Noile ghiduri de management al pneumoniilor

12
Timisoara 2007 255 Noile ghiduri de management al pneumoniilor comunitare severe Dorel Sandesc Introducere Prezentarea unor ghiduri de management al pneumoniilor nosocomiale si comunitare severe a constituit o preocupare constanta in cadrul Cursului National de Ghiduri si Protocoale in ATI. Astfel, in 2004 prezentam prima conferinta cu aceasta tema, inspirata din ghidurile elaborate de American Thoracic Society (ATS), European Society of Intensive Care Medicine (ESICM) si Société de Reanimation de Langue Française (SRLF) in anul 2002 (1). In urma aparitiei in 2005 a noilor ghiduri referitoare la pneumonia noso- comiala, editate de ATS impreuna cu Infectious Disease Society of America (IDSA), la editia din 2006 a Cursului prezentam o conferinta dedicata acestui subiect (2). Iata ca in 2007, ATS si IDSA reusesc sa ajunga la consens, depasind diver- sele divergente in ceea ce priveste managementul pneumoniilor comunitare (PC) la adult si realizeaza primul ghid comun de management al acestora (3). Avand in vedere aceste ghiduri, precum si noutatile din literatura de spe- cialitate in ceea ce priveste etiologia, criteriile de severitate si diagnostic, tratamentul si profilaxia pneumoniilor comunitare, am considerat necesar sa prezentam sintetic noile recomandari de management al PC. Recomandarile din ghidurile de management al PC au fost clasificate in trei nivele: puternica, moderata si slaba. In realizarea acestor recomandari, Task Force a avut in vedere atat nivelele de evidenta ale studiilor (Nivelul I: trialuri controlate, randomizate, bine conduse; Nivel II: trialuri controlate, Universitatea de Medicina si Farmacie “Victor Babes” Timisoara

Transcript of Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Page 1: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Timisoara 2007

255

Noile ghiduri de management alpneumoniilor comunitare severe

Dorel Sandesc�

IntroducerePrezentareaunorghiduridemanagementalpneumoniilornosocomialesicomunitare severeaconstituitopreocupareconstanta incadrulCursuluiNationaldeGhidurisiProtocoale inATI.Astfel, in2004prezentamprimaconferintacuaceastatema,inspiratadinghidurileelaboratedeAmericanThoracicSociety(ATS),EuropeanSocietyofIntensiveCareMedicine(ESICM)siSociétédeReanimationdeLangueFrançaise(SRLF)inanul2002(1).

Inurmaaparitieiin2005anoilorghidurireferitoarelapneumonianoso-comiala,editatedeATSimpreunacuInfectiousDiseaseSocietyofAmerica(IDSA),laeditiadin2006aCursuluiprezentamoconferintadedicataacestuisubiect(2).

Iatacain2007,ATSsiIDSAreusescsaajungalaconsens,depasinddiver-seledivergenteinceeaceprivestemanagementulpneumoniilorcomunitare(PC) laadultsi realizeazaprimulghidcomundemanagementalacestora(3).

Avandinvedereacesteghiduri,precumsinoutatiledinliteraturadespe-cialitate inceeaceprivesteetiologia,criteriiledeseveritatesidiagnostic,tratamentulsiprofilaxiapneumoniilorcomunitare,amconsideratnecesarsaprezentamsinteticnoilerecomandaridemanagementalPC.

RecomandariledinghiduriledemanagementalPCaufostclasificateintreinivele:puternica, moderata si slaba.Inrealizareaacestorrecomandari,TaskForceaavutinvedereatatniveleledeevidentaalestudiilor(NivelulI:trialuricontrolate,randomizate,bineconduse;Nivel II:trialuricontrolate,

� Universitatea de Medicina si Farmacie “Victor Babes” Timisoara

Page 2: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Actualitati in anestezie, terapie intensiva si medicina de urgenta

256

binecondusedarnerandomizate;seriilargidepacientibineanalizati;rapor-tariasupraunornoiterapii;NivelIII:studiidecaz,opiniideexperti)catsiapreciereaexpertilorimplicatiineditareaghidurilor,bazatapeexperientasiopiniapropriedespreaplicabilitatearespectiveirecomandari.

