Asocreto 2006

download Asocreto 2006

of 174

Transcript of Asocreto 2006

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    1/174

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    2/174

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    3/174

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    4/174

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    5/174

    La Constrccindel Concreto en Colomia

    apropiacin expresin proyeccin

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    6/174

    cght 2006, a clmb d pdut d ct, at.at lz t lb l t d dvulg m b tm ld l t.L m t d t ubl l u qu hg d ll, tbldd lgu at l ut u m. L m t db utlzd l td bj u t bldd. ngu t d t ublud dud, lmd tm ubl tmtd gu m g mdmgt, lt, m, t, gb u t, v utz t d at.

    Diecci Ediia:aq. Bb a agaq. M cl pd Mdl

    Edici de ex y eecci fca:aq. Bb a agaq. Dvd Bub Gzlz

    Die y cua ediia:Dg aml cbll

    Ieiaci de aci:aq. Bb a agaq. J rbt Bmdzaq. Mgul D cd agtaq. albt ev Wl-Wht

    Aea:ig. Lu Gullm ad Big. Lu equ G raq. albt sldg raq. Gm sm Gig. Dg shz D Guzmig. F d Vldb Buaq. Hd Vg cd

    Caaci:aq. clud Bl VgD. Fd cubll Guzm

    aq. cm Ml Dz etdaq. Gbl equz ezig. Mul at Lig. Lu Gullm plz Baq. Jg lv rmz F

    Cmpici, paiaci y pducci:Z Ltd. / ald Vg

    Pepea:Z Ltd. / nl rh

    Impei:pm Fm im

    im clmbpm d: dmb d 2006

    isBn: 978-958-97371-7-0

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    7/174

    La Constrccindel Concreto en Colomia

    apropiacin expresin proyeccin

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    8/174

    A G R A D E C I M I E N T O S

    cm mm ltv, t lb vv ttm d td qull

    qu gmt mt t u v b

    t ht. G l qu m ut gu d

    lbd: Lu Gullm ad, Lu equ G r-

    , Jg rmz, albt sldg, Gm sm G, Dg

    shz D Guzm, F d Vldb Hd Vg cd,

    u u gu mt d t t, u vz gtz l

    t d dvdd md. G tmb ut qu

    d vtg d hv, albt ev l ud eg, qu-

    ud tm t hv dd lvdd. G l

    qutt equ Guzm G. u lt tmt tbj l

    u d l mj mg tg luv t lb.G lmt ut vtd l vt ldd d

    l tlg dl mtl l tu: Jg Bvd, Mgul L,

    Gm Mtz, Lz Mu, lv pz equ Ub; t -

    v mt b u mm m dt m-

    dl vldz, u vz qu l lb u

    ht. Tmb gdm td l qu b u

    tvt, u llmd tl, d ut llmd

    m tg d hv. et ll Gm Tllz, Dl

    Bmdz, adl ag, stg Bt, Gzl c, rbt c-

    d Dut, pbl Dut, rl egu, Hd Gt, edud sm,

    Lu Fd Vg H Gld.

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    9/174

    Contenido

    Aroiacin, eresin, roeccin 9

    De la taia isada a la iedra lida 11el t tlg d l tu t clmbH e r n a n D o V a r G a s c a i c e D o

    Hitos rotagonistas 44 a L B e r T o e s c o V a r W i L s o n - W H i T e y M i G U e L D a r o c r D e n a s a n G a r i T a

    L dl gl 19 ht l dd d 1930 48

    el t l bqud d u uv lguj dd 1940 60

    ob vl 62

    c mmb 68

    pbd zd 89

    ed ltu 110

    nuv tv 120

    rum clg 126

    Otras isiones 133

    el tt tl 135G e r M n s a M p e r G n e c c o

    L md qutt 145 a L B e r T o s a L D a r r i a G a r o a

    el d tu t 153c o n V e r s a c i n c on J o r G e B e n a V i D e s y Lo r e n Z o M U r c i a

    H u tu tbl t 157J o r G e L V a r o r a M r e Z F o n s e c a

    p qu ct? 165

    cdt Ftg 167

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    10/174

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    11/174

    ApROpIACIN, ExpRESIN, pROyECCIN

    el d vtg l du d t tt h d u d tu d dub-

    mt qu, tm gu, tm u ubl. Qu u g -

    tut qu um l g d u l t m vz d g d ut ?

    Qu u l dd qutt tutul qu tuv dt d l m

    gd b? Qu tl l b? cm b vlu l

    dv mtdlg tutv l ? cm llgb l mt mtd l gl 19

    ut ut? cud mzm du ut mt t? el tm

    d vz m t, l d l d vt u hllzg d ttm, d

    v td d l hh, d dt t tmb d gd v gut

    ut.

    e t td, m qu u tt dm hutv, t lb l dd d -

    d u hmj l l b qu, md dgm, mul l dll dl

    t clmb, u mtl qu l tm h dbl l tu d l

    udd d h. cm ultd, l lt t qu u d htg qu

    lmt dvl l dl u dl mtl dd l gl 19 dt d u tt t-

    l udzd lug l m l, dtd l qu ut lbdh dd m l mddd h dl t, ht llg t ltm m

    u t tu qu mt vulz l utu.

    M qu u lb dumtl, t ubl u jut d ut d vt dv v-

    d qu u u uz v l mm ltv ldd d l ultu

    dl t ut . Mm qu, m, u ut d l uv

    g d l g, l quttu l tu mt b l j t l vl

    d u td l u dl t l dll d l tlg tutv qu h

    mtd u vlu dll ht h. p l t, l lt t v qu d

    d ttud dt d h mb, qu hm ddd t qut l luldd m j tul d t t.

    em qu t l d dv tt u mg mt l d

    vl l ultu d l tu t tt clmb qu tmul u-

    v d uv t; l tu dvld u ht qu lm td,

    m qu l t, mv l tu l utu.

    Mt ht tlg

    l vbl vbl d l ft

    uz, l mm tm m

    qu ut t

    el Bt,Mm aquttu, 2004.

    9

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    12/174

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    13/174

    De la taia isadaa la iedra lida

    el t tlg d l tu

    t clmb

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    14/174

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    15/174

    el dll dl t l db vul l m t d u g du -

    tl, dtt uv tm ht llg t md. L

    lmb l tu t t m t d l qu t t-

    lg v dmtd l tt d Ltm, dd l dl gl 19. el d lb-

    d u ultu lmb dl t m tdutmt dd u m u,

    z dut h u d mt, mdu ld ldd d

    tm m l quttu, l tu vtl, l mmb dlgd, l d -t t, v l dd d l l umld, l l t u l

    tm hull. p ltm, lt lmt d l gd tul d l dut, m t dl

    dzj ut t u tbu u gl d u .

    DE vOLCANES y ALbAILES

    et d dl u d mt d l (12000 ac) l tul Tuqu2, d u l g

    d J (6000 ac), d t rum (5500 ac), dl u d l vl d st-

    mt mmbl (5500 ac), d h d l Mtm (2500 ac), d mzl

    hdul l t dl Dvd (1000 ac), d l d h d l Mtm(2500 ac)3, t d qu rm z l t mull (gl 4 ac) d

    (gl 2 ac) ud h u d Opus Caementitius. e tm d Vtuv (gl 1 Dc) h-

    b t mzl d l d d ll d d mtl

    vl d pzzul l t d lg l dd dd hdul: l caementa

    l dv ggd l mortarium l t dd mzlb4. L mt m-

    dmt u l ldd, vtd t mu d, ld g d

    tld u t lg l uv ttd d quttu ht l gl 18.

    ob umb, l pt t ddd l uddmt lgd dd u mt,

    mu tm d bvd, ml l m gt d l tuldd t mu d

    mu lg5. L t m, td m, ggd dv lu du d

    A mis tutores en el concreto:

    Alberto Sarria, Guillermo Gonzlez Zuleta,Francisco Delgado y Luis Enrique Garca

    De la taia isada

    a la iedra lidael t tlg d l tu t clmb

    Aqu donde usted la ve,es hecha aqu.

    Dl d u j uld Bgt l mt l tdl d Bgt

    u gl lgtm gull.1

    pOR HERNANDO vARGAS CAICEDOproFesor asociaDoUniVersiDaD De Los anDes

    el td d t tbj d luvbldd l d u ut mmt l Uvdd d l ad.

    ptdll:Vaciado de concreto en los caissons

    del edicio Avianca.pg ut:

    Ambiente de trabajo manual durante laconstruccin del edicio Avianca.

    13

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    a

    La

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDovArgAs

    CAICEDo

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    16/174

    tu, dmut t ml l d l t mu d ut d. el l-

    dll tb ll m mlt bd, m Opus Testaceum, dd l mg d d mdul

    ud. adt, l ll d b d tb lgz utdd muh t. et

    b m t, hj d l tu mtd l tg, vlu dd

    mt, mu d g l (gl 4 ac) gdulmt h g bvdd (gl 2 ac),bvd d t td. L bvd d gbd p dtutd Vllt

    L Du mbb ll d ldll gd m d hmg.

    e l Mdv hb dd g l u d mt d l, mu b ht

    l gl 11, l lt t d tt d l z vl, u du ul

    h l ldll. L glmt d l d l tu l p d 12536,

    tbl l bldd d qu mzl l gm l tu bj l d

    dl mt cementarium. Wklm , l qulg d l dl du-

    bmt d pm, qu l t l mdul d l tu m 7. y l l m

    pl l Vj hb ld (gl 1 Dc) qu t mtl ut l l dl m t t

    m umg tm u m d d qu t l tqu d l l t

    m ut d d. al db l mu d dl t d a, l l m ormicum,

    hh mld, z udbl d hmg.

    e ut ll, ut d h t, g l td u, u l d

    tt t lbl. e ctg, dut d t bd, u gm

    mzl d l mu lvd, d d lumb, t d b, hmglb d m-

    l, z, b vgtl mt ml8. el Opus Mixtum, lt mmt d

    dh, l l ttud, t d tj ldll. Dd st M l atgu,udd 1510, mz u clmb l gm d l qu glz l m-

    j b9. L jut td u tbl mt l du d l l qu v

    b g tt m l mzl d d l l t t

    dl uv udut d st F 177510.

    e F, t dl pis betn, dd mt l td dl mbutd d t m-

    td t mld d md m md m lvt d d v vl. e

    Wm l t d F d d t l d ht d ltu

    hb dd u bqud l, bj l b dvulgt d l ilut, d mul t

    m l d ctu b b d l u gt tm d gd. L t u-vl, vbl ch, nt d a, sudt d l etd Ud, d iglt

    m cob, quvlt l l t d, b l ttd d rdlt (1802) t v

    dtd ht 186711, dtlld d b u tutv, mzl, d

    d tt dl uv hmg lt m u l z.

    SEGuNDA INvENCIN: uN MATERIAL pARA LA ERA INDuSTRIAL

    e l gl 17 18 hb td dlld l t mdvl d g mtl u

    l d l bvd m l h pult suft vz lmt l d -

    md12. e d qu smt, utddt bt d tumt t, h udd

    d l g gl d l , vt dl tm g dt, ut l b

    Jeroglco egipcio representando a la diosa Isisabricando un bloque de tierra.

    Lo que queda de las audiencias del sitio arqueol-gico de Chan Chan al norte de Per, construido enbarro pisado.

    Construccin tradicional en tapia pisada enFrancia.

    14

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expre

    sin

    en

    coLoM

    Bia

    15

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    17/174

    dl d eddt 1756 l blm d mzl qu duz du bj l gu13.

    et t ut bl, vj uzl d nl bt dl ut d Wtmt

    , lmt, md t t, m l t d l d l l ldd

    d l mzl. e dubmt b l tbj d pk qu 1796 dll u mt

    m, ultt d qum d mt l dtv bd d Tld, qu, u llt ml, l l md gl t vdd tgd tt ht 1810.

    rd u v, l mt u t l gd mt d ut,

    l mu gl dd 1812. e l d tu d l gd l dl ndt

    d l etd Ud (1820), dub ulz l mt tul qu u

    dd ht l gdul t dl uv mt ptld, mtl qu ad, l lbl, d-

    ll 1824 mdt l d l ll z t mld.

    L m dd d l uv t mut du luh l md, l tl d

    t dbd l um d b l htg ldd. H d vz m ut -

    mtl: t d h t d F 1834, 1849 l jd d M, 1854 l

    tu zd m d vt lmb d Wlk, 1855 l bt d Lmbt

    u dmd erciment. H m tmt: gud d mt Vt 1818 qu

    b l d t l u dumt, dh d mt dd 1830, ub m-

    qu m 1847, bqut ltlld d Ld 1858, md d ddd

    dl mt 1859. s h dd qu h u m d gl (1820-60) dll m

    d l mt l qu l mt lz ht 800 lb ulgd udd d t

    l tu. sgu u d lm (1850-80) dd gu, mdt tl qum mld

    d l mtl, t ht d 2.000 lb ulgd udd. Flmt, dt ud tl tzd l du d l uv h tt l qum dl m-

    t. cud l qum cgt mz u tbj 1851 u mt d z d b l

    uv mtl mtd t mld t mt l qu h vt d td pis l d

    L l tt butzdl bton agglomer ldl m mlt. L m dg

    , u, tm d ud t d alm 1878. L mt 1877

    l t dz du l m mtl dutl mlzd t 14.

    a, l du dl mt ptld llg F 1856, l etd Ud 1865 J

    1875. al l d gl um mt tul eu l etd Ud d u

    ud l um d mt multl qu t 1880 191015.L tbj dvd d vz m: mt m Htt (1870) t gm d

    ub lbt l vg, tut m Lll (1875-78) dll t-

    t d l d bd t. el mm rm, mt udmtl

    d l uv dut ntm dd 1870, qu h d dl d d l

    dubmt. Du d u dtd lz d Uvdd etd lz glmt

    l uv mtl alm, l d l m l qu l l uv d.

    ct u ld d vv l ltm d dd dl gl: vt d tt

    lm (1884), m h tt d rm (1885), ubl d t d

    l dl t zd K (1886), m tt t b d

    d tl Jk (1886), tdu d mt d d lt h alm-

    La tapia pisada del paisaje colombiano.

