194. — UNIVERSUL LITERAR - core.ac.uk · 194. — UNIVERSUL LITERAR Ctitorii THEODOR SERBÄNESCU...

16

Transcript of 194. — UNIVERSUL LITERAR - core.ac.uk · 194. — UNIVERSUL LITERAR Ctitorii THEODOR SERBÄNESCU...

194. — U N I V E R S U L L I T E R A R

C t i t o r i i THEODOR SERBÄNESCU

( 1 8 5 9 - 1 9 0 1 )

L i r ă c 'o s i n g u r ă c o a r d ă , a c o r d a t ă s u s c a s ă r ă s u n e p ă t r u n z ă t o r ş i d u l c e . — T h e o d o r Ş e r b ă n e s c u n ' a c â n t a t a p r o a p e d e c â t d r a g o s t e a ş i m a i c u s e a m ă r e ­g r e t u l , „ d o r u l " d e d r a g o s t e . D a r c â n t e ­c u l s ă u u n i c , p o a t e t o c m a i d i n p r i c i n a s p e c i a l i z ă r i i l u i , a p ă t r u n s a d â n c u r i l e s u f l e t e ş t i a l e c o n t i m p o r a n i l o r s ă i ş i n e î n c â n t ă î n c ă ş i a s t ă z i .

P u t e r e a a c e a s t a a p o e z i e i s a l e v i n e d e s i g u r d i n p a s i u n e a p r o f u n d ă ş i o a r e ­c u m f e m e n i n ă c u c a r e a i u b i t e l .

P e n t r u Ş e r b ă n e s c u , i u b i r e a e r a c e v a s f â n t , u n î n a l t s a c e r d o ţ i u a l o m u l u i p e p ă m â n t , u n m a r t i r i u s u b l i m , p r i n c a r e c r e d e a e l c ă s e i s p ă ş e s c p ă c a t e l e c u i v a : „ I e r t a t s ă f ie ce l ce a t â t a a i u b i t " ! A -c e a s t ă v r a j ă m a g i c ă 1-a ţ i n u t f e r m e c a t t o a t ă v i a ţ a c â t a c â n t a t c a p o e t . I n i m a l u i a f o s t , c a l a v â r s t a d e 20 d e a n i , t o t ­d e a u n a r o a b ă a c e s t e i p a t i m i c a r e 1-a f e ­r i c i t t u r m e n t â n d u - 1 , 1-a î n d u r e r a t r i d i -c â n d u - 1 l a c e r , 1-a f ă c u t s ă a m e s t e c e p l â n s u l c u d r a g o s t e a : „Tânăr, lacrima-i amor"...

C a u r m a r e a a c e s t u i s u p e r l a t i v d e a i u b i , f i i n ţ a i u b i t ă d e e l e o f ă p t u r ă u n i ­c ă î n a l c ă t u i r e a l u m i i , o f r u m u s e ţ e ce î n c h e a g ă a p e l e , e . . D u m n e z e u l " l u i , p e n ­t r u c a r e s u f l e t u - i , c a o c a n d e l ă p u r u r e a a p r i n s ă , î ş i a r d e v i a ţ a , s e c o n s u m ă î n ­t r e g p â n ă l a u l t i m a p i c ă t u r ă : „ Ş i î n u l -t i m a - m i s u f l a r e , M u r m u r a - v o i t e i u ­b e s c . . . T e i u b e s c î n a s t ă l u m e . C u d e l i r , c u d o r a m a r . C u s i m ţ i r i f ă r ă d e n u m e , C u d u r e r i f ă r ă h o t a r " . . . C ă c i Ea e : „ J u n ă c a o p r i m ă v a r ă , D u l c e c a u n c â n t d u i o s , A l b ă c a o l ă c r ă m i o a r ă ; P o e t i c ă , v i s ă t o a r e ; B l o n d ă c a u n s p i c d e g r â u ; A m o r o a s ă c a o l u n ă ; F a n t a s t i c ă , n e b u ­n ă , C a u n f l u t u r a ş p r i n f l o r i ; C o p i l , î n ­g e r ş i f e m e e ; F l o a r e , s t e a , P a r f u m , f l a ­c ă r ă , s c â n t e e , F e r i c i r e , — a m o r s u n t Ea". M a i m u l t — p e n t r u u n s ă r u t a t a l e i , „ s ' a p r e f ă c u t o d a t ă l u n a î n s o a r e " . . .

Ş i , î n a f a r ă d e v e r s u r i l e l u i f r u m o a s e ş i c a l d e , c â t e a l t e d o v e z i d e d r a g o s t e c o ­v â r ş i t o a r e n u - i a d u c e e l , e i ? C e a m a i m a r e p a r t e d i n t i n e r e ţ e a s a — a o m u ­l u i c u l t ş i f i n , i u b i t o r d e l u m e ş i d e u n m e d i u î n a l t , — o h ă r ă z e ş t e o r ă ş e l u ­l u i î n c a r e t r ă i a e a , m o d e s t u l u i T e c u c i , — l o c u l l u i n a t a l , — u n d e n u p u t e a a f l a n i m i c d i n c e e a ce a s p i r a s u f l e t u l l u i . I a r c â n d , c a m i l i t a r , e r a n e v o i t s ă p ă r ă ­s e a s c ă a c e a l o c a l i t a t e , a v â n d g a r n i z o a ­

n a î n a l t ă p a r t e , f ă c e a t o t ce p u t e a , c a z i l e l e d e s ă r b ă t o r i ş i d e c o n c e d i u s ă Ie p e t r e a c ă a c a s ă , l â n g ă d â n s a . O d a t ă a t r e b u i t s ă t r a d u c ă î n v e r s u r i , î n t r ' o s i n ­g u r ă n o a p t e , „Noaptea de Octombrie" a l u i M u s s e t — p e s t e t r e i s u t e d e v e r ­s u r i — p e c a r e i-o c e r e a î n s c h i m b u l u n e i p e r m i s i u n i d e c â t e v a z i l e , c o l o n e ­l u l r e g i m e n t u l u i s ă u , u n i u b i t o r d e p o e ­z i a l u i M u s s e t . P e n t r u e a , î n t r ' o z i ş i - a d a t d e m i s i a d i n a r m a t ă ş i t o t c h i p u l ei î l t r u d e a c o n t i n u u c h i a r î n z i l e l e c e l e m a i m a r i a l e v i e ţ i i l u i , c â n d , r e i n t r a t î n o ş t i r e ş i d u s p e c â m p u l d e l u p t ă î n r ă z b o i u l i n d e p e n d e n ţ i i , î n c h i d e a o c h i i l a c e e a c e v e d e a î n j u r u l l u i c a s ă - i t r i ­m i t ă : „ S e n i n ş i s o a r e d e p e ' n s t r ă i n a t p ă m â n t " .

î n f l ă c ă r a r e d e p o e t ! / A c u m p e n t r u a î n ţ e l e g e u ş u r i n ţ a c u

c a r e p o e ţ i i a l u n e c ă d i n l u m e a r e a l i t ă ţ i i î n l u m e a î n c h i p u i r i i , p o a t e c ă n u - i d e p r i s o s a s p u n e c ă î m p r e j u r ă r i l e v i e ţ i i n e - a u f ă c u t s ă c u n o a ş t e m n o i î n ş i n e î n c o p i l ă r i e ş i s ă v e d e m d e c â t e v a o r i — î n c ă s u ţ a m o d e s t ă d e l â n g ă ' c a s a p r o t o p o ­p u l u i , î n c ă s u ţ a a c e e a „ î n c i n s ă c u t r a n ­d a f i r i ş i a l b a s t r e l o b e l i i " — p e a c e l p r i m ş i î n d e l u n g i d o l a l p o e t u l u i — v ă d u v a d - n ă V u c e t i c i — c a r e p e a t u n c i , e a d e ­v ă r a t , e r a î n t r ' o v â r s t ă î n a i n t a t ă . T o t u ş i î n m i n u n a ţ i d e p r i m e l e v e r s u r i a l e l u i Ş e r b ă n e s c u , s c r i s e p r i n 1868, c â n d e a n u e r a î n c ă v ă d u v ă , î i c ă u t ă m a c u m î n t r ă ­s ă t u r i l e ş i l i n i i l e c o r p u l u i , f r u m u s e ţ i l e p e c a r e l e c â n t a s e p o e t u l ş i p e c a r e l e g ă s e a m c u g r e u , a f a r ă d o a r d e o c h i i c e i a l b a ş t r i , p r i n c a r e „ E l a î n ţ e l e s p e n t r u ce D u m n e z e u a f ă c u t c e r u l a l b a s t r u " , o c h i i c a r e l - a u f ă c u t c r e d i n c i o s , „ l - a u l e g a t d e c e r " . . . I n s c h i m b , î n m o d e s t i a ei ş i î n s i m p l i t a t e a v o r b e l o r e i , s t r ă b ă ­t e a o a d e v ă r a t ă a d o r a ţ i e p e n t r u p o e t — d e a l t f e l c a l a m a i t o a t e f e m e i l e ce l - a u i u b i t s a u c u n o s c u t ş i c a r e c r e ş t e a f i i n ţ a a c e e a d i n t r ' o d a t ă , d e p ă r e a a l t a d e c u m o v e d e a m .

