GĂGĂUZIA farmecele provinciei

Projekt jest współfinansowany przez Fundację Edukacja dla Demokracjiw ramach Programu ,,Przemiany w Regionie - RITA” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności”

Proiectul este cofinansat de către Fundaţia Educaţie pentru Democraţie în ramele Programului „Schimbări în Regiune- RITA” a Fundaţiei Polono-Americane Libertatea

Проект финансируется в рамках Программы Польско-Американского Фонда Свободы «Преобразования в Регионе – RITA», реализуемой Фондом Образование для Демократии

ГАГАУЗИЯ прелести провинции

GĂGĂUZIA farmecele provinciei

GAGAUZJA uroki prowincji

GAGAUZJA uroki prowincji

Publikacja w projekcie Towarzystwa Kulturalnego „Echo Pyzdr”

Pyzdry 2009

Copyright by Towarzystwo Kulturalne „Echo Pyzdr”

Opracowanie tekstów: Wiesława Kowalska

Przekłady: Alla Kukolenko, Florian Markulak

Zdjęcia: Ecaterina Cojocar, Wiesława Kowalska, Galina Maslinkowa

Druk: Transdruk Szeflińscy i Rosińscy sp. j.

www.transdruk.pl

5

Introducere

Următoarea publicaţie reprezintă rezultatul proiectului: „GĂGĂUZIA farme-cele provinciei” realizat în perioada: 1 iulie 2009- 31 decembrie 2009 de către organizaţia polonă Societatea Culturală „Echo Pyzdr” şi partenerul moldovean: organizaţia „Echo sec. XXI”. Proiectul a fost cofinansat de Fundaţia Educaţie pentru Democraţie în ca-drul Programului „Schimbări în Regiune- RITA” Fundaţiei Polono-Americane Libertatea. Scopul proiectului a fost comunicarea experienţelor polone legate de dezvoltarea regiunilor rurale în mediul găgăuz. S-a concentrat asupra turi-smului. S-a stabilit potenţialul turistic şi s-a lucrat la Programul de Dezvoltare a Turismului pentru sud-estul Moldovei ( Bugiacul istoric). Scopul a fost realizat de o grupă de 12 lideri moldoveni ai mediului rural, împreună cu 3 participa-nţi polonezi ( trener, coordinator şi persoana pentru şcolarizare). Au avut loc: şcolarizări, vizite de studiu şi ateliere în Moldova şi în Polonia. În timpul pro-iectului s-a descoperit, că sud-estul Moldovei nu e numai o regiune autonomă Găgăuzia, dar şi sate locuite de bulgari. Din punct de vedere istoric era numită: Bugiac. Ambele grupe etnice, găgăuzii şi bulgarii, cultivează propriul patrimo-niu cultural. Tratarea separată a fiecărei dintre grupe în Programul de Dezvol-tare a Turismului (PDT) ar fi ilogică, căci regiunile locuite de ambele comunităţi se împreunează una cu alta, atingând chiar o parte din Ucraina. Scriind despre Găgăuzi nu se poate da la o parte pe bulgari şi invers. În PDT trebuia de vorbit despre regiunea mai largă, locuită şi formată îm-preună de găgăuzi şi bulgari, adică de Bugiac. Deci, bine aţi venit în Bugiac!

GĂGĂUZIA farmecele provinciei

6

PROGRAMUL DE DEZVOLTARE A TURISMULUIGhiduri practice pentru cei ce plănuiesc să înceapă o afacere turistică numită agroturism.

Cuprins:

Tendinţe europene

Profitabilitatea producţiei agricole scade. Din ce în ce mai puţini oameni găsesc de lucru în agricultură, din ce în ce mai greu se găseşte de lucru la oraş, din ce în ce mai mulţi agricultori încep alte activităţi în sate, printre care de-schid societăţi agroturistice.

Trend-uri în turismul mondial

Creşte moda turismului activ ( biciclete, cai, etc ) şi tematic ( cunoaşterea pa-trimoniului cultural). Turiştii încep să se ferească de locurile aglomerate de mulţimile de turişti. O combinaţie mai eficientă şi mai ieftină dă ca rezultat petrecerea concediului la capătul lumii. Business-ul turistic se dezvoltă dinamic şi este activitatea nu-mărul doi în economia mondială (după IT). În anii 50 călătoreau în afara grani-ţelor 25 de milioane de turişti anual, în anul 2008- 750 de milioane. Din prognozele Organizaţiei Mondiale de Turism în anul 2020 numărul turişti-lor, care vor călători peste graniţă va fi de 1,6 miliarde. Turiştii caută locuri cu patrimoniu cultural autentic, indiferent de aşezarea lor geografică.Ca patrimoniu cultural se numără: limba tradiţională, muzica, cântecele, arti-zanatele artistice, arhitectura, bucătăria, locurile sacre, costumele tradiţionale şi mesajul transmis din generaţie: comportamentul local, credinţe, legende.

Turismul e profitabil

Multe case de la sat au camere şi alte încăperi nefolosite, care după o nu prea mare renovare şi organizarea de băi, pot aduce profit. Turiştii fiind în concediu cumpără produse agricole (de casă) locale şi alimentare, de ex.: vin, fructe, pro-duse coapte, brânze. Comandă şi porţii de casă făcute după reţete tradiţionale. Câştiguri va aduce închirierea calului sau a bicicletei. E profitabilă producerea şi vânzarea de produse de artizanat, de ex. tapiserie, aşternuturi cusute, instru-mente muzicale, etc. Se merită să te specializezi în servicii de ghid şi transport.

7

Predispoziţiile şi calificaţiile managerilor de agro-turism

Predispoziţii: relaţie deschisă faţă de oamenii străini, răbdare, comunicare, to-leranţă faţă de comportamente străine, interesat de lume, tratare individuală a fiecărui turist, creativitate.Calificaţii: cunoştinţe de gătire, cunoaşterea regiunii, a resurselor naturii şi isto-rice, calculator, cunoştinţe de metode de bază a promoţiei, cunoştinţe de limbi străine.

Ce aşteaptă turistul care vine în sat:

· Mediu necontaminat: lacuri şi izvoare curate, terenuri nemizerabile, agri-cultură puţin intensă fără de chimicale, aer curat (fără miros de arderi de pla-stic, cauciuc, deşeuri);· Produse ecologice: lipsită de chimicale în cultivarea de lângă casă a legu-melor şi fructelor, creşterea în mod tradiţional (în libertate) a diferitelor rase de animale de casă· Contactul cu oamenii: persoanele, care se ocupă de agroturism trebuie să aibă timp de vorbit cu oaspeţii!· Patrimoniu cultural autentic: arhitectura tradiţională cultivată şi în clădirile noi; mâncare tradiţională disponibilă nu numai în case, dar şi în gastronomii publice; costume tradiţionale întâlnite în viaţa de zi cu zi; artizanat tradiţional disponibil la vânzarea en-detail şi în casele private; originale: limba, muzica, arta de fiecare zi şi de sărbători;· Atracţiile din timpul liber: excursii tematice, participarea la evenimentele tradiţionale;· Cazarea: camere de oaspeţi în clădiri legate de arhitectura tradiţională (pot fi clădiri gospodăreşti amenajate) cu intrare separată. E bună stilizarea camerelor în stil „ţărănesc”. STANDARD: camera de 2 persoane ar trebui să aibă 2 paturi, fiecare de mărimi minime de 200 cm x 90 cm sau un pat dublu de mărimile: 200 cm x 140 cm; dotarea minimă: dulap, masă, 2 scaune, ceainic electric, iluminare bună pentru citit; mărimea camerei de 2 persoane: 18 m2 ( în afară de locul de dormit obligatoriu loc de stat cu posibilitatea de a scrie sau citi); baia cu intrare din cameră sau de pe hol ( cel mai bine e, când turiştii au baia numai pentru dispoziţia lor. Se poate obţine atunci un preţ pe noapte mai mare chiar cu 100%. În baie ar trebui să fie: duş, chiuvetă, oglindă, wc, agăţătoare pentru haine şi prosoape); acces la bucătărie (cel mai bine, când gazda pregăteşte mâncarea. Dacă nu e posibil atunci turiştii ar trebui să aibă acces la bucătăria echipată); spaţiul din jurul clădirii să dea posibilitatea petre-cerii timpului în aer liber ( de ex. o băncuţă la umbră). Atuul gospodăriei este

8

un beci răcoros şi plăcut, în care se poate aşeza la masă, gustând din produsele locale. Toate camerele ar trebui să fie ţinute într-o curăţenie imaculată.