EpidemiologiePCramaneoproblemamajoradesanatatepublica,reprezentanda5-acau-zadedecesinAngliasia7-ainSUA(4),undecosturiledirectecuingrijireaseridicala8,4-10miliardededolarianual(5)!Mortalitateageneralaesterelativmica(1-9%)darcrestepanala50%lacazurilecenecesitainternarelaterapieintensiva(6),carereprezintaaproximativ10%dincazurileinter-nate.

Criterii de internare in spitalRecomandarea 1 (3).Pentruevaluareanecesitatii internarii in spital se

recomandautilizareascorurilordeseveritate(cumarfiscorulCURB-65)sauascorurilorprognostice(cumarfiPSI–PneumoniaSeverityIndex)precumsi aprecierea clinica a unor factori subiectivi (de ex: capacitatea de a sealimentasi trataoral,posibilitatide ingrijire ladomiciliu,acces laserviciimedicaledeproximitate,etc).Nivelderecomandare:puternic.

Recomandarea 2 (3).InternareaesterecomandatapentrupacientiicuunscorCURB-65≥2.Nivelderecomandare:moderat.

Scorul CURB-65sebazeazacriteriileBTS(BritishThoracicSociety),publi-cateinitialin1987sicareaufostmodificatedemaimulteori(7,8).

InghidurileATSdin2001,eraluatinconsiderarescorulBTScupatrucri-terii(tensiunediastolica<60mmHg,frecventarespiratorie>30/min,ureeasanguina>19,1mg%,confuzie),apreciindu-secaprezentaacelputin2criteriicrestesemnificativrisculdemortalitate(3).Inurmaanalizeia1067pacienti,scorulBTSafostdinnoumodificat,rezultandscorulCURB-65,cu5criterii(tab.1).

Tabel 1. Scorul CURB-65

• Confuzie(bazatpeuntestmentalspecificsaupedezorientaretemporo-spatiala)•Ureeasanguina>20mg%•Respiratii≥30/min•Tensiunearteriala(BloodPressure)scazuta(sistolica≤90mmHgsaudiastolica≤60mmHg•Varsta≥65ani

Page 3: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Timisoara 2007

257

ScorulCURB-65poatefiutilizatcasiunscorprognostic,existandocore-latieintrenumaruldecriteriiprezentesimortalitateala30dezile(0–mor-talitate0,7%;1–2,1%;2–9,2%;3–14,5%;4–40%;5–57%).

Deasemenea,CURB-65esteutilsiinapreciereanecesitatiiinternarii.Ast-fel,serecomandacapacientiicuscorul0–1safietratatiambulator,scorul2impuneinternarea,iarunscor≥3sustineinternareainterapieintensi-va(9).AplicareascoruluiCURB-65adeterminatscadereaprocentajuluideinternarinejustificate,cuameliorareacalitatiitratamentuluisiimportantebeneficiifinanciare,intrucattratamentulinspitalestede25deorimaicos-tisitor(pentrucazuridegravitatesimilara)comparativcucelambulator/ladomiciliu.

Criteriile de admisie in unitatile de terapie intensiva (UTI)InternareainUTIesterecomandatainfunctiedeprezentacriteriilordese-veritateaPC,prezentate intabelul2,modificatecomparativcughidurileprecedente.Tabel 2. Criteriile pentru pneumonia comunitara severa (PCS) (dupa 3)

Criterii minore• Frecventarespiratorie≥30/min• PaO2/FiO2≤250• Infiltratemultilobare• Confuzie/dezorientare• Ureeasanguina>20mg%• Leucopenie(<4000/mm3)• Trombocitopenie(<100.000/mm3)• Hipotermie(<360C)• Hipotensiunecenecesitaresuscitarevolemicaagresiva• Hipoglicemie(lapacientnediabetic)• Acidozametabolicaneexplicata• Alcoolism/sindromdeabstinenta• Cirozahepatica• Asplenism• HiponatremieCriterii majore• Ventilatiemecanicainvaziva• Socsepticcenecesitavasopresoare

Recomandarea 3 (3).InternareainUTIesterecomandatainprezentaunuicriteriumajor (nivel recomandare:puternic) saua3criteriiminore (nivelrecomandare:mediu).

