r e , B i h o r , A r a d , T i m i s s i C a r a s -S e v e r i n , t o t i m a g h i a r i , t i p a r i t e i n a i n t e d e r a s b o i u l 1 9 1 4 - 1 9 1 8 ,r e c u n o s c c a r o m a n i i s u n t c e i m a i v e c h i l o c u i t o r i a l e a c e s t o rt i n u t u r i s i i n t r e c u t a u a v u t o r g a n i z a t i i l e f o r p o l i t i c e m i l i -t a r e i n a i n t e d e v e n i r e a u n g u r i l o r i n p u s t a D u n a r i i .I s t o r i c u l m a g h i a r , T h e o d o r L e h o c z k y s c r i e i n 1 8 9 0 , e ar e g i u n i l e d e N o r d - E s t a l e J u d . S a l a j e r a u f a r a n i c i o i n d o -l o c u i t e d e r o m a n i , i n a i n t e c a e l e m e n t e l e m a g h i a r e s a f ip a t r u n s " . A l t i s t o r i c m a g h i a r , D r . U . P e t r i S z i l a g y , a r e c u -n o s c u t c a i n c e a d i n t a i j u r n a t a t e a s e c . X I I I - l e a e l e m e n t u lr o m a n i n j u d . S a l a j e r a s t a b i l i t i n s a t e l e i n t e m e i a t e d e r o -m a n i ( D r . U . P e t r i S z i l a g y v a r m e g y e , M o n o g r a p h i a j a , M o n o -g r a f i a c o m i t a t u l u i S a l a j , V o l . I , B u d a p e s t , 1 9 0 1 , p a g . 1 1 6 ) .F a b i a n G a b o r i n M o n o g r a f i a J u d . A r a d ( A r a d v a r m e g y e l e i r a -s a , D e s c r i e r e a c o m i t a t u l u i A r a d , B u d a , B u d a , 1 8 3 5 , p a r t e aI - a ) s c r i e I n t r e l o c u i t o r i i d e n e a m s t r a i n a i c o m i t a t u l u in o s t r u p r o b a b i l c a r o m a n i i s u n t c e i m a i v e c h i , c a r i d a c ' d ea d e v a r a t . , c a s e t r a g d i n c o l o n i s t i i d e c i c i a i b u t T r a i a n , p o t f ic o n s i d e r a t i a b o r i g e n i a i c o m i t a t u l u i A r a d " .T i n u t u l A r a d u l u i a f o s t d i n t i m p u r i l e c e l e m a i v e c h i ,d u p a c u m e s t e s i a s t a z i , u n t i n u t c u r a t r o m a n e s c . R o m a n i i a ua v u t s i a c i v o e v o z i i s i c n e z i i l o r , b i s e r i c e l e s i s a t e l e f o r s t r a -v e c h i , c a s i c e i d i n j u d e t e l e M a r a m u r e s , S a t u M a r e , S a l a j ,B i h o r s i d i n B a n a t . C r o n i c a r u l m e d i e v a l , R o g e r i u s , c a r e a t r e -c u t p r i n t i n u t u l A r a d u l u i , s p u n e c a i n a n u l 1 2 4 1 e x i s t a u o r -g a n i z a t i i a u t o n o m e c o n d u s e d e v o e v o z i s i c n e z i ; o r g a n i z a t i i

    : i

    i a l a

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    16/108

    M o S C O L 0\ r s i L l t G o vV a c b m p

    ) r o d a c sG Pi ; g 1 1 1 1 , 1

    Y a r s o mM A O ; E

    6 . 4 4 0 F C r a C I 3 n th o o tr a n l i e l u e , A * $i tC a O r t a n t t

    o K i e v

    ra m0C / C A s f .I n n i s

    .G E O R G f .A R m E N I E

    l e G u tE G Y P T E

    L m- 1 " * " A r a l

    N ( . 1 % . . , A 7 ,U s f , t 1 4 , 0 % T A N

    a f t i n O E ' . . 1 1 I A " -. . * ; N t n 3. . . r 4 N G 0

    n d k N c V i o u t k g P A" .

    v .A L E R Z E T V A N . 5 - 0 I l I c h a p e u r , , , a l %U , i t i o ,% / . . ? t h n n 7 . s t n H e r a t " 0 t i1 ` 4 4 . f A w l ;4 .K H A R E S M . 1 ' -t , -t i . :T I B E T l h a s s aO d h , c 7 ; . 0

    L ' A S I Ev e r s r a n 1 2 0 0 . .- - - 1 4 9 7 / t e s 6 1 1 2 d s .

    o S a o r a 1 2 / 4 7 t .a9 , ,M i a

    H a r t a E u r o p e i C e n t r a l e o r i e n t a l e $ i a A s i e i c A t r e a n u l 1 2 0 0 , c u t e r i t o r i i l e s t a t e l o r V a l a c h i a 4 i U n g a r i a , r e p o d u s i l d i nc a r t e a i s t o r i c u l u i g e r m a n I o a c h i m B a r c k h a u s e n I m p e r i u l l u i G e n g h i s H a n " ( T r a d . f r a n c . L ' E m p i r e d e G e n g h i s - K h a n ) ,a p a r u t a l a P a r i s i n 1 9 3 5 .

    - J

    I p T C 1 - 1 1 "4 5 .

    f f a f i l a 3e r u s a l e m

    Gi \

    K t .t v

    n a r a . o l u r n

    k r e n A K. t r z r e G O B I

    . * * :, z . 0 4 : 4 ` - m . 4 , - n d e p A . . ) . 1 : N i c h 5 a r r i P

    " e1 1 ,

    E g l . . r1 0 h i m'

    0 'A v A c s o l r ao e

    1 c h 1 5 r c i u u. . . . g1 6 1 f a f o. 6 ` .. . ' a . .