î ş i î n c h i p u e c i n e v a l e s n e ce a t r e b u i t s ă f ie p e n t r u u n p ă t i m a ş a m o r o s d e t a ­l i a l u i , d e s p ă r ţ i r e a d e f i n i t i v ă d e el a f i­i n ţ e i i u b i t e G r a d u l s ă u d e s u f e r i n ţ ă 1-a s c o s d i n f i r e î n p r i m u l m o m e n t , t r a n s -f o r m â n d u - 1 î n t r ' u n r ă s v r ă t i t î m p o t r i v a o r â n d u i r e i l u c r u r i l o r , î m p o t r i v a c e l u i p r e s u p u s d e d â n s u l , c ă l - a r fi u r s i t l a o a ş a p i e r d e r e , î m p o t r i v a l u i D u m n e z e u ,

d e N. P E T R A Ş C U

f ă c â n d u - 1 s ă s t r i g e I n m u l t citatele v e r s u r i , „ A ş l u a p ă m â n t u ' n m â n ă , Şi s v â r l i î n D u m n e z e u " . . .

O m u l b l â n d ş i d e l i c a t c a r e n ' a r Iii e u t r ă u u n e i i n s e c t e , e ş i a t u n c i din c h i l i b r u l f i r e i s a l e c u m p ă t a t e , b a pot c h i a r d i n m a r g i n e l e p o e z i e i , c u stnk t u l a c e l a d i s p e r a t ş i a t â t d e neaşteptaţi

D a r a c e s t a n ' a f o s t d e c â t u n sini? m o m e n t . I n c u r â n d s e n i n u l p o e t i c îşi** l u a l o c u l î n s u f l e t u l l u i ş i n u va щ f a c e d e a c u m d e c â t s ă - ş i c â n t e amiij r i l e , s a u m a i d r e p t „ d o r u l " d e ea. t

A ş a , î n p o p u l a r e l e v e r s u r i , cânt*)

d e l à u n c a p ă t l a a l t u l a l ţ ă r i i : I

h D e când ea s'a dus departe, h

Fericirea mea s'a dus. Dorul pasăre de noapte Pe-a mea inimă s'a pus...

A ş a , î n t o t a t â t d e r ă s p â n d i t a z i e : „ U n d e e ş t i , u n d e e ş t i ?" :

In zadar în larga lume Caut să te mai găsesc, Tu l-al cărui dulce nume

Şi azi, încă 'ngălbenesc...

oi ie

ii St îl

A ş a î n c ă , î n f r u m o a s e l e v e r s u r i : iţ r e

Adânc visând, eu stau pe mai, p Pe malul 'nalt şi verde. Dar ochiul meu plutind pe val, Tot luna din cer vede.

De tine.acum sunt depărtat Prin nouă mări de ură, зс Dar dacă 'n sufletul meu cat V

IZi Văd tot a la figură !

Şi-a fost un timp când. tu şi etiî Un dor aveam pe lume; Când luminai la glasul meu

Şi eu la al tău nume ;

Când suflelu-ti senin credea Ca'n Dumnezeu în mine ; Când Dumnezeu inima mea N'avea decât pe tine...

T o t a s t f e l î n m u l t e , f o a r t e multe] p o e z i i l e l u i .

N e p u t â n d s ' o m a i v a z ă o plasma11

î n c h i p u i r e a - i ş i o p l ă s m u i a d in | f r u m u s e ţ i l e ş i a r m o n i i l e n a t u r e j :

U N I V E R S U L L I T E R A R . — 195

/11 orizonturi fără fund Dau liber drum privirii,

nevăzându-te m'afund In lumea 'nchipuirii.

Şi-aici eu însumi Dumnezeu Din doruri arzătoare, Din razele de curcubeu Din mirosul de floare ;

Din lainde care 'ntr'arnurg Dau Ireamăiul pădurei, Din armoniile ce curg Prin rinele naturei;

Te plusmuesc din nou cum esti. Căni esti tu lângă mine. Cu-aceleuşi doruri femeeşti Ce m'au legat de tine

In afară de d r a g o s t e , p e o c o a r d ă m a i surdină, el c â n t ă d e c â t e v a o r i ş i

(ietenia, pe care o c o m p a r ă c u o „ b a r -plutind lin pe o m a r e b l â n d ă , f a ţ ă dragoste ca re e o „ b a r c ă s b u c i u -

Jjfu pe m a r e a f u r i o a s ă " . D a r ş i versurile a c e s t e a p r i e t e n e ş t i , e l g ă -

jţte prilej — p ă c a t u l s p e c i a l i ş t i l o r — :\ amesteca i a r d r a g o s t e a . A s t f e l , Răspuns amicului meu Ollănescu —

fc/ieten vechiu şi b u n c a v i n u l v e c h i u bun " — care , m a i t â n ă r c u 10 ani,

Imita pe Ş e r b ă n e s c u c a p e o a u t o r i -ite în materie, să a f l e d e l à el : c a r e % «unt mai f r u m o ş i , o c h i n e g r i o r i i ş t r i? i e r b ă n e s c u î i r ă s p u n d e a d â n -Iti-i consultaţia în s c r i s :

Oi mai dulci, cei mai frumoşi, Cei mai sinceri, mai duioşi

; Ochi pe lume, sunt acei O/i plac ţie, pentru tine ; Pcnirîi mine, ochii Ei

Pentru tine : cei d e foc , p e n t r u m i n e : •i de-azur. • altădată, s c r i i n d Delà ţară, a l t u i Ic, căruia d e s t ă i n u i n d u - ş i v i a ţ a - i d e tt ce ascultă pe m a l u l a p e i c u m s u s -\& valul şi u n d a , , ,a i n a t u r e i d u l c i li" şi cum c â n t ă p r i v i g h e t o a r e a , i s e t că aude în n o t e l e a c e s t u i , , T r u b a -I aripat", poveş t i l e I l e n e l o r C o s i n z e -«i Feţilor F r u m o ş i c a r e s e l u p t a u c u

(ii şi balauri i p e n t r u . . . f e t e l e ce l e leau,. Han» ori şi p r o b a b i l n u m a i î n p u ţ i -I şi tristele lui m o m e n t e d e i n d e -Identă a inimii, c â n d s e a f l a l a c â t e o «cruce de d r u m , a t u n c i m i n t e a l u i , mi şi ea s t ă p â n ă , g ă s e a o c a z i e s ă Boteze,

Uiel, In versur i l e : Ce-i astă lume ?

poala* viaţa e-un chin pe cruce, [Tot muritorul un răstignit;

Го|і au o soră : speranţa dulce ; Boli au m duşman: dorul cumplit.

borul, luat aici în î n ţ e l e s m a i l a r g d e lra|ie spre idea l . m orizontul poe t i c a l l u i Ş e r b ă -icu. Г.1 nu e u n o r i z o n t p r e a l a r g . I pe el s c â n t e i a z ă a d e s e a o r i H c ă -i de lumini ce s t r ă b a t î n t ă i n u i t e l e • re cămări s u f l e t e ş t i , a d i c ă a c o l o , de nu pătrunde d e c â t s c â n t e i a t a l e n -1, I partea ei f o r m a l ă , p o e z i a l u i e, î n a -I de toate, muzicală" . D e a c e e a e a a Imai mult decât a l t e l e ş t i u t ă p e d i n ­i i primul c u v â n t a l v e r s u l u i a d u ­

c â n d p e a l d o i l e a , c u m p r i m e l e n o t e a l e u n e i m e l o d i i a d u c p e c e l e ce u r m e a z ă ; d e a c e e a î n c ă c i r c u l a ţ i a u n o r a d i n v e r ­s u r i l e l u i a f o s t f o a r t e m a r e .

D a r Ş e r b ă n e s c u , î n c e p â n d a s c r i e v e r ­s u r i î n a i n t e d e 1860, — c â n d l i m b a l i t e ­r a r ă e r a î n f o r m a ţ i e ş i ( m - s t r u m e n t u l v e r s i f i c a t o r î n c ă i m p e r f e c t a r e u n e l e g r e ­ş e l i d e g r a m a t i c ă ş i v e r s i f i c a r e .

D a c ă c o l e c ţ i a p o e z i i l o r s a l e a r fi f o s t c u l e a s ă d e e l , m u l t e d i n a c e s t e g r e ş e l i a r fi d i s p ă r u t A s t ă z i s ' a r p u t e a f a c e d i n e l e u n m i c v o l u m d e , , p o e z i i a l e s e " , c a r e a r fi o c o n t i n u ă m â n g â e r e p e n t r u s u ­f l e t e l e s i m ţ i t o a r e ş i i u b i t o a r e d e f r u m o s ş i i - a r ţ i n e a d e a p u r u r i n u m e l e i n l u ­m i n ă .