    Las huellas de los tapiales.

    Construcciones en tierra en el sudoestede los Estados Unidos

    15

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    a

    La

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDovArgAs

    CAICEDo

    16

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    18/174

    (1890), du d tub d t Bdv (1898). Fut l b hdul, l

    t glmd d cgt u b m l udut d p (1874) gd

    l m d ht 40 mt d luz b m l m d l tub dmt d

    B 1889. L cgt td qu l u db td m l bton conomique, l bton

    hydraulique, l bton plastique, u t h u uldd dm tt dutu lt d l dut.

    pATENTES y CDIGOS: DE LA COMpETENCIA A LA SISTEMATIzACIN

    atv dd 1867 tm gl, l ttt Hbqu dll tt 1892 u

    tm g tu t md, sidero-bton, 1893 butz u ul

    tb d uz. el dgu qu , m l ht d l tu, mut

    l vl d l v l uz d l m ml: ubl mul tu

    ht 1939, tl, lul, gd gt tg, tl, ub d

    g, mj td b vtj dl tm l gz mt u

    mt utd d l t d l t gz qu d 1897 7.026

    1902 64 d ult 450 l mud. e l tl d

    p m d g dd tud m d 7.000 t 16 u m

    d 10.000 b d d td l mud 42 ut tt. e d tl mt l

    mt d l uv tlg qu l gb m l dh d u h-

    l bl l g bl dl . ctt, qu tt 1889 l mt md, td

    l mm t l mljdd dl tm d mllj u mdu l dultd d lul

    d u tm, d tdl t u, etd Ud chl, mvd

    ut g dl bton de ciment armt 1897 1900, l tm qu l e ul

    d put cm l m td dl tm g d rbut (1897).

    e etd Ud l tt d rm (1902) l qu dm l d l uv

    t d gl dl ut dll d l dut d ll lt d mt

    d ldd. su tt d d d dutl t, dlld ltu,

    tutu dud, quv l quttu u d vgud. Le Ciment,

    vt d l bt dd 1896, mt l ubl d Hbqu. y 1902

    tlg l vt Beton und Eisen, Bton et Fer, Concrete and Steel y u dt V emg ubl

    l mumtl ld dl t (1909), l Beton Kalenderm ld d l lttd lm d Mbu (1887) Mh (1902 1906)17.

    al mz ltmt tgd l tt d l tm, l t d

    ulz d qu, m l mdvl Lg d etbug, l lbd gl d

    Muhl db mmt dvulg l dmt d lul dl t, uv

    butz d 1897. e Lu ub t l t m ltbl, d g uz

    ub d ug.

    al mb d gl, l m lt d hmg md l igll (1903) 16 lt ,

    du dl l dl Htl d Bl d Hbqu (1901), ul l uz mtv,

    d alm (1904), suz F (1906) iglt (1907). y dd 1903 hb d

    ub tmt l lbt d l eul d put cm m dlt du d

    Sistemas de armaduras de reuerzo.

    Sistemas de barras de reuerzo.

    Hormigonera Drake c. 1900.

    Hormigonera Cockburn capaz de producir hasta190 metros cbicos por da.

    16

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expre

    sin

    en

    coLoM

    Bia

    17

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    19/174

    l dv mb dvdul d l mt g d lmt ug mt-

    l b tt. L etd Ud md u m m lg ud: 1903 dd

    u d d t d ub d mtl dl d ub d

    tu l tt tm dl am ct ittut, ubld m dg dd 1920. p

    t h ttd l l l n (1902), h tud pt l m d

    t tutu l vt (1903), h tud l mul t

    Bd (1903), h tud l m l l Tu (1906), h dlld l l l

    tl ugm Mllt (1908) h d l mul d gd bd

    m l Tilt-Up d l d dutl d ill (1911). s h dh qu m b l mg-

    d l mt td l d dm d tu md h, l l l

    l h dd u ttmt d mlg: mt tb gmt u t lvjmt

    t18. n td l t uv: l bouchardage ud t lm gdulmt

    l d ul d l mmt dj l vt, h, d d dtt tm

    l. Hb u lt l d tutul l mul vb d 4:1 tdd d

    uz. y h u g t d lmt l uv t d l b: hmg d v

    gl (j ttl), mdd, , mld, b td, tm d zuhd d -

    lum. L ub tmt d abm (1918) tbl dtvmt l l d l l gu

    mt l t d l mzl gd b m l Hg d ol (1916) d Lmu Ft, ultd d u gt d d lz, mub l vl d l

    tm d vbd l du t l md tutv l m.

    CALES, CEMENTOS y CONCRETOS EN COLOMbIA: pRINCIpIO DE uNA bSquEDA

    ald otg ud19 qu rd lmb l u qu h djd utd d l

    g ul d d l, u e l hd d abl d t d

    d rm ut udut dtutb l. Dd du d u jml mmut dl

    ctl l pt, ubl Bgt l mt d sm Mtz (1898) l lb dl l

    Lz Mut b m ld l tu, d l mt ut m-

    ht d g-qutt, tt qu g b l ht d l t d

    Construccin del muelle de Buenaventura.

    El Teatro Faenza, Bogot.

    Muelle de Puerto Colombia, nales del siglo 19.

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    a

    La

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDo

    vArgAs

    CAICEDo

    17

    18

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    20/174

    Obra de pavimentacin en concreto de la AvenidaCervantes.

    mtl d Gll l t d l ltdd 20. e l qu tbl l mt clmb

    (1909), ud h hbd mt d mt b d bld m m

    l b v d l Vlz D ctg21, l mudd d l tut, ttl-

    mt mut l jv gm d l g vl, t u ubl l v

    tl l tm. e l tm qu l l dd l g u d ldd u m ubl. L t d l al d l mudd t

    h vd tgd dd l d eul d put cm (1834) l ittut d ig

    cvl d iglt (1836). J.M. Dv l22 u dd 1865 l u d d

    g vl, tqu, u t d hmg: m qu l m vz qu h

    d t l hmg. s mbg, l l d l cl, u mm d 1796 b

    l 47 bvd d ctg23, l Tt Gl at d avl, tt d dld,

    hblb d u hmg. Tmb l jv Anales de Ingeniera g tbj m l

    d p d Mul c d L24 b l hdul mt lmt

    lu l v hmd d du d t mtl. el t u -

    z ut b bl l dl gl, ud b l m l tl l

    l d Gdt d equ Ml25 bjt d d m l m

    mt l ctl qu tg rmll 1913.

    n t clmb dt d l uv d am Lt tvdd dl tm H-

    bqu, td d ddt M, Uugu, agt, Bl, el slvd, pm,

    ct r, eud Vzul. a c, jml, hb llgd g lm tu-

    t d mtd (1898) td l d l tt M j m

    l tl Llh, uttd m qutt g ult26, ulb l b

    tmtd t mt t. pm, lbt d d htl, ht-

    l, t bd dd 1855, hb d lug d l l

    dl mt md, dut l L27 ht ud, l glmt d tu

    d 1907, d l d d mz md m tlg m, gdulmt t-

    mutd l t dd gut tu hmg. L l b t dl

    cl d pm dj u z dt mdt.

    s h ld28 m l m d ctg 1910 duj ct r qu mul

    l hmg d mt md, l tu d m, l bhqu lv l td dl

    tm Hbqu 1911 . aqutt tut, du d dt d mtld tu, tbjb d ub d ug tmbl, d mtl d-

    d, ubt d ll d mt, l m tlb mqu qub d, b

    m d d t. L b d d tl, qu bb td m t-

    d but, td td t.

    p t, Gt Llg hb t l u d uz tutul l mmt,

    l u d v mt l mjmt d l mt l vv 29. L du

    ll d mt u m lv l b d l g lmb d gl:

    Mul J p t u dl tqu dl udut d ch hmg d

    mt30 l tm d ltlld l t bj l tutl d l gl c p

    b d tub ul vdl mdd t 20 90 tmt qu l Fb d

    Higiene casera: campaa de los baldosinesde cemento.

    Las tuberas ovoides de cemento Samperpara alcantarillado

    18

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expresin

    en

    coLoM

    Bia

    19

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    21/174

    cmt d t d b lul dl gt31. y h mz-

    d l d b ltm d hmg vz dl mt d d d 32. L

    qu lt l h vtl 40 tld d lk (1909) 60.000

    d 50 kl db t33 l blm d l dv ldd tbld l b-

    d bld d mt, gmt mtd, qu ulz l t dl .s tb 1911 bu d d hmg l t dl tm dl Tlm34

    qu gtb u l vlu d l md l mmt d t l h u b d

    t. y dd 1913 hb ttd mt b d mt Hl ud tbl

    mt 1927 l lt d Dmt aul mt l h l qu

    ml l hbtul dl mtl tj35. Td d Dm u m h

    tt, lmt du d l dultd d l d l tl,

    1934 sm mlz l tlg gl d qu gl, d gd dultd d ldd

    lmtd du36.

    et d llg 1923 t m Qubd, dd ub blqu d t mmbl d g lvtb d t md m l d l pt d 1926.

    e l ou d l vt, l tm d l t d lum d , l t tgl

    d t l lumbd llg d Hld. e l d l mj bl, dd 1918 l Jut

    ctl d Hg hb dut aud qu dmt vmt d t d

    qu l db d vmt l lvbl. p 1936 dtb lu dl D tmt

    nl d Hg gd l d l qu u u d bld d m-

    t l.

    L dut d l bld g dvdd vlum: u, l b d u 24

    d , qu t 1 420.000 z t37. p 1916 dl u d l-

    md l Htl s J albt Mqu, luld mul m 38. Du

    dl d du ll d mt tu mt sm l d d l Tz

    ptu 1912 qu, ut vl, ub m dl t md. Du dl

    blqu d dl d H Mdll, l bgt d cubll, mdd

    1926 lbd mt tm, u t lvtd z d u

    m, l tutu m lt hmg d l dd l .

    L dt dl t clmb tuv u ud l d ml Mzl. cm

    t suz l m d dl gl, l d l g gumt -mv ut md l uv tu. y hb llgd mqu ttud 1924

    l tu dl mtd39 hb tud d tbl l uv mtl ud,

    du d u d d 1924 25, muv td g l tu gug. sb

    l tdt d d tmd lg ld gvmt l vt

    ll d bhqu d md, d mtl , ltm, d mt b l lm mtl d

    kirring40, l g dl llmd tl tmbl. su lm l lz d l ctdl dd

    l u d l mt u mbld lz l d d plt, l vg d l

    tt d pt l hmg dud. su tut tl p Bd

    l u tdzd d mlt l tmt ul uv d lv mldd l

    md bvdd d mt md. s md l g b dl gt t mbl d

    Los acueductos en concreto armado: Vitelma,Bogot.

    Tubos en cemento Diamante para Vitelma y Titn.

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    a

    La

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDo

    vArgAs

    CAICEDo

    20

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    22/174

    l udd (1928 1939) l tl vz d aqul Vllg u : dl d h bt-

    d t u uv mbl: l mt md; l d g hj dl hmb; ud

    dl tu m; t qum dl tu hum. a l d 1927 hb tud

    mt md Mzl 30 d l 94 d d l z dd 41.

    p v dd, l ut gu d mtmt , h dl ug -l, dd l lt t d ft t l mtl42 l ut d t

    mdb lu mu gd lmt l ut ub

    bt t muh d qubd. L gd vdut d mmt, m l

    d Guud cudm, lvb l dd d l tt43, ud tu

    d l m l d Zqu 1936 44. L ft dl mt dd ctg

    l tl d Gld 193045, qu t t vtmt d 50 tmt d -

    , tb l t ut t d u t. L b gu l t T

    l tu m: mm mvmt d t, mm d b d t m

    mgtud, mtl l v. L udut gu ld l v: l lt dVtlm lvtd t 1936 1938 qu 15.000 mt b d t zd 6.200

    tld d mt; l ltlld d nv tbl tll d b l l d tub

    t d 8 27 ulgd44. id dd l ltm dd dl gl 19 ntm, ud

    l mu d Bgt tt u ut t u td t d dl

    t, h u dd h dd vmt t b

    uv bl v udd mlzd l hbtul mdm. su-

    d l dqud m d lgu v ub, l vmt lt

    d l tm d l m dd dl gl t d l dbldd d l uv

    du tl. e l ut ut md vmt vl

    d ut t m gt qut.

    el dgu d l z d l g td u l mtl

    l t: l jut d 141 t d l g d l eul d M d Mdll

    t 1912 1937 d pvd mut u mu tu d mt-

    . L tm m t d mtl (1914), ut lgt (1918), md

    (1919, 1932, 1937), t zd ltll (1924), b d mt (1927),

    mt, (1930 1931), ut (1930), thumb (1925) ubt d tt (1936)

    b 16 dl ttl d tbj.L mlz dl uv tu dm, dutl l lm l

    1928 d l lbt d d mtl47 utlmt mld

    tulzd 1942 bj l ldt d cz. p dd, l ll d ldd

    l d l Uvdd nl. ctd u lj dd Gll ht Mh dl d

    l hh l qu du l mt: uv mtl

    l tt uv m tutul. H u v l m lt u

    dl dll d l mtd d g. cz dvt qu l t dl

    lul d l tutu tz g l t dm t mu dltd48; n

    tmmt l uv mtd tm d d mzl dl t 49;

    l mtd lm d Lh K mu d tqu ul; slm -

    Formas de energa en el libro de Jorge Triana, 1937.