    h a n g . c h a D u. 6 t e w / I N F' . . S O U N G

    t oo a%d i e - - C. 0

    n i

    s i

    www.dacoromanica.ro

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    17/108

    1 7m i l i t a r e s i b i s e r i c i o r t o d o x e . I n s e c . a l X V - l e a e r a u v o e v o d a t er o m a n e s t i i n t i n u t u l A r a d u l u i c a e e l d o v e d i t d o c u m a n t a r c aa a v u t s e d i u l l a C r a t i o r . M a g h i a r u M a r k i S a n d o r , i n m o n o -g r a f i a s a p r i v i t o a r e l a t i n u t u l , , A r a d u l u i ( A r a d v a r m e g y e e sA r a d S z a b a t K i r a l y i v c i r o s T o r t e n e t e , P a r t e a I . A r a d , 1 8 9 2 )s p u n e c a : V a l a h i m e a s ' a q e z a t i n p a r t e a d e f e s a j u d e t u l u in u i n u r m a o c u p a t i u n e i t u r c e f t i , c i i n p a r t e I n c a i n a i n t e d e ' ,a c e a s t i l o c u p a t i e " .I n c o n s e c i n t a , a f i r m a t i a c u p r i n s a i n n o t e l e d e l e g a t i u n e iu n g a r e d e p a c e d i n 1 9 2 0 c a n i c i u n a d i n r a s e l e n e m a g h i a r en u p o t s a s e l a u d e c a r e p r e z i n t a p o p u l a t i a d e b a s t i n g a T r a n -s i l v a n i e i i r o m a n i i a c a r o r i m i g r a t i e i n c e p e i n s e c . X I I I - l e a ,

    a u c e l e m a i p u t i n e d r e p t u r i " , n u e s t e i n t e m e i a t a , c a c i v e c h i l ed o c u m e n t e m a g h i a r e * i v i e n e z e ( C r o n i c a p i c t a t a d i n V i e n a )d o v e d e t e c o n t r a r i u l e a r o m a n i i r e p r e z i n t a p o p u l a t i u n e a d eb a s t i n g i e i a u t o a t e d r e p t u r i l e i n T r a n s i l v a n i a i B a n a t .T r a n s i l v a n i a , p r i n c i p a t a u t o n o m s i s t a ta p r o a p e i n d e p e n d e n t p a n & l a 1 8 6 7 .

    C a r e a f o s t i n t r e c u t o r g a n i z a r e a p o l i t i c a a T r a n s i l v a n i e i* i r a p o r t u r i l e s a l e c u U n g a r i a ? I n a i n t e , c a s i d u p a a s e z a r e au n g u r i l o r i n q e s u l D u n a r i i d e m i j l o c , T r a n s i l v a n i a , M a r a m u -r e u l , C r i a n a i B a n a t u l a u a v u t v o e v o z i i s i c n e z i i r o m a n , i o o r g a n i z a r e p o l i t i c a i s o c i a l s i n t e m e i a t a p e d r e p t u r i ic u t u m e r o m a n e t i ( j u s v a l a c h o r u m . ) S u n t c u n o s c u t e d o c u m e n -t a r v o e v o d a t e l e r o m a n e s t i s i n u m e l e m a i m u l t o r v o e v o z i r o -m a n i n a c e s t e t i n u t u r i . D o m n i i T a r i l o r R o m a n e t i , M i r c e a e e lB e l t r a n , S t e f a n c e l M a r e , P e t r u R a r e s i a l t i i , a u s t a p a n i tp a n g l a s f a r O t u l s e c . a l X V I - l e a t i n u t u r i i n s e m n a t e d i n T r a n -s i l v a n i a i B a n a t : B a n a t u l S e v e r i n u l u i s i d e f i l e u l P o r t i l o r d eF e r , H a t e g u l , A m l a u l , F a g a r a u l , B i s t r i t a , R o d n a , C i c e u l ,C e t a t e a d e B a l t & U n g u r a s u l s i a u a v u t c a t v a t i m p s u b d o m i -n a t i a f o r j u d e t e l e s e c u e t i d i n S u d - e s t u l T r a n s i l v a n i e i .I n c e p r i v e t e r a p o r t u r i l e T r a n s i l v a n i e i c u U n g a r i a , i a t ac e s p u n i s t o r i c i i m a g h i a r i : A . d e B e r t h a i n l u c r a r e a s a : M a -g y a r s e t R o u m a i n s d e v a n t l ' h i s t o i r e " s c r i e :D u p t i m o a r t e a i n t e m e e t o r u l u i a p o s t o l i c a l r e g a l i t a t i i i nU n g a r i a , ( 1 0 2 8 ) , p a n e l l a d o m n i a S f . L a d i s l a u ( 1 0 7 7 ) , o n e g u r i lg r o a s i i i n v t i l u e i s t o r i a T r a n s i l v a n i e i . N u s e q t i e m a r e l u c r u p es e a m a s a . T o t c e s e p o s t e p r e s u p u n e e c a p o s e s i u n e a s a e r ap u t i n s i g u r i l p e n t r u t a n a r u l r e g a t u n g a r d i n c a u z a i n c u r s i u - 'n i l o r P e c e n e g i l o r . S e p a r e c a a f o s t o C a r a - t a m p o n i n t r e t e r i -t o r i g e c e / o r d i n u r m a i U n g a r i a p r o p r i u z i s a " .I s t o r i c u l F . E c k a r t , p r o f e s o r u n i v e r s i t a r , a r e c u n o s c u t c aU n g a r i a S f . S t e f a n " a a v u t a p r o a p e a c e l e a i f r o n t i e r e c u c e l e .