Page 4: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Actualitati in anestezie, terapie intensiva si medicina de urgenta

258

RatamediedeinternareinUTIestede10%(10)darexistadiferenteim-portante intre centre. Internareadirect inUTI a pacientilor care prezintacriteriideseveritateesteimportanta,existandstudiicarearatacalacazurilecuPClacareinternareainUTIs-afacuttardiv,printransferdepeosectiemedicala,mortalitateaestemaimarecomparativcucazurile–degravitatesimilara–admisedirectinUTI(11).Pedealtaparteserecomandautilizareaghidurilorpentruevitareainternarilorexcesive,nejustificate,cepotsupra-solicitasisupraaglomeraUTI.

Teste diagnosticeRecomandarea 4 (3).PentrudiagnosticuldePC,estenecesara,pelanga

simptomelesisemneleclinicesugestive,demonstrareaprezentei–prinexa-menradiologicsaualtatehnicaimagistica–infiltratuluipulmonar,cusaufaraunexamenmicrobiologic(nivelrecomandare:moderata).Comentarii:

•Simptomesisemneclinice:febra,tuse,expectoratie,junghitoracic,ra-luriauscultatoric.

•Radiografiatoracicaevidentiazadeobiceiinfiltratulpulmonar,contri-buindlastabilireadiagnosticului;incazderezultatnegativserecoman-daefectuareadeCT(computer-tomograf);lapacienticuclinicsugestivdePC,spitalizati,darcuimagisticanegativa,serecomandademarareatratamentuluiempiriccuantibioticesireevaluareimagisticadupa24-48deore(12).

Recomandarea 5 (3).Efectuareatestelordiagnosticeinvedereaprecizariiagentului etiologic se recomandadiferentiat, in functiede forma clinica,conformtabelului3(3).

Tabel 3. Recomandari de teste etiologice

Indicatie HemoculturaCulturasputa

LegionellaAU

PneumococAU

Alte

InternareinUTI x x x x a

Esecterapieambulatorie x x x

Infiltratecavitare x x b

Leucopenie x

Alcoolism x x x x

Hepatopatiecronicasevera x x

Page 5: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Timisoara 2007

259

Boalapulmonaraobstructi-va/structurala

x

Asplenia x x

Calatorierecenta(2sapta-mani)

x c

RezultatpozitivLegionellaAU

xd NA

RezultatpozitivPneumococAU

x x NA

Pleurezie x x x x e

Note: NA–notapplicable;AU–antigenurinar a–aspirattraheallapacientiintubati(bronhoscopicsaunu);lavajbronhoalveolar. b–culturipentrufungisibacilKoch c–HantavirussiCoccidoidespentruSUA;BurkholderiaPseudomalleisiAvian InfluenzapentruAsiadesud-est;Legionellapentrucroaziere/cazarehotelin ultimele2saptamani. d–mediuspecialpentruLegionella. e–toracocentezasiculturalichidpleural.

Tratamentul antibioticEtiologiaPCpoatefideterminatadeogamalargadeagentipatogeni(tab.4).Inlipsaunortestemicrobiologice,sauinasteptareaacestora,etiologiapoatefisuspicionatainfunctiedeconditiileepidemiologicealecazului(tab.5).

Inconditiileincarerezultateleexamenelormicrobiologicenusuntdispo-nibileimediat,terapiainitialaantibioticaaPCsefaceavandinvedereca-racteristicileclinicesiepidemiologicealebolii.Tabelul6redarecomandarileATS/IDSAdeantibioterapiedeprimaintentie,empirica,inPC.