    Los textos ranceses en ingeniera.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expresin

    en

    coLoM

    Bia

    21

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    23/174

    t mtd g lul d ut50; cz lm qu l mtd d c t

    ml51; G r, qu ud Gutv Mldd u td, dvulg l t

    lul dj u mul d d d ut d hmg md l Mt d

    ob pbl; cl mt l td d t mmb dd Ftwld Klk.

    ct mtd d dtt g: l t d Mut (1939) l d 58 mt dl utb l Gutqu lul l tbl d L, l Kllgl l ct eg Hdbk.

    el um d g vl d 1945 l Uvdd nl52 vb l l ll d

    M ald d Bd T rt d Mtl d cz l ld d l tt

    gtt d Mllm, l blm md mtl d Tl tt m ct Mul,

    d d Uquht ut d stm. el t gm d quttu, tbld 1936,

    lu l d l mtmt, lul dl tgl, tt g, m, t

    d mtl d d tutu mt u g. Dd du, rl egu-

    db l mt d cz u tm u 53. Hb u dm u

    mudd t md utdd.c G lvz, dud iglt, tut dutl, muv m Mt d

    ob pbl l L 94 d 1937 qu tbl u tul 4: l udd dd t g

    d b bl mul, l ltud tu d d m utl, tml,

    lg ul, tt, htl, htl, b, t, qu h d hbtd mt

    ttmt u d m d , db md d l lul d

    t d l dtt t d l b, l ul dqu l g ut l uz

    lmt d mtl mld. L , ttt d l lbtd dvdul g l g-

    d l rvlu F 1791, hb vult f uv m dd, l

    g , m l F d 1884, gu uz ttul u . n

    db l dv gdul t g, u ttt qu u fd l

    mg d l m dg.

    L tut dbl tmb l l t: L d ct & nl,

    dl t md l t d eu, b 1947 h l d mlt

    dbl l h l b d ml d l b d mt; Glt, Mgg, ct,

    Mtgl l ht d ttt tl qu bb l gu ud t-

    ll, tt tutu, tdu uv mtl tm, t l uv g

    d tut lmb t. L du gl l uv dud mt qu atqu (1936 1946), Vll (1941), std (1943), atlt (1949),

    Tlm (1959) B (1961) 54. el d m d l mt m mttv qu l d

    l t ll d ldll blqu, glmt dud udd d l tl d

    qu du.

    e v d l gu, ud Du cl tub td ut md l t

    d lul d bvd mmt, ntm lb l v l t-

    lg dl hmg l tl d ggd, l vbd l l d v qut

    gu l mzl. s lmb m t dl md tm, t t, l v d

    l l l Tu (1906), l mul gt d Tzgh (1925) d l db

    clmb, l mtd d dtbu d mmt (1932) l t mdl b mltud55.

    La obra en concreto para la primera Facultad deArquitectura de la Universidad Nacional, Bogot.

    El ingeniero Julio Carrizosa Valenzuela, pionero delos laboratorios de materiales, visto por HernandoVargas Rubiano.

    Primer grupo de egresados de arquitectura en 1941.

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    a

    La

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDo

    vArgAs

    CAICEDo

    22

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    24/174

    auqu l du l d mt dbl l lg d l tt, l gu t u

    g z l cg nl d aqutt l d l lt d mtl -

    mdd u g l mtl tdl. s db v m l dl Klmt glutt

    t mt d g qu d u tld d d du g lv

    l z d mt56

    . y 1941 hb td Whgt l qutt dl jv ittut dcdt Ttl Hd Vg rub bu d l t dl ul mt vvd

    m ubltd ald Kt. rvd l td ll mb qu l dmt

    dgdmt vz d hb d d h dgd u l tu

    t qu h h t l d d t qu t l ll...

    l mzl qu l l mlb gu mu tt 57.

    c u qu d mt, l mtl t l t , -

    tz l u d l md ll: jml d vvd m l tt t-

    mt, qu d sum tub d 1942, td cudm

    std. e 1957 gt l cinVa-raM m blqu vtl qu d l vult l mud ulz l ulmt.

    MODERNIDAD y CONCRETO: ALGuNOS EjEMpLOS DE LA REGIN

    y l g qutt ub qu, m u d l m t d u fmt dd

    l, lv 1907 mumt M, d dl t58. M tm m d qu

    clmb, M tduj l t md (1902) (Bb, 1962), l mt

    ld d chg (1908), l tm d mt d ul lt cml

    (1900), l lt rmd u mtd tm mtll d v (1931) m-

    lz l dvt gd l lt d md l mt ftt d cuv (1937)59.

    a dl g ll, ub g m l vtt l ut dultd m l

    d 14 d ld 194660. L dt ll multlb l d l ut:

    l tm tm dl lit slab mvd dd l ut l ptld cmt a-

    t, l d l dd tdd , tb tm l tm ct; l

    qult d v mltb, d b h bj, l utt mtd d

    dmb mbd; ub l vd tub t lgd d l; du-

    mll ltldd, mu ntm dd l ut, vll ugd. s hb

    ttd l tm d lt d tl ldd l tm d dlgd.e l su, agt l u g dmm u mg ubz. s t qu

    d gl l t d t d Bu a l m dl mud , t,

    l vg d l udd, ljd l tub d mt d a. Tt, gd

    l lud m tt. L utlz d l lz gd lbl ugu cdb

    l d s rqu (1890), l hdul dud dd 188461. L mg d u l

    gt quv Gu L cbu ud l t m tm d

    l tu dutl. W Ftg, gd mt dl t l u d alm, -

    d d l tt dl Mbt m d l tt l d K Mh, tu

    d d mt d ltu Bu a 1921 (shldh, 1997)62. all Mtvd, r

    s pul lvt l vt tt l m v um d l

    Catlogo de la primera mquina Cinva Ram parabloques de suelocemento, portada diseada por elarq. Enrique Zerda, 1957.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expr

    esin

    en

    coLoM

    Bia

    23

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    25/174

    , htl, vvd d bl. pulzd mtd t u dd

    d ubub, l tdzd d t d, u-

    ut dtlld d u z d hmg63 dd t l lll l v

    d l h d l md. s dud l mtd d d d hmg d G Bld

    dd 1945 ubl, dut dd, mu dv mtl t b l tu d-td vtj dh lb b m m M Bl.

    L t d l g tutul lt jml l b d d Dl-

    64 qu, md llmt td ttt lm, dlt b m l g

    md (1924), l td 100.000 td dl B Ju (1932), l Tml d bu

    (1941) dlgd Dwdg, l b M (1947) bl

    lg bd. emt uz b d (1950), mt l u-

    dl t (1957-60), ubt dutl (1960) bld gd lu ul

    lgd t bd l . al tm d l mddd, b m l d Tt

    hmg but mub l t d l v ult dl mtl u md d ltldd d ju.

    e Vzul d u d dll tutv l gu, l tv d l

    gd blqu dl B ob, l cudd Uvt, l d dtv, l llgd d u-

    m t mgt u. e gtv l dgu vtl c qu d

    hb d l mtl ltm d m tm d d dd qu um

    tutu m d d ml d uv d 65. L b d quttu dl

    tm dl ug dmut l mu uv d l d tl, l mmb-

    l butlm, m l mt d l lt t tub t m l ct

    sm Blv66. L b d Vlluv v, l, t l ut tt t-

    d mdd dl gl qu, l tm d l t sbl Mhl-ng, g l t

    t l ml mtl dl hmg md l dm blut dl mm 67. M ll d l

    d tlg, l gd tutu vl dutl l dll ub

    u lbd dutlz b t d t u. L d dl m d

    1967 m l uv qut d lz l md d u dut d l

    tu qu mt mt, mqu, d d g m Ft, Tj

    Md, t d qutt m nm, Bul M nut.

    e d l l d nm u g l gd d l mddd l t-t. L m d l l l d l l d 1937, l u lut d pmulh

    1942 Dmt 1950, l gd V dl d Kubthk 1951, l v

    dl t d alvd 1956, l c d l tdl 195968 pdgulh d rd, l vgudm

    d l ubt l etd nl, t l ld d ddd lzd dl t m

    cdz. e l Bl, l tbj d Ll Flgu dd 1962 dt u t l argamassa armada l

    b d lmt lg ht gd mt tu l, tdzd

    qumt ub, htl 69. c g dll d u b, u dut

    du t mtl l bl l qutt d ldd.

    L b Gugghm dt Architectural Recordum u d dl jut: l

    d mt ultul h d tu d , ,

    Parque Central en Caracas c. 1970.

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    aLa

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDovArgAs

    CAICEDo

    24

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    26/174

    h. et l qu l l ml d d dll d l quttu md

    sum. L cbu u td l mm qu l B Hum u gl t gg

    ... muh dl tbj tm d sum h u ut ultd d tlt

    u, d t tj, lmt d l uv mbt... p tm

    h u g u d qutt gumt tt t dut d u vg t ul d qutt, g l ub...70.

    HACIA LA pERICIA: EpISODIOS DE LA ADApTACIN EN COLOMbIA

    L gu h td u mvmt tud d tt t, z l l

    uv ut dutl. el mt dud l t u gud d -

    h. e 1947 , l t d Gt ct71, l TiaM m tll d vtg

    l d mtl l tud vulgz d uv tm tutv, m lt

    lt vtg l ldd d l mtl, u ut l utlz t d l m-

    m. p l icT, u v ut mll, ulqu m ut ult -bl g l gt gl d l vtg. el tll u dl tud b

    d lmt mtl mdul d d uv, lmt bd m lmt

    d b, l m d vulgz u vtg dmt tutv. su

    lbt md ggd t, vtgd m, vgut, dul t b-

    bl, ggd uzl, mul lt tz b d ldll d-

    b b d ll . et tv, dud, l l etd u j, jml

    Gt otg, m mt l d l b dutlz l .

    e l qu Hthk m l l72 cug, udd 1933, h bd, l

    tm d u m 25 , l quttu l g d d, l ltj, l t-

    l m lt, l g d ul, l b zd, l tu

    d mqu, t m d qu, dm, d ut t vuld

    dut d d uz, t mzld, ubz, ggd ldll73. e u

    gz b d dtmt v d lzd ult u

    t utlz l qu l qu, tv d dtgud gu d

    l d, dm, d u d ldd qu l gtz l mm l

    dll d u b. y hb ld qu l m d t l m vl qu u

    l tbj d d 50 tbjd mul lmt h m qu tu l dumdvl d d m m bud. L tu t du dutlzd dl

    d mz dt dl ttt d t. el mt qu t, dd u

    lbt ht l ttmt dl mtl l t74.

    Dd ju d 1948 l d nd, t dl tdtl vj d Gbl s l

    Bl, l ul dll dl tul luld. pm, z bz d u tt d-

    tmt d tutu, um75, tt lmb t dt v l

    uv tm, l blm qu bb t: l tul tmdz l lul l d-

    mt d t tutv qu tz h u t td

    vl, t mtd vd vlu. Db t l dll d l

    tutu d t t m d ud ut md: t m

    Multiamiliares San Francisco: preabricacin engrandes elementos.

    El undador de Cusego, ingeniero Jos GmezPinzn, visto por Hernando Vargas Rubiano.

    Hernando Vargas Caicedo, Guillermo GonzlezZuleta, Hernando Vargas Rubiano y visitantesbrasileos en el edicio UGI, 1973.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expr

    esin

    en

    coLoM

    Bia

    25

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    27/174

    d l mz; t td vgut dut u l td, dd d v-

    t; vgut d b vg d ltu gul, l l hh tmt, v-

    t jutd mdt l ml d vgut bd; l mz md d td

    b l ut vg d t; t lzd vgut dut d td.

    el d uv d u t l l qu l m dultd t m u l d

    hb dd ddz d l mtd ut d l tutu mtl. Dut

    muh tm td l tutu t mt l qum l m utlzd -

    mtd l tutu d . el fat slab, d m ugm, ttu u g

    h l lu d u l tmt t dut muh tm u l m l

    d l qu g l t zd.

    L g d cug t qu t u dlt t t d t uv

    clmb , qu m, l mud d md qu u ul m l

    mlz l dmt tutv t m , tdud l tutu

    lmt bd. s dmtb qu d bt du uz t 80 120 % t t 25 35%, d md qu qu b d l vdd l

    l vdd td qu l d dl t zd v t mtl.

    smtd u mv d , m l qu td l tt d Hbqu

    u v ml d 1892, l rtl l clmb 76, td M,

    Vzul put r du dd, vt, mb tmz. cm

    tt, d l ut dlt, ud t l t, dt gd

    t d l dv b, l lu d t d gudu, lgmt -

    m m l d Mgg, G r, Tb st F, lgmt mtl tt, l

    t ubl d mtl dutl ht l , mdd d l vt, d l

    l lbt lm mtl l tu d t. et lu td, m

    l rtl u g, d ub mul qu u d du u.

    e dtd mt u quttu, u qutt u tut, pm, gdulm-

    t ddt, tbu u lz d b ub m sgu Blv (1956), etl

    (1957), Bblt Lu gl ag (1958), s (1959), T d Bv (1961), aljd agl

    (1963), BcH (1964), av (1967) rd el pqu (1968). e dudbl l m d u -

    bl tutul tutv b lt d t tu ttul, vd

    bl qu fj l t d l quttu lmb d l dd l v ll dltl tl, u tmt m ll mdu.

    DE INvENTORES y EquIpOS

    el g t t, lmd utldd dd mt l dd d 1930

    199077, u ltd d vt tt gtd l qu mut dt

    tm l d l bjt tm d l t md. el m d tt

    dd dd ut l tt ut 22 l ut t,

    lgud gtvmt 10 l tt. Dm l t l t (17)

    uv mtl tm tutv (15), l ld d l ut b qu (10) tm

    d uz (7).

    Formaleta en ascenso y en descenso para vaciadode entrepisos del proceso constructivo de arriba aabajo en el edicio Unin General de Inversiones,UGI, Bogot.

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    aLa

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDovArgAs

    CAICEDo

    26

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    28/174

    p mz l b, t dl tll. L g d otg u tilt- up -

    t l v tb tdv mtd llt ug, ud l d cug sl l t-

    g l tg mdd d l dm ut. y l dd gut, pm dll

    u d t d g d td mlbl, t dl l d l Lbh. ot -

    bt d mlt, lum g, dmj, md d u b l qu. etm

    hd ut hmt. tl l m l ut g l mm d p am

    L (1964) l vul dt ddt d l g ltm dl UGi (1974) bl d

    l b qu m d l gu d t qu l h bl. Ft lmb l udd

    d l b td l l blz d l t78, egu dlb lz hb

    td gu b79 Gzlz Zult d qu hb b bu t lg uv80.