    I t . S e 4 a n u . T r a n s t I v a n i a R o m a n e a s c A " . 2

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    18/108

    - 1 8 - -f i x a t e i n 1 9 2 0 p r i n t r a t a t u l d e l a T r i a n o n , d e c i f a r t ' T r a n s i l -v a n i a , c a r e a a v u t o r g a n i z a r e a s a p o l i t i c a s e p a r a t a .N u n u m a i i s t o r i c i i m a g h i a r i a u r e c u n o s c u t s e p a r a t i s m u lT r a n s i l v a n i e i i n c u r s u l v e a c u r i l o r , d a r s i d e l e g a t i a d e p a c em a g h i a r a t r i m i s a l a P a r i s , i n 1 9 2 0 , s u b p r e s e d i n t i a c o n t e l u iA p p o n y i s i d i n c a r e a u f a c u t p a r t e c o n t e l e T e l e k i P a I , a c t u a l u lp r i m m i n i s t r u a l U n g a r i e i , c o n t e l e B e t h l e n , f o s t u l p r i m m i n i -s t r u s i a l t e p e r s o n a l i t a t i p o l i t i c e s i c u l t u r a l e . N o t e l e i m e -m o r i i l e a c e l e i d e l e g a t i u n i l e - a p u b l i c a t m i n i s t e r u l a f a c e r i l o rs t r a i n e u n g a r , i n 1 9 2 0 , i n t r e i v o l u m e m a x i s u b t i t l u l N e g o -m a t i o n s d e l a p a i x h o n g r o i s e " . I n i n t r o d u c e r e a a c e s t e i i m e n s ep u b l i c a t i u n i s e s p u n e e a e a e s t e o l u c r a r e f t i i n t i f i c e t f i p o l i -t i c a d e o v a l o a r e p e r m a n e n t & N i c i o d a t t i c o n d i t i u n i l e g e o g r a -f i c e , e t n o g r a f i c e , e c o n o m i c e f i p o l i t i c e a l U n g a r i e i n ' a u f o s tt r a t a t e i n m o d a t i l t d e a c k i n c i t ; n i c i o d a t i l v r e o l u c r a r e n ' a i n -t r u n i t u n n u m c i r a t i l t d e m a r e d e d a t e i m p o r t a n t e s i s p e c i a l e .A c e a s t t i l u c r a r e e s t e u n t e z a u r u n i c a t s t i i n t e i u n g a r e . E s t e ol u c r a r e - S T A N D A R D , i z v o r n e s e c a t a t i s t o r i c i l o r d e m c l i n r .V o m f o l o s i i n o t a c e s t i z v o r n e s e c a t a l i s t o r i c i l o r d em a i n e " , a c e s t t e z a u r u n i c a l s t i i n t e i u n g a r e " , a c e a s t a l u c r a -r e - s t a n d a r d " b o g a t a i n d a t e i m p o r t a n t e s i s p e c i a l e , p r i v i t o a r el a i s t o r i a T r a n s i l v a n i e i .I n v o l u m u l I d i n L e s N e g o c i a t i o n s d e l a p a i x h o n g r o i s e " ,

    c u p r i v i r e l a t r e c u t u l T r a n s i l v a n i e i , s e s p u n e :D u p c i m o a r t e a S f . S t e f a n p a n e & i n e p o c a S f . L a d i s l a u ,i s t o r i a T r a n s i l v a n i e i e i n v e i l u i t e i i n t r ' o m a r e i n t u n e c i u n e . T o tc e e a c e f a i n e d i P O S E S I U N E A S A E F O A R T E N E S I G U R AD I N C A U Z A B I S E N I L O R d e a c e i a s i T a s s e l c u ( ( C u m a n i i ) c e t r t i -i a u i n t e r i t o r i u l R o m a n i e i a c t u a t e . A c e s t e i n v a z i i a l e B i s e n i l o r q im a i t d r z i u a l e C u m a n i l o r a u a t r a s a t e n t i a S f . L a d i s l a u a s u p r aT r a n s i l v a n i e i " .C o m p a r a n d t e x t u l a c e s t a c u c e l r e p r o d u s d i n c a r t e a l u iA . d e B e r t h a , c o n s t a t a m c a a f a r a d e t e r m e n u l B i s e n i " i n l o cd e P e c e n e g i , e l a r e a p r o a p e a c e l a c o n t i n u t . M a i d e p a r t e ,n o t a u n g a r d s p u n e c a T r a n s i l v a n i a a a v u t v o e v o d u l s a u " ; c ar e g e l e A n d r e i I a l U n g a r i e i ( 1 0 4 8 ) a c e d a t T r a n s i l v a n i a s it e r i t o r i i l e v e c i n e d e d i n c o l o d e T i s a p r i n t u l u i A d a l b e r t a l P o -l o n i e i i c a i n t o t t i m p u l d o m n i e i A r p a z i l o r , a d i c a d e l a a n u l9 0 0 s i p a n g l a 1 3 0 1 , c a n d a m u r i t A n d r e i a l I I I - l e a , u l t i m u lr e g e a l U n g a r i e i d i n f a m i l i a A r p a z i l o r T R A N S I L V A N I AN E A P A R E S U B D O M N I A A R P A Z I L O R C A 0 P R O V I N C I EI N D E P E N D E N T A " . I o t a s p u l b e r a t a l e g e n d a d o m i n a t i e i A r -p a z i l o r a s u p r a T r a n s i l v a n i e i , a s a e a , r i d i c a r e a s t a t u i i l u i A r -p a d i n a i n t e d e r a s b o i u l m o n d i a l p e v a r f u l m u n t e l u i T a m p ad i n B r a s o v , n ' a a v u t n i c i o l e g a t u r a c u o d o m i n a t i e m a g h i a r aa T r a n s i l v a n i e i i n t i m p u l r e g i l o r d i n f a m i l i a A r p a z i l o r . U na l t i s t o r i c u n g a r , d l . I u l i u S z e f k i i , i n s t u d i u l s a u L a H o n g r i em e d i e v a l e e t s e s m i n o r i t e s " , p u b l i c a t i n r e v i s t a N o u v e l l e

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    19/108

    1 1 1 1 1 1 P o s s e s s i o n s d e s H a b s b o u r g .F r o n t i e r e s d e I ' E m p i r e .S t a t e l e e u r o p e n e d u p A p r A b u s i r e a U n g a r i e i ( s e c . X V I ) I n e p o c a l u i C a r o l Q u i n t u l . 0 m a r e p a r t e d i nU n g a r i a e p a s a l a c t u r c e s c i p a r t e a s a o c c i d e n t a l A s u b d o m i n a % i a A u s t r i e i . P r i n c i p a t u l T r a n s i l v a n i e ie a p r o a p e i n d e p e n d e n t . ( D u p A h a r t s i s t o r i c u l u i e n g l e z W e l l s ) .www.dacoromanica.ro