Promovare

1 ... prin Internet, participarea la târgurile turistice, agenţii de turism Descrierea gospodăriei ar trebui să fie identică cu realitatea şi să conţină

următoarele informaţii: oferta plină ( cum arată exteriorul gospodăriei, de-scrierea camerelor cu numărul de băi comune şi individuale; posibilitatea de venire cu animalele; atracţiile din împrejurimi şi serviciile în plus oferite, de ex. preluarea de la aeroport; preţul unei nopţi, mâncării şi serviciilor în plus; limba în care se poate comunica; adresa exactă cu numerele de tele-fon, harta-cel mai bine făcută de mână. ATENŢIE! Hărţile de pe Internet nu se pot folosi în mod gratuit pentru scopuri promoţionale);

2 … cea mai bună promoţie, şi nu legată de costuri în plus, este informaţia pe care o transmit în mediul lor, când se întorc acasă, primii turişti satisfăcuţi!

Stabilirea preţului

La început oferta ar trebui să nu fie scumpă, ca să atragă primii turişti. Multe regiuni turistice, care sunt în prezent în capul listelor turistice, au început de la preţuri de cazare mici oferind în acelaşi timp o bogată ofertă în plus. Oferta în plus este exact principalul magnet, care atrage turiştii. Preţul cazării ar trebui să depindă de durata sejurului şi de numărul de persone ( cu cât mai multe persone şi mai multe zile, cu atât preţul este mai mic). Preţul face piaţa. Nu e de ajuns simpla calculare: costul+ 10% profit. Trebuie de luat în considerare sezonul, concurenţa, moda la diferite locuri de odihnă. Câteodată trebuie de lucrat fără profit, ca într-un timp “mai bun” să recuperăm.

Produsul turistic

Produsul turistic reprezintă îmbinarea elementelor materiale ( cazarea, trans-portul, mâncarea, excursii) şi nemateriale ( trăirea aventurii, cunoşterea de ceva nemaipomenit). Elementul nematerial este cel mai important pentru tu-rist şi e decisiv la alegerea ofertei la un preţ satisfăcător.

Alegerea produsului

Trebuie de luat decizia asupra unui produs promiţător, diferit faţă de ofertele altor regiuni. Atracţiile ar trebui să aibă caracter unic şi să fie atribuite unei

9

concrete categorii de turişti. Turiştii nu vin numai să mănânce şi să doarmă (deşi mâncarea bună şi cazarea sunt obligatorii), ci mai ales ca să petreacă in-teresant timpul liber.

Produsul turistic: Bugiac

Bugiac e regiunea pentru persoanele, care preferă un turism special. Aceste persone caută locuri neaglomerate, care oferă efort fizic îmbinat cu posibi-litatea de a cunoaşte patrimoniul cultural original. Bugiac e o stepă. Ca să îl cunoaşteţi, trebuie de făcut un efort cu bicicleta, cu calul sau pe un camion de epocă. Toate astea le are Bugiac. Un produs turistic original poate fi o excur-sie de câteva zile pe terenurile fără drumuri din Bugiac, îmbinate cu cazarea la stânile ciobanilor sau în satele, care oferă un patrimoniu cultural bogat. O completare a sejurului poate fi participarea la evenimente tradiţionale, lucrul pământului, strânsul de plante, sau producţia de vin. Oferta plină e posibilă de aplicat cu investiţii financiare mici. Printre turişti a devenit la modă dorinţa de a face “o adevărată excursie”, care este puţin imprevizibilă, deci e plină de aventuri şi are valori educaţionale.Bugiac e una dintre puţinile regiuni ale Europei, care poate oferi aşa o excursie la un preţ rezonabil. Oferta poate fi îndreptată către studenţi şi persone de maximum 50 de ani cu studii superioare, căutători şi mobili.

10

„GĂGĂUZIA farmecele provinciei” în MoldovaVizita de studiu a 3 persoane din Polonia în sud- es-tul Moldovei, pe terenul istoricului Bugiac (6 zile din septembrie 09)

I. Organizaţia moldovenească de parteneriat a arătat: - potenţialul turistic al oraşului istoric Bugiac ( case de cultură, muzee, co-

operativă agricolă cu „camionete”, şcoli, lagărul pionier, arhitectura satului, vinării, grădini, fabrici de vin, mică afacere privată, grajd cu cai de rasa Or-low, bazare, mănăstiri şi stepă adevărată...

... şi a lăsat să se cunoască oameni minunaţi, lucrul lor, filozofia vieţii şi bu-cătăria!

II. Grupa din Polonia a ţinut o şcolarizare. Scopul- analiza resurselor de mediu şi resursele culturale din sud-estul Moldovei; discuţii: condiţiile de dezvolta-re a turismului rural şi formarea de produse turistice în baza documentaţiei strânse din timpul vizitei. În şcolarizare a fost adăugat exerciţiul de cuno-aştere- integrare şi evaluare.

III. Concluzii: grupa din Polonia a cunoscut exact mica regiune din sud-estul Moldovei. E locuită de bulgari ( Tvarditsa), găgăuzi (Giultai, Ceadir Lunga, Tomai). Ambele grupe etnice îşi îmbunătăţesc propriul patrimoniu cultural. În muzeul Tvarditsa s-a ajuns la întâlnirea cu oamenii de ştiinţă- etnografi din Sofia (Bulgaria), care conduc analize etnografice printre bulgarii moldo-veni, ca ultimii „transmiţători” ai tradiţiilor bulgăreşti uitate chiar în propria Bulgarie. Reprezintă un potenţial turistic enorm din punct de vedere al pro-iectului „Găgăuzia- farmecele provinciei”.

Ambele grupe etnice se diferenţiază prin cultivarea clădirilor tradiţionale, ce reprezintă un alt potenţial turistic important.

11

„GĂGĂUZIA farmecele provinciei” în Polonia.Vizita de studiu a 12 persoane din terenul istoric Bugiac pe terenul Wielkopolska şi Kaszuby ( 9 zile din octombrie 2009)

I. Organizaţia poloneză de parteneriat a arătat:- instituţii colaboratoare, legate de turismul rural ( consilii locale, agroturism,

Centrul de Consiliere Rurală);- exemple de noi soluţii în agricultură oferite turismului rural (de ex: gospo-

dăria biodinamică, gospodărirea fostului PGR, călărire, Casa Internaţională de Întâlniri a Tinerilor).