    DE LA TIERRA, EL AGuA y EL uEGO: EL ACERO y EL CONCRETO LOCALES

    s h md qu x t l mg d u tu mtl l d

    dl t. L mdu, t vl dl mtl, tt dl dgm d uz l jutd lt, bjt d muh tt m l qu dl gl t l b

    td d rm, l ugd d Jh Thh l gud m l d Kh cum-

    mg, m mltl t. p dl, 1928 muv l etd Ud u

    tdz dudl d 40 t mt. Du d d dd d utlz d

    l ud m uz utl l uv b ut md, ud sm 1938

    dd u t dmd d dud l mt ub dutl dl

    mmt. cltj tb u u 1945: d d bld (sic) vg d t z-

    d mtd gd uz l mqu d qu t bt u vtj

    l vll ...d m lgtud qu l tj qu llg ... lu gd l tl

    mz... s t 1944 vll udd t ddd dd ht 7/8 d

    ld t ltm u 70.000 , umld l m tm. Dbd l

    gu, l mt d dd 1939 u tv t 1942 81.

    p mdd d l ut, m l lbb nv l T82, l td Hl

    lmt lt d tu mu u l d l l d. Gd tll d gu-

    m l d ct Mgg, tgb dd mz d l dd mtl td. c l

    dut d l ugud pz d r udb 1955 l m ll d cug gu

    d uz u dd d 500 tld mul. el Hd Gd stl asTM a 15-39 mdd l d l ut. U dd du, l gd mdu d l lum d av,

    pm ub t m l d cd, d g dm t l ug g l tud d

    1973. el mjb dbldd ldd: l d l dd d l tt ub

    l dut d Fut sdl ugd d lt t83, pz d r lzb l mul

    qu Gzlz Zult tbl u uv ugd pDr60 pDr40 m l -

    m asTM a 615-68 l d aci-318-71, d l tu. p t, tdu

    l mll ltldd qu t l t d 28 dl B Gd (1972) mlzd

    gdulmt l tul dl dhd, dzd, td m bhqu.

    e l etd Ud, ud l llmd d mzl hmd t d l pm Gu

    Mudl, t d mj mt, d vbd dul l t d l -

    Catlogo de los nuevos aceros corrugados de altaresistencia de Aceras Paz de Ro.

    Detalle de los gatos mecnicos para ormaletadeslizante en edicio UGI.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expr

    esin

    en

    coLoM

    Bia

    27

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    29/174

    t d dd84. e F t mj t tld l t l ut dd

    d l tgu. y l etd Ud, l ud d lv tv, tl l t

    l t dd dl t l vt85. e tt l tl, l lmb

    l t hbtul d l ut d 2.000 2.500 , l m l d

    l dl etd d Bbl d ctg dd lz 4.000 . Dut l ut

    t mu l t d 3.000 glmt mzld , ,

    u lum hmg d 4.000 . cut dd du dl vdmum dl t

    tut Mu Jlv86, l lbt d l ctl d Mzl, u ud t, m

    l lzd l b, tdv l dgg d l mzl vlum. L mzl d

    m t l m ml: t gul m l UGi,

    l d dd d vg utlzb l ut t d 5.000 ; ll lum

    mt d , 1998 utlzb m t d 7.000 l t d Bt d l UJTL B-

    gt. rtmt, l u d gd mt d lu d lt g lum

    d tm m l d dvl vldz uv gd ut, h tmd l t l t d lt dm , l uv dgm, l tl d u mdul d

    ltdd l d d dd mtd dtutv.

    cm agt87 b clmb d l l mzl b bt tm d

    bult d l ut, b m tlv l, l u d lt dd

    l tt , lmt, lt utmtzd l dd d. auqu hb tdu-

    d l bmb d t cug l ut ub dld d l qu

    m sl, u v tuv glmt dbl t md d dd du d

    u ulz eu. e 1983 t lzd, vmt t, bm-

    t, m fudt88. e l tm t, l l d mt l b m t-

    t m l bz dtbud d t h gd v dtd. L dlzd

    t md, lmd m dv ugd l gd dt d l

    d ntm m u d lmmt md, m mtl, td

    cug slm l mt d g dd l ut, gt mtd

    dt ll. s ud m vz u d m l UGi ht 75 mt d

    ltu mb, ut m l ttd d Bqull, l dlzd dut

    mld td. rtmt, dm l u d l tdd dlzt l

    uv vmt u t t l m dlzt ub. e l m ut, gt vlud tl l tm vl d v,

    du d l vtmt d d l d l l, td

    t lzd umt dd l t d dvl bd m l d L

    rl l ht.

    NuEvA INDEpENDENCIA:

    DE LAS LICENCIAS ORNEAS A LAS pATENTES LOCALES DEL pREESORzADO

    a mdd d l ut u m vz clmb l gd tqu dl Htl s

    cl l t dl zd ul d pld ct, t lzd, dlld

    ntm 1935. s ttb d u mzl d t lzd ll d tmt

    Proceso de armado de cables de postensado en eledicio Banco Central Hipotecario, BCH, Bogot.

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    aLa

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDov

    ArgAs

    CAICEDo

    28

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    30/174

    mtl. a tv d pb sa, u mt cug d gud tm

    d lj tmt umt gd tdd d t ubt t-d vvd d t md t dl icT. e 1948 l vgut ll d idl, d

    t zd vll d, mb l t dl B d clmb u

    qult d dd slz nuv yk89.

    e 1956 tu l m ut d 25 mt d luz l t dl td Gzlz

    Zult cug, udd l tbj d G r tdu l mj

    j, m d l ut d bvd d slm m l d ch d 18 mt d luz

    lb90. Dl llt d cug, l m qu l g lmb llgu b t l l-

    tu d l u. L t t ubltd jml l hll l d el Dd lu d

    22.50 mt ut m l sg 1958 47 mt. e l ub, l ut d l 26,

    lu t 18 40 mt td d BBrV, bb t m t vlqut F-

    800 gd d b91. cm l d l tu d l dl chqut,

    dl gl, l z bt dl mtl mtd dtm qu dt l BcH egu

    pm l b ll d lj ud l d mt dl d l d d

    Vl h mbl tl.

    Du dl td ll, qu llg m, l l tm ttd

    ld v ll d lj. et dm dl zd tbu tdmt

    mt m lu m gd b t dd l t mdht l uv d td qu lt l tu d l vt.

    Gd b ub m l ut d l lld Du Du v l m-

    t mtv d tm ut d l ht. sd lz l

    l put d odt d Vll, mdu d d m lmb gl u

    280 mt d v, l ut d t bl d l ltm ut clmb u-

    d: l ttd dl Mgdl m 140 mt ud d l dvl vldz

    uv d Fll (142 m)92, svt (156 m) yd (200 m) d l dd d. e ttd

    m l d chh (120 m), pl (125 m) Dqubd (211 m) t ub m l

    d L agutl hb ud t l bl l mg d l g m t dl jultul, dt tu dl lug.

    Detalles estructurales del entrepiso para el BancoCentral Hipotecario, BCH por Domenico Parma.

    Arquitectura en concreto de los cincuenta: edicioIcetex, Bogot.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expr

    esin

    en

    coLoM

    Bia

    29

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    31/174

    DESpuS DE LA CAL y EL CANTO: RACIONALIzACIN DE LA TRADICIN

    e td l mud, l qult d hmg mt u t d mlzb

    gdulmt l mu gu. e cl u dd, l d dl UBc, dd l

    m d ldd ldll blqu 1927 u uv g l d

    d l mmt zd 1937, ll d mt 1942 t dl jut d l lb-

    l zd 194693. e ut md ud l hl lmt d

    d m d vvd qu l d l, lt l lbl zd

    g m d td d hmg md mmt dgl tmd d

    md94. al l d l t, l icT hb dd adlt u tud tgl qu mdb u

    tmtz d u d , qult d hmg dv lg.

    c d dutlz lv lz m l ut pm

    l icT Tmz, dd b u mu tt d t gmtd, Th (1970),

    rl nz (1974), dd lvt clmb muh d mu d lbl

    zd tul d md, m md t ht qu, l d l dd dl tt, mul Mdll l mmt tutul zd t d blqu d t

    d vtl Bgt l mtl d m d, t d l t -

    mtv u, tm m u95. Du d u m ibgu

    Bgt l gud mtd d l t, l mtd tl vvd v dvulgd -

    m tdd l dd d l vt 96. L gd l bd t,

    tmuld l tm d lt bt dl icT d mdd d l tt, td t

    dll v udd m l d vvd, l dl dll 1974 dl

    tm ct m vt m dl lit-slab. a d l ht, gd gm

    d vvd m el Tul, d t uv vj tm blqu d v ,

    d mu th u t ttul. s d, m , l ub l

    tul d td u d d gd l d lt bj g hztl97 u -

    t d l b u gudd. a l d l ht l tm d mlt lg

    tu dutlzd, ubz ml l d uttu , l

    mb d gl, dv vt mtd dtd llmt.

    L dutlz, b dd l g d Proa 1946, td l uz udl

    d l ut muh ml d bd lv tdd l , v tmd,

    l u dl zd l mz, u hmt lvt mlt ddutl, d vvd, d d tmt m l d Md-Bz (1960),

    Th (1962), clg (1964) s F (1966) dtd uz m l d ptd d

    clmb b d ut d. al tm d ut dd du d l gd t

    dl icT l t l v l tul luld, tb l du dut-

    lzd ut gd t (cth, Outinord, ct gd l d ic) dd

    tmd u t t d l du d vvd dl utlz d b d m qu

    vb t u v u t t d l qu mlb l tu tdl98. al ld

    d l b, l ldd qu ul m l cinVa ud dd 1951, l gd

    t d m l tmb qu tbu h d tbj dl 30% b ltu dvdul.

    Detalles del conjunto preabricado para sede deMercedes-Benz en Bogot.

    Plano estructural de cubiertas de la sede deMercedes-Benz.

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    aLa

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDov

    ArgAs

    CAICEDo

    30

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    32/174

    al tm dl gl, mbg, l tv d l g g dd 1960, tb

    qu hb u m tdmt t d uv tm t d dutlz lg

    l vvd ul99. Tdv h ldd l vt mtd d uttu

    dutlz qu, m J, ulv l dj d l gvdd l m d

    l. L dqud t tdu l tt , l ld d l tmt

    mjd m, td l bl l . L t t d l

    u dl mt u l ul tdv u mu t b, ut

    blqu, tub t d d tl. et t u t ut

    l mtl mt m lttv l td mtl ll m bv

    l d bl dl p.

    e l vt, u uv g, u g d d dutl bd

    t Bgt, rg Bbmj. atd u gd gd l,

    mt td u uv ud d dut, d l dm ut.

    L t lv, dtd edv alm, dmt tdd nt-m, clmb l ut d Mqu t d u vj l tt

    F d dd t l Livianit. c d b, blqu d lgmt,

    b vgtl l m l Solomite, vtd suz l vt, td clmb ot-

    g m lmt luttv d l uv tm d t lv, d lmt

    Mqu qu l mt ub ut d mbtl. L ldll ll

    l ut lg ul u u gd d vvd. ot -

    l m l okl, d g lm, utlz du d md l d glmd

    mtd tu lg. el bt mt, gd aut td chl

    l tt, llg clmb m udmt ubt tub d l ut

    lmt t l l vt du d u m du d l ut.

    e l vt l u, mt b ll d l d bmt

    d tu . s h mt mt d ll d z

    l lgd l t tt tbj tt d t m

    l gu d otg, g l t d Hlbt, mdt l d t lt b mll

    mtl. auqu u du ggd lv m l qu gu Vzul dd

    l t, l gm d lgmt clmb t ut l gd gu d gg-

    d lg tul m mz vl, l ggd dutl m db, lt h ldll ttud, ggd g m l ll d z l du

    d md, l t d ll b lt100. e l mb d gl -

    mt t lul.

    y hb bvd qu l mt d ctg hb vd lmt d l mul

    ht, d d z d md qumd mmbl z ljb zt101. cm l

    vg, l lh l v d l ltm h dd l mzl g l tdl d V

    1450102, l dtv, td l m dd mdd dd 1938103, t bzd

    ut md l pltmt l sk. el ubu L slz b dd nuv yk l

    ultd d l mzl l tqu d s Dg l 1% d ltt104. L gl, l dm d l b, vt u tm m u qum dmd t dl d-

    Edicios en concreto en los sesenta: Isaza de Reyes.

    Edicios de los aos cincuenta: Caicedo Ayerbe.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expr

    esin

    en

    coLoM

    Bia

    31

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    33/174

    vmt d m lzd lmt g ml. al d l tv ut

    um dtt lmt dbl md dd d l t mt:

    mmblzt, dud, llt, mll jut, ltt105. c l du

    g l d hmg lt dutl glz l u d dtv t

    lmt d mjbldd ldd lzd u dm. p l dutl,

    m gt vlud, td l lg d l gud mtd dl gl l l

    ltm dd, mul qu t u mzl hmt, u d d m

    u. p m l l d gud, mz utlz hl h m l

    vdut d pl.

    ARquITECTuRAS COLOMbIANAS EN CONCRETO: RACES y LOGROS

    Vl, qu v d tbj Hgg, t l td d ed n-

    l l Uvdd nl , rth, bl ut md d u

    dld v dl t m mtl qutt106. et lm u l

    td d b, tudmt dmld lt (20 d l 62 tudt 1939 1970), qu lz ht l mu. e b l m l Mull T (1940-1943)

    bvd bjd d t blqu d vd, l md tl dl t bton

    translucide glass-crete, h llgd u l tutul mtl. a l-

    m dd l sh bvd t buzdd (1950), l d Vlkwg

    u lgd (1955), l d el Tm, dgm d dtll (1958), l

    b Qut mt ttud d t bd, d lt d v d

    td t (1960), ht l Wm gd m bd d t

    l (1962), t l. Dmut l vl d u td d f, mm

    l b vl ud dl u md. su mt pt (1938) qu uulgd udd d t107.