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    20/108

    2 0R e v u e d e H o n g r i e " , ( J u i n 1 9 3 6 , B u d a p e s t ) o c u p a n d u - s e d ea s e z a r e a s e c u i l o r i n T r a n s i l v a n i a , i n s c . s c r i e :S e c u i i , d e e x e m p l u , f u r s a s e z a t i l a i n c e p u t l a f r o n t i e r ac i d e n t a r d ( a U n g a r i e i ) , C O N T R A T R A N S I L V A N I E I I N C AN E S U P U S A f i a p o i p e t e r i t o r i u l p e c a r e s u n t a z i s t a b i l i t i " .D u p d b a t a l i a d e l a M o h a c s d i n 1 5 2 6 , c a n d o m a r e p a r t ed i n U n g a r i a a l o s t t r a n s f o r m a t a i n p a s a l a c s i d e c i s t a t u l u n -g a r a d i s p a r u t , T r a n s i l v a n i a a r 5 m a s u n s t a t i n d e p e n d e n t ,c a r e p l a t e a i n s a u n t r i b u t S u l t a n u l u i d i n C o n s t a n t i n o p o l , c a s iA u s t r i a p e n t r u p a r t e a U n g a r i e i o c c i d e n t a l e c e o l u a s e i n s t a . -p a n i r e a s a . I n n o t a a V I I I - a a d e l e g a t i e i u n g a r e d e p a c e c i t i m :D u p c i b e i t e i l i a d e l a M o h a c s , o s c h i m b a r e h o t a r c i t o a r e s ' a f e i c u ti n s o a r t a T r a n s i l v a n i e i : d u p e i c e i d e r e a B u d e i ( 1 5 4 1 ) p u t e r e at u r c i i a c u c e r i t c e n t r u l t e c r i i c i , m o n a r h i a u n g a r e i p a n e l a t u n c iu n i t s s ' a s f e i r t i m a t i n c l o u d : o p a r t e o c c i d e n t a l i i , f i a l t a ,D u p e / c e t u r c i i a u l u a t i n s t e i p t i n i r e B u d a , u r m a s u l r e -g e l u i I o n d e S z a p o l y a i , r e g e l e a l e s I o n S i g i s m o n d , f u s i l i t s as t r i i m u t e r e s e d i n t a s a s i c e n t r u l p u t e r i i s a l e i n T r a n s i l v a n i a ,u n d e D i e t a r e u n i t a i n T u n a I a n u a r i e a n u l 1 5 4 2 , l a T u r d a , s ' ap u s s o r g a n i z e z e S T A T U L S E P A R A T A L T R A N S I L V A N I E I .E S T E A D E V A R A T C A D I N A C E S T M O M E N T T R A N S I L -V A N I A A D E V E N I T S U B P R E S I U N E A S I T U A T I E I U N S T A TI N D E P E N D E N T . . . . T r a n s i l v a n i a a f o r m a t c u t i n u t u / d i np a r t i t e T i s e i , a c a z i s u l P a r t i u m , u n p r i n c i p a t e l e c t o r a l d e l a ya d u n a r e a c o n s t i t u a n t e i d e l a T u r d a d i n 1 5 4 2 p a n e l l a m o a r t e ap r i n t u / u i M i h a i l A p a f i I , i n 1 6 9 0 s i c a a t a r e , E A A F O S T C UT O T U L I N D E P E N D E N T A D E R E G A T U L U N G A R , d a r ar e i m a s s u b p r o t e c t o r a t u l g e n e r a l a l S u l t a n u l u i t u r c " . I n n o t aa c e a s t a s e i g n o r e a z a i n s a u n e v e n i m e n t i m p o r t a n t , c a r e s ' ap e t r e c u t i n a n u l 1 5 9 9 : U n i r e a T r a n s i l v a n i e i c u c e l e l a l t e t a r iR o m a n e s t i s u b M i h a i V i t e a z u l , u n i r e c a r e n ' a t i n u t i n s ac l e a t p a r k a l a A u g u s t 1 6 0 1 , c a n d l i b e r a t o r u l T r a n s i l v a n i e i

    i n f a p t u i t o r u l u n i t a t i i n a t i o n a l e a R o m a n i l o r , a f o s t u c i s . D u p 5a c e i a T r a n s i l v a n i a a a v u t o u n i u n e p e r s o n a l s c u i m p 5 . r a t u lA u s t r i e i . I n a n u l 1 6 9 1 , I m p a r a t u l A u s t r i e i L e o p o l d , p r i n t r ' od i p l o m a s ' a o b l i g a t s r e s p e c t e C o n s t i t u t i a s i l e g i l e s p e c i a l ea l e T r a n s i l v a n i e i . D u p 5 o s u t a d e a n i i n d e c r e t u l s e m n a t d eI m p a r a t u l A u s t r i e i , i n 1 7 9 0 , s e s p u n e i n a r t . 5 : T R A N S I L V A -N I A E S T E U N P R I N C I P A T D E S I N E S T A T A T O R $ 1 N E A -T A R N A T D E A L T A T A R A " . ( P e r s e s u b s i s t e n t , e t a b a l i or e g n o i n d e p e n d e n s P r i n c i p a t u s T r a n s i l v a n i a e ) .M a j e s t a t e a S a s i u r m a s i i s a l v o r g u v e r n a T r a n s i l v a n i a )c o n f o r m l e g i l o r s a l e p r o p r i i , i a r n u d u p e i c u m s e g u v e r n e a z e ip r o v i n c i i l e e r e d i t a r e " . I n t r ' u n a l t d e c r e t d i n a c e l a s a n s ' ah o t 5 r a t c a T R N S I L V A N I A N U P O A T E F l S I L I T A S A S EI N C O R P O R E Z E I N T A R A U N G U R E A S C A " . I n e p o c a a c e i aT r a n s i l v a n i a f i i n d u n p r i n c i p a t a p r o a p e i n d e p e n d e n t r e l a % i u -n i l e s a l e c u U n g a r i a e r a u d e l a S t a t l a S t a t . I n t e r v e n i s e c h i a r

    X I I I - X I V , o c -

    o r i e n -l a i d . . . .

    s i

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    21/108

    3 1 ' I ' 1 1 2 1 1 5 1 , 8 1 I I

    P O K V C Z E . S " V " :

    I t h e s sD E S S A R A 'B I A .

    e g o4 7 4 8 4 9 5 1 5 2 5 3 5 4 5 5p o w ) k e y c n e r s a o r n , l o o t *

    P r i n c i p a t u l T r a n s i l v a n i e i I n 1 5 5 0 d u p d h a r t a i s t o r i c u l u i g e r m a n G . R e y c h e r s d o r f f .

    V A N I X P A R S . A L y .t( 7 , r T h . s uw A L A c H I A

    ( R h ..

    www.dacoromanica.ro

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    22/108

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    23/108

    2 3u n l i t i g i u d e o r d i n t e r i t o r i a l i n t r e e l e , d e o a r e c e T r a n s i l v a n i as e c o n s i d e r a i n p l i n d r e p t s a s t a p f i n e a s c a i n t r e g t i n u t u l p a n sl a T i s a .