Tabel 4. Etiologia PC in functie de forma de prezentare a pacientului (3)

Formadeprezentare Etiologie

Pacientambulator

StreptococcuspneumoniaeMycoplasmapneumoniaeHaemophilusinfluenzae

ChlamydophilapneumoniaeVirusirespiratori

Tabel 3. Recomandari de teste etiologice (continuare)

Page 6: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Actualitati in anestezie, terapie intensiva si medicina de urgenta

260

Pacientinternat(nuinUTI)

S.pneumoniaeM.pneumoniaeC.pneumoniaeH.influenzae

LegionellaspeciesVirusirespiratori

PacientinternatinUTI

S.PneumoniaeStaphylococcusaureus

LegionellaspeciesBaciligram-negativi

H.influenzae

Tabel 5. Etiologia PC in functie de conditiile epidemiologice (3)

Conditie Agentietiologiciposibili

AlcoolismStreptococcuspneumoniae,Anaerobiorali,Klebsiellapneumoniae,Acinetobacterspecies,Mycobacterium

tuberculosis

BPOCsi/saufumatHaemophilusinfluenzae,Pseudomonasaeruginosa,Le-gionellaspecies,S.Pneumoniae,Moraxellacatarrhalis,

Chlamydophilapneumoniae

Aspiratie Germenigram-negativi,Anaerobiorali

AbcespulmonarCA-MRSA,Anaerobiorali,Pneumoniafungicaendemi-

ca,M.tuberculosis,Mycobacteriiatipice

Expunerelaexcrementedepasari/lilieci

Histoplasmacapsulatum

Expunerelapasari Chlamydophilapsittaci,avianinfluenza

Expunerelaiepuri Francisellatularensis

Expunerelaanimaledo-mesticesaupisicigravide

Coxiellaburnetti(Qfever)

InfectieHIV(stadiuinitial) S.pneumoniae,H.influenzae,M.tuberculosis

InfectieHIV(stadiufinal)

Germeniidemaisusplus:Pneumocystisjirovecii,Cryp-tococcus,Histoplasma,Aspergillus,atypicalmycobacte-ria(especiallyMycobacteriumkansasii),P.aeruginosa,

H.influenzae

Tabel 4. Etiologia PC in functie de forma de prezentare a pacientului (3) (continuare)

Page 7: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Timisoara 2007

261

Croazierasaucazareinho-telinultimele2saptamani

Legionellaspecies

Rezidenta/excursieinsud-vestulUSA

Coccidioidesspecies,Hantavirus

Rezidenta/excursieinAsiadeSE

Burkholderiapseudomallei,Avianinfluenza,SARS

GripaincomunitateInfluenza,S.pneumoniae,Staphylococcusaureus,H.

influenzae

Tusemaimultde2sapta-manicuvomicasauvoma

posttuseBordetellapertussis

Bolipulmonarestructurale(ex:bronsiectazii)

Pseudomonasaeruginosa,Burkholderiacepacia,S.aureus

Tratamenteinjectabile S.aureus,Anaerobi,M.tuberculosis,S.pneumoniae

Obstructieendobronsica Anaerobi,S.pneumoniae,H.influenzae,S.aureus

IncontextdebioterorismBacillusanthracis(Anthrax),Yersiniapestis(Ciuma),

Francisellatularensis(Tularemia)

Tabel 6. Recomandari de antibioterapie empirica in PC (3)

Pacient ambulator1.Faraantecedentepatologice;faraantibioterapieinultimele3luni• Macrolida(recomandare:puternica)• Doxiciclina(recomandare:slaba)2.Comorbiditati(patologiecronicacardiaca,pulmonara,hepaticasaurenala;di-

abet zaharat; alcoolism;bolimaligne; asplenia; imunosupresia; antibiotice inultimele3luni):

• Fluorochinolone(Moxifloxacin,Gemifloxacin,Levofloxacin–750mg)(recomandare:puternica)• Beta-lactaminaplusMacrolida(recomandare:puternica)