C a o m , Ş e r b ă n e s c u a f o s t f i r e ş t e u n s e n t i m e n t a l , c u a c e e a ş i n u a n ţ ă f e m e -n i n ă î n p r e d i l e c ţ i i l e ş i s i m p a t i i l e l u i ; o f i r e c o n t e m p l a t i v ă , a d e m e n i t ă d e a c e l a p a r e n t „ d o l c e f a r n i e n t e " a l p o e ţ i l o r , î n c a r e ^ s t ă t e a d e v o r b ă c u f i r i l e d e i a r b ă " : u n c a r a c t e r c a v a l e r e s c . ; o i n t e l i ­g e n ţ ă v i e , p a s i o n a t ă d e l i t e r a t u r ă ş i d e d i s c u ţ i i ; u n s u f l e t b l â n d î n - i n t i m i t a t e ş i c o m p ă t i m i t o r l a s u f e r i n ţ e l e a l t o r a , d e ­l i c a t ş i p l i n d e a t e n ţ i i p e n t r u f e m e i , ş i r e s p i r â n d , c u t o a t e g e s t u r i l e ş i v o r b e l e

l u i , î n t r ' o a t m o s f e r ă i m p r e g n a t ă d e i d e a l , c a r e f ă c e a s ă s e s i m t ă c ă ş i o m u l t r ă i a î n î n ă l ţ i m i l e p o e t u l u i .

N . P E T R A Ş C U

NOTE BIOGRAFICE T h e o d o r Ş e r b ă n e s c u s ' a n ă s c u t l a T e ­

c u c i , î n 29 D e c e m b r i e 1859. S t u d i i l e l i c e a ­l e l e - a f ă c u t l a A c a d e m i e M i h ă i l e a n ă d i n I a ş i . A p o i , l a v â r s t a d e 15 a n i , a i n t r a t î n ş c o a l a m i l i t a r ă d i n l a ş i , u n d e e ş i î n -t â i u l a c l a s i f i c a ţ i e c u g r a d u l d e s u b l o ­c o t e n e n t d e g e n i u . î n c ă d e c o p i l , e l d ă d u d o v a d a u n e i i n t e l i g e n ţ i d e o s e b i t e , f i i n d î n t o a t e c l a s e l e ce l d i n t â i . I n 1869, a v â n d g r a d u l d e c ă p i t a n , a d e m i s i o n a t d i n a r ­m a t ă , u n d e a r e i n t r a t c a m a i o r , î n 1877, c u p r i l e j u l r ă z b o i u l u i p e n t r u i n d e p e n ­d e n ţ ă . A f ă c u t c a m p a n i a c o n t r a T u r c i l o r , p e l â n g ă m a r e l e s t a t m a j o r . I n 1881 a f o s t î n a i n t a t l o c o t e n e n t - c o l o n e l ş i n u m i t şef d e r e g i m e n t l a B r ă i l a , a p o i c o m a n ­d a n t d e b r i g a d ă l a B u z ă u , u n d e d u p ă p u ­ţ i n t i m p p ă r ă s i o ş t i r e a ş i s e r e t r a s e î n v i a ţ a d e f a m i l i e , p e t r e c â n d u - ş i t i m p u l p a i ' t e l a B r ă i l a , p a r t e l a m o ş i a s a d i n d i s t r i c t u l C o v u r l u i .

Ş i - a p u b l i c a t p o e z i i l e î n Convorbiri Li­terare ş i a l t e r e v i s t e , a f o s t a l e s m e m b r u c o r e s p o n d e n t a l A c a d e m i e i R o m â n e , ş i î n T: I u l i e 1901 a î n c e t a t d i n v i a ţ ă .

Despre revoluţia lui Horia într'o

„Cronică scandaloasă" din 1788

M e m o r a b i l a r e v o l u ţ i e , î n c e p u t ă î n O c ­t o m b r i e 1784 d e c ă t r e G h e o r g h e C r i ş a n , î n b i s e r i c a d i n M e s t e a c ă n , ş i c a r e a v e a s ă c u p r i n d ă î n s c u r t ă v r e m e î n t r e g A r ­d e a l u l , s c ă l d â n d u - 1 î n s â n g e n e v i n o v a t , a a v u t r ă s u n e t î n t o a t ă E u r o p a .

C r u z i m i l e s ă v â r ş i t e d e r ă s c u l a ţ i i r o ­m â n i a s u p r a u n g u r i l o r n o b i l i a u f o s t

î n t r e c u t e c u p r i s o s i n ţ ă d e a c e ş t i a d i n u r m ă . A m i n t i m r a p o r t u l d i n a n u l î n ă ­b u ş i r i i r e v o l u ţ i e i , 1785, a l u i M i h . B r u c -k e n t h a l î n c a r e c i f r e l e v o r b e s c m a i b i n e c a o r i c e : r e v o l u ţ i a u c i s e s e 112 n o b i l i u n ­g u r i d e p e u r m a c ă r o r a r ă m ă s e s e 38 v ă ­d u v e ş i 77 o r f a n i , d i n t r e r o m â n i p i e r i s e ­r ă 319 ş i r ă m ă s e s e r ă 243 v ă d u v e ş i 580 o r f a n i .

U n g u r i i ş t i u r ă ş i a t u n c i — c a ş i a c u m — s ă d e n a t u r e z e a d e v ă r u l ş i s ă u m p l e l u m e a d e ş t i r i f a v o r a b i l e l o r .

T r e i a n i d u p ă s f â r ş i t u l r e v o l u ţ i u n e i l u i H o r i a . C l o ş c a ş i C r i ş a n , a p a r e l a P a ­r i s o l u c r a r e a n o n i m ă — a f o s t u l u i c ă ­l u g ă r b e n e d i c t i n , G u i l l a u m e I m b e r t — i n t i t u l a t a , d u p ă m o d a v r e m e i : „Cronica Scandaloasă".

R e s t u l t i t l u l u i n e e d i f i c ă a s u p r a c e l o r ce a v e a s ă c u p r i n d ă c e l e p a t r u v o l u m e , î n 8° : Memorii spre a servi la istoria generaliunei prezente, conţinând unec-dolelf secrete şi piesele jugitive cele mai picante cari au ocupat societăţile in ul­timii ani". Paris. într'un colţ de unde se vede totul. 1788.

I a t ă ce g ă s i m î n a l d o i l e a v o l u m a l a -c e s t e i c ă n i , d e s p r e r e v o l u ţ i a l u i H o r i a :

„ l n s u r e c ţ i u n e a c â t o r v a ţ ă r a n i t r a n s i l ­v ă n e n i ş i a V a l a h i l o r s t a b i l i ţ i I n a c e a ­s t ă p a r t e a U n g a r i e i , c ă t r e s f â r ş i t u l a c e -l u i a ş a n Ü 7 ö 4 ) a a v u t u r m ă r i î n g r o z i ­t o a r e . A c e ş t i n e n o r o c i ţ i e x a s p e r a ţ i d e a -s u p r i r i l e ce l e e x e r c i t a u a s u p r a l o r n o ­b i l i i p r o p r i e t a r i , s a u d e d a t l a e x c e s e l e c e l e m a i a t r o c e . A c e s t e e x c e s e a u d e g e ­n e r a t î n r e v o l u ţ i a c e a m a i c r i m i n a l ă ş i n u a r ă m a s n e l e g i u r i l a c a r e n e m u l ţ u ­m i r i l e l o r s ă n u fi s e r v i t d e p r e t e x t e .

R ă s c u l a ţ i i , c o n d u ş i l a î n c e p u t d e u n c o n t e d e Salins ş i î n u r m ă d e c ă t r e u n ţ ă r a n n u m i t Horiuk, a u î n t r e b u i n ţ a t t o a ­t e o r o r i l e u n e i u r i i n t e r n a l e î m p o t r i v a p r o p r i e t a r i l o r d e p ă m â n t , c a r e l e c ă ­d e a u i n m â i n i , p r e c u m ş i î m p o t r i v a l e -m e i l o r şi c o p i i l o r a c e s t o r a . E i a u f r i p t î n f r i g a r e p e u n n o b i l d u p ă c e 1 a u î m ­p ă n a t . P e a l t u l , 1 a u l e g a t g o l d e u n b r a d v e c b i u , a u d a t f oc v a n u l u i b r a d u l u i a s t ­fe l c ă , r e ş i n a c ă z â n d p i c ă t u r ă c u p i c ă ­t u r ă , a p r i n s ă , p e s t e a c e s t n e n o r o c i t , e l a m u r i t î n c e l e m a i g r o a z n i c e c h i n u r i . T r u p e l e i m p e r i a l e t r i m e s e î n u r m ă r i r e a a c e s t o r b a n d i ţ i i - a u b ă t u t î n t o a t e o c a -z i u n i l e ; e i f u g e a u î n m u n ţ i , s e a s c u n ­d e a u î n p ă d u r i d e n e p ă t r u n s ş i n ă v ă ­l e a u î n u r m ă , d i n n o u , î n s a t e , î n a l t e p r o v i n c i i . T o r t u r i l e c a ş i o f e r t e l e d e i e r ­t a r e n u a u p u t u t m u l t ă v r e m e s ă - i î n ­d u p l e c e l a p o t o l i r e . U n u l d i n t r e c o n d u c ă , t o r i i l o r a s p u s î n t r ' o z i , î n c u r s u l u n e i c o n v o r b i r i c u u n o f i ţ e r a l î m p ă r a t u l u i , c ă e i n u v o r l ă s a a r m e l e d i n m â i n i ş i c ă » n u v o r î n c e t a s a s e s e r v e a s c ă d e e l e a ş a c u m a u f ă c u t p â n ă a c u m , d e c â t a t u n c i c â n d v o r fi e g a l i c u n o b i l i i ş i c â n d b u n u r i l e a c e s t o r a v o r fi î m p ă r ţ i t e c u m a i m u l t ă d r e p t a t e î n t r e s u p u ş i i a -c e i u i a ş S u v e r a n . D a c ă n u , a a d ă u g a t e l , n o i s u n t e m h o t ă r î ţ i s ă î n t e m e e m u n n o u r e g a t . S e z i c e c ă e i s e ş i o c u p a u c u e x e ­c u t a r e a a c e s t u i p l a n : c ă c i H o r i a k s e n u m e a R e g e l e D a c i e i " .