- folosirea valorilor rurale pentru societăţi comerciale ajutate de UE (centrul de hipoterapie).

- varietatea etnică ca valoare turistică ( Kaszuby).- posibilitatea de a cunoaşte felurile de promovare a produselor turistice

având ca scop pregătirea propriei oferte (Tour Salon în Poznan, Organizaţia Locală de Turism).

... dar a pregătit şi un ciclu de ateliere

II. Ciclul de atelier. Scop- definirea produsului turistic în sud-estul Moldovei (istoricul Bugiac); s-a vorbit: trend-uri în turism; s-a exersat: analiza SWOT, strategia de preţ, feluri de promovare. Au fost folosite următoarele tehni-ci: harta de resurse, câmp de forţă, 5 din 25, elemente de analiză SWOT. Au fost analizate în special următoarele resurse: oameni, organizaţii, idei; patrimoniul şi cultura, experienţa (bogăţia), valorile naturii, facilităţi şi stan-darde, protecţia mediului, infrastructura. Programul a fost lărgit meritoric de o grupă cu o problemă aleasă ca dominatoare, adică Management şi Marketing şi problema: produsul şi imaginea lui şi plănuirea. Programul a fost încheiat de exerciţiul: „Sunt manager în agroturism” (Ce ofer?, Cui?, Cum ajung la client?, Cu ce preţ?, Ce tebuie să mai iau în considerare?).

III. Rezultatele atelierelor: „s-au născut” 4 firme de diferite strategii, de la ofer-te pentru destinatari specializaţi ( de ex: raiduri cu „camionete” – firma Mix Trans) până la oferte pentru familii ( de ex: prezenţa în sărbătorile de hram pline de tradiţii şi folclor „hram”- firma „ Bugiacskaya step”). Ambele firme, după împlinirea standardelor de dormit la nivel de agroturism european şi îmbunătăţirea detaliilor, pot fi puse în funcţiune imediat.

IV. Concluzii: de dorit ar fi ateliere direcţionate către adâncirea meritorică a ele-mentelor de strategie în marketing dar şi la descrierea exactă a importanţei produsului turistic precum favoritul regiunii. E o temă nouă şi importantă,

12

neluată până acum în considerare de consiliile locale în planurile de dez-voltare locală ( exemplu Tvarditsy sau Giultai). După opinia locuitorilor şi a conducătorilor regiunii cuprinse de proiect, turismul se poate dezvolta nu-mai în regiunile deja lansate (Chişinău şi în împrejurimi), iar turiştii ar trebui să locuiască în hotele. Trebuie de schimbat asta!

Totul a fost terminat de conferinţa: „Găgăuzia- Wielkopolska Perspectivele de dezvoltare a turismului în regiunile rurale”

13

14

Lumea frumoasă e aici, lângă noi… Удивительный мир находится здесь, вокруг нас… Piękny świat jest tutaj, obok nas…

Muzica şi dansul reprezintă folclorul căutat de turişti Музыка и танец это фольклор, который ищут туристы Muzyka i taniec to folklor poszukiwany przez turystów

Europa iubeşte Micile Naţiuni Европа любит Малые Родины Europa kocha Małe Ojczyzny

15

Bucătăria tradiţională- plăcere în cerul gurii Традиционная кухня - наслаждение для глаз

и желудка Tradycyjna kuchnia - rozkosz podniebienia

Tradiţionalul reprezintă contactul cu natura vie şi alimentele de cea mai înaltă calitate

Традиционное животноводство это кон-такт с живой природой и продукты наи-высшего качества

Tradycyjna hodowla to kontakt z żywą przyro-dą i żywność najwyższej jakości

Întâlnirea participanţilor proiectului cu prima-rul Tvardisty

Встреча участников проекта с мэром Твардицы

Spotkanie uczestników projektu z primarem Tvarditsy

16

Şi caii pot transporta turiştii Кони могут возить также и туристов Konie mogą wozić też turystów

O cursă tare cu aşa maşină este visul fiecărui bărbat Мечтой каждого мужчины является шальная езда такой машиной Marzeniem każdego mężczyzny jest ostra jazda taką maszyną

17

Struguri suculente şi de o dulceaţă rară Винограды редкой сладости и сочности Winogrona o rzadkiej słodyczy i soczystości

Alei de nuci oferind umbră nepreţuită pe timp de vară Ореховые аллеи, которые летом дают бесценную тень Orzechowe aleje dające bezcenny cień latem

Bulgarii şi găgăuzii sunt neîntâlnit de muzi-cali

Болгары и гагаузы отличаются необык-новенными музыкальными способностя-ми

Bułgarzy i Gagauzi są niezwykle muzykalni

18

Vei găsi aici liniştea Здесь найдешь спокойствие и

тишину Znajdziesz tu spokój

Lumina, umbra şi arhitectura tradiţională reprezintă coloritul satelor noastre Свет, тень и традиционная архитектура - это колорит наших сел Światło, cień i tradycyjna architektura to koloryt naszych wiosek

19

Cai nemaivăzut de frumoşi din rasa Orlow se simt minunat la noi Необычайно красивые кони породы Орлов чувствуют себя у нас замечательно Niezwykle piękne konie rasy Orłow czują się u nas świetnie

Fiecare dintre noi îşi simte casa altfel Каждый из нас чувствует свой дом по-другому Każdy z nas czuje swój dom inaczej

20

Aşa stepe o raritate nemaipomenită în Europa Такие степи это большая редкость в Европе Takie stepy to niezwykła rzadkość w Europie

Gardurile de beton nu se compun cu aşa case frumoase Бетонные заборы не подходят к таким красивым домам Betonowe płoty nie pasują do tak pięknych domów

21

Gard de pe pământul nostru А это забор родом с нашей земли To płot z naszej ziemi

Turiştilor le place foarte mult manufactura Рукоделие очень нравится туристам Rękodzieło podoba się bardzo turystom

22

În bazare se pot cumpăra bunătăţi de casă specifice regiunii noastre

На базарах можно купить до-машние продукты, характерные для нашего региона

Na bazarach można kupić dania domowe specyficzne dla naszego obszaru

Ospitalitatea ne este scrisă în caracter Гостеприимство - это неотъемлемый эле-

мент нашего характера Gościnność wpisana jest w nasz charakter

Fântâna cu apă e simbolul ospitalităţii noastre Колодец с водой это символ нашего гостеприимства Studnia z wodą to symbol naszej gościnności

23

Un loc plăcut în stepă Приятное место в степи Miłe miejsce w stepie

Bugiac e omul spaţiului şi al naturii Буджак - это человек, пространство и природа Budżak to człowiek, przestrzeń i natura

24

Costumele tradiţionale subliniază cultura noastră

Традиционные наряды подчеркивают нашу культуру

Tradycyjne stroje podkreślają naszą kul-turę

Ne cultivăm credinţa Мы поддерживаем нашу веру Kultywujemy naszą wiarę

În fiecare casă e alt vin moldovenesc В каждом доме рождается неповто-

римое молдавское вино W każdym domu powstaje inne mołdaw-

skie wino

25

Stepa fără cal e ca marea fără corabie Степь без коня - как море без парусника Step bez konia to jak morze bez żaglowca

Stepa- posibilitatea de a trăi o adevărată aventură Степь это возможность пережить настоящее приключение Step to możliwość przeżycia prawdziwej przygody

26

Începutul şcolarizării Начало подготовок Początek szkoleń

Mâncare tradiţională necunoscută în Europa Традиционная еда, о которой не знают в Европе Tradycyjne jedzenie nieznane w Europie

27

Întâlnirea de atelier „Să ne cunoaştem…” Одна из встреч «Знакомимся...» Spotkanie warsztatowe „Poznajemy się...”