Pacient internat, NU in UTI• Fluorochinolona(recomandare:puternica)• Beta-lactaminaplusMacrolida(recomandare:puternica)

Pacient internat in UTI1.Beta-lactamina(Cefotaxime,CeftriaxonasauAmpicilin-sulbactam)plusFluoro-

chinolona(recomandare:puternica)sauAzithromycin(recomandare:moderata)(AlergielaPenicilina:Fluorochinolona+Aztreonam)

Tabel 5. Etiologia PC in functie de conditiile epidemiologice (3) (continuare)

Page 8: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Actualitati in anestezie, terapie intensiva si medicina de urgenta

262

2.Situatiiparticulare2.a.SuspiciunePseudomonas• Beta-lactamina anti-Pseudomonas (Piperacilin-tazobactam, Cefepime, Imipe-

nemsauMeropenem)plusCiprofloxacinsauLevofloxacin(750mg)sau• Beta-lactaminaanti-PseudomonasplusAminoglicozidplusAzithromicinsau• Beta-lactamina anti-Pseudomonas plus Aminoglicozid plus Fluorochinolona

antipneumococica(AlergielaPenicilina:Aztreonaminlocdebeta-lactamina)(Recomandare:moderata)

2.b.SuspiciuneStafilococmeticilino-rezistentdincomunitate(CA-MRSA:Com-munity-acquiredMethicilin-ResistantStaphylococcusAureus)

• AdaugareVancomicinasauLinezolid

Nota: Exista putine studii ale eficientei antibioticelor in PC severa ce necesitainternareainUTI.Singurulstudiurandomizataratacatratamentulcombinatdeter-minaunrezultatsuperiorcomparativcuuntratamentcuantibioticunic.

Recomandarea 6.Dupa identificareaagentului etiologic, antibioterapiavafidirijata infunctiederezultatulculturiiantibiogramei (recomandare:moderata)(3).

Recomandarea 7. InPCcuinfluenzaA,serecomandatratamentulpre-coce (inprimele48deoredupadebutul simptomelor)cuoseltamivir sauzanamivir(3).

Recomandarea 8.LapacienticuPCcuexpunerelazonecuriscdeinfectiecuvirusulH5N1serecomanda:

•testarepentruinfectiacuH5N1(recomandare:moderata);•masurideprevenireatransmiteriiinfectiei(recomandare:moderata)•tratament cu oseltamivir la pacienti cu suspiciune de infectie H5N1

(recomandare:moderata), lacareseadaugaantibioticeceacoperaS.pneumoniaesiS.aureus,principalelecauzealepneumonieisecundarebacteriene(recomandare:moderata)(3).

Recomandarea 9.Administrareaantibioticului seva facecatmai rapiddupastabilireadiagnosticului, inclusivinunitateadeprimireaurgentelor(recomandare:moderata)(3).

Recomandarea 10.Serecomandatrecereade laterapiaantibioticapa-renteralalaceaoralalapacientiistabilihemodinamic,capabilisasealimen-tezesicutranzitintestinalnormal(recomandare: puternica)(3).

Tabel 6. Recomandari de antibioterapie empirica in PC (3) (continuare)

Page 9: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Timisoara 2007

263

Recomandarea 11.Durataantibioterapiei trebuie safiedeminimum5zile(recomandare:puternica);intrerupereaserecomandadupa48-72oredeafebrilitatesiinconditiilepersistenteiamaximum1semndeinstabilitate(vezitab.7)(recomandare:moderata).Terapiapoateficontinuataincondi-tiileuneiterapiiinitialeinactivesauaaparitieiunorcomplicatiiinfectioaseextrapulmonare(meningita,endocardita)(recomandare:slaba)(3).

Alte terapii in PC severaRecomandarea 12.InPCseverecusocsepticpersistentinciudaresuscita-

riivolemiceadecvate,serecomandatratamentcuDrotrecoginalfaactivat,inprimele24deoredelainternare(recomandare:slaba)(3).