E s t e p r o b a b i l c ă a u t o r u l a c e s t e i c r o ­n i c i s c a n d a l o a s e s ' a s e r v i t d e v r e u n a d i n m u l t e l e s c r i e r i c o n t i m p o r a n e a l e i s t o r i ­c i l o r u n s ' u r i , c a r e a u p r e z e n t a t f o r m i b a -b i l a t r e z i r e a c o n ş t i i n ţ e i r o m â n e ş t i a s u ­p r i t e d e l a 1785 î n l u m i n a u r e i l o r e x ­p l i c a b i l e . A l t f e l , f o s t u l b e n e d i c t i n a r fi s e r v i t c i t i t o r i l o r s ă i , ce l p u ţ i n p e n t r u p a r t e a l n r s e n z a ţ i o n a l ă ş i „ s c a n d a l o a s ă " î n g r o z i t o a r e l e c h i n u r i l a c a r e a u f o s t s u p u ş i c a p i i m i ş c ă r i i ş i f a m i l i i l e l o r d u p ă p o t o l i r e a ş i î n ă b u ş i r e a î n s â n g e a r e v o l u ţ i e i .

A P O M E S C U

190. — U N I V E R S U L L I T E t U f t

g l O O • e V I C T O R E F T I M I U

C O L I N D A V Â N T U L U I Colindă, colindă Din ţări îngeţate Când sosesc Floriile, Vântule, colindă Cu munţi călători Cu serile când Deniile Din horn până'n tindă In verzile zori, îşi limpezesc vedeniile, Cu mersul isteţ A prinse oraşe In aurul de seară Cu aripi de 'ngheţ Prunci striviţi în faşe In flacăre de ceară, Şi spune-mi poveşti Şi subt sânge 'n rouă Când catapetesmele De pe unde eşti Ne mai spune nouă Le cuprind miresmele Din ţări argintii De-o lumină nouă. Fumului sfinţit, De pe unde vii. Când în asfinţit

• Uite primăvara ! De tragică Vineri, Zumzet de albine Adu glas din ţara Archanghelii tineri Horă de suspine Unde s'a născut Cu aripi cernite — Nevăzut balaur Regele temut, Fulgere mocnite — Cu muget de taur De toţi împăraţii, Trec în vălvătaie Plâns de piţigoi De toţi vinovaţii Şi din trâmbiţi taie Scrâşnet de strigoi Regele-aşteptat Marile tăceri, . . Or suflare slabă De nevinovat ! Marile dureri, Cum moaie o babă Or strănut de smeu

I I De leu paraleu, I I Nourii de tuci Sbor de buzdugane Pe cele trei cruci In mâini năsdrăvane De mult, de mâine şi de ieri Şi desfac perdele Svârlite să urle In muguri, nouri şi isvoare Să se vadă stele Cu capul de turle. Sânt eu, — aceiaşi sărbătoare Şi 'n cerul senin Cu capul de turle.

Cu miile de primăveri, Cel ce înviază Grivete băieţi Cu toate primăverile, înmiită rază — Spune-mi pe 'ndelete Cu toate învierile, Lumină de crin Basme 'nfricoşate Cu toate bucuriile In veci să se vază !

CATARINA ANDREIEVNA BEKETOVA

IUBIREA DE DEMULT

A, nu-fi primesc dojana că nu mai pot uita, Că din treciita-mi viată nimic n'a mai rămas, Când vraja-i mă sugrumă la fiecare pas, Când dragă-mi e iubirea ce-a fost pe vremi a ta !

ROMANŢA

Tu creştea! în adâncul inimei mele, cu eleganta unei ramurele care va rodi al dragostei fior. Şi-am tresărit de bucuria aşteptărilor.

Eu nu-mi încânt durerea şi nu port nici-o vină. In sufletu-mi de-acnma vre-o rană nu s'ascunde. Şi de-am simţit vre-un farmec, azi nu privesc nici unde S*n dus. nici dacă poate mai scânteie'n lumină...

Ha, o iubire nouă de-apururi mi-e departe, ii ii voi simţi săgeata pornirilor deşarte, Căci urme nu unii lasă iubire'n pieptul meu.

Şi totuşi, când va trece vre-odată*n sbor pripit, Va reaprinde scrumul ce doarme-adânc şi greu, Şi va reda viaţa iubirii ce-a murit.

Te-am încălzit la jarul inimii ! Te-am răcorit cu rouă lacrimi ! Te-am mângâiat în şoapta dorului, îngenunchind stăpânitorului, să-mi facă parte de căldura sufletului tău. Şi te priveam asemeni cu norocul meu !

Dar într'o zi, căzu clin ochii tăi o floare. C" un strop de moarte în al ei parfum-Eu te iubesc oricum !•... Dar tot mai mult de ntunchi inima mă dornte

t r a d u c e r e <li le AL. IACOBESCU V I R G I N I A G H E O R G l

U N I V E R S U L L I T E R A R . — 197

A T R A N E Ţ E (ÎNSEMNĂRI)

d e I . A G A R B I C E A N U

Sj mai fusesem d e m u l ţ i a n i a c a s ă Ibia sosit, d u p ă ce s t r â n s e i n i á n a r u -

pilor, care m ă a ş t e p t a u î n c a s a iu Vie ţi mă p r i v e a u î n t ă c e r e , d i n o e h

fiinjeniţi de b ă t r â n e ţ e , — şi d u p ă Unirai din m â n c a r e . — a n i e ş i t , ne l i -

I, in ogradă, llă uitai p r in t u r t e , c e r c e t a i p r i n u n biele şopronului , p r i n c o t e ţ e , d u p ă g r ă -iad;i iit: lennie, u c c u i in g r ă d i n a ş u r i i ,

Tbchii in p a r t u . D u r n u a f l a m c e e a - ? lutam, şi-ші p ă r u d e o d a t ă c ă n u s u n t usa, — senaaţie ce o a v u i şi. c a i d d e s

hi-r mai întâ i p o r t i ţ a . li simţeam suiflletiul t r i s t ş i , d e s u b

acul bărtjn, d in g r ă d i n ă , u n c i e m ă o-priveam în n e ş t i r e , n e m ' a i g ă s i n d

И o ţintă p r i v i r i l o r m e l e . Ştiu eu ce c a u ţ i d u m n e a t a a c u m ,

• V a s i l i e , auz i i la s p a t e l e m e u g' . iasui ledeniei mele, al l u i I l a r i e . „ D a r co Iţi, nu vei m a i a f l a !" ţ- A murit ?

De patiiiu an i ! M'am gândi t eu d e c â n d a m i n t r a t

Itate si n ' am a u z i t ' o l ă t r a n d d e n i c ă -Dar tot m ă m â n g â i a m c u n ă d e j d e a

l banană cum e, va z â c ă r i p r i n v r ' u n !?••<: dosit.

e dosită b i n e , a c u m o d a t ă , b â -! Vasilie. De p a t r u a n ' s ' a i z b ă v i t ! fundul g răd in i i , s u b s a l c i e , a m î n g r o -

• o ! Siioaicia D i a n a ! N i c i m u ş u r o i u l n.u limai cunoaşte. A p a t r a o a r ă d e c â n d peşte cucute.

„Bun si c r e d i n c i o s c â i n e " , z i c e u , birubă de ea". p Îmi adusei a m i n t e c u î n d u i o ş a r e

a primit î n a i n t e c u z e c e a n i , c â n d trecut mai în u r m ă p r i n m e l e a g u r i l e le, Era b ă t r â n ă şi arbunici ş. v e d e a

auzea greu, se î n i p l e t e c e a m e r g â n d , lâna ei a j u n s e s e o b a t j o c u r ă . E r a

Bi» ţi plină de pe tece m a r i d e p i e l e c e ­ea şi când a l t c i n e v a a r f i p u r t a t - o , e a fost d e s p u i a t ă d e p e f i i n ţ a v i e .