Harta resurselor noastre Карта наших ресурсов Mapa naszych zasobów

28

Alegerea temei urgente pentru atelier

Выбор первоочередной темы семинара

Wybór najpilniejszego tematu na warsztat

Cunoaştem alfabetul caşub( ka-szub)

Знакомимся с кашубским алфа-витом

Poznajemy alfabet kaszubski

29

În Organizaţia Locală de Turism Kociew В Местной Туристической Организации Кочеве W Lokalnej Organizacji Turystycznej Kociewie

Cântăm în capela Kociew Аккомпанируем Кочевской капелле Przygrywamy w kociewskiej kapeli

30

Atelierul „Câmp de Forţă” Семинар «Силовое Поле» Warsztat „Pole Siłowe”

Lucrul în grupe Работа в группах Praca w grupach

31

Apreciem resursele noastre Оцениваем свои ресурсы Oceniamy swoje zasoby

Idee pentru firmă Идея фирмы Pomysł na firmę

32

Cărţile noastre de vizită Наши визитные карточки Nasze wizytówki

Conferinţa recapitulativă Конференция, подводящая итоги

проекта Konferencja podsumowująca

33

ГАГАУЗИЯ прелести провинции

Вступление

Данная публикация является результатом проекта «ГАГАУЗИЯ прелести провинции», реализованного в период: 1 июль 2009 - 31 декабрь 2009 польской организацией Культурная Ассоциация «Эхо Пыздр» и молдав-ским партнером: ассоциацией «Эхо XXI в.».В финансировании проекта принимал участие Фонд Образование для Демократии в рамках Программы «Преобразования в Регионе – RITA” польско-американского Фонда Свободы. Целью проекта была передача представителям гагаузского региона польского опыта, связанного с раз-витием сельских областей. Главное внимание было сосредоточено на туризме. Был определен туристический потенциал и разработана Про-грамма Развития Туризма для юго-восточной Молдовы (исторический Буджак). Задание было реализовано совместной группой 12 молдавских лидеров сельской среды и 3 польских участников (учитель, тренер и ко-ординатор). Имели место: подготовка, ознакомительные визиты, а также семинары в Молдове и Польше. Во время реализации проекта оказалось, что юго-восточная Молдова, это не только автономный регион Гагаузия, но и прилегающие села, где проживают представители болгарской наци-ональности. В прошлом этот регион носил название: Буджак. Обе этниче-ские группы, и гагаузы, и болгары, берегут свое культурное наследие. От-дельное рассматривание каждой из групп в Программе Развития Туризма (ПРТ) было бы нелогично, потому что эти многонациональные области взаимно проникаются, заселяя при этом даже часть Украины. Говоря о га-гаузах нельзя не вспомнить о болгарах и наоборот.В ПРТ следует рассматривать более широкую область, где проживают и совместно создают местную среду и гагаузы и болгары, то есть следует говорить об области Буджак. Поэтому, добро пожаловать в Буджак!

34

ПРОГРАММА РАЗВИТИЯ ТУРИЗМАПрактические советы для планирующих начать туристический бизнес, называемый агротуриз-мом

Содержание:

Европейские тенденции

Окупаемость сельскохозяйственного производства постоянно сокраща-ется. Все меньшее число жителей находит трудоустройство в земледель-ческом секторе, все более тяжело найти работу также и в городах, все больше крестьян в селах подыскивает себе другие занятия, в том числе организуют агротуристическую деятельность.

Тенденции в мировом туризме

В последнее время появилась мода на активный (велосипеды, кони и т.п.) и тематический (знакомство с культурным наследием) туризм.Туристы начинают избегать мест, переполненных из-за избытка туристов. Благодаря более эффективной и дешевой коммуникации люди зачастую проводят свои отпуска на другом конце света. Туристический бизнес раз-вивается динамически и является сектором номер два во всемирной эко-номике (после IT). В 50-х годах за границу ежегодно путешествовало 25 млн. туристов, в 2008 г. – 750 млн. Согласно прогнозам Всемирной Орга-низации Туризма в 2020 году число туристов, путешествующих за грани-цу, составит 1,6 млрд. Туристы ищут мест с аутентичным культурным наследством, не взирая на их географическое положение.Культурное наследие это, например: традиционный язык, музыка, песни, художественное ремесло, архитектура, кухня, сакральные и исторические места, народные наряды, а также местные обычаи, верования, легенды.

Туризм рентабелен

Многие дома в селах имеют неиспользованные комнаты и другие поме-щения, которые после проведения небольших ремонтных работ и обу-стройства санузлов могут начать приносить прибыль. Туристы, находясь в отпуске, покупают местные (домашние!) сельскохозяйственные и продо-

35

вольственные продукты, например: вино, фрукты, выпечку, сыры. Также охотно заказывают домашние блюда, приготовленные по традиционным рецептам. Выгодным будет также прокат коня или велосипеда. Рентабель-ным является производство и продажа ремесленных изделий, например ковров, расшитой постели, скатертей, музыкальных инструментов и т.п. Стоит также приготовить специализированные услуги проведения экс-курсий и транспорта.

Способности и квалификации менеджеров агро-туризма

Способности: открытые взаимоотношения с новыми людьми, терпение, коммуникабельность, толерантность по отношению к нетипичным пове-дениям, любопытство, индивидуальный подход к каждому туристу, креа-тивностьКвалификации: умение готовить, знания о регионе, его природных и исто-рических ресурсах, обслуживание компьютера, знание основных методов стимулирования продажи, владение иностранными языками.

Ожидания туриста, который приезжает в село

· Неиспорченная природа: чистые озера и реки, незасоренная терри-тория, мало интенсивное земледелие без применения химических средств, чистый воздух (без выхлопов пластика, резины, мусора);

· Экологические продукты: придомовое овощеводство и плодоводство без применения химических средств, выращивание традиционным способом (на свободе) многих пород домашних животных

· Контакт с людьми: лица, которые ведут агротуристическое хозяйство, должны иметь время для разговора с гостями!

· Аутентичное культурное наследие: традиционная архитектура, под-держиваемая также в новом строительстве; традиционные блюда до-ступны не только в домах, но и в общественной гастрономии; тради-ционный наряд, который можно встретить ежедневно; традиционное ремесло и его изделия, доступные в розничной продаже и в частных домах; оригинальное: язык, музыка, искусство на каждый день и по праздникам

· Увлекательно проведенное время; тематические экскурсии, участие в народных вечеринках

· Ночлеги: комнаты для гостей в домах, напоминающих традиционную архитектуру, (это могут быть адаптированные хозяйственные здания) с отдельным входом. Хорошо смотрится стилизация комнат в «сель-

36

ском климате». СТАНДАРТ: 2-местная комната должна иметь 2 кровати, каждая с размерами минимум 200 см x 90 см или 1 двойная кровать с размерами: 200 см x 140 см; минимальная меблировка: шкаф, столик, 2 стула, электрический чайник, освещение, достаточное для комфорт-ного чтения; площадь 2-местной комнаты: 18 м2 (кроме спального ме-ста обязательно должно быть место с возможностью писать или читать сидя); ванная комната с входом из комнаты или прилегающего кори-дора (лучше всего, если туристы имеют ванную комнату для индивиду-ального пользования). Тогда можно получить цену за ночлег даже на 100% выше. В ванной комнате должны быть: душ, умывальник, зеркало, туалет, вешалки для одежды и полотенец); доступ к кухне (лучше всего, если хозяйка сама готовит обеды. Если это невозможно, туристы долж-ны иметь доступ к хорошо оборудованной кухне); пространство во-круг дома, которое даст возможность приятного времяпровождения на свежем воздухе (например, лавочка в тени). Преимуществом агроту-ристического хозяйства является уютный виноградный сад, в котором можно удобно посидеть за столом, пробуя местные продукты. Все по-мещения должны содержаться в безукоризненной чистоте.