    Panormica general, mixers, encorados de maderay entrepisos reticulares para el Hotel Tequendamaen Bogot.

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    aLa

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDov

    ArgAs

    CAICEDo

    32

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    34/174

    e u v d l tt, Fmt ud qu v dd, dd pt, l d

    d t l m l mtl. auqu l t vt lgu l mlt m l mvdd,

    l mt l lt lb l b dmt t udmtl bl-

    dd. e l l d v, du d mltl ut, l l ntm d

    l tt ut qu l bd tb l blm d l mzl b. Dd l

    vt, l lm hb d g l l gd tm d l vvd

    qu vt l mul d l tu d l tgu. L b lmb,

    mtl Gt otg, v tgd dut l ut lmt mud d

    t ht d vz m jut d z d tutu quttu. e l ut

    ut, du dl dm d l d l m vtmt gl, d

    vd d l, j d md, m, h mtl.

    L tu b d lmt t hd dlt lmt,

    b tll, t l d mld v. L ggd ut l

    m ultd d uv bujdd m l Bblt Lu agl ag. s utlzdd l dd gut m l d clgu, UGi clg l th vt-

    mt t, m vt, md td, gud l v, dv m-

    t. s l u d t l g d mml ut Tlm d t

    bl l B Gd. e mt l ldll, ultu dubt d l td

    dl mmut, d mt vbldd l bd qutt du d l-

    gd t. elmt m, m l d l hd d av, v multmt

    m l, t tutul t l utv gu dl tm dutlzd

    d vt; v m tt l ud d l tutu d bd d l m l

    UGi td lbd d m u mtj j l tutu m l d l

    gud T dl Hlt. Du d l qu h llmd u u ud, l z mld-

    d h l l tutu l qutt td qu dl l d ltm

    dd dl gl. p t, h mzd t uz b

    d vd, m bult, mzl d l, qu m mul mtj

    t d l dutl, du d l lt t d l tut, tdl m

    u tud tudd. U jut d z m l dl Tll dl e pbl

    l vg d u md dd b ut lug u bldd d

    ldd u mblj v.el butlm tu , d l ut tt, u uv bldd dl mt-

    l108. Tt l ldll m l t l d dud t m l vdd d d

    l tud l gtmt dl um btt d l quttu tl. a t

    l t but, td u t, m l ub dl l uldd. au

    tut, m sl, Bugu egu, ut, mbg, u mld vtu qu l

    dtg ud. Du dl dluv d l tu ultv dtd l tt,

    hb dvd tt dd t d t, md m. e l l

    dl uv ml, mld dutl hmg fud, ug u uv gull l b

    vt. H, l udd lb d l t qutt ug, muv l u dlmb glvzd d lt, jut u ddd t l ttmt d l ml-

    Torres del Hotel Hilton, Bogot, rcord de construc-cin por medio de bombeo de concreto en altura,

    dcada de los setenta.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expresin

    en

    coLoM

    Bia

    33

    D

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    35/174

    d td l ut qu g l ldd vbl qu mub

    l g dl : l t m m d u d.

    Dd l d Mg l d bl d l vt, l mt v mtd m

    l l uv d l . L mm cm d cmt sm tu t

    d u mtd t dlg Mdll, cl Bqull u

    d md qu ut t uv tutu. Tdv, l bl jut d l

    Uvdd nl, mt l b d t qutt m l imt d rth.

    Dd l ut vblz t mt m mub l dd gut

    dml m l cUan, l ut ol H etl. ctl, t uvd,

    lum ld, ggl, m d tu d dmt l qut-

    t dl mtl: b qutt d l ut t cl ut gd

    lu, ld, l t, l qum d lt tutul hd lb,

    V109. cldd u tg, d u tu, lu l t l d d

    m l cj ag Bv. aqut d l mddd m l m b-d dl Wh Gu dt m l d s110. el t d l qutt

    lut u l gl, bvdd, tm, t jd, l hull

    d tbl d d mld d glmd d md. p ult, m dj sldg

    dl mtl l quttu lmb v dd, l dl t multmt l

    mbgu: l ld d l d hmg dud ut b u dg ldd h,

    ll, guld mu d tu g blt.

    e mt l butlm l tt, t dl bul tmd, m l d

    l ultd d quttu Mdll, l l dtmtl p, l tml d tt

    cl tbj m l d M dd l hull d rudlh. s dud, dd l

    t mt l quttu dl ldll m ut v d mt t l m-

    bd vdd d lguj l quttu ml qu t mgd. c l d

    Kd Bhu ub l ltbj d l mdl d dutlz l tt, m-

    d d l ud m d l m t d l tm tl. e l dd d gt

    l uv t d l qutt l u d t blqu mdul, qu ud

    l ut d Htzbg d t dd t, hj d l dll dud l blqu

    l ug d l mmt tutul. s mz u l jv quttu t

    tm dutl d d qu, mj mzl t, dl lug m-t l, u u m vd, m l m dd d l mld d Kh l

    b d ad d mtldd mm.

    LA CARRERA DE LOS RASCACIELOS: pRObANDO LOS LMITES

    cud l m dd dl t lz ut md l ltu d ut

    l tutu hmg d mt lmb l Tz ptu, dut l d dd

    gut vz lvmt ht l t dl d cubll d 1927 l uv dl ed-

    d l Mt d 1938, lvd l ld d l tgu gl ll dml b l

    lut d s agut111. L qult mtl d am Bdg m l m ltu dd bgt l d dd gut ud j l cj clmb d ah

    Rtulo de planos estructurales para el proyecto deledicio metlico de Ambridge para el Banco deColombia.

    De

    La

    Tapia

    pisaDa

    aLa

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDov

    ArgAs

    CAICEDo

    34

    a

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    36/174

    u 15 1948 l B d Bgt u 22 dz du. s mbg, l d

    t dmt m l H Fu u dz 1945 l udmtl Htl

    Tqudm 18 , tul luld mt ld ll 1951.

    auqu t u l jut d ud tutul l ut ut, l

    gut qu l qu mub l ld d u t tutv tutul m-

    l. s v l dtv dgu d l t t, h m udmt d

    b dd l t d Bv, u t l 37 d l t d av, hj dl -

    gl u d 1963. s dj u tl d t qu lz l 40 cltj 1968,

    d l mdld l mt, gu m u u ht l 53 d l utd

    t d Mzu 1971. L du dl d lt mu bl Mdll d

    l tt td l udd m t d , htl vvd. et -

    d l l dud l t m mbl d g d l m vd

    uuut ml dl ub dtud, du d l m d mdd

    d l tt, d, dttmt d lug, u uv t d mtv ub qu jl lut dtv u lmt t, lu bd.

    Du d l t tt l d l mt b t tub gd

    d Kh l tm tutul mtt gub t ltu ht 20

    , mu tutul ht 30 , tm dul d t mu ht 60 (pz,

    1988). c l quttu d l t lt, qud clmb u h d ub ht, u

    dvdd d t lut qu dmut l d d b. plt lb m-

    l vt tutul, d mt, d m d lmt d hd, d

    tutv, ult muh d l m l d l u

    ll, t dl dm d l uv mtv d m ml: l t d sgu

    clmb, jml, ub 1971 m hlut dvbl 113. c l -

    d d av l v mtv l vv dl l m md

    d l l gu d l t d gd d.

    e tt l tu ultv, l dl gl dt quttu ttu-

    l. e lgu, m em pbl d Mdll l cm d cm d Bgt, l

    mt d gd lt qu g dt lu td ttd td qu

    vh l d l mt l td.

    vuELOS LOCALES: LAS CSCARAS y SuS GIMNASTAS

    L b d d Tj, cdl Dt mt u ud d d l mt

    lmb l dlgd d t. auqu hb d ut dd 1910

    Lll, l d dl mt u d b hb d l m lm ldd d

    Finsterwalder z dl lt d J u mdt t gd v d md

    mdd d l vt. p u t, l mt lm dlt u m l

    ntm u du l lg d l tt, dd h t d l uv mg

    qutt ut, tl dtv dutl. p t, g t-

    t eu b m l d Mllt, Tj nv tt ll b ult, u lul u tu.

    Torre Coltejer de Medelln, uso pionero del compu-tador en la ingeniera estructural, 1969.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expresin

    en

    coLoM

    Bia

    35

    D

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    37/174

    cdl mb: m hb ugd btt u d l dd dl mt -

    tutul d d l dmmb bud dl d tut aqutt, ig-

    cttt, qu dj l d tutul t mt u dl md d d ulqu

    d l t m ...h u dll hldl d l rt d Mtl, d d l

    d t... d d l tt bud114. y hb td l tul u

    tm t u l aci 1951, dl pbll d r cm

    d mm , ud dm t qutt u ulm ubl b

    ttutu 1954. Du d u m 1951, hb lvtd 43 m 1953

    umul 300 b d t l gut 10 115. su gu vulv mdul v-

    l muv lu mt. su md d c (1955-56) u tdt

    dl d plqum Bgt d Dk ct l t u ubt lgd (1952) t

    b lg Bgt l tm d l dd. e 1958 u mmb l l etd U-

    d td cub, Gutml put r llg lmt ht l md d cl.

    L t d l m md dlld Dt u dtmd ut ld mt m, lm, hbldd mul d u b, d tutul. cb

    l tutu, dllb l tm, db l gt m hdul qu l h tbl.

    su b (122 t Uugu, 43 agt 23 Bl, t 1946 2000) ll

    u tmt cht nl b d ltj, td gdulmt u t-

    d bvd dut, md gl qu l l gmt, l dd d l mtl

    ll l mdl lt, td d tt ht lu d 59 mt116. U

    uv h d t d bvd, d, ud, mlz l m.

    s h ubd m m uttv ub d l tlg d mmb dlgd clm-

    b l dll d rth, Gzlz Zult p l Md d Gdt 1945, ub

    l t dl ed Mull T m l tt. Hm ld qu l ul

    d m qu t t b l uv t tl d d. cud

    l vlu lmb l dlgd hb mzd l b d cdl

    Dt qu dg m dd lmt l ut.

    el td d bbl d ctg vldz d 19 mt bvd lgd d dbl uv-

    tu d 4 m u dmttv d l ud tul l vbldd tl d l uv

    g d qutt g lmb l tgu117. Gt ct ud qu l

    bm qu l agt hb tud d 10 tmt qu alm hb

    lzd btt v d d t t d tutu. c l dd md d g-

    d mt hm ut mmb d , gdl d ht llg l g d

    lul118. s lb l ubl tm, l gut d l b, qu t tvd

    l t d t td, td m m d c mul, qu l dt btuv l

    bt d g d nuv yk t bl bj. e u tt-

    t h bl, t t z qu l s d ed nl dl Mt d

    ob pbl t l g vtj d u utdd mt d dg119. Du d l

    vul t dl hdm-td d Bgt (1928) l td d l Uvdd nl (1938),

    l t dl td d ctg tu Gzlz Zult m um utdd l tudtv dd l , u d vd m lu qu lz, l d

    Los procesos de excavacin de stanos en el HotelTequendama, Bogot.

    Aeropuerto Olaya Herrera en Medelln, arquitecturade cscaras en los aos cincuenta.

    e

    La

    Tapia

    pisaDa

    a

    La

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDov

    ArgAs

    CAICEDo

    36

    ia

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    38/174

    l t, l mt d l gd ubt dd l t d bl lv l

    lmt d l t gld d t. su dm gmt, mutl tutv,

    dd ad, l tu m ht d tvdd g.

    cm Hbqu, W Ftg cdl, l d Gzlz Zult t

    l b l t l ub d g. algu tt dt t d l md

    tl: l g ul dl Md r t u quvlt gl120, l ll dl Gm

    Md d 1953121 m d l d D l M d 1947. el tll d Vlkwg ub

    lgd d t vd bj l m d Vl l ldll mb l Tt d l cm-

    d, tudd Gt, t Dt l m d d m md d

    lt d t, vul tutv. e u d l ut, d ldll

    dlgd hu t t tmt d , jug v l ll

    d l b tl d t.

    a t d l t dl t l v, t ntm dd l d l

    tt122

    l l dl u Bll, d u mtz d Fldl, otg Gzlz dltu mb tgd gm d ubt lgd vt: dl Qug (1952),

    lt dutl chlt clk, t d bu, Vl, hmg mtd d

    m t mm 123. lv otg, d l l d l vt tut d

    l d d gl l Buhu, lmd l g d qutt d M

    1955 u ud tutv lmt qu l h dd clmb u

    t d, b td d l md l 124.

    c 23 mt d vul, l vldz d d tmt d Hth (1955), md t

    l bl d pm, b l bld d Tj L Zzul (1935) d 12.60 m d lg

    tmt d 125. Gzlz Zult, m Tld, Bul, Mllt, Ft, cdl

    Dt, td qu ttt dmt u ut tltul. F d dl lg-

    mt t l m, l tu lt d o tg bt mt

    gud l ubt d nv bd d hmg l d Ml (1953) du

    d u dll Gutml, tgd t b m l d Bll Zuh (1963).

    Ft, m ul d 1951, b tmb m l d t

    d v, l ubt bl d l eul Mlt dg d Mllt l ll d L ez

    bld hbl. at M Gmz, sl, Glt, G r sl lvt

    mmb b ll. cug tu l bvdd d cltb Bgt, m

    dl l pt d V-M u dt d d uv h h-

    mg td126. sl d g lgz, l lu tmb vldz ltl

    l d d v 127 td l t m Bqull, s Gl, ctg

    plm dd l bldd v d u t multm. Muh du, l dl gl,

    , d u dd, d uv mul tt.