Icunoscut, to tuş i , — n u m a i ş t i u p r i n I din s imţuri , eter c r e d c ă t o t d u p ă

i s'a tarî t , s c h e l ă l ă i n d î n c e t , s p r e •

Pagubă nu m a i p o a t e fi, bădiţa V a ­că nu mai erta d e n i c i u n f o l o s , 'U'bedenia m e a . N u s e mlai p u t e a

ji culcuş, n u m a i p u t e a m e i m â n ­ii vremea d in u r m ă . N u m a i c u a p ă

a ţ inut s u f l e t u l î n o a s e c â t e v a pBmáiii. Buie c'a s c ă p a t d e c a n o n , c ă ,

ţi-aş spune, b ă t r â n e ţ e a p r e a m u r e povară şi p e n t r u o m ş i p e n t r u

Jtoe. Delà o v r e m e ami - s o s t e n e a l ă ş: re, cum zice S c r i p t u r a , îmi vine, n u ş t i u c u m , a p u s t i u c ă Iu aici, — zisei eu , — p a r ' c ă n ' a s tot acasă, ori că n u - S e u î n t r e g ce l

№ vmit, Dumneata ! D a r ce s ă s p u n e m n o i ш trăit m e r e u c u e a a l ă t u r e a ! de zile aim s i m ţ i t p u s t i u l , d u p ă ce

irropasem, deşi , d e v r e m e î n d e l u n -u mai pu t ea lăi t ra . A j u n s e s e c a u n naîneuileţit, a r u n c a t î n t r ' u n u n ­ii totuşi, n u e r a m l i n i ş t i ţ i , p â n ă udeam in f i e ca r e zi ş i o î m i b i a m

apa. Trebuia să ş t i m c ă e r a a c i ! E poveste ca şi a o m u l u i , b ă d i ţ ă

ie, e i lin

de

ir-

Ş e z u r ă l m a m â n d o i p e ţ e l ima c u i a r b ă r a r ă , s u b n u c u l ce l b ă t r â n . M i r o s u l t a r e

' a l f r u n z e l o r î m i d e ş t p e t a a m i n t i r i v e c h i , şi s u f l e t u l m i s e î n g r e u n a d e t r i s t e ţ ă .

— E a c e e a ş p o v e s t e c a şi a o m u l u i , b ă d i ţ ă V a s i l i e . D e c â t e o r i n u r u g a m m o a r t e a , m o ş n e g i l o r d e d u p ă c u p t o r : s ă s c ă p ă m n o i , s ă s e s l o b o z e i a s c ă şi e i . Ş i , d u p ă ce m o a r t e a i -a a d u n a t , d u p ă ce n u n e m a i î m p i e d i c ă m d e ei,, n ic i , n u m a i p u r t ă m g r i j a s ă le d ă m o s o r b i t u r ă , — ce p u s t i u n e u m p l e s u f l e t u l ! Si a d e s e o r i c â t n ' a m d a , s ă - i ş t i m i a r d u p ă c u p t o r , n u p e n t r u c a n e - i a r p u t e a fii d e v r ' u n f o ­l o s , c i p e n t r u c a s ă n e s i m ţ i m noi a c a s ă . Ai d r e p t a t e d u m n e a t a , b ă d i ţ ă V a s i l i e ! D e c â t e o r i t r e c e p r a g u l o f i i n ţ ă c a r e a t r ă i t v r e m e î n d e l u n g a t ă p e l â n g ă n o i , і ш n e m a l s i m ţ i m a l e a s ă m u l t ă v r e m e . P e s e m n e f i i n d c ă d u c c e v a ş i d i n n o i c u e l e i n g r o a p ă . I a t ă p e n t r u ce c r e d e u c ă a j u n g b ă t r â n i i a ş a d e s i n g u r i p e p ă ­m â n t : f i e c a r e f i i n ţ ă c u c a r e a t r ă i t î m ­p r e u n ă , d u c e , c â n d a p u n e î n m o r m â n t , c e v a d i n ei î n ş i ş i . I n j u r u l l o r , d e l â n g ă e i , az i m o l a r e u n u l , m â n e a l t u l , şi ei r ă ­m â n , r â n d p e r â n d , tot m a i p u s t i i , c u m o a r t e a f i e c ă r u i c u n o s c u t . N ' a i b ă g a t n i ­m i c d e s e a m ă l a r u d e n i i l © d u m i t a l e ?

— C e s ă b a g d e s e a m ă ? —- B i e ţ i i o a m e n i ! C u m t e ' n t â m p i n ă t o t

m a i l m i ş t i ţ i , t o t m a i p o t o l i ţ i , c u c â t t r e c a n i i . I a t ă . î m i a d u c a m i n t e c ă î n a i n t e c u z e c e a n i , c â n d n e - a i c e r c e t a t mia.i p e u r m ă , f ă c u s e r ă î n c ă t ă r ă b o i : f e m e i l e p l â n g e a u , b ă r b a ţ i i t e î n t r e b a u , c u g l a s î n a l t , o m u l ţ i m e d e l u c r u r i . A d u s e s e r ă şi b ă u t u r ă ş i , p o a t e - ţ i m a i a d u c i amrâraita, v a n u l D i n u s e î m b ă t a s e l e u c ă , şi ţ i n e a m o r ţ i ş s ă - ţ i c â n t e „ T r i c o l o r u l " . E i , şi i-iai v ă z u l t a c u m c â t s u n t c u t o ţ i i d e p o ­toliţi ? Piaircă n i c i n u s e b u c u r ă c ă a i v e n i t . D a r ' s ă n u c r e z i , b ă d i t u l m e u ! T o ţ i n e b u c u i r ă m i , n o r m a i c â t n u m a i a r * ce s ă r ă l s u n e î n n o i !

— E i , c o m e d i e , c e s t a i a c u m şi t u s ă v o r b e ş t i ! P a r c ă ţ i - e d a t s ă t â l c u e ş t i t o a t e l u c r u r i l e d i n l u m e , a t â t a t e m a i f r ă m â n ţ i c u g â n d u l ! C u m s ă m ă p r i m e a ­s c ă ' ? B i n e - m ' a u p r i m i t , ş i - s b u c u r o s ^ca l u a m v ă z u l t , b u c u r o s c ă i v o i p u t e a î n ­t â l n i z i l e l e c â t v o i u r ă m â n e a a i c i .

R u b e d e n i a m e a c l ă t i n ă d i n c a p c ă n u - ; t le^o p ă r e r e c u m i n e , î ş i d u s e m â n a l a f r u n t e , ş i - o n e t e z i ş i z i s e :

— Z a d i a i r n i c n e - a m a s c u n d e n e p u t i n ­ţ e l e c ă n u p u t e m , b ă d i ţ ă V a s i l i e . N i c i b u c u r i a d u i m i t a ' l e l a s o s i r e , n i a m a i f o s t e a a l t ă d a t ă . N i c i d u m n e t o t ' a , n i c i n o i , n u s u n t e i m d e v i n ă : c â n t ă t o t m a i p u ţ i n e l u c r u r i î n n o i . V i n e o v r e m e c â n d n e u s c a m p e d i n ă u n t r u . N u ş t i u c u m s e f a c e . s e î n g r o a ş e p r e a t a r e c o a r d e l e c a r e r ă ­s u n ă î n n o i î n a n i i t i n e r e ţ i i ş i a i b ă r ­b ă ţ i e i , l a o r i c e g â n d , l a o r i c e v o r b ă , î n f a ţ a u n e i p r i v e l i ş t i , — o r i c ă n e p u s ­t i i m d e d i n l ă u n t r u d i n p r i c i n a p e c a r e a m s p u s - o : n e - a m î n g r o p a t , p e r â n d , p e t o ţ i p e c a r i i - a m c u ­n o s c u t ş i a m t r ă i t î m p r e u n ă . M ă g â n ­d e s c u n e o r i , b ă d i ţ ă V a s i l i e , c ă toat -e a -c e s t e a s u n t a n u m e r â n d u i t e şi l ă s a t e d e D u m n e z e u , p e n t r u c a s ă n e f ie t r e c e r e a d i n l u m e m a i u ş o a r ă . D a r i a r ă ş i î m i s p u n că a ş a p a t ş i d o b i t o a c e l e , şi e l e n u s e t e r n d e m o a r t e , c ă n u ş t i u , c u m ş t i m n o i , c e i d e s p ă r ţ i r e a s u f l e t u l u i d e t r u p .

S a u c r e a i d u m n e a t a că a u şi e l e s u f l e t oa ş i n o i ş i ş t i u c ă v o r m u r i ?

Ii ş t i a m f e l u l l u i I l a r i e , ş i a l t ă d a t ă î l a s c u l t a m b u c u r o s c â n d îl v e d e a m c u m se f r ă m â n t ă şi o u m c a u t ă d u p ă a d e v ă r . D a r a c u m e r a m î n g r e u n a t d e a m i n t i r i şi d e g â n d u r i , p o a t e c h i a r d e b ă t r â n e ţ e a c a r e m i s e a r ă t ă a c u m m a i d e s l u ş i t .

— L a s ' î n t r e b ă r i l e a c e s t e a , I l a r i e , — i -aun z i s , — p e n t r u ce - ţ i m a i c h i n u i m i n t e a c u e l e ? L a c r e a n g ă v e r d e ş t i i b i n e c ă n u p o ţ i a j u n g e .