Реклама

1o …в Интернете, участие в туристических выставках, бюро путешествия

Описание хозяйства должно соответствовать реальному состоянию и содержать следующую информацию: полное предложение (внешний вид хозяйства, описание комнат с количеством общих и индивидуаль-ных ванных комнат; возможность приезда с животными; достоприме-чательности и формы отдыха в околице и связанные с ними допол-нительные услуги, например, встреча в аэропорту; цены ночлегов, питания и дополнительных услуг; языки, на которых можно общаться; точный адрес с номерами телефонов, карта проезда, выполненная соб-ственноручно. ВНИМАНИЕ! Карт, размещенных в Интернете нельзя ис-пользовать бесплатно для рекламных целей);

2o ...самой лучшей рекламой, и то не связанной с дополнительными рас-ходами, является информация, которую распространят в своей среде, после возвращения домой, первые довольные поездкой туристы!

Определение цены

На начальном этапе цены не должны быть высокими, чтобы привлечь первых туристов. Многие туристические хозяйства, которые сегодня яв-

37

ляются лидерами в своей отрасли, начинали с низких цен ночлегов при своем достаточно богатом предложении дополнительных услуг. Именно предложение дополнительных услуг является главным магнитом, при-тягивающим туристов. Цена ночлега должна зависеть от длительности пребывания и количества лиц (чем больше лиц и более длительное пре-бывание, тем ниже цена). Ценой управляет рынок. Простая калькуляция не достаточна: стоимость + 10% прибыли. Нужно принимать во внимание сезонность, конкуренцию, моду на определенные места отдыха. Иногда нужно работать без прибыли, чтобы в «лучший» период наверстать упу-щенное.

Туристический продукт

Туристический продукт это сочетание материальных элементов (квар-тира, транспорт, питание, экскурсии) с нематериальными (приключение, знакомство с чем-то необыкновенным). Нематериальные элементы явля-ются самыми важными для туриста, и именно они имеют решающее зна-чение при выборе предложения по удовлетворительной цене.

Выбор продукта

Следует выбрать продукт наиболее обещающий, отличающийся от пред-ложений других регионов. Развлечения должны быть уникальными и по-добраны к конкретной категории туристов. Туристы не приезжают только за тем, чтобы съесть и переночевать (хоть хорошая еда и ночлег необхо-димы), а, прежде всего, чтобы интересно провести время.

Туристический продукт: Буджак

Буджак это регион, подходящий для лиц, предпочитающих специализи-рованный туризм. Такие лица ищут непереполненные места, предлагаю-щие физическую нагрузку в сочетании со знакомством с оригинальным культурным наследием. Буджак это степь. Чтобы ее познать, необходима физическая нагрузка на велосипеде, на коне или на старом грузовике. Все это есть в Буджаке. Оригинальным туристическим продуктом могут быть несколькодневные пробеги по бездорожью Буджака в сочетании с ночле-гами в пастырских станицах или в селах, предлагающих богатое культур-ное наследие. Дополнением может быть участие в народных вечеринках, полевых работах, в сборе трав, в производстве вина. Полное предложе-ние можно разработать при достаточно низких капиталовложениях.Среди туристов стала модной потребность пережить «настоящее путеше-

38

ствие», которое не до конца можно предвидеть, поэтому оно полно при-ключений и имеет образовательный характер. Буджак это один из немногочисленных регионов Европы, который может предложить такое путешествие по очень привлекательной цене. Пред-ложение может быть нацелено на студентов и лиц максимум 50-летнего возраста, с высшим образованием, находящихся в постоянном поиске интересного и мобильных.

39

«ГАГАУЗИЯ» прелести провинции» в МолдовеСтудийный визит 3 представителей из Польши в юго-восточной Молдове, на территории истори-ческого Буджака (6 дней сентября 09)

I. Молдавская партнерская организация показала:

- туристический потенциал исторического Буджака (дома культуры, музей, колхоз с «грузовиками», школы, пионерский лагерь, архитекту-ру села, виноградники, сады, винные заводы, мелкий частный бизнес, конный завод коней породы Орлов, базары, церкви и самую настоя-щую степь…

…а также дала возможность познакомиться с удивительными людьми, их работой, узнать их философию жизни и традиционную кухню!

II. Группа из Польши провела тренинг. Цель – анализ природных и куль-турных ресурсов юго-восточной Молдовы; были обсуждены: условия для развития сельского туризма и создания туристических продуктов на основе собранной во время визита документации. Подготовка была дополнена познавательно-интеграционным упражнением, а также за-ключительной оценкой.

III. Выводы: польская группа имела возможность близко познакомиться с небольшой областью юго-восточной Молдовы. Там проживают бол-гары (Твардица) и гагаузы (Джолтай, Чадыр-Лунга, Томай). Обе этниче-ские группы берегут свое культурное наследие. В музее Твардицы была организована встреча с учеными-этнографами из Софии (Болгария), которые ведут этнографические исследования среди молдавских бол-гарских жителей как последних «носителей» аутентичных болгарских традиций, забытых в самой Болгарии. С точки зрения проекта «Гагаузия - прелести провинции» это огромный туристический потенциал.

Обе этнические группы сохраняют и поддерживают традиционный стиль строительства, что является очередным важным туристическим потен-циалом.

40

«ГАГАУЗИЯ прелести провинции» в ПольшеСтудийный визит 12 представителей историче-ского Буджака на территории Великой Польши и Кашубского Поморья(9 дней октября 09)

I. Польская партнерская организация показала:

- взаимодействующие организации, связанные с сельским туризмом (самоуправление, негосударственные организации (НГО), агротуристи-ческие хозяйства, Консультационный Сельскохозяйственный Центр);

- примеры новых решений в сельском хозяйстве, благоприятствующих развитию сельского туризма (например: биодинамическое хозяйство, хозяйственное использование бывших PGR (польские земледельче-ские хозяйства), конные пробеги, Международный Дом Встреч Моло-дежи);

- использование преимуществ сельской местности для хозяйственной деятельности, получающей поддержку от ЕС (центр иппотерапии);

- этническую неоднородность как туристическую достопримечатель-ность (Кашубское Поморье)

- возможность познакомиться со способами продвижения туристиче-ских продуктов с целью разработки собственного предложения (Tour Salon в Познани, Местная Туристическая Организация)

…а также провела цикл семинаров.

II. Цикл семинаров. Цель – определение туристического продукта сев. - вост. Молдовы (исторический Буджак); были обсуждены.: тенденции в туризме; были проработаны: SWOT-анализ, ценовая стратегия, спосо-бы продвижения продукта. Использованы следующие техники: карта ресурсов, силовое поле, 5 из 25, элементы SWOT-анализа. Подробной оценке были подданы следующие ресурсы: люди, организации, идеи; культурное наследие, опыт (достижения), природные достопримеча-тельности, база и стандарты, охрана окружающей среды, инфраструк-тура. Программа была дополнена проблематикой, которую группа вы-брала в качестве доминирующей, т.е. Менеджмент и Маркетинг, а также вопросами: продукт, его имидж и планирование. В конце программы было проведено упражнение: «Я являюсь менеджером агротуризма» (Что я предлагаю?, Кому?, Как я доберусь до клиента?, С каким ценовым предложением? Что еще я должен учесть?).