    CIMENTANDO

    e l , du d l d ld d l cl, l t d md ut d mtl

    d avl l ll d ctg, l t l uv hmg d Dv l ut Zqu, l vtd d Llg l ltm tu d hmg dt o-

    Los esqueletos en concreto armado: la Clnica delCountry en construccin, Bogot.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    exp

    resin

    en

    coLoM

    B

    l l h d d l b d d l l 128 l

    37

    De

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    39/174

    tg, l lt hd v d l b d Bv dl gl 128 u z. e l

    tt ut, l mt vtl d l d bgt, qu mj md d

    t l rmd pl d nuv yk, qu t tt utl l ltj d l ut,

    dmb l md ll u tud, d mqu. al ld d l t l, cug

    u m v dl lt vd vd t, gl, vb, l

    mqu d Bt b l b m dut l ut: l mul dl lt

    l mg d l ub gumt mt u ubldd. L b tub l mu

    d t d 11 mt d ltu dl B d l rbl mb mdt tlld

    lt d t t. el dtmt d ul d cug td h l d ltj

    mzd z d ht u mt d dmt 400 tld. atd v l

    qu bb ubmu, dlmt u dzd d d lt mdt gt h-

    dul. cm l b d Tz dl tlg d b d Hbqu, l d ldd

    ld u l d uvv d u uv tutu hmg md.

    s b l u d lt bd md, td tugd u d gmtd mu d t hh lt m l dl Mu dl o mdd d l t. p

    u tm, dd l d l ut ht l tt, l ul bld d Bgt ub

    l l ftt m d d qu, l ubd t b v, ut

    lmt uv mul mbdl lt mlt. L tumt d -

    v t, dd l ht t d l t m ud, m l tm l

    d dlmt tml, u t utlz Bgt.

    ogzd ddtmt tt u tt, pz l l m

    vz d clmb l T d Bv (1963-66) ud l lt udd h llgd

    u lmt. a l T dl pqu l ld bj l ld l d -tu ll h b bj l tm d mt vl qu d av

    l d l dd. cm l tm d l mt dl t md, db u

    lt tmt tmt, tj, ut , dmt l; hb

    u dgg d tul m cudm, gt tg ht gb d l b

    m av. Hb u jt d g, t bl qu ttgub l vldz d l u-

    b: l d tub d 1974 u d d 5.500 tld u dt d 29 mt, udd

    d mll d tmll mtd, m d g gt Gu lbl.

    L tll d ld, gd F l d l ut130 du d u tt itl,

    llg l b m l d Tm u u d d, l u-

    dz d l t, l t dd du. L t d v tll ttd

    d mz d l tt ld l dd gut gd b m l

    Htl Hlt. el blm d l gd t, bd lmt pz pm av

    dd 1963 mdt l mdl j dl nkktu, lv l j tld d

    d dd du g l d d rbt Mldd.

    CLCuLOS, NORMAS y CDIGOS

    Du dl m d s F 1906 d l m tu b mgtud d uzhztl d d d. c l tmt d dmb d 1908 M -

    Dbl g gut:Los anillos de los grandes caissons

    de Avianca, Bogot.

    La

    Tapia

    pisaDa

    a

    La

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDovArgAs

    CAICEDo

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    40/174

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    41/174

    d l gut, m vz, g d lul uz hztl l l

    40

    M

    Bia

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    42/174

    d l gut, m vz, g d lul uz hztl l l

    d l d.

    y 1933 L gl b u 8% d l um d l g mut m l mtd d l

    g vv tu l m mg d du131. H l d l tt, Gutv

    Mldd b u tul Apex, vt d l tudt d g quttu l

    Uvdd nl, b l tu tt tmbl d l ut l

    pd rmz t l v ttl d l d d m mlg.

    L d t lut l vlu d l t d d tutul l dd

    t. e l l d am Bdg d 1955 l d dl B d Bgt, d

    qu l tutu db d u uz hztl d m dl 2% d l g mut u

    ut d l g vv132. e l m d l sci l Dtt d Bgt mdb 1957

    m m d l tu tutul l dg aci 318-56 315-51 l hmg, l

    aisc l tutu mtl, l lmt lt d 60.000 l uz hzt-

    l tmd dl Um Buldg cd dudl u 50%133

    . el gut, l d l B dl cm, pm tm ut g hztl dl 5% d l g mut ttl134. c-

    du, l d aljd agl d m mt hztl l g mut

    m u ut d l g vv, gud md dl Jt cmmt d s F135. p

    t mmt, tbld l iconTec, l m d mt l m ltv l -

    tu mlz. el m d alk d 1965 h qu l aci dt uv m l seaoc

    dt l gut l md uz hztl l qu pm lul l t

    d av 1974 l t L am, lzd l mtd d Tkb. y dvt b l

    d d t uz ltm dl aci 318-63 mlz l dgm d d lt

    dl dg d 1941136 b l mtd d lmt t u t l137.e l mutd d cltj, l gm st, Jm Muz lul u tutu qu d-

    l t l ul t dl dlg Zvt 1968. etutu vl m

    clgu, clt UGi lz mub l uv ud mt qu gl-

    z dmt, dd l md mdl d l d l dd t138 , m vz,

    tud l ut dm du dl ug d 1973 av ult d chg.

    e l mm , s gz l m g d g m l gut tbl

    l a d ig sm qu dlt l du dt d l t mlz-

    vtl gl ll l ais-100. s tb, du dl m d p

    l tud tulz dl m cdg clmb d ctu smtt

    d 1984, qu bl l blm dbd ll l tb lum, dbd

    fbldd t g m, hmgu u d uz hztl mmt

    zd, t d d l mmt mu139. s dvt qu dt d l dtt -

    bl td l uv tv gult gtv l v l mudd d

    qutt l t l d g tutul. L gu tbld l L 400

    d 1997 lmt vb l bldd l, umulb l mtv udmtl

    l lz d tutu m d u mtv l b l tu,

    l tlg mtl m mu tbu l cm pmt l tl d l mtv dvd.

    Verona, edicio residencial de los ochenta: el con-creto detrs de la piedra y el ladrillo.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    exp

    resin

    en

    coLoM

    NuEvOS TIEMpOS: NuEvAS vISIONES

    41

    De

    La

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    43/174

    el tlg d u m 1985 lut l tl d t dl mmt: mzld, bmb,

    lt d mzl, tm mutbl, tm d d lum l, qu

    dlzd, mmt tutul140. su gz dt h l gm d t,

    bt, tmz tl. ah, vl l uv tm tutv: l m dl

    cdg qu mb vld ut ld l tlg d l m.

    e uv m, mz l v d : m l d l l ll l

    m d l d l d l gudd m l, t mlj. s

    l u d tutu: u gu d vlu dgt d u tv

    uz. s m l dubldd: l mtl vv u dmd uv mtd d dg-

    t ttmt. s mdl l mt: d l t mbtl u ttmt

    ml l t l. Quz h h u ml tutv l j d l

    tu gd bqud d ldd, vhmt d u tl d dd.

    Quz mub u u d gl g u tm d tt m, d mb d d ultd. Quz d u vl d l uttdd d l mtl l md, d

    l lmz dl vl d l tu m m d u ml m bjt.

    s h td qu t u udmtl l dutlz, m l lt d mt-

    ldd ml, l u d l , l tm m d m d l tu-

    , l uz d l tumb, l u d tu t l mm l d tm 141. s h -

    gutd bl t mud glblz, l td ll t dtmt

    m tm ul, l t dvdul d muh b d, t t muh

    lmt. s um qu l mudd t tbj gd jut qu l vul u lu-

    g tm: m d gz , d vtg dll, d t .el l dl etd, l dm, l m, l m d mt l tt l t,

    dud h md muh d l lmt d l ht d l t tutv clmb qu

    qu tt u tt d tv d dtmt m ll d u hbtul vl-

    ml md l u mtldd qu l h hh bl.

    Mzl d ld, l g dvdul, l ultu d t mtl, b

    , gvll mt lv, h td qu t l u d m l lqudz

    gum qu l b l b m142. el t, t t ud tm d

    Tj, dmd u md qu bqu u v u mtm dt d u j

    l qu t tmt t m dut d tbj d vz m dv.

    L tu lmb h d ug ud t d m

    lmt l tdd tmb, gtvmt, l ldd d l du dl

    ut md. s d uv dgul d d u t t

    dd l gud gu mudl143. s mbg, gu u t lg dmld m l

    d l ltm lut dl gl t d l t d u dd d u l.

    al b d dl t clmb, u lgd db juzg ut ut d du

    vl d u b t, d tlzd u jut l d t ldd d vd.

    El concreto arquitctonico en la Facultad deCiencias Humanas de la Pontica Universidad

    Javeriana, Bogot, 2004.

    a

    Tapia

    pisaDa

    a

    La

    pieDra

    LQUiDa

    hErnAnDovA

    rgAs

    CAICEDo

    N O T A S

    42

    M

    Bia

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    44/174

    1. cdvz Mu, J M, Reminiscencias de Santa Fe y Bogot.

    2. Kd, Fbt et. al., Concrete Construction Manual, Bkhu, 2002.

    3. Gt, Artes de la Cal, ittut el d aquttu, 1994.

    4. Wd-pk, Jh, Roman Architecture, abm, 1977.

    5. Mk, rbt, Light, Wind, Structure: The Mystery o the Master Builders,MiT p 1990.

    6. Gml, J, The Catedral Builders, H pl, 1992.

    7. Gd, sgd, La arquitectura como enmeno de transicin: Las tresedades del espacio en arquitectura. G.Gl, 1969.

    8. Tllz, Gm Mu, et, Arquitectura domstica en Cartagena deIndias, el, 1995.

    9. Mtz, cl, Apuntes sobre el urbanismo en el Nuevo Reino de Granada,B d l rbl, ..

    10. Mtz, cl, Santa Fe Capital del Nuevo Reino de Granada, Bpul, 1987.

    11. pt, Tm F., Building the Nineteenth Century, MiT p.

    12. Fmt, Kth, Estudios sobre la orma tectnica: poticas de laconstruccin en la arquitectura de los siglos XIX y XX, akl, 1999.

    13. elltt, cl D., Technics and Architecture: The Development o Materialsand Systems or Buildings, MiT p, 1992.

    14. Kd, Fdbt et. al., Concrete Construction Manual, op. cit..15. Bhm, r, La Atlntida de hormign: edicios industriales de los

    Estados Unidos y la arquitectura moderna europea 1900-1925, n,1989.

    16. Dlhumu, Gwl, De la collection a larchive: Les photographiesde lentreprise Hennebique, en Delhumeau, Gwl (d) Le Bton enReprsentation: La mmoire photographique de lentreprise Hennebique1890-1930, Hz, 1993.

    17. p, at (d), LArt de LIngnierur: constructeur, entrepreneur,inventeur, cci, 1997.

    18. sz, Mt s, Charles Multiple-Panel Floor Slab, ACI Journal,augut 1963.

    19. otg, ald, "aquttu d Bgt", Proa, 1988.

    20. Anales de Ingeniera, V, n10, m 1898.

    21. rdguz, Mul rt, Jg, La actividad comercial y el grupo decomerciantes de Cartagena a nales del siglo XIX, Mg Fultd dadmt, Uvdd d l ad, 1982.

    22. Anales de Ingeniera, "cl gm: tud ddd l tultFdl pmb", Vi, n9/10, bl m 1888, J M Dv.

    23. Zt, Ju Mul, Las orticaciones de Cartagena de Indias, Vudd c. Bmj, 1963.

    24. Anales de Ingeniera, "L mtl hdul", V6, n64/65, bl m 1893, Mul d c L.

    25. Ml, equ, Anales de Ingeniera, "el l d Gdt", V16,n193, mz 1909.

    26. Gzlz, Lu Fd, Llach y Galicia: dos caminos un punto deencuentro, clultu 1996.

    27. Gutz, smul, Arquitectura de la poca del Canal 1880-1914 y susparalelos norteamericanos, ranceses y caribeos, eu, 1984.

    28. Gzlz, Lu Fd, op. cit..29. ag, slv, Gastn Lelarge Arquitecto, el, 1986.

    30. Anales de Ingeniera, "sv d gu d l udd d Bgt", V19,n226, dmb 1911 Mul J p.

    31. Anales de Ingeniera, "Gt d l tub d mt", V24, n289-290,Mz abl d 1917, olg cl.

    32. otg, ald, op. cit.

    33. sz d stm, cl, Historia de una gran empresa, Gud, 1982.

    34. otg, ald, Ferrocarriles colombianos resumen histrico, imtnl, 1923.

    35. o, Lu, Industria y proteccin en Colombia 1810-1930, Faes, 1987.

    36. Gmz, Gbl, Historia del cemento y el concreto (2 pt) ntt40.

    37. Ingeniera y Arquitectura, ju d 1939.

    38. F, Lz, "smblz d albt Mqu Mt, g qutt", Cuadernos Proa6, 1985.

    39. egu, Jg, Construccin de una imagen de prosperidad 1905-1935,Santander, Mtld (d) aquttu rubl Mzl,nm, 1997.

    40. rbld, Jg equ, Arquitectura republicana y de bahareque, enSantander, Mtld (d) aquttu rubl Mzl, nm,1997.

    41. egu, Jg, op. cit.

    42. T, Jg, "Tzd tu d m", Cromos, 1937.

    43. a, Gutv, La mula de hierro, cl Vl edt, 1986.

    44. Ingeniera y Arquitectura, gt 1941.

    45. Casa Norton Griths Co. Ltd., Inorme general al Ministerio de ObrasPblicas al suspender la construccin, imt l, 1930.

    46. Ingeniera y Arquitectura, bl 1939.

    47. Ingeniera y Arquitectura, gt 1942.

    48. Anales de Ingeniera, V50, n569-570, jul gt d 1942.

    49. Ingeniera y Arquitectura, bl 1942.

    50. Ingeniera y Arquitectura, mz 1942.

    51. ig aquttu, m ju d 1944.

    52. Ingeniera y Arquitectura, vmb dmb d 1944.

    53. Entrevista a Raael Esguerra Garca, vmb d 1999 HdVg cd, rdg rub al Ll.

    54. Gmz, Gbl, Historia del cemento y el concreto (2 t), op. cit.

    55. Architectural Record, vmb 1941.

    56. Ingeniera y Arquitectura, mz bl d 1945.

    57. Ingeniera y Arquitectura, "Vvd m", Hd Vgrub, 41, tub d 1942.

    58. Gutz, rm (d.), Arquitectura latinoamericana en el siglo XX,cdl, 1998.

    59. Bb, Fd, Materiales y procedimientos de construccin, H,1962.

    60. Architectural Record, 1946.

    61. Ingeniera Estructural, "cl cuth: vd b d u gt", 20, aie agt.

    62. shldh, cht, Wayss & Freytag AG en Picon, at (d) LArt deLIngnieur: Constructeur, Entrepreneur, Inventeur, cci, 1997.