— B u c u r o s l e - л » l ă s a u n e o r i , b ă d i ţ ă , d a r n u m ă l a s ă e l e . C u c â t î n c e r c i s ă l e a l u n g i , n ă v ă l e s c t o t m a i m u l t e . D a r , u n e ­o r i , d r e p t s ă - ţ i s p u n , î m i p l a c ! N i c i o d a t ă n u s i m t m a i a d â n c c ă m ă d e o s e b e s c do i a r b a c â m p u l u i şi d e d o b i t o c , d e c â t p i e r -zâaiidu m ă î n a s t f e l d e g â n d u r i şi î n t r e ­b ă r i Ş i a p o i m a i e s t e c e v a : v i n e v r e m e a c â n d n i c i g â n d u l n u m a i m i ş c ă , c u m n u m a i t r e m u r ă s i m ţ i r e a . î n c ă n u - i ş a ş a d e b ă t r â n s ă n u m a i î n c e r c a î n ţ e l e g e c â t e c e v a clin l u m e a a s t a ş i r e a şi b u n ă , şi î n t u n e c a t ă şi l u m i n o a s ă . D a r v o i u fi u d a t ă ! N ' a i v ă z u t d u m n e a t a p e r u d e l e n o a s t r e o u m t e p r i v e a u ? N i c i u m b r ă d e g â n d n u l e m a i f l u t u r ă i n o c h i !... D a r b i n e că m i t a n i a d u s a m i n t e d e e l e ! S c o a ! â - t e b ă d l ţ u l m e u , s ă m e r g e m î n caisă . N e a ş t e a p t ă . P a r c ă îi v ă d c u m ş e d c u t o ţ i i p e l a v i ţ e ş i m i o ţ ă e . A m e u p u s e d e o p a r t e d o u ă s t i c l e c u r a c h i u . A ş a o s ă - i m a i . î n v i o r ă m p u ţ i n . . . P e n t r u d u m ­n e a t a o s ă f ie o d o v a d ă m a i m u l t d e c e e a c e ţ i - a im s p u s e u . S ă - i v e z i , g u s t â n d d i n r a c h i u , c u m v o r î n c a p e s ă v o r b e a s c ă î n l i m b a c o p i i l o r . P a r c ă a u u i t a t ce - i î n humiea a s t a , şi s p u n şi î n d r u g ă l a p r o s t i i , d e r ă m â i c r u c i t ! D a r ' s ă n u r â d e m d e e i , b ă l d i ţ ă V a s i l i e ! E i s u n t o a m e n i oairi a u t r e c u t c ' u n p i c i o r p r a g u l v e c i n i c i e i . S e p r e g ă t e s c d e d r u m . Ş i c u m n i m e n u ş t i i o u m a v e n i t I n l u m e , s e v e d e c ă a ş a e s t e s c r i s : s ă n u ş t i e n i c i c u m s e d u c e . . . P o a t e a t â t a e t o t : a l u n e c i , ş i c i n e ş t i e u n d e t e t r e z e ş t i ?

N e r i d i c a r ă m î n s i l ă d e p e i a r b a r a r ă . A b e a m ă ţ i n e a m p e u r m a r u b e d e n i e i m e l e , c a r e - ş i a g e r i î n d a t ă p a s u l . S e g r ă ­bi ţ i i a r u d e n i i l e l ă s a t e s i n g u r e , s a u îş i d o v e d e a s i e ş i c ă n u e r a î n c ă b ă t r â n ?

198. — U N I V E R S U L L I T E R A R

M O Ş S A N D U d e A L . V A I T O I A N U

I n l u n g u l c o l n i c u l u i , g r a b i a u b o e r ; i , a c l u m â n d u - e e s p r e c a p ă t d e p o i a n ă . U n : ' i , m a i d e w e m e s o s i ţ i , s e ş i a ş e z a s e r ă I n j u r u l f o c u l u i s t r a ş n i c , p e s c ă u e ş e l e l o r c u t r e i p i c i o a r e , ş i ' ş i î n c ă l z e a u m a n e l e l a d o g o a r e a f l ă c ă r i i ce p â l p â i a . i n v i e t o a r e . B à t a e a f u s e s e f r u m o a s ă ş i ' m p u ş c & t u i r i d e d u d u i s e c o d r u l . D e o p a r t e , d o i l u p i ţ a p e n i şi c u d i n ţ i i r â n j i n d , c u m îi f u l g e r a s e m o a r t e a , p i c u r a u p e n ă r i , s t r o p i d e s â n g e n e g r u p e zăipiadia a l b ă . L â n g ă e i , t r â n t i t e g r ă i m a d ă , v r e o d u z i n ă d e v u l p i r o ş i i c a şi j a r u l c e s c â n i i e i a o o l o , t r e i ţ a p i şi u n m o v i . o u d e i e p u r i g r a ş i şi do lo fan i i ca d e m i e z d e i a m a .

Ş i m a i v e n e a u î n c ă . O o n u M a t e i , v â n ă t o r a h o t n i c , z o r e a şi

el p e c o l n i c , v o r o v i i n d a p r i n s n e v o e m a r e . L a f i eca i re z e c e p a ş i s e o p r e a l o c u ' u i , c h i p s ă ' n t ă r e a s c ă , o s e b i t , i s p l i o a ţ i a , că e r a , p e s e m n e , v o r b a d e c e v a d e s e a m ă , diar, d e l ă i tu r i şi d i n s p a t e , n u m a i d e c â t a l ţ i i î<: î m p i n g e a u z o r i n d u ' l :

— H a i , h a i , C o a m e M u t e i , c ' a ş t e a p t ă s a r m a l e l e .

— S l ă i s ă ' ţ i s p u n . . . — Sí-... s a r m a ! e i l e , s a r m a l e ' 1 . e . . . Ş i c â n d s e 'n fcorcea s p r e ce i d i n d r e a p t a ,

îl î m p i n g e a u cei d i n s t â n g a şi c â n d î ' s l ă b e a u cei d e l ă t u r i , îl î n g h e s u i a u ce i d i n s p a t e .

M a r e l a t r u p ş i r ă s u f l â n d î n e c ă c i o s , c a u n o a l a p r i n s , d a r a l t f e l v i o i u ş i d u ­c â n d l a t r u d ă , O o n u M a t e i e r a d u s p e s u s . S e o p i n t e a o m u l s ă l ă m u r e a s c ă c u m a s ă g e t a t p o r c u l , c u m l ' a c h i t i t , c u m a t r a s . . .

— Ş i c u m s ' a d u s C o a n e M a t e i . Ţ i - a J o s t m i l ă d e e l . D e a s t a a t r e c u t el p o l a d u m n e a t a , c ă t e ş t i a o m m i l o s .

— N u te o b r ă z n i c i ţ â n c u l e . . Ce ş t i i t u ? S t a i o ă - ţ i i s p l i c .

Ş i : a r s e p r o p t e a l o c u l u i ş i c e i l a l ţ i m t r ' u n g l a s , i a r :

— S a r m a l e l e , s a r m a l e l e ! î n t â r z i a ţ i i , c a r e c u m s o s e a u , î ş i d e s f ă ­

c e a u s c ă u e ş e l e , ' ş i l e ' n f i g e i a u i n z ă p a d a g r o a s ă s i s e g r ă m ă d e a u î n j u r u l f o c u l u i , l a m a r g i n e a c ă r u i a , î i n t r ' u n c h i u p u r i a ş d e p ă m â n t a r s , f i e r b e a u n i ş t e s a r m a l e v â n ă t o r e ş t i , d e ş i t r e c e a u o a m e n i i , a pof ; t ă m a r e , l i m b i l e p e s t e p r o m o r o a c a ce i i a t â r n a i n ţ u r ţ u r i g r o ş i d i n m u s t ă ţ i l e î n ­g h e ţ a t e .

L a v e d e r e a s a r m a l e l o r , ş i d e a b u r u l l o r p o f t i c o s , C o n u M a t e i u i t ă o l e a c ă d e i s p l i c a ţ i e ş i s e g r ă m ă d i ş i e l p r i n t r e c e i ­l a l ţ i . D e g r o s ce e r a , a b i a î n c ă p e a , d a r m a i t r a c r e - t e t u u n p i c , m a i î m p i n g e - t e t u c ă n ' o i fi î n f i p t p ă m â n t u l u i , m a i a ş a , c ă v o r b e a el m u l t e , d a r l i e r a d r a g b ă e -ţ i l o r , îi f ă c u r ă l o c . E r a , s ă c h i a m ă , s t a ­r o s t e l e v â n ă t o r i l o r , b u n d e s n o a v e , m ă ­c a r c ă m i n c i n o s s t r a ş n i c .