41

III. Результаты семинаров: были «созданы» 4 фирмы с разными стратегия-ми, от предложений для специализированных потребителей (напри-мер: ралли «грузовиками» - фирма Mix Trans) до предложений для се-мей (например: участие в полных традиций и фольклора престольных праздниках – фирма «Буджакская степь»). Обе фирмы, после того как будут достигнуты стандарты на уровне европейского агротуризма и доработаны соответствующие детали, могут начать действовать прак-тически сразу же.

IV. Выводы: Необходимо провести семинары, направленные на более углубленное рассмотрение существенных элементов маркетинговой стратегии, а также подробное описание и значение туристического продукта в качестве отличительной черты региона. Это новаторская и важная тема, которая до сих пор не учитывалась органами самоуправ-ления в планах местного развития (примеры Твардицы или Джолтая). По мнению жителей и властей региона охваченного проектом туризм может развиваться исключительно в уже выбранных областях (Киши-нев и околице), и туристы должны проживать в гостиницах. Этот под-ход необходимо изменить!

Итоги встречи были подведены на конференции: «Гагаузия-Великая Поль-ша Перспективы развития туризма в сельских районах»

42

43

Wstęp

Niniejsza publikacja to wynik projektu: „GAGAUZJA uroki prowincji” zreali-zowanego w okresie: 1 lipiec 2009 - 31 grudzień 2009 przez polską organizację Towarzystwo Kulturalne „Echo Pyzdr” i partnera mołdawskiego: organizację „Echo XXI w”. Projekt współfinansowała Fundacja Edukacja dla Demokracji w ramach Programu „Przemiany w Regionie – RITA” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wol-ności. Celem projektu było przekazanie polskich doświadczeń związanych z rozwojem obszarów wiejskich w środowisko gagauskie. Skupiono się na tu-rystyce. Określono potencjał turystyczny i opracowano Program Rozwoju Tu-rystyki dla południowo-wschodniej Mołdowy (historyczny Budżak). Zadanie zrealizowała wspólnie grupa 12 mołdawskich liderów środowiska wiejskiego i 3 polskich uczestników (szkoleniowiec, trener i koordynator). Miały miejsce: szkolenie, wizyty studyjne oraz warsztaty w Mołdowie i Polsce. W czasie trwa-nia projektu okazało się, że południowo-wschodnia Mołdowa, to nie tylko region autonomiczny Gagauzja, lecz także przyległe, zamieszkałe przez Buł-garów wioski. Historycznie kraina określana była nazwą: Budżak. Obie grupy etniczne, Gagauzi i Bułgarzy, pielęgnują własne dziedzictwo kulturowe. Od-dzielne traktowanie każdej z grup w Programie Rozwoju Turystyki (PRT) by-łoby nielogiczne, bowiem obszary zamieszkałe przez obie społeczności wza-jemnie się przenikają zasiedlając nawet część Ukrainy. Pisząc o Gagauzach nie można pominąć Bułgarów i odwrotnie. W PRT trzeba było odnieść się do szerszego obszaru zamieszkałego i ukształtowanego wspólnie przez Gagauzów i Bułgarów, czyli do Budżaku. Wi-tamy zatem w Budżaku!

GAGAUZJA uroki prowincji

44

PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKIPraktyczne porady dla planujących rozpocząć biznes turystyczny zwany agroturystyką

Tendencje europejskie

Opłacalność produkcji rolnej maleje. Coraz mniej osób znajduje zatrudnienie w rolnictwie, coraz trudniej jest o pracę w miastach, coraz więcej rolników po-dejmuje inne zajęcia na wsi, w tym otwiera działalność agroturystyczną.

Trendy w turystyce światowej

Wzrasta moda na turystykę aktywną (rowery, konie, itp.) i tematyczną (pozna-wanie dziedzictwa kulturowego).Turyści zaczynają unikać miejsc zatłoczonych przez nadmiar turystów. Spraw-niejsza i tańsza łączność powoduje, że urlop spędza się często na drugim koń-cu świata. Biznes turystyczny rozwija się dynamicznie i jest dziedziną numer dwa w światowej gospodarce (po IT). W latach 50 tych podróżowało za granicę 25 mln turystów rocznie, w roku 2008 – 750 mln. Według prognoz Światowej Organizacji Turystyki w roku 2020 liczba turystów podróżujących za granicę wyniesie 1,6 mld. Turyści szukają miejsc z autentycznym dziedzictwem kulturowym, bez wzglę-du na ich położenie geograficzne.Dziedzictwo kulturowe to m.in.: tradycyjny język, muzyka, pieśni, rzemiosło artystyczne, architektura, kuchnia, miejsca sakralne i historyczne, stroje ludo-we oraz pokoleniowy przekaz: lokalne zachowania, wierzenia, legendy.

Turystyka się opłaca

Wiele domów na wsi posiada niewykorzystane pokoje i inne pomieszczenia, które po niewielkim remoncie i urządzeniu łazienek, mogą przynosić zyski. Turyści przebywając na urlopie kupują lokalne (domowe!) produkty rolne i spożywcze np.: wino, owoce, wypieki, sery. Zamawiają także chętnie posił-ki domowe sporządzone według tradycyjnych receptur. Korzyści przyniesie wypożyczenie konia lub roweru. Opłacalna jest produkcja i sprzedaż wyro-bów rzemieślniczych, np. kilimów, wyszywanej pościeli, obrusów, instrumen-tów muzycznych itp. Warto wyspecjalizować się w usługach przewodnickich i transportowych.

45

Predyspozycje i kwalifikacje menedżerówagroturyzmu

Predyspozycje: otwarty stosunek wobec obcych ludzi, cierpliwość, komunika-tywność, tolerancja wobec odmiennych zachowań, ciekawość świata, indywi-dualne podejście do każdego turysty, kreatywnośćKwalifikacje: umiejętność gotowania, wiedza o regionie, jego zasobach przy-rodniczych i historycznych, obsługa komputera, znajomość podstawowych metod promocji, znajomość języków obcych.

Oczekiwania turysty przyjeżdżającego na wieś

· Nieskażona przyroda: czyste jeziora i rzeki, niezaśmiecony teren, mało inten-sywne rolnictwo wolne od chemii, czyste powietrze (wolne od spalin plasti-ku, gumy, śmieci);

· Produkty ekologiczne: wolna od chemii przydomowa uprawa warzyw i owoców, hodowla w sposób tradycyjny (na wolności) wielu ras zwierząt domowych

· Kontakt z ludźmi: osoby prowadzące agroturystykę powinny mieć czas na rozmowę z gośćmi!