    C u m a a n e x a t U n g a r i a t e r i t o r i i l e R o m a n e s t i :M a r a m u r e s u l , A r a d u l , B a n a t u l s i T r a n s i l -v a n i a i n s e c o l e l e X V I I I s i X I X .A b i a s c a p a t i d e s u b s t a p a n i r e a t u r c e a s c a i n 1 6 9 9 i n u r m av i c t o r i i l o r c a s t i g a t e d e a r m a t a a u s t r i a c g c o m a n d a t a d e g e n e -r a l u l E u g e n d e S a v o i a , u n g u r i i a u u r m A r i t o p o l i t i c a d e e x -p a n s i u n e t e r i t o r i a l a s p r e e s t d e f l u v i u l T i s a . I n 1 7 3 3 e i a ua n e x a t M a r a m u r e s u l d e l a N o r d u l T r a n s i l v a n i e i s i t i n u t u lA r a d u l u i ; i a r i n 1 7 7 9 , B a n a t u l T i m i s a n e i , l o c u i t e i n m a j o -r i t a t e c o v a r s i t o a r e d e r o m a n i . M a r a m u r e s u l i n a i n t e s i d u p as t a b i l i r e a u n g u r i l o r i n s e s u l D u n a r i i m i j l o c i i , a f o s t p a n s l a1 3 0 0 u n p r i n c i p a t i n d e p e n d e n t c u o p o p u l a t i e c u r a t r o m a -n e a s c a s i c u o n o b l e t e s t r a v e c h e . D e l a 1 3 0 0 s i p a n g l a 1 5 5 6 ,c a n d s ' a p r a b u s i t U n g a r i a , M a r a m u r e s u l a f o s t d e p e n d e n t d es t a t u l u n g a r ; i a r i n t r e a n i i 1 5 5 6 s i 1 7 3 3 a f a c u t p a r t e d i np r i n c i p a t u l T r a n s i l v a n i e i . A n e x a r e a a c e s t u i t i n u t r o m a n e s cd e c a t r e U n g a r i a n ' a f o s t i n t e m e i a t a , n i c i p e d r e p t u l i s t o r i c ,n i c i p e p r i n c i p i u l e t n i c . D u p a d a t e l e s t a t i s t i c e p u b l i c a t e d em a g h i a r u l M a g d a P a l i n a n u l 1 8 0 9 , s e c o n s t a t a e a i n i n t r e gt i n u t u l M a r a m u r e s u l u i s ' a u s o c o t i t 1 1 6 . 5 8 0 l o c u i t o r i , a s t f e lr e p a r t i z a t i p e c o m u n e : R o m a n i , i n 5 1 c o m u n e ; U n g u r i n u -m a i i n 5 c o m u n e ; G e r m a n i , R u t e n i s i E v r e i i n c a t e v a c o m u -n e . P a n g l a 1 9 1 8 U n g u r i i a u r e p r e z e n t a t o n e i n s e m n a t a m i n o -r i t a t e i n M a r a m u r e s . I n t i m p u l d o m i n a t i e i l o r , s ' a u i n f i l t r a ti n a c e s t t i n u t n u m e r o s i r u t e n i s i e v r e i .

    A r a d u l s t r a v e c h i t i n u t r o m a n e s c a f o s t a n e x a t d e U n g a r i ai m p o t r i v a v o i n t e i p o p u l a t i u n e i s a l e . D u p a s t a t i s t i c e l e U n g a -r i e i d e l a j u m a t a t e s e c . X V I I I - l e a J u d . A r a d , c a r e e r a m a im a r e d e c a t c e l a c t u a l a v e a 1 6 8 c o m u n e r o m a n e s t i , d i n t r e c a r e1 4 8 e r a u l o c u i t e n u m a i d e r o m a n i , f a r a n i c i o i n f i l t r a t i e s t r a i n a ;i a r 1 2 a v e a u o p o p u l a t i u n e m a j o r i t a r a r o m a n e a s c a . I n e p o c aa c e i a p r o c e n t a j u l p o p u l a t i e i j u d . A r a d a f o s t : T h O M A N I8 7 , 6 % , s a r b i 5 , 4 3 / 4 ; u n g u r i 4 , 8 % ; a l t i i 0 , 2 % .D u p 5 a u t o r u l m a g h i a r F e n y e s E l e k , o r a s u l A r a d a a v u t i na n u l 1 8 3 9 , 1 5 . 2 4 2 l o c u i t o r i m a j o r i t a t e a r o m a n i ( 7 . 6 2 3 r o m a n i ) .B a n a t u l 1 ) a f o s t i i n e v u l m e d i u s i m o d e r n u n p r i n c i p a ta u t o n o m - L i f t i n m a j o r i t a t e c o v a r s i t o a r e d e r o m a n i . D i nd o c u m e n t e l e p u b l i c a t e d e s a v a n t u l u n g u r P e s t y , a s u p r a B a -

    1 ) T i n u t u l c u p r i n s i n t r e r a u r i l e M i r e ? , T i s a , f l u v i u l D u n a r e a g im u n t i i C a r p a t i c u t i n u t u r i l e C u b i n C e a n a d p a n g ( I n s e c . X V I .

    l r

    q i

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    24/108

    2 4n a t u l u i , r e e s e C a a c e s t t i n u t e r a i m p a r t i t i n s e c . X I V s i X Vi n 8 d i s t r i c t e u n d e s e a f l a i n v i g o a r e d r e p t u l s p e c i a l r o m a -n e s e . I n s e c . X I V , M i r c e a , D o m n u l T a r i i R o m a n e s t i a s t a p a -n i t B a n a t u l p a n g l a r a u l C a r a c u s e c t o r u l P o r t i l o r d e F e r .D u p a a c e i a a f o s t d e p e n d e n t d e U n g a r i a p a n g l a 1 5 5 2 ; d eT u r c i a , d e l a 1 5 5 2 p a n g l a 1 7 1 6 ; d e A u s t r i a , d e l a 1 7 1 6 ' A n al a 1 7 7 9 c a n d a f o s t a n e x a t d e U n g a r i a . I n 1 8 4 9 , A u s t r i a a r e c u -n o s c u t v e c h e a a u t o n o m i e a B a n a t u l u i , i a r i n 1 8 6 0 B a n a t u l af o s t r e a n e x a t d e U n g a r i a c u t o a t e p r o t e s t e l e f o r m u l a t e d er o m a n s i d e s a r b i . D i n r a p o a r t e l e g e n e r a l u l u i a u s t r i a c M e r -c e y , i n a i n t a t e C u r t i i I m p e r i a l e d i n V i e n a , l a i n c e p u t u l s e c .X V I I I , R o m a n i i f o r m a u m a j o r i t a t e a p o p u l a t i e i B a n a t u l u i . M a it a r z i u , d u p d s t a t i s t i c a i n t o c m i t a d e c o n t e l e K l o r y d e A l t r i n -g e n , i n 1 7 7 0 , i a t a c a r e a f o s t r e p a r t i t i a p o p u l a t i e i B a n a t u l u ip e n e a m u r i : R O M A N I , 1 8 6 . 6 3 9 ; B a r b i 7 8 . 9 7 0 ; G e r m a n i4 2 . 2 0 1 ; B u l g a r i 8 6 9 3 ; a l t i i 5 6 2 5 . T J n g u r i i n u s u n t t r e c u c i i na c e a s t t i s t a t i s t i c s .I n n o t a a 8 - a a d e l e g a i u n i i d e p a c e u n g a r a d e l a P a r i s( 1 9 2 0 ) s e c i t e a z a c o n s t a t a r e a f a c u t a d e L e h m a n v o n P r e s b u r gi n 1 7 8 5 p r i v i t o a r e l a r o m a n i i d i n B a n a t :T r e c e i n d T i s a " , s c t i e L e h m a n ( J o h a n n L e h m a n n s v o nP r e s b u r g N a c h H e r m a n s t a d t , 1 7 8 5 ) n o t s o s i m i n B a n a t ,C E A M A I M A R E P A R T E D I N T R E L O C U I T O R I I A C E S T U I