    63. M, J Lu, Planos completos de 50 viviendas, Wd, 1944.

    64. cd, J M d Jg, Wl, Jos Luis Delpini (1897-1964):Centennial o an Unknown Master, Dmm 31, 1998.

    65. Mdz & Mdz (d.), Lo mejor del urbanismo y de la modernaarquitectura en Caracas, Gbd nl, 1957.

    66. Gldbg, M, Gua de edicaciones contemporneas en Venezuela:Caracas, pt 1 FaU UcV, 1981.

    67. Vlluv, pul pt, M, Carlos Ral Villanueva, T ed,2000.

    68. pdk, stm, Oscar Niemeyer, Gg Bzll, 1960.

    69. Ltzz, Gl,Joao Filgueiras Lima Ll, Blu, 1999.

    70. Architectural Record, vmb 1946.

    71. Proa30, vmb 1949.

    72. Cullar, Serrano, Gmez, op G, 1983.

    73. p, olv cull, Serrano, Gmez & Ca. Ltda. 1933-1958,sum edt, 1958.

    74. Gd, sgd, Building in France, Building in Ferroconcrete, Gtt,1992.

    75. Proa33, ju 1950.

    76. V, clud, Domenico Parma retrato cientco, Upc, 2004.

    77. M, albt, Inventos y patentes en Colombia, 1930-2000: de los lmitesde las herramientas a las ronteras del conocimiento, iTM 2005.

    78. Fdz odz, J a., Eugene Freyssinet, en LArt de LIngnieur:constructeur, entreprenerur, inventeur, cci, 1997.

    79. etvt td t 53.

    80. etvt Jg Gzlz ald Gmz tub d 2005,v t 125.

    81. pvd, Gbl, Simesa, medio siglo de siderurgia colombiana, cl,1988.

    82. nv, p Lug, Savoir construire, edt du Ltu, 1997.

    83. ig, Arquitectura y Construccin, V11, n7/8, tmb dmb1971.

    84. Architectural Record, "ct d Buldg Dg: a suv", tub1939.

    85. M, Jm, El estado del arte del concreto de alta resistencia en Chicago,

    rc 90 ac 90, T5.86. n, cl, Arquitectura y Estado: contexto y signicado de las

    construcciones del Ministerio de Obras Pblicas, clmb, 1905-1960,Uvdd nl, 1991.

    87. Hormigonar, ed. 3, a 1, tmb 2004, Del pasado mirando al uturo:aporte del hormign elaborado a la industria de la construccin JM. c.

    88. sca, Anuario de la Arquitectura, Vl 12, 1983.

    89. ahv Mtz cd & c. ed B d clmb, 1948.

    90. Ingeniera y Arquitectura, vmb dmb 1948.

    91. Ingeniera y Arquitectura, bl m d 1961.

    92. Noticreto 30.

    93. Klg, rhd (d.), Perormance o Masonry Structures in theNorthridge, Caliornia, ethquk ju 17, 1994, Th Mst, Ju 1994.

    94. cinVa, Asismicidad en viviendas econmicas, 1959.

    95. shl, sv, Structural Masonry, pt Hll, 1970.

    96. rt, Ht, "evlu d l mtd tutv clmb l ltm dd", Primer Curso de Construccin en Muros Estructurales,icpc, 1980.

    97. Noticreto 13, "e d g hztl", 1989.

    98. Dl Vll, clmt, Crecimiento y cambio tecnolgico en la industriaedicadora en Colombia, T d gd em, Uvdd d lad, stmb d 1984.

    99. sl, Jul, La industrializacin posible de la vivienda latinoamericana,el, 2000.

    100. ag, J H., "pbldd dl t lv clmb", RC 90.

    101. Vg, Hd, Cambio tcnico en la edicacin en Colombia en el

    siglo XX, sca, 2000.102. K, Fbt, et. al., op. cit.

    103. asTM, "100 y asTM cmmt c01 cmt: a sust", Standardization News, nvmb 2002.

    104. G, e, La Construzione Razionale Della Casa, Hl, 1953.

    105. Ingeniera y Arquitectura, bl d 1953.

    106. V, clud, Bruno Violi: Arquitecturas y lirismo matrico, ittutitl d cultu, 1998.

    107. cll, pt, Las edades de la arquitectura moderna: su evolucin 1750-1950, G.Gl, 1970.

    108. Bhm, r, El brutalismo en arquitectura, G. Gl, 1967.

    109. T, rdg, La arquitectura moderna en Cali: la obra de Borrero,Zamorano y Giovanelli, Fud cvl, ..

    110. Hbt, Glbt, The Dream o the Factory-Made House: Walter Gropius

    and Konrad Wachsmann, MiT p, 1984.111. Tllz, Gm, Iglesia y Convento de San Agustn en Santa Fe y Bogot,

    od d s agut, 1998.

    112. pz, F Jv, "stm tutul mtt d", RC 90, gt 1988.

    113. sca, Anuario de la Arquitectura, 1971.

    114. Bb, Fd, Materiales y Procedimientos de Construccin, H,1962.

    115. Fb, cl, Candela/The Shell Builder, rhld, 1963.

    116. ad, std (d.), Eladio Dieste: Innovation in Structural Art,pt, 2004.

    117. Proa11, "stdum d Bbll", bl 1948.

    118. cd, nt, "etd d Bbll, ctg, clmb",etvt Jg Gt ct, tt .., Monograa Curso

    Anlisis Tcnico de Proyectos Universidad de los Andes, HdVg cd, 1998.

    eL

    concreTo

    y

    sU

    exp

    resin

    en

    coLo

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    45/174

    119. Architectural Record, "pthg Bld cuv ct: Bbll stdumt ctg, clmb, suth am", jul 1948.

    120. rt, al, Reinorced Concrete in Architecture, rhld, 1958.

    121. Proa78, "cll dl Gm Md", 1954.

    122. Architectural Record, tub 1939.

    123. cbll, Gl, lvaro Ortega: Prearquitectura del bienestar Somosur,

    el, 1988.124. Proa89, m 1955.

    125. Gmz, ald, "ed d tutu lm t:u lmb", Monograa en curso Mtodos y Equipos, Hd Vg cd, Uvdd nl, 2005.

    126. Lmbt, Gu G, Fz, The Sheds o the Voirin-Marinoni Factory inMontataire, Dmm 31, (2004).

    127. Zt, cl, "c t: cll d l st atldl Gm Md", Monograa en el curso Historia de la Tecnologade la Construccin, Hd Vg cd, Uvdd d lad, 2005.

    128. Vg, Hd, op. cit.

    129. G, Jul, Traslado Edicio Cudecom, u Ht d l Tlg dl ctu, Hd Vg cd, Uvdd d lad, m d 2005.

    130. Buttmw, ibll (d.), Panorama des Techniques du Batiment 1947-1997, csTB 1997.

    131. nt, rm, "Th rgultg evmt",Journal o ArchitecturalEducation, 4, 1980.

    132. ahv Mtz cd & c., ed B d Bgt, 1955.

    133. Anales de Ingeniera, V61, n685-686, gt tmb 1957 sci.

    134. ahv Dm pm, ed B dl cm, 1958, Fultd daquttu D, Uvdd d l ad.

    135. ahv Dm pm, ed aljd agl Hj, 1963, Fultdd aquttu D, Uvdd d l ad.

    136. Anales de Ingeniera, "clul dl hmg md g l t dluz ltm", V 72, n747, jul tmb 1964.

    137. Anales de Ingeniera, V7, n764, tub dmb d 1969, "el lmtt l g ld" Gutz d p.

    138. etd, Jg edud, "el u dl mutd l l tutul clmb", "Mm dl sm nl b ed d Galtu", eul clmb d ig, 1974.

    139. G, Lu equ, El control de deriva y sus implicaciones econmicas,ais, b d 1994.

    140. ct, Catlogo 1985-1985.

    141. Blh, Gd, Tecnologas de la Construccin Industrializada, G.Gl,1977.

    142. pt, clud, "Mtu, httu t t", Le Bton enreprsentation: La mmoire photographique de lentreprise Hennebique1890-1930, Hz, 1993.

    143. Gld, Fb Hdz, albt, El ciclo econmico de la edicacinurbana en Colombia, cml, pd nl, 1982.

    Armadores de columnas parael edicio de Pan American Lie en Bogot.

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    46/174

    Hit

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    47/174

    Hitos

    rotagonistas

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    48/174

    Hitos47

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    49/174

    ALbERTO ESCOvAR WILSON-WHITEMIGuEL DARO CRDENAS ANGARITAFUnDacin eriGaie

    rotagonistas

    a tv dl ttm d l b tud t l , qu vt dgm

    d l vlu d u ultu d tu, l d t mtl clmb

    h h vdt ttv. c l tul gg lmb, l m lz

    t l dv g dl d m uut v mult. M-

    t tu ut b d tutu mt mtd l t atlt

    p, mz tmb u dll ll d l dut dl mt dl t l z

    tl. et mul l d b utul l g d, qu d

    d m vtg l t dl g l mul d l m l d l du-

    t d l tu qu l mg, l mv l h ldd.

    emdm qu u d t b ht u tgt, qu l -

    d l dd d l tu t l , qu lu

    l dll v l du dutl dl mtl. el t t td l qu

    h dmd Modernismo db l b lvt t ld l t,

    l m l t d l mm. s tm qu mt l l vlu d l tu

    t qu b dd l tdd g ut l m b vl, d l

    dtz v fjd l d tu d mmb, tud

    l vtv l t lmd l tm bd zd, lmd l ud

    qu dmt l ju d l m l ll. Flmt, t m ulm

    u v m d l td t, qu t ld l ultu dl u

    dl t clmb.

    pg ut:Colocacin de cables de reuerzos postensadosen el Puente Pumarejo, Barranquilla.

    Los ioneros del siglo 19hasta la dcada de 1930a

    ci

    n48

    oLoM

    Bia

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    50/174

    e l dll d mul l b d mt u t t l g

    Mgul T ct (1859-1931), qu 1887 dll u qu l l mt tmz l

    uldd dl mt d m m. L mt d T u vld l

    qum l F Mt Lu M. H. et ltm, du d h l tv

    ub l mut dl cimento d T lu qu u dd l, t -

    dumt ut dh l u qu lqu, l tmt mjt l

    mt llmd Romano l d u . c qu l b d t dut tmt

    uv ut , t llmd t gd l l tu; ubt u tmb d h qu h qud ld mt, l lbdd, gd

    t b td, u uv l dut m l ut. s t td ud

    d lgu utldd l T, tg ld l dl, qu hg d l l u qu

    b tg1. Dt d l ub lzd H Mt, l mt d T u m-

    d l mt Portland l dmd De Poully De Vassy2, mtd d iglt

    F qu , l , l d mj t m mlz l 3.

    L tv d T du mt l llv l t 1909 ud,

    tv d l hm sm Buh, l cm d cmt sm. Dd mm-

    t, b l du d mt mtb , l ulz dl u dl mtl

    l tu gu gd u mt t l dmd, qu mt

    mt ht l dd d 1930. Db l qu l mt gu mtd lu

    Bgt, btt qu ll mz u l dud l . n ud d l mm d

    t udd dd tduj mt tv d l ut d Bqull Buvtu

    dt Mzl, Mdll, ctg, Qubd t udd. p gut, lg qu l

    hm sm Buh, td vd u dut m t qu l mtd, u

    bl d l m b t Bgt. t l Qu d l Luz

    (1910) tu l tbj dl l Mu Jlv Mll (1867-?)

    4

    . Jlv ul bl 1912 d l tu d u d d t l cll 24 c stm,

    hasta la dcada de 1930

    visi

    nyexperimenta

    eL

    concreTo

    y

    sU

    expresin

    en

    co

    b l Tz ptu, l Ml l U, qu u mdl d blgd qu

    bub u l u d t mtl, qu bblmt u d l m b

    HiTos

    y

    49

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    51/174

    , q

    tud utlzd t zd clmb. edd tmb cmt sm,

    d d l qutt atu T Jg Muz l g et Gzlz ch,

    ut l mblmt Tt Fz(1924). s dt t m dt d l b

    d tutu bl l Mtd Mul d l cll 13 l eul Mul d V d lcll stm, l ul u t u mt . e u m d ob pbl d

    1925 ub b l Mtd qu l u qu ub d 1.700 m2. et tmd l

    tu ldll g t d l t zd. s t ld tulmt

    l tutu mtl qu qu l tl l d t lt b l ubt mt-

    l, dd l Utd stt stl c. y b l eul d l cll stm, qu l l dl

    lt qu tb ud l t dl mtd pbl, d lug gt mvt

    l ud l ml t qu ult l gul ut, u ud lt b

    u lh d t md5.

    e t udd tmb db m l u d l d l l tu, qu llg

    u ut ulmt l ed cubll (1926) dl g qutt a lbt Mqu M t

    (1890-1968). e t d l l lt l t md mt dll u -

    tutu d h l qu utlz mt mtd. H v qu Mqu Mt

    t d l bldd d utlz t u d l tv, jut l g atu

    Jmll ch, m dgd l sdd clmb d ig bu lttv

    d tu t l t gd dl u lzd l d d l adu B-

    qull (1915) qu u ut tud mt m h6. p l lt

    t qu mlb l ju ttl dl t gl dd l gl Ll abu,lt tbj t7 dd ltl t t tt, b dl

    lm nl sm, d l d btuv u hbd. p du l t u tu

    dtm u l d l l tutu, blmt ug dl mm Mqu.

    sm u u d l qutt l u dl t ctg b m l

    ed Mgll (1927) pmb (1929). ot jml d u d t zd l d

    l l ttu l Htl et (1922-1925) l ut d Buvtu8. e t ut

    dt qu l m b qu u d m tmt l mt u l

    ut l b vl qutt d l, u d tduj t-

    m m mmt d mt, d t u hmg. U d t b u l d put

    clmb l dl gud ut d Buvtu, qu u ttd t 1912 1913 l m

    gl S. Pearson & Son Limited, u dll utlz l vd t d lt d mgl

    vult u d ulgd d t9.

    adm d l dll lzd m g l, bl tmb l -

    d m tj, tut dut d mt , qu t l tt l

    mt m m l t t tulzd. algu d l m d u t

    m l b Portland, l United States Steel, l Raymond Concrete Pile, l Ullen & Company, l

    m Black Mac Kennedy y Stewart, l Winston Brothers Company o Minnesota, Georges P. Wagner andAsociates o New York10. auqu muh d t m lmt l b vl l dll

    proTaGonisT

    as

    AlbErtoEsCovAr

    d l, v, l dgd ut, t m Ullen Co. Raymond Concrete Pilet

    tu d lgu vvd. et ud vd tt m l lbd

    aci

    n50

    oLoM

    Bia

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    52/174

    t l Mu d Mzl u tu, l Mu d Bgt, mb md

    l dd d 1920 l Ullen mlmt b tt jut lgu uv.

    al v l mtl gtd l l d l dd d l m ttt l b d

    Bgt, d l d h d uz l tqu d Vtlm egt, mtd h l tv uz t, dm d u mzld, l m d u g

    t t, mtd dtmt dd etd Ud. Fu l mm Ullen, bz d Jh

    Wtd, l bl d d l t d l d Mzl (1926-1928). et d,

    qu dll d ut u t tl, u dmbl tm tutv

    tutul, ut l mu d l hd m u j d t md vd

    ttud d d, mtl mu t l z l . p u t, l rmd -

    tu l t mull d Buvtu (1930), jut l ul mlmt t b d qu-

    mt m l htl L Lm, u bll bd u md etd

    Ud11. e l dll d td l b lzd l rmd, l mtl, lud l

    mt l , u mtd dl tm.