· Autentyczne dziedzictwo kulturowe: tradycyjna architektura kultywowa-na także w nowym budownictwie; tradycyjne jedzenie dostępne nie tylko w domach, lecz i w gastronomii publicznej; tradycyjny strój spotykany na co dzień; tradycyjne rzemiosło i jego wytwory dostępne w sprzedaży detalicz-nej i w domach prywatnych; oryginalne: język, muzyka, sztuka na co dzień i od święta

· Atrakcyjnie spędzony czas; wycieczki tematyczne, udział w imprezach ludo-wych

· Zakwaterowanie: pokoje gościnne w budynkach nawiązujących do tra-dycyjnej architektury (mogą to być adoptowane budynki gospodarcze) z niezależnym wejściem. Dobra jest stylizacja pokojów na „wiejskość”. STAN-DARD: pokój 2-osobowy powinien posiadać 2 łóżka, każde o wymiarach mi-nimum 200 cm x 90 cm lub 1 łóżko podwójne o wymiarach: 200 cm x 140 cm; minimalne wyposażenie: szafa, stolik, 2 krzesła, czajnik elektryczny, do-bre do czytania oświetlenie; wielkość pokoju 2-osobowego: 18 m2 (oprócz miejsca do snu koniecznie miejsce do siedzenia z możliwością pisania lub czytania); łazienka z wejściem z pokoju lub przylegającego korytarza (najle-piej jest, gdy turyści mają łazienkę wyłącznie do własnej dyspozycji. Można wówczas uzyskać cenę za nocleg nawet o 100% wyższą. W łazience powinny być: prysznic, umywalka, lustro, wc, wieszaki na odzież i ręczniki); dostęp do kuchni (najlepiej, jeśli gospodyni przygotowuje posiłki we własnym zakre-

46

sie. Jeżeli jest to niemożliwe, to turyści powinni mieć zapewniony dostęp do wyposażonej kuchni); przestrzeń wokół kwatery umożliwiająca przyjem-ne spędzenie czasu na wolnym powietrzu (np. ławeczka w cieniu). Atutem gospodarstwa jest przytulna chłodna piwniczka, w której można wygodnie posiedzieć za stołem kosztując lokalne produkty. Wszystkie pomieszczenia powinny być utrzymane w nienagannej czystości.

Promocja

1o …poprzez Internet, udział w targach turystycznych, biura podróży

Opis gospodarstwa powinien być identyczny z rzeczywistością i zawierać na-stępujące informacje: pełna oferta (wygląd zewnętrzny gospodarstwa, opis pokojów z ilością łazienek wspólnych i indywidualnych; możliwość przyjazdu ze zwierzętami; atrakcje w okolicy i związane z nimi dodatkowe usługi np. od-biór z lotniska; ceny noclegów, wyżywienia i usług dodatkowych; języki w ja-kich możliwa jest komunikacja; dokładny adres z numerami telefonów, map-ka dojazdu najlepiej robiona własnoręcznie. UWAGA! Map zamieszczonych w Internecie nie wolno bezpłatnie wykorzystywać do celów promocyjnych);

2o ...najlepszą promocją, i to nie związaną z dodatkowymi kosztami, jest infor-macja jaką rozpowszechnią w swoich środowiskach, po powrocie do do-mów, pierwsi zadowoleni turyści!

Ustalanie ceny

Oferta na początku powinna być niedroga, by zachęcić pierwszych turystów. Wiele obszarów turystycznych, obecnie przodujących w turystyce, zaczynało od niskich cen noclegów przy równoczesnej bogatej ofercie dodatkowej. To właśnie oferta dodatkowa jest głównym magnesem przyciągającym turystów. Cena noclegu powinna zależeć od długości pobytu i ilości osób (im więcej osób i dłuższy pobyt, tym cena niższa). Ceną rządzi rynek. Nie wystarczy pro-sta kalkulacja: koszt + 10% zysku. Trzeba brać pod uwagę sezonowość, kon-kurencję, modę na określone miejsca wypoczynku. Czasami trzeba pracować bez zysku, by w „lepszym” okresie to nadrobić.

Produkt turystyczny

Produkt turystyczny to połączenie składników materialnych (kwatera, trans-port, wyżywienie, wycieczki) i niematerialnych (przeżycie przygody, poznanie

47

czegoś niezwykłego). Składnik niematerialny jest najważniejszy dla turysty i decyduje o wyborze oferty przy zadowalającej cenie.

Wybór produktu

Należy zdecydować się na produkt najbardziej obiecujący, odmienny wobec ofert innych regionów. Atrakcje powinny mieć unikatowy charakter i być do-pasowane do konkretnej kategorii turystów. Turyści nie przyjeżdżają tylko po to, by zjeść i przenocować (choć dobre jedzenie i nocleg są niezbędne), lecz przede wszystkim, by ciekawie spędzić czas.

Produkt turystyczny: Budżak

Budżak to kraina odpowiednia dla osób preferujących turystykę specjalistycz-ną. Osoby takie poszukują miejsc nie zatłoczonych, oferujących wysiłek fi-zyczny w połączeniu z poznawaniem oryginalnego dziedzictwa kulturowego. Budżak to step. By go poznać, potrzebny jest wysiłek fizyczny na rowerze, na koniu lub na starej zabytkowej ciężarówce. Wszystko to Budżak posiada. Ory-ginalnym produktem turystycznym mogą być kilkudniowe rajdy po bezdro-żach Budżaku połączone z noclegami w pasterskich stanicach lub w wioskach oferujących bogate dziedzictwo kulturowe. Uzupełnieniem pobytu może być udział w imprezach ludowych, pracach polowych, w zbieraniu ziół, czy w pro-dukcji wina. Pełna oferta jest możliwa do uruchomienia przy niewielkich na-kładach finansowych.Wśród turystów modna stała się potrzeba odbycia „prawdziwej podróży”, któ-ra nie do końca jest przewidywalna, a więc jest pełna przygód i ma walory edukacyjne. Budżak to jedna z nielicznych krain Europy, która podróż taką może zaofe-rować za przystępną cenę. Ofertę skierować można do studentów i osób do maksimum 50 lat z wyższym wykształceniem, poszukujących i mobilnych.

Bibliografia:1. Janusz Majewski, Bernard Lane, Turystyka wiejska i rozwój lokalny; Funda-

cja Edukacja dla Demokracji, 2003;2. Herman Bimberg, Janusz Majewski, Poradnik dla rolników rozpoczynają-

cych biznes turystyczny, Instytut Macieja Rataja, 1994.

48

„GAGAUZJA uroki prowincji” w MołdowieWizyta studyjna 3 osób z Polski w południowo-wschodniej Mołdowie, na terenie historycznego Budżaku (6dni września 09)

I. Mołdawska organizacja partnerska pokazała:

- potencjał turystyczny historycznego Budżaku (domy kultury, muzeum, kołchoz z „gruzawikami”, szkoły, pionierski łagier, architekturę wsi, winnice, sady, wytwórnie win, prywatny drobny biznes, stadninę koni rasy Orłow, bazary, cerkwie i najprawdziwszy step…

…oraz pozwoliła poznać wspaniałych ludzi, ich pracę, filozofię życia i kuch-nię!

II. Grupa z Polski przeprowadziła szkolenie. Cel – analiza zasobów przyrod-niczych i kulturowych południowo-wschodniej Mołdowy; omówiono: wa-runki rozwoju turystyki wiejskiej i tworzenie produktów turystycznych w oparciu o zebraną podczas wizyty dokumentację. Szkolenie dopełniło ćwi-czenie poznawczo-integracyjne oraz ewaluacja.

III. Wnioski: grupa polska poznała dokładnie niewielki obszar południowo-wschodniej Mołdow. Zamieszkują go Bułgarzy (Tvarditsa) i Gagauzi (Dżoł-tai, Ceadir Lunga, Tomai). Obie grupy etniczne pielęgnują własne dziedzic-two kulturowe. W muzeum Tvarditsy doszło do spotkania z naukowcami – etnografami z Sofii (Bułgaria), którzy prowadzą badania etnograficzne wśród mołdawskich Bułgarów jako ostatnich „przekazicieli” autentycznych tradycji bułgarskich zapomnianych w samej Bułgarii. Stanowi to ogromny potencjał turystyczny z punktu widzenia projektu „Gagauzja – uroki pro-wincji”.