A c u m , r o a t ă ' m p r e j u r , C o n u M a t e i c u ş e z u t u l , s ă i e r t a ţ i , p e z ă p a d ă , c ă n u s e g ă s e a s c ă u e ş p e p o t r i v a D u m i s a l e , n i c i s ă r a b d e a t â t a g r e u t a t e ş i n i c i g r i j ă d e v r e o r ă c e a l ă , c e v a , c ă d e a t â t a s l ă n i n ă p e u n d e s ă m a i t r e a c ă , s t a u c u t o ţ i i ş i l i l ă c r ă m a u o c h i i l a c h i u p u l d i n l ă u n -t r u l c ă r u i a , c a u n s u s u r m o l c o m , s ' a u -z e a c l o c o t i n d î n ă b u ş i t , c o c o l o a ş e l e d e p u r c e l h ă c u i t î n d o u ă c u b o a b e d e o r e z ş i ' n f ă ş u r i t e î n fo i g r a s e d e c u r e c h i u m u r a t :

Cht tiu cln-clu-clu-clu — C â n t ă , p a r ' c ă , m ă ! I a r c â r d , d i n c e a t a d e g o n a ş i , p e u n

ţ e r v e t , m a r e d e p â n z ă ţ ă r ă n e a s c ă , d o i

g l i g a n i p e m ă s u r ă , r ă s t u r n a r ă c â t ă m i ţ a m ă m â l i g o i u g a l b e n c a c h i h l i m b a r u l ş i a b u r i n d u n iz d e m ă l a i u p r o a s p ă t , u n i-ha d e m u l ţ u m i r e r ă s u f l ă d i n g â t l e ­j u r i l e î n g h i ţ â n d , d e z o r , î n s e c , a l e v â ­n ă t o r i l o r i n f l ă m â n z i ţ i .

— A s t a ' i m â n c a r e ' m p ă r ă t e a s c ă , h o -l lă r î C o n u M a t e i .

— D a r v i n i ş o r u . C o a n e M ă t e i e ş , s ă vez i m a t a ! A c o l c ' i p u t e r e a .

— U n d e i ţ â n e u l e , u n d e ' i s ă - m i u n g o l e a c ă n i c h e l a t u r i l e .

D i n s t r ă c h i n i s m ă l ţ u i t e f r u m o s , c u l i n g u r i n o u ă d e l e m n , s o r b e a u b o e r i i s a r m a l e l e î n z e a m a l o r f i e r b i n t e ş i d i n c ă n i l e d e l u t , t r ă g e a u , d u ş c ă d u p ă d u ş -c ă , v i n u l d e fetească r u g i n i e , d e ' i s i m ţ e a u a r s u r a t o c m a i s u b c r u c e a p i e p t u l u i .

„ I h ! D a b u n u ' i m a m ă ! P a r ' c ă ' ţ i d e s ­f a c e m ă r u n t a e l e !"

Ş i C o n u M a t e i , l ă s â n d s t r a c h i n a ş i î n ş f ă c â n d c â t e o c a n ă î n f i e c a r e m â n ă , î ş i p e t r e c u b r a ţ e l e p e s u b a l e v e c i n i l o r , l a d r e a p t a ş i l a s t â n g a , c u c ă n i l e ş i e i l a g u r ă :

— S ă t r ă i ţ i m ă i t a t ă m ă i ! C â n d a fi m a i r ă u s ă f ie c a a c u m a .

— A m i n C o a n e M a t e i . P u p ă c i o s , d i n f i r e , s t r a ş n i c , C o n u M a ­

t e i îi p r i n s e d e d u p ă g â t s ă i s ă r u t e p e ţ â n c i s i Ii f r e c ă , p e r â n d , o b r a j i i c u m u s t ă ţ i l e ' i p e o a l ă , . n ă c l ă i t e d e z e a m a g r a s ă a s a r m a l e l o r î n d o u ă c u s c u r s u r a p r o m o r a c e i ce s e d e s g h e ţ a . P r i n s e s e l i m ­b ă a c u m ş i d e c h e s t i a c u p o r c u l u i t â n d , p a s ă - m i - t e . d e t o t , c u g l a s d e p i s a i t r ă -c m ş i t ' n c e p u a ' i z i c e u n s t i h d i n t i n e ­r e ţ e :

Foae verde Matostat CJvd Ці văd gdtu spălat Si mărgeanu răvărsat Pe sfdrcu ţi(ei lăsat Mas băga la tine-argat Ziua toată la cărat Noaptea să te frâng in pat

B o e r i i b ă t u r ă , s g o m o t o s , d i n p a l m e , i a r d i n t r e g o n a ş i , u n ţ o p â r l a n c â t o p r ă j i n ă , c h i u i o d a t ă a n u n t ă ş i s v â r -l i n d c u c ă c i u l a ' n n a l t u c e r u l u i , c o m p l e c ­t ă s t i h u l l u i C o n u M a t e i :

Ziua Stl'ţi spăl vasele Noaptea să'ti moiu oasele

B o e r i i n u p r i c e p u r ă n i m i c , dar c h i u i s e . r e p e z i i a r :

„ U n d e e e e . . . " Ş i i a r ă ş i , d e d e p a r t e , h ă t d e p a

u n r ă s t i m p , s e a u z i g l a s u l ned , , B u - b u - b u - b u u - b u u u . . . " I i l a F â n t â n a l u i B u r s a n , grăi

ş u i ş i , s c u r t , ţ i s t u i a a s c u l t a r e d i n a d â n c i m i , s e a u z e a , ca. buh A r m i n d e n i , b u h u h u i n d c h e m a r e a

U r e c h e a d e p r i n s ă a o m u l u i c o d r u , p r i c e p u î n ţ e l e s u l ş i omul v ă , s e o p i n t i s ă ' i p l e s n e a s c ă boj

„ V i n e e e . . . " I a r î n l i n i ş t e a î n c r e m e n i t ă

h u l u i n e b e t a t , c h i o t u l , c a d in t r n ă p r a s n i c , h o h o t i p r e l u n g , u m n i l e , r ă s c o l i n d h ă ţ â ş u r i l e ş i î n n e p ă t r u n s u l a d â n c a l codr s u f l a r e a u n e i v i j e l i i ce s e stinge p ă r t a r e .

—• C e z i c e m ă ? — P o r c u . l o r c u c e l (

M a t e i . C o n u M a t e i s ă r i a r s : — ' J o i c ă e u l ' a m p ă l i t doară — D i e c ! Di l a m ă t a l i s î ducii

n ă t o s , v r a ' s ' z î c î , d o i-o t ă i e t cărar S a n d u . D i a - ! N u s r a p â i e i d i moş

C o n u M a t e i c i u d o s ş i ce i l a l ţ c ă n ' a s c ă p a t p o r c u , m a i traseri u n r â n d d e s a r m a l e d i n chiup f u n d ş i ' ş i u m p l u r ă , l a d u n g ă , v i n .

— M o ş S a n d u t r ă i a s c ă ! — Л. h i . d ' a p o i v e z i c ă e u 1

i a c ' a ş a s ă s e f a c ă . Ş i C o n u M a t e i î n d o i s t r â n s

r ă t ă t o r d e l a m â n a d r e a p t ă . Adet c i n e m i n t e .

D i n t r e c o n a ş i , p a t r u , m a i v n f u n d a r ă ' n c o d r u p e u r m a lui

d u i a r b ă e ţ i i , d e b u c u r i a porcul n i r ă ?a"l î n t a r t e p e C o n u Matei

L u i C o n u M a t e i n u ' i p i e r i s e m e a n i c i s e t e a : m e s t e c a d e foc c a n ă d u p ă c a n ă , d e s p r e p o r c , î n t o r c p e d â n s u l ţ â n c i i .

D e - n p r o b ă , b ă e ţ i i '1 î n t r eba ră — î n c o t r o a i t r a s C o a n e Matei

d r e a p t a o r i l a s t â n g a ? I a acu n u v i d e p o r c u . s i n i s p u i .

C o n u M a t e i s e u i t ă l a cela n i n d u - ş i r â s u l , f o r n ă i p e n a s :

— L a d r e a p t a m ă . L a mira v o r b a .

Ş i s e b u c u r a î n s i n e a l u i . I p e t â n c i D e a s t a ' i v e n i , num c h e f u l l a l o c .

G e r u l e r a i u t e ş i o b r a j i i se d e a r s u r a l u i , d a r v â n ă t o r i i c u d t i ş t o l e

„ A s t a ţ i n e l a f r i g ş i ş t i u t , mei n u s u e , n i c i l a p i c i o a r e nu D a c ă ' i s â n g e l e f i e r b i n t e , p o a t e ş i o u l î n g ă i n ă , c ' a t u n c i îi chita t u l u i "

I n v a t r a f o c u l u i , m e r e u înteţit g e a m i t e a b u ş t e n i , se c l ă d i s e un j ă r a t e c . *ă p r ă j e ş t i u n t a u r , iar d e j u r u l h o e r i l o r , î ş i t r e c e a u d a m i g e a n a c u s ă c ă r i c ă , s c a t o a l c e l e d e s l ă n i n ă a f u m a t ă d e m ă l a i p o r p o l i ţ i î n c e n u ş a

D i n g r ă m a d ă P r i c o c h i pădu ra — . . l e u z i c s î m e r g i m ,

n o n p t i ş î m a i a v e m . vra 's 'z îc î A l u n u l u i ş î F ' i n d u P r i s ă c i i . S a n d u a n i m e r i i e i l a C u r ţ i , d i - o s n m â " .