    L m t dl mt hz qu dmt u utlzd m vmt d v

    d l tdl lz d udd qu ht t hb td mdd m l -

    qu bgt d s Vt (1922), jml qu gu Mdll l plz d B (1928)

    am l lz l (1935). Fu bblmt Bgt l udd qu t l m

    tdd d b d t tt. e l tl tmb mz utlz l mt l

    b d tub l ud d dtl d d, l tm tdl

    d vmt, l mdm, t t. e vd m l dl ct Bgt (1937) lcvt Mzl (1935) uttu l mdm: et l vmt qu dlt h

    clmb, u d l m m tt l d l avd cvt d Mzl, [] h hbd d

    qu vmt 900 mt udd, l qu db lmt l qu t mlt d

    mqu qu t ud ll [...] L tbj h td bj l d dl g Gg

    Mj, d l m Arango Betancourt & Ca., qu l ttt d l vmt 12. Td t

    b u vmtd t vd mtl, l mm qu muh ll l u-

    d. U d l m dtd u, tmb Bgt, l lz d l s F s

    agut dd l mt tuv t l mt d g, l t md d lgu

    ut l tub. e b m t, l mt mz utlz dd l gud dd

    dl gl 20 m mtl tm tu d tl tt dt tt

    l gu.

    s mbg, td tuv d ud t u, l dd lgu m -

    dud l tu d dg. al t, c tbl Bl b 1939,

    u El cemento como material sanitario, td t lcg Md qu tuv lug

    Tuj, qu db u ltll tud d hmg d mt; l tu-

    d z t ulqu t l d tqu qu h d t gu d ltll,

    db tmb b l u d mt; l ltll d ldll db lu mtd mt qu d dz , vt l dtu d l ltll l td l mt

    MIGuEL T R IANA COT E(1859-1931)

    Naci en Bogot y obtuvo su ttulo como

    ingeniero civil y militar en 1880. Miembro

    undador de la Sociedad Colombiana de

    Ingenieros en 1887, particip en la cons-

    truccin de los errocarriles de Puerto Wil-

    ches y Ccuta y en la Carretera Central

    del Norte. Obtuvo por primera vez en Bo-

    got la abricacin del cemento Portland

    con el cual se abricaron baldosines. Esta

    industria la desarroll tambin, y sin mu-

    cho xito, el poeta Jos Asuncin Silva.

    Triana ue undador de la Revista Ilustra-da y proesor de varias asignaturas en la

    Facultad de Matemticas e Ingeniera de

    la Universidad Nacional. Muri en Bogot

    el 29 de abril de 1931.visi

    nyex

    perimenta

    eL

    concreTo

    y

    sU

    ex

    presin

    en

    c

    d l jut l g d ltll; l mt , d l dh tmt, u mtl

    mlzbl l b t: l dh dl mt, bj td l l hdul13.

    MAuRIC IO jALvO MILLN(1867-194?)

    Arquitecto ormado en la Escuela de Ma

    HiTos

    y

    p

    51

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    53/174

    e l mdd qu l mt vt l mtl d l dtt b bl, tm-

    b mz utlzd l tu d dtd t d ubz lzd

    t d. al t dt l t d ubz m Mg (ctg), el

    pd (Mdll Bqull), cqut (Qubd), ct(cl) Tuqull (Bgt). sbl b el pd Bqull db m qu u u t d ubz lzd

    l tm Kl ph, qu hb dmd m gt ml dlmt

    udd, dd u l ju d t t jut equ d l r l udd

    tm J F. Hv W. D. D Bd qu ttu l 12 d mz d 1920 l

    cm Ubzd d el pd. ph utlz l vmt mt d u d l ll

    dl uv b m md d m t l bl lt mt l l t-

    dl mtl. all utlz l v, ut, dj, dtl, d: U vz btd l

    b dl H. cj Mul, l D. Vt sj cm utz l l d mz

    l tu d l ll tu d vmt, bdll d d mt, ml

    ld.14 e t b t l g ll Lu cl B, at M Vv,

    et Thv Fd pt, m l utl nl p lgu tm. e

    t qu l mt ml l tu d l vvd dbd, t,

    qu l mm z dl jut, Mul J. D L r, d d equ, hb btd dd 1904

    l dh d lt u mt d l d. D l r v l dh d umt

    l mtl l uv vvd qu dll, d qu tmb l l

    lvd t qu t mmt l mt mtd15. e t udd, jut l -

    lt d l mz dll dut lbd l mt mtd ptld qu b. et m u d l dut mt Bqull d l

    d mt ll qu hb mtd l lb d dut m tuv

    m ultd l l ml dl mt th, lmt mtl. e t

    ltm mlz l d d m du, m ldd16.

    D t m l mt mz h t dut t d l tu d

    v, udut, lz d qubd, lmt vt u mtl d-

    bl td t d d b bl l l udd dl . U udd

    dd t mtl mz u mlmt u Mzl, qu 1920 ub l mt

    u tu, m ultd d l dtu tt d u d d md mm-

    t u d d m. et mu tt dd u ut d vt tu-

    tv qu, l tm qu tduj t uv mtl, v t u td dl.

    L tu hz bl lvt d qu l md l gudu lt lm, mll,

    vll mtl ubmt d mt, m u l dl B d cld. e t b l

    mt u hh, t dl gud , d md, u vtmt d mt

    b mll d 17.

    al tm qu lvt d d tl tt, tmb g tu-

    t mjt l d l md jml dl d cubll d Bgt l Htletd Buvtu. el t ud m vz Mdll l tu

    Arquitecto ormado en la Escuela de Ma-

    drid en 1892. En sus primeros aos pro-

    yect numerosas obras en varias ciudades

    espaolas; en Madrid dise las viviendaspara el marqus de Morella (1902) y el

    edicio El Correo Espaol (1910). Es au-

    tor del libro Hormign Armado. Manual

    prctico del Constructor (1903). Su partici-

    pacin en el VI Congreso Internacional de

    Arquitectos celebrado en Madrid en 1904

    tuvo notable repercusin, ya que ue uno

    de los grandes deensores de la utilizacin

    del hormign armado, sobre todo en lascasas de menor presupuesto. De acuerdo

    con Alredo Ortega Daz, Jalvo lleg a Co-

    lombia contratado por la empresa de Ce-

    mento Samper y realiz varias obras con

    el n de popularizar el uso del cemento en

    nuestro medio. La principal de ellas ue el

    edicio para el Molino de la Unin (1912),

    en la Carrera Sptima con Calle 24, pri-

    mera construccin de varios pisos levan-

    tada en concreto reorzado en esta ciudad

    y que ue demolida en 1979. Desde 1928

    se radic en Melilla, donde trabaj hasta

    retirarse de la vida proesional en 1932.

    All muri al parecer en los aos 4072.

    roTaGonisT

    as

    AlbErtoEsCovAr

    dl ed H (1929), dd l qutt Gullm H cz (1901-1984), qu

    u vt l m lt d l udd, put clmb (atlt) l d

    aci

    n52

    coLoM

    Bia

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    54/174

    l cj Mul (1927-1929), b d L. Gutz d l Hz. c t tm tu

    Mzl (1926) l et dl Fl d cld, l pl Dtmtl (qu lug d

    d l Gb) l eul nml. et b d l utlz d t mtl l

    d d mt l udd, m dv b d g. Dt d t ltm ut l tl dl l d l avd cvt, qu u l m tbl b vl lzd

    udd l m mtd dl gl 20. L mt dl t Mzl, ztd

    d d 1925 1926, hz vdt ud tm l d d tu t vz

    l ctdl t mtl, m u mul gu l v d u d qu,

    d d u t, db mu l ug t l tmt.

    e cl l tu dl audut (1915-1927) u l m lvt b t llg t

    l. el tud t tuv g d l g dl Fl dl p

    rl lvz sl, Mul J. p atu al Ub. e u dll u mv l utlz dl -

    t, qu ml l vtmt d l tm, tl l, m l tu d

    tqu vdut. a mm uttu tub vtmt t l tub h

    l tdl l ldlld: el v d t d t td ld, tlud

    d 1 1. alg m d l mtd d t td t b tl md t ll,

    d uddmt l tu, d 20 m d , u ld d 6 t-

    ld, l dt t dl ll d 2 1; l d l t u h d 2.30 m, l ltu

    mm l t d 7.40 mt. el v vtd l ld l d u l d t

    zd d 0.15 0.20 m d , u tuld d lh d lm l t

    d l l18

    . Td l tqu tb ubt u th d lm ugd d h, d lbl, b tutu d h d l d l d t. e l mm mtl

    tmb d udd l pl nl (1925-1933), d dl qutt tgu

    d l eul d aquttu d Bul, l blg Jh Mt (1886-1974).

    e Qubd, l m d Mluk Hm ub 1923 u b d piedra articial qu

    du blqu d td l mdd l; j, lum, mul, mt mml,

    gt, t.19 e udd dll u mtt b qutt l g Lu Llh Ll-

    t (1869-1955) qu d tu piedra articiall m d l b lzd ll l

    dd d l vt, d bd l udd 1925. e t lb tutv u ml-

    zd l hm lt Vt Gl, qu llg Qubd l mm d l td d

    Llh. su l d pt (1923-1926), l eul Mdl (1923-1926), l clg

    cqull (1924-1942) l ptu atl (1931-1942), u d v dd nuv yk

    u tud Gl , l d l ptu, l m Cornelissen y Salcedo20. e udd

    tmb md l d d vvd mt l B nt m l dmd

    c Qut mvd l mt Fud cjl, qu ttu l m udd

    dl tud t21.

    p u t, atqu db m l tgu Htl Mgdl put B, tu-

    d glmt md t 1883 1886 zd du t l g

    tm Gg Wbb t 1916 1922. e t tbj t l lb d l g-

    ALbERTO MANRIquE MARTN(1890-1968)

    Ingeniero graduado en 1912 de la Facul-

    tad de Matemticas e Ingeniera en Bogo-

    t. Desde 1916 empez a usar el cementoen sus trabajos arquitectnicos de mane-

    ra intuitiva y emprica, como l mismo lo

    reconocera aos despus en asocio con

    el ingeniero Joaqun Fonseca. En 1926, en

    sociedad con Echeverri Hermanos y Ca.

    Ltda., dise y construy el edicio Cubillos

    con cemento importado de Estados Unidos.

    Fue creador de innumerables obras dentro

    de las cuales se destacan el desaparecido

    y emblemtico Hotel Granada (1928), la

    brica de Tejidos Monserrate (1932) y el

    Club Militar de Ociales (1955), todas lo-

    calizadas en Bogot. Viaj a Estados Uni-

    dos para amiliarizarse con la tcnica del

    concreto preesorzado, que aplicara en

    algunas de sus obras como el Club Militar.

    Fue socio undador en 1934 de la SociedadColombiana de Arquitectos.

    visi

    nyex

    perimenta

    eL

    concreTo

    y

    sU

    ex

    presin

    en

    c

    l ntl s st M l d H M rdguz Hj 22. D t

    m, l m dd tut mtt qu Mdll, ug l d dl

    HiTos

    y

    pr

    53

  • 8/7/2019 Asocreto 2006

    55/174

    pl Mul (1927-1937) udd. pdut d u u vd l Mu,

    t d t u l l quttu d qu dll l etd

    Ud dut l d, tu t zd mmt. e Mdll utlz l

    mm t u b l qutt blg agut Gvt v eglg (1885-1939), l l ed Gzl Mj (1924), tmb l tgu pl d l Gb (1925-

    1960) nl (1925-1933).

    adm d t b, bl atqu l Tmlt d Gudlu. c u dd

    d 120.000 kW, qu dd lug ut. el d u t-

    td u m tm l tbj 1929. al Mgu T dg l

    t lug l b. e 1932 u mlzd l g Jm ag Vlquz l

    ugu tmb: Td t b lt d g u mmt u d mgtud

    td. y tmt ttu u mttm vdd. all, jml, h

    m vz clmb muh v tlg d g : l btm muh

    m gd qu l qu ht t hb hh l l udl d d 1.318

    lt gud, mt l d pl