Obie grupy etniczne wyróżnia kultywowanie tradycyjnego budownictwa, co jest kolejnym ważnym potencjałem turystycznym.

49

„GAGAUZJA uroki prowincji” w PolsceWizyta studyjna 12 osób z terenu historycznego Budżaku na terenie Wielkopolski i Kaszub(9 dni października 09)

I. Polska organizacja partnerska pokazała:

- instytucje współpracujące, związane z turystyką wiejską (samorząd, NGOs, agroturystyki, Ośrodek Doradztwa Rolniczego);

- przykłady nowych rozwiązań w rolnictwie służących turystyce wiejskiej (m.in: gospodarstwo biodynamiczne, zagospodarowanie dawnego PGR, rajdy konne, Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży);

- wykorzystanie walorów wiejskości do działalności gospodarczej wspiera-nej przez UE (ośrodek hipoterapii);

- różnorodność etniczną jako walor turystyczny (Kaszuby) - możliwość poznania sposobów promocji produktów turystycznych celem

przygotowania własnej oferty (Tour Salon w Poznaniu, Lokalna Organizacja Turystyczna)

…oraz przeprowadziła cykl warsztatów.

II. Cykl warsztatowy. Cel – określenie produktu turystycznego poł. - wsch. Mołdowy (historyczny Budżak); omówiono.: trendy w turystyce; przećwi-czono: analizę SWOT, strategię cenową, sposoby promocji. Wykorzystano m.in. następujące techniki: mapa zasobów, pole siłowe, 5 z 25, elementy analizy SWOT. Szczegółowej ocenie poddano następujące zasoby: ludzie, organizacje, pomysły; dziedzictwo i kultura, doświadczenie (dorobek), wa-lory przyrodnicze, zaplecze i standardy, ochrona środowiska, infrastruktura. Merytorycznie program poszerzono o problematykę wybraną przez grupę jako dominujący problem, tj. o Management i Marketing oraz o zagadnie-nia: produkt i jego wizerunek oraz planowanie. Program zamknęło ćwicze-nie: „Jestem menedżerem agroturystyki” (Co oferuję?, Komu?, Jak dotrę do klienta?, Z jaką ceną? Co jeszcze muszę wziąć pod uwagę?).

III. Rezultaty warsztatów: „powołano do życia” 4 firmy o różnych strategiach, od ofert dla odbiorców wyspecjalizowanych (m.in.: rajdy „gruzowikami”- fir-ma Mix Trans) po oferty dla rodzin (m.in.: udział w pełnych tradycji i folklo-ru uroczystościach odpustowych „chram” – firma „Budżakskaja step”). Obie firmy, po dopełnieniu standardów noclegowych na poziomie agroturystyki europejskiej i dopracowaniu szczegółów, mogą zostać uruchomione nie-mal natychmiast.

50

IV. Wnioski: pożądane byłyby warsztaty ukierunkowane na pogłębione mery-torycznie elementy strategii marketingowej oraz na dokładny opis i znaczenie produktu turystycznego jako wyróżnika regionu. To temat nowatorski i ważny, nie uwzględniany dotąd przez lokalne samorządy w planach rozwoju lokalne-go (przykłady Tvarditsy czy Dżołtai). W opinii mieszkańców i władz obszaru objętego projektem turystyka może rozwijać się wyłącznie w obszarach już wylansowanych (Kiszyniów i okolice), a turyści powinni mieszkać w hotelach. Trzeba to zmienić!

Całość zakończyła konferencja: „Gagauzja-Wielkopolska Perspektywy rozwoju turystyki na obszarach wiejskich”

Realizatorzy projektu

Koordynator polski: Przemysław KowalskiKoordynator mołdawski: Galina MaslinkowaProwadzący szkolenie: Stanisław PacułaProwadząca warsztaty: Wiesława Kowalska

Partenerul polon la proiect:Societatea Culturală „Echo Pyzdr” conduce acţiuni naţionale şi internaţionale în domeniile: edu-caţie, cultură, dezvoltare locală. Acţiunile sunt întâmpinate de: conferinţe, edituri, spectacole cul-turale şi artistice, şcolarizări şi promovarea comunităţilor locale. Premiate de câteva ori, cu premii precum Medalia Ministerului Educaţiei Republicii Polone sau onorate cu Scrisoare de Felicitare a Ambasadorului ucrainean.

Польский партнер в проекте:Культурная Ассоциация «Эхо Пыздр» ведет внутреннюю и международную деятельность в областях: образование, культура, местное развитие. Эта деятельность предполагает организацию: конференций, изданий, культурных и артистических мероприятий, тренингов, а также содействие развитию местной общественности. Ассоциация «Эхо Пыздр» была многократно награждено, например Медалью Министра Образования РП, а также отмечена Поздравительным Письмом Посла Украины.

Polski partner w projekcie:Towarzystwo Kulturalne ,,Echo Pyzdr” prowadzi działalność krajową i międzynarodową w ob-szarach: edukacja, kultura, rozwój lokalny. Działaniom towarzyszą: konferencje, wydawnictwa, wydarzenia kulturalne i artystyczne, szkolenia oraz promocja lokalnych społeczności. Wielokrot-nie nagrodzone, m.in. Medalem Ministra Edukacji RP oraz uhonorowane Listem Gratulacyjnym Ambasadora Ukrainy.

Contact/Контакт/Kontakt:

e-mail: echo@echo.org.plweb: www.echo.org.pl

Partenerul moldovean la proiect:Asociaţia Publică „ECOU- XXI” ajută la dezvoltarea organizaţiilor non-guvernamentale şi iniţiative-lor cetăţeneşti, formează şi introduce programe de orientare profesională pentru oamenii tineri, promovează integrarea în societate a copiilor şi tinerilor dar şi drepturile minorităţilor naţionale şi etnice. Acţiunile sunt întâmpinate de: concerte de caritate, şcolarizări, evenimente sportive-de integrare, promovarea comunităţilor locale.

Молдавский партнер в проекте:Общественная Ассоциация «ECOU – XXI» поддерживает развитие неправительственных организаций и гражданские инициативы, разрабатывает и внедряет программы профессиональной ориентации для молодежи, пропагандирует общественную интеграцию детей и молодежи, а также права национальных и этнических меньшинств. Деятельность ассоциации включает: благотворительные концерты, тренинги, спортивно-интеграционные мероприятия, популяризацию местной общественности.

Mołdawski partner w projekcie:Publiczne Stowarzyszenie ,,ECOU - XXI” wspiera rozwój organizacji pozarządowych i inicjatywy obywatelskie, opracowuje i wdraża programy orientacji zawodowej dla młodych ludzi, promuje integrację społeczną dzieci i młodzieży oraz prawa mniejszości narodowych i etnicznych. Działa-niom towarzyszą: koncerty charytatywne, szkolenia, imprezy sportowo-integracyjne, promocja społeczności lokalnych.

Contact/Контакт/Kontakt:

e-mail: ecou21@yahoo.com web: www.ecou21.md

Herb Mołdowy z podpisami uczestników projektu: „GAGAUZJA uroki prowincji”,Wielkopolska - Budżak 2009