    T I N U T S U N T R O M A N I . . . " ( p a g . 1 9 8 ) .I n a n u l 1 8 4 1 , d u p 5 o s t a t i s t i c a u n g a r a , a u f o s t a t u n c i i nB a n a t 5 7 6 . 2 3 0 R O M A N I ; 2 0 7 . 7 2 0 g e r m a n i ; 2 0 7 . 3 1 9 s a r b i ; 1 4 . 3 4 2u n g u r i ; 1 2 . 0 0 0 b u l g a r i ; 1 0 . 8 4 0 s l o v a c i ; 6 . 1 5 0 f r a n c e z i s i 6 . 9 4 6a l i i . A s a d a r , o m a s s a c o m p a c t s e v e b t a f m t f a o f w t a o w y a a oa l t i i . A s a d a r , 0 M A S S A C O M P A C T A D E 5 7 6 . 2 3 0 R O M A N IC O N T R A A 1 4 . 2 4 2 T J N G U R I $ i a c e a s t a d u p a o s t a t i s t i c a m a -g h i a r a , c a r e a m a j o r a t n u m a r u l m a g h i a r i l o r .I n a n u l 1 8 3 0 , d u p a s c r i i t o r u l m a g h i a r , B e c s i c s G u s z t a y , i nj u d . T i m i s d i n B a n a t a u l o c u i t n u m a i 4 5 6 0 U N G T J R I ; 1 8 3 . 6 2 8R O M A N I ; 6 7 . 8 4 7 G e r m a n i ; 3 0 0 0 B u l g a r i ; 2 9 5 4 S l o v a c i ; 1 6 9 8S o c a t i ; 1 8 . 3 2 0 S a r b i $ i 8 3 0 m u n t e n e g r e n i " - ( M a g h i a r i m e a q im a g h i a r i z a r e a " , M a g y a r o s o d a s e s M a g y a r o s i t d s " , B u d a p e s t ,1 8 8 3 ) .R e v o l u t i a d i n 1 8 4 8 , c a r e s ' a i n t i n s s i i n E u r o p a C e n t r a l s ,a d a t p r i l e j u n g u r i l o r s a c e a r a A u s t r i e i i n d e p e n d e n t a d e p l i n aa U n g a r i e i s i a n e x a r e a T r a n s i l v a n i e i . I n f a t a a c e s t o r c e r e r ic o n t e l e d e F i q u e l e m o n t , f o s t p r e s e d i n t e a l c o n s i l i u l u i s i m i n i s -t r u d e e x t e r n e a l A u s t r i e i , a i n t r e b a t d a c a n a t i u n e a u n g a r aa r e p r e t e n t i a s a i s l o c u l i n t a i s i s j o a c e p r i m u l r o l n ' a td r e p t u l s a - i c e r i t i t l u r i l e s a l e " ? $ i t o t e l a r a s p u n s : u n g u r i in ' a r t r e b u i s a u i t e c 5 a u v e n i t u l t i m i i d i n A s i a f a r a a n a l e , f a r an i c i o a m i n t i r e d e i s t o r i e s i d e p a t r i e " ; c a o r a s c l B u d a a f o s tv r e m e d e 1 5 0 a n i c a p i t a l a u n u i p a s a l a c t u r c e s c $ i d e l a l i b e -r a r e a t e r i t o r i u l u i f o r t o a t e b e n e f i c i i l e c i v i l i z a t i e i E u r o p e i c e n -

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    25/108

    E p , / . 4 4 % V . , e // 5 L O V A K S 0 0 i i / Y " ' r1 . 1 4 . l k 0e k e c z A i g o e i S A N SA C 7 S . 1 0 s o s i k u hT i p / - b m o v e s A 1 , / ( 0 4 - i0 ' 4 0 t i - P " -

    S a w . N i k a v

    F r o n t i e r e l e e t n o g r a f i c e a l e U n g a r i e i , f i x a t e d e K o s u t h I n 1 8 5 0 a p a r u t a I n F o r e i n O f f i c e " .

    / t i m e

    . 4. #. .C . i . . c D e b o r e c lz - , u s i z o i n Z a a e l l ' ( - ) B o o / a p e s ., k r S z e k e s e h e n f a r ir H I J I k ? C A P I A N S E 6 1 6 - F i r v o r o c v 1 7 . .i c l . ) l i t 1 \ - 1 11z e g e d