Recomandarea 13.PacientiicuPCsevere,hipotensiviinciudaresuscitariivolemice,vorfiinvestigatipentruinsuficientaadrenalianaoculta(recoman-dare:moderata)(3).

Recomandarea 14.InsituatiidePCcuhipoxemiesauinsuficientarespira-torieserecomandaincercareaventilatieinoninvazive(NIV);incazdehipo-xemiesevera(PaO2/FiO2<150)serecomandaintubatiatrahealasiventilatiainvaziva(recomandare:moderata)(3).

Recomandarea 15.IncazurilecuPCsiARDSserecomandaventilatieme-canicaadaptata(volumcurentmic–6ml/kgc,frecventerespiratoriimari,PEEP)(recomandare:puternica)(3).

Tabel 7. Criterii clinice de stabilitate (3)

Temperatura≤37,80CAluraventriculara≤100batai/minutFrecventarespiratorie≤24/minutTensiuneaarterialasistolica≥90mmHgSaturatiaarterialainoxigen ≥90%(sauPaO2≥60mmHg,inaeratmosferic)CapacitateadeasealimentaoralStatusmentalnormal

Page 10: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Actualitati in anestezie, terapie intensiva si medicina de urgenta

264

Tabel 8. Cauze de lipsa de raspuns la tratament (3)

1.Lipsadeameliorare

a.Precoce(<72oredetratament)• situatienormalab.Tardiv• microorganismrezistent• pleurezie/empiemparapneumonic• suprainfectienosocomiala:opulmonaroextrapulmonar• noninfectios:ocomplicatiialepneumoniei(ex:bronsiolita)odiagnosticgresit:emboliepulmonara,insuficientacardiaca,vasculitaofebramedicamentoasa

2.Agravare

a.Precoce(<72oredetratament)• formaseveradelaprezentare• microorganismrezistent• infectiemetastatica• diagnosticgresitb.Tardiv• suprainfectienosocomiala• exacerbareaunorpatologiicronice,asociate• boliintercurenteneinfectioase:oembolieoinfarctmiocardicacutoinsuficientarenalaetc.

Masuri de prevenire a PC (dupa3,modificat)

Recomandarea 16.Serecomandautilizareamasurilordeprevenireatrans-miteriiinfectiei(masti,spalareamainilor,etc)(recomandare:puternica).

Recomandarea 17.Serecomandavaccinareacuvaccininfluenzainacti-vatlaurmatoarelecategorii:

•varsta≥50ani;•altisubiecticuriscdeinfectare;•persoaneceingrijescladomiciliupacienticurisccrescut;•personalmedical(recomandare:puternica).

Page 11: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Timisoara 2007

265

Oalternativaoreprezintavaccinulviuatenuatintranazal(varsta5–49ani)(recomandare:puternica).

Recomandarea 18.Personalulmedicalvafivaccinatanti-influenzaanual(recomandare:puternica).

Recomandarea 19. Vaccinul anti-pneumococic polizaharidic este reco-mandatpersoanelorpeste65deanisicelorcuboliasociatececrescriscul(recomandare:puternica).

Recomandarea 20.Serecomandaintrerupereafumatului(recomandare:moderata).

Recomandarea 21. Fumatoriicarenurenunta la fumatvorfivaccinatianti-pneumococsianti-influenza(recomadare:slaba).

Recomandarea 22.Situatiavaccinarilorvafievaluatalainternare(reco-mandare:moderata).

Recomandarea 23.CazuriledePCdeosebitevorfiraportateimediat(re-comandare:puternica).

ConcluziiPCreprezintaoproblemaimportantadesanatatepublica,prinincidentasimortalitateacaresementinincontinuareridicate.InspecialPCsevere,cenecesitainternareinUTI,suntmarcatedeomortalitatefoarteridicata(panala50%).

Noile ghiduri de management al PC reusesc sa realizeze un consens alcelormai importantesocietatistiintificedeprofil,aducandoseriedenoiprecizariimportante.