    P e c s O Z o g i b o r d f o % 0 7 - e m e s v O rr o d C s .s . a n t i O

    I

    I s o mt 1

    Z a y r e z 6

    B 0 . / w d e A

    B O S N I AS

    I I5 1 1 1 0

    0 S Z V O r

    o A S O m i t

    A C H A

    / P

    5 E0 5 z k l

    0

    z Awww.dacoromanica.ro

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    26/108

    2 6t r a l e , n ' a u p u t u t p a t r u n d e p a n g l a e x t r e m i t a t e a f r o n t i e r e l o ri m p e r i u l u i p e n t r u c a e i a u o p u s u n z i d d e s p A r t i t o r " . . .( L o r d P a l m e r s t o n . L ' A n g l e t t e r r e e t l e c o n t i n e n t p a r l ec o m t e F i q u e l m o n t , P a r i s , 1 8 5 2 ) .T o t u s i , u n g u r i i , c o n d u s i d e L a j o s K o s u t s ' a u a g i t a t c e r a n di n d e p e n d e n t a s i a n e x a r e a T r a n s i l v a n i e i a s u p r a c a r e i a n ' a v e a un i c i u n d r e p t d e o r d i n e t n i c , s a u i s t o r i c . I n s u s i c a n c e l a r u l A u s -t r i e i d i n a c e a e p o c h , M e t t e r n i c h , a s u s t i n u t d r e p t u r i l e n a t i o -n a l i t a t i l o r i m p o t r i v a U n g a r i e i , c a r e l e n e s o c o t e a u . C a n d u n -g u r i i a u p r o c l a m a t i n 1 8 4 8 U n i r e a " T r a n s i l v a n i e i c u C a r a l o r ,r o m O n i i s i s a s i i a u p r o t e d a t i n v o c a n d d r e p t u r i l e f o r d e d i s -p o z i t i u n e a s u p r a a c e s t e i t a r i .

    C u m a f i x a t L a j o s K o s s u t h , i n 1 8 5 0 , f r o n t i e -r e l e e t n i c e a l e U n g a r i e i s i T r a n s i l v a n i e i .I n v o l u m u l j u b i l a r a l z i a r u l u i P e s t i H i l a r p " d i n B u d a -p e s t a , J u s t i c e p o u r / a H o n g r i e " , d e s t i n a t p r o p a g a n d e i r e v i z i -o n i s t e i n s t r a i n a t a t e , s e a d u c e R o m a n i l o r o i m p u t a r e d e n e r e -c u n o s t i n t a " s i c h i a r d e i g n o r a n t a " , I o t a d e m e m o r i a s i f a p -t e l e c e l o r d o i e r o i m a g h i a r i " ( ? ) c e a u j u c a t u n r o l i n s e m n a ti n r e v o l u t i a d i n 1 8 4 8 : L a j o s K o s s u t h s i g e n e r a l u l B e n i , o f i t e r

    p o l o n s i a p o i m e r c e n a r i n a r m a t a m a g h i a r A s i p a s s t u r c e s c ,s u b n u m e l e d e A m u r a t . C a r e a r f i d u i : 4 e d i t o r i i v o l u m u l u iJ u s t i c e p o u r l a H o n g r i e " f a p t e l e s a v a r s i t e d e K o s s u t h s iB e r n , c e a r b i n e m e r i t a r e c u n o s t i n t a n o a s t r A ? K o s s u t h a p r e -i n e v i t a b i l a p r i i b u s i r e a i m p e r i u l u i a u s t r i a c f i i m p r e u n dc u g e n e r a l u l B e r n , a l u p t a t c u i n v e r q u n a r e i m p o t r i v a A u s t r i a -c i l o r f i R u s i l o r d u s m a n i i c e i m a i m a r i a i R o m a n i l o r " . . .A d e v a r u l i s t o r i c e s t e c a , p r o f i t a n d d e v a n t u l r e v o l u t i o n a rc e s u f l a v i j e l i o s i n E u r o p a , I n 1 8 4 8 , q i a m e n i n t a s d O r a r n et e m e l i i l e s u b r e d e a l e i m p e r i u l u i h a b s b u r g i c , m a g h i a r i m e a ,i n s u f l e t i t a d e L a j o s K o s s u t h , a c r e z u t m o m e n t u l c e l m a i p o t r i -v i t s s e a n g a j e z e i n l u p t a p e n t r u i n d e p e n d e n t a s i m a r i r e aU n g a r i e i p r i n a n e x a r e a T r a n s i l v a n i e i . N u n u m a i R o m O n i i s iS a s i i s ' a u o p u s a t u n c i a n e x a r i i T r a n s i l v a n i e i l a U n g a r i a , d a rs i A u s t r i a , c a r e c o n t e s t a o n c e d r e p t d e p o s e s i u n e m a g h i a r i l o ra s u p r a a c e s t u i t i n u t r o m a n e s c . D u p a d e z a s t r u l d e l a V i l l a g o su n d e t r u p e l e m a g h i a r e , c o m a n d a t e d e g e n e r a l u l B e r n , a uf o s t d i s t r u s e d e a r m a t a r u s e a s c a c e p a t r u n s e s e i n T r a n s i l v a n i a ,c a s a a j u t e p e a u s t r i a c i , L a j o s K o s s u t h a p a r a s i t t a m s a ,r e f u g i i n d u - s e i n A n g l i a * i a p o i i n S t a t e l e U n i t e a l e A m e r i c e id e N o r d .I n t i m p u l a n i l o r p e t r e c u t i i n e x i l , s a u i n e m i g r a t i e "d u p a c u m s p u n b i o g r a f i i s a i L a j o s K o s s u t h s ' a o c u p a t d es i t u a t i a U n g a r i e i s i d e p r o b l e m a n a t i o n a l i t a t i l o r d i n a c e a s t aC a r a s i d i n T r a n s i l v a n i a .

    2

    - v t i z u t

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    27/108

    2 7S i t u a t i a U n g a r i e i e r a c r i t i c s , c a s i a A u s t r i e i , d i n c a u z as t r u c t u r e i f o r e t n i c e u n m o z a i c d e n a t i o n a l i t a t i s i a c o n -v u l s i u n i l o r p o l i t i c e i n t e r n e . O r , i n a c e s t m o z a i c , e l e m e n t u l