Astfelsuntstandardizatemaiclarcriteriiledeinternareinspital,criteriiledeadmisieinUTIsicriteriiledeseveritatesiprognostic,prinrealizareasauadaptareaunorscalesiscorurispecifice.Utilizareaacestorscalesiscoruriestedenatura sadetermineevitarea internarilornejustificate, saghidezeadecvatinternareainUTI,evitandinternariletardive(care,asacums-ado-vedit,duclacrestereamortalitatii)darsiceleexcesive.

SuntsistematizatemultmaibinecriteriileepidemiologicecarepotsugeraetiologiaPC,ghidandastfelantibioterapiadeprimaintentie.

Ghiduriledeantibioterapiesuntadaptatemodificariloraparute inetio-

Page 12: Noile ghiduri de management al pneumoniilor

Actualitati in anestezie, terapie intensiva si medicina de urgenta

266

logiaPC, inserandrecomandaripentruuneleetiologiicareeraudeobiceiapanajul pneumoniilor nosocomiale (Pseudomonas aeruginosa, Stafilococauriumeticilino-rezistent).

Sunt dezvoltate de asemenea recomandarile de preventie a aparitiei siraspandiriiPC.

InfinaltrebuieprecizatcainaplicareaghidurilordemanagementalPCserecomandaadaptarealorlarealitatilelocale,respectivlaprofilulagentiloretiologicisiasensibilitatiilaantibiotice.

BIBLIOGRAFIE1. SandescD.Managementulpneumoniilornosocomialesicomunitaresevere–ghidurisiprotocoale.In:

GhidurisiProtocoaleinAnestezieTerapieIntensiva,SandescD,BedreagO(subred).EdituraCosmopoli-tanArt,Timisoara2004,p.5-14.

2. SandescD.Noileghiduridemanagementalpneumoniilornosocomiale.In:Actualitatiinanestezie,terapieintensivasimedicinadeurgenta,SandescD,BedreagO(subred).EdituraMirton,Timisoara2006;p.172-186.

3. MandellLA,WunderinkRG,AnzuetoA,etal.InfectionsDiseasesSocietyofAmerica/AmericanThora-cicSocietyConsensusGuidelinesontheManagementofCommunity–AcquiredPneumoniainAdults.ClinicalInfectionsDiseases2007;44:S27-72.

4. NationalCenterforHealthStatistics.Health,UnitedStates,2006,withchartbookontrendsinthehealthofAmericans.www.cdc.gov/nchs/hus/hus06.pdf

5. NiedermanMS,McCoombsJS,UngerAN,etal.Thecostoftreatingcommunityacquiredpneumonia.ChirThor1998;20:820-37.

6. AndrewsJ.Communityacquiredpneumonia.CurrOpinPulmMed2003;9:175-80.7. BritishThoracicSocietyResearchCommittee.CommunityacquiredpneumoniainadultsinBritishho-

spitalsin1982-1983:asurveyofaetiology,mortality,prognosticfactors,andoutcome.QJMed1987;62:195-220.

8. NeilAM,MartinIR,WeirR,etal.Communityacquiredpneumonia:aetiologyandusefulnessofseveritycriteriaonadmission.Thorax1996;51:101-6.

9. CapelasteguiA,EspanaPP,QuintanaJM,etal.Validationofapredictiveruleforthemanagementofcommunity-acquiredpneumonia.EurRespirJ2006;27:151-7.

10. ElSolhAA,SikkaP,RamadanF,DaviesJ.Etiologyofseverepneumoniaintheveryelderly.AmJRespirCritCareMed2001;163:645-51.

11. LeroyO,SantreC,BeuscartC,etal.Afiveyearstudyofseverecommunity-acquiredpneumoniawithemphasisonprognosisinpatientsadmittedtoanintensivecareunit.IntensiveCareMed1995;21:24-31.

12. SyrjalaH,BroasM,SuramoI,OjalaA,LahdeS.High-resolutioncomputedtomographyforthediagnosisofcommunity-acquiredpneumonia.ClinInfectDis1998;27:358-63.