    m a g h i a r s i c e l a u s t r i a c e r a u i n m i n o r i t a t e .M a r e l e r e v o l u t i o n a r m a g h i a r , L a j o s K o s s u t h , i n s c r i s o r i l es a l e d i n a c e a e p o c a , c a r e a u f o s t p u b l i c a t e m a i t a r z i u ( L . K o s -s u t h , S c h r i f t e n a u s d e r E m i g a r t i o n " i i n r e v i s t a a m e r i c a n aF o r e i g n O f f i c e " ) a r e c u n o s c u t c a r a c t e r u l p o l i n a t i o n a l a lU n g a r i e i .P e t e m e i u l d a t e l o r c e l e - a a v u t s i a l c o n s t a t a r i l o r f a c u t ed e K o s u t h , c u p r i v i r e l a t e r i t o r i i l e e t n i c e a l e n a t i o n a l i t a t i l o rd i n U n g a r i a , d u p a 1 8 4 8 , p u b l i c i s t u l m a g h i a r , I d s z i O s z k a r , ai n t o c m i t o h a r t a c u f r o n t i e r e l e e t n i c e a l e U n g a r i e i , c o r e s p u n -z a t o a r e c u c e l e d e t e r m i n a t e d e m a r e l e p a t r i o t s i r e v o l u t i o n a ru n g u r , i n s c r i s o r i l e s a l e . A c e a s t a h a r t a i n t e r e s a n t a a f o s t p u b l i -c a t a i n r e v i s t a a m e r i c a n a F o r e i g n O f f i c e ` d i n N e w - Y o r k .C e r e e s e d i n a c e a s t a h a r t a i n t o c m i t a d e I d s z i O s z k a r , p e b a z ai n d i c a t i i l o r d a t e d e K o s s u t h ?D u p a c u m s e v e d e d i n h a r t a e t n i c a k o s s u t i s t a , t e r i t o r i u le t n i c m a g h i a r c o r e s p u n d e c u a l U n g a r i e i d e a s t a z i ; i a r t e r i -t o r i u l e t n i c r o m a n e s c , c a r e c u p r i n d e , l a n o r d , a p r o a p e i n t r e gM a r a m u r e s u l , s i , l a v e s t , a p r o a p e i n t r e g B a n a t u l , d e p a s e s t ea s t f e l l i n i a f r o n t i e r e i f i x a t a p r i n t r a t a t u l d e l a T r i a n o n I NA V A N T A R I L R O M A N I L O RA p o i , d a c a , l a m i j l o c u l s e c o l u l u i a l X I X - l e a , L a j o s K o s -s u t h a f i x a t a c e s t e f r o n t i e r e e t n i c e , c u m m a i p o t r e v i z i o n i s t i im a g h i a r i d e a s t a z i s a f i r m e c a U n g a r i e i i s ' a r f i f a c u t on e d r e p t a t e l a c o n f e r i n t a p a c i i , d e o a r e c e n o i l e s a l e f r o n t i e r e a uf o s t i m p u s e d e i n v i n g a t o r i , d u p a c e r e r e a R o m a n i l o r , C e h o s l o -v a c i l o r s i I u g o s l a v i l o r , f a r a s a s e t i n a s e a m a d e c e r e r i l e s io b s e r v a t i u n i l e d e l e g a t i e i m a g h i a r e ?C u m p r e t i n d e d i t o r i i v o l u m u l u i J u s t i c e p o u r l a H o n g r i e " ,

    c a T r a t a t u l d e l a T r i a n o n n ' a f o s t d i c t a t d e b u n u l s i m t , c i d er e a u a v o i n t a a v e c i n i l o r l a c o m i , d e l a c o m i a v e c i n i l o r 0 d ei g n o r a n t a m a r i l o r p u t e r i , c a r e a u c e d a t i m p e r i a l i s m e l o r c e h ,r o m a n s i s a r b " , c a n d i n s u s i m a r e l e e r o u n a t i o n a l " a l m a g h i a -r i l o r , L a j o s K o s s u t h , a f i x a t a p r o a p e a c e l e a s i f r o n t i e r e e t n i c eU n g a r i e i ? S e p o a t e o a r e p u n e l a i n d o i a l a b u n a c r e d i n t a , p a t r i -o t i s m u l s i c o m p e t i n t a i n a c e a s t a m a t e r i e , a l e l u i K o s s u t h s i a l ea u t o r u l u i h a r t i i e t n o g r a f i c e a U n g a r i e i d e o d i n i o a r a , m a g h i a -r u l I a s z i O s z k a r , p e c a r e a i n t o c m i t - o d u p a d a t e l e c eg a s i t i n s c r i s o r i l e m a r e l u i r e v o l u t i o n a r s i e r o u n a t i o n a l a l U n -g a r i e i ?S A * n u u i t a m a p o i , c a i n 1 8 6 0 , L a j o s K o s u t h i n t r ' o s c r i -s o a r e a d r e s a t a d o m n i t o r u l u i r o m a n , A l e x a n d r u C u z a , p ec a r e c a u t a s a - 1 a t r a g a i n t r ' o a l i a n t a i m p o t r i v a A u s t r i e ip o m e n e a d e s o a r t a R o m a n i l o r d i n U n g a r i a s i d i n B u c o v i n a .

    .

    l e - a

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    28/108

    - 2 3 -

    C A R T AP O L I T I C O - E T N O G R A F I C AD E L L A N U O V A E U R O P AI m m o * L o y o l a A S P 1 R A V O N )O t L

    G E N E R A L E G A R I B A L D I

    o M A R0 4 5 O E LC r M O R D

    M A RH E R O

    H a r t a i t a l i a n a p o l i t i c a - e t n o g r a f i c a a E u r o u e i d i n s e c . X I X , c u f r o n t i e -r e l e e t n i c e a l e R o m a n i e i , i n t o c m i t a d u p a i n d i c a t i i l e g e n e r a l u l u iG i u s e p p e G a r i b a l d i

    % c o t .

    j .

    O

    H o

  • 8/13/2019 Transilvania Romaneasca

    29/108

    2 9E l a t r a g e a a t e n t i a d o m n i t o r u l u i r o m a n , c a e l n u p o a t e f i n e -p t i s c i t o r f a c e t d e s o a r t a f r a 0 l o r s e a d e a c e e c q l i m b s , d i n U n g a -r i a " i n i c i d e s o a r t a c e l o r l a l t i f r a t i d i n B u c o v i n a r u p t a d i nt r u p u l M o l d o v e i i m p o t r i v a d r e p t u r i l o r d i v i n e 0 u m a n e " . . .I a t a - 1 p e K o s u t h i n g r i j o r a t d e s o a r t a R o m a n i l o r s u b j u g a % id i n U n g a r i a s i d i n A u s t r i a ; b a c h i a r a p a r a t o r a l d e p t u r i l o r f o rd i v i n e s i u m a n e . I n c e s c o p ? K o s s u t h c a z u s e i n t r ' o s i t u a t i ep a r a d o x a l a : e l c r e d e a C a a r f i f o s t c u p u t i n t a a n e x a r e a T r a n -s i l v a n i e i d e U n g a r i a c u c o n c u r s u l R o m a n i l o r d i n p r i n c i p a t e , i ns c h i m b u l r e a l i p i r e i B u c o v i n e i d e M o l d o v a . E l n u s i - a d a t s e a -m a , s ' a u n ' a i n t e l e s a t u n c i c a s o a r t a R o m a n i l o r d e p r e t u t i n d e n ie r a a c e e a s ; C