B o e r i i s e s c u l a r ă ş i s e gătiră d e c â t . P e C o n u M a t e i a t r ebu i t d u c e d e s u b ţ i o r i , c ă , s u b el,

I n t r u n g l a s ş i p e p o t r i v a ţ o p â r l a n u -l u i , g l o a t a r e p e t ă s t r o f a , c â t , d e - a t â t a l a r m ă , c l o c o t i p o i a n a , s p r e m a r e a s u p ă ­r a r e a I u i P r i c o c h i p ă d u r a r u , ce l d e ş t i e s a m a v â n a t u l u i , p r e c u m c ă , d e m u l t huet, t r a g e c o d r u d e p a r t e ş i s p a r i e jd-vina.

S c u r t . î n s ă , a m u ţ i r ă t o ţ i . D e p a r t e t a r e , u n d e v a î n i n i m a c o d r u l u i , r ă s u ­n a s e o î m p u ş c ă t u r ă . U r e c h i l e v â n ă t o ­r i l o r c i u l i r ă . U n g o n a ş m a i b ă t r â n , g r ă i d i n g r ă m a d ă :

„Aista'i mos Sandu". A c u m a b ă g a r ă c e i a d e s e a m ă c ă , d i n ­

t r e e i . l i p s e a ce l m a i i n t e r e s a n t t i p a l p u ş c a ş i l o r . F d e c u l , c r e s c u t l a p o a l a co -

, d r u l u i ş i o d a t ă c u c o d r u l b ă t r â n . D e el n u s e l i p s e a u b o e r i i , V o d ă s ă fi f o s t .

„SV Ipat pi rîpi sii aţii calea gieru-lai. Ehii".

Şi g o n a ş u l f ă c u , d i n p a l m e , p â l n i e ' m -p r e i u r u l g u r e i ş i c h i u i o d a t ă v â n ă t o -r e ş t e :

„ U u u ! N e a S a n d u m ă ă ă !" C â t e v a c l i p e d e l n i ş t e a d â n c ă . A p o i , c a

d i n d e p ă r t a r e m a r e , n e d e s l u ş i t , s e a u z i : „ B u - b u b u - b u u - b u u u . . . "

U N I V E R S U L L I T E R A R . — 199

zăpada şi i se l i p i s e r ă n ă d r a g i i d e ' p ă ­mânt.

„încetişor cop i i , î n c e t i ş o r , s ă n u m ă clătinaţi că f ie rbe d r o j d i a ' n m i n e " .

Şi a d u c â n d u ' ş i a m i n t e d e c h e s t i a c u porcu, po rn i , l e g ă n â n d u - s e , p e c o l i n e , Înapoi de c u m v e n i s e , c u b ă e ţ i i î m p i n -eàndu'l de l a s p a t e , i a r e l p r o p t i n d u - s e ia fieiare zece p a ş i c a s a isplice :

„Stăi bre, s ă ' ş i a r ă t c u m l ' a m p ă l i t " .

Ura î n t u n e r i c m a r e c â n d , s ă t u i d e v â ­nat, rupţi de u m b l e t ş i s g r i b u l i ţ i d e f r i g , sosiră boeri l a C u r t e . I n s o f r a g e r i e , unde stazria l i ' n t i n s e s e m a s ă s t r a ş n i c ă , Ii aşteptau p a h a r e l e d e v i n f i e r t c u s c o r ­ţişoară. In s o b a d e c ă r ă m i d ă c u s t â l p i i de olane, d u d u i a f o c u l ş i . d e p u t e r e a g e ­rului, t r ă g e a s 'o s p a r g ă . C o j o a c e l e ' n -beţate. p r i n s e r ă a a b u r i ş i d e p e t ă l p i l e nituite şi c r o a s e c a d e g e t u l , p e p a r d o ­seala de b r a d g i e l u i t , z ă p a d a s e t o p i ntr'o bal tă m a r e d i n c a r e s e ' n ă l ţ a u a -burii ca n t r ' o b a e . A c u m a v o r b e a u t o ţ i odată şi, m a i p r e s u s d e a l c e l o r l a l ţ i , r ă ­suna glasul lu i C o n u M a t e i p r e c u m c a să se facă d o v a d a c u p o r c u l .

Cu mus tă ţ i l e a l b e ş i a b u r i n d p e n ă r i ca o m a ş i n ă î n c i n s ă , i n t r ă P r i c o c h i î n sofragerie .

- Adus ? — Adus, d a ' i g r e u t a t e m a r i . A m f o s t

mânat o s â n i i . - Ei? — Drept s u b t o a r ă i c i . Si Pricochi r i d i c ă b r a ţ u l s t â n g î n s u s ,

arătând cu d r e a p t a l o c u l u n d e , î n t r e coastele p o r c u l u i , i n t r a s e r ă p l u m b i i l u i moş Sandu.

Bieţii, î n t r ' u n g l a s : — Apăi vezi C o a n e M a t e i ? - Ce să văd m ă ? — Că la s t f tnga ' i p ă l i t , n u l a d r e a p t a . - Sărilor ! — Cum săc i , C o a n e M a t e i ? D a c ' a i

tras la d r e a p t a , v r a s ă z i c ă p o r c u a t r e ­cut pe la d r e a p t a d u m i t a l e ş i ' n d r e a p t a avei s ă i pă l e ş t i .

- Ka'n s t â n g a ţ â n c i l o r . P o r c u o s ă -ţetat la s t â n g a ş i e u a m t r a s d u p ă c e - o trecut linia, de m ' a m î n t o r s c u f a ţ a ' n a -poi ş a m ven i t c u d r e a p t a l a e l ş i e l c u stin.'a la m i n e T r i c e p e ţ i a c u m a ?

- Asta'i ş m e c h e r i e C o a n e M a t e i . T r e ­buia să spui .

— Dar î n t r e b a t u - m ' a ţ i ? Bucuros c ă i-a r ă m a s p e ţ â n c i , C o n u

Matei t rase o c a n ă d e v i n f i e r t ş i ' ş i t r e ­cu, apăsat, p u m n i i p e s u b m u s t ă ţ i l e u d e :

— Sjăci m ă i , s ă c i . C e ş t i ţ i v o i ? Pricochi se r u g ă , î n s ă , d e i e r t a r e : - Poi a t u n c i p l u n g h i i l u i m o ş S a n d u

undi's ? — Un'să fie. I a ' n t r ' o s c o a r ţ ă d e c o p a c . - Ша ! N u sê p o m i n e ş t i . N u d ă m o ş

Sandu p i - a l ă t u r i . Ci Pricochi s c u t u r ă h o t ă r î t d i n c a p c a

de ceva p e n t r u c a r e v o r b ă n u ' n c a p e . Disnoavă p r i n s e r ă b ă e ţ i i c u r a j ş i

unul, rnai î n ţ e l e p t , z i s e s ă m e a r g ă c u toţi Ia faţa l o c u l u i , a f a r ă , s ă v a d ă r a n a m ochii. Ce a t â t a v o r b ă ?

Eşiră buluc î n c u r t e ş i C o n u M a t e i , d e voe de nevoe, t r e b u i să. a s i s t e l a c o n s ­tatare.

Cât un bivol, z ă c e a d i h a n i a t r â n t i t ă ' n zăpadă si doi cu f e l i n a r e l e , l u m i n a u l o ­cul ranei

Drept la s u b ţ i o a r ă , s u b î n c h e e t u r a umărului s t â n g , t r e i g ă u r i c a t r e i o c h i Je ciur, se v e d e a u l ă m u r i t . P i e l e a a b i a bulbucată In j u r u l g ă u r i l o r ş i l a f a ţ a acestora câte o b o a b ă n u m a i , d e s â n g e nchegat. Nici n ' a i fi z i s c ă p e a c o l o a răzbit moar tea . V r e - o d o u ă ş a r l e h o l ­bau ocl.ii la d i h a n i e ş i t r ă g e a u p e n ă r i mirosul de s ă l b ă t ă c i u n e , d a r t o t l a d i s ­

t a n ţ ă ş i m â r â i n d î n c e t . M a i d e p a r t e , î n î n t u n e r e c , o g l o a b ă s f o r ă r i a a s p a i m ă .

C u d r e a p t a , P r i c o c h i a r ă t a r a n a : „ A i s t i ' s p o ş t i l i l u i m o ş S a n d u " . U n b ă t r â n s c u n d , n e r v o s , c u c h i p u l

u s c a t ş i l u n g u e ţ c a d e v i e z u r e , c u m u s ­t a ţ a ţ e p o a s ă ş i t u n s ă c a o p e r i e , c u o c h i i m i c i ş i s t i c l i n d î n l u m i n a n e h o t ă r î t ă a f e l i n a r e l o r ş i c u a c e a î n c r e m e n e a l ă î n p r i v i r e o b i ş n u i t ă ţ i n t a ş i l o r a l e ş i , s t a d e o ­p a r t e s p r e c a p u l p o r c u l u i , p u f ă i n d d i n -t r o l u l e a , î n s c o b i t u r a c ă r e i a , c u o m i ş ­c a r e d e t i c i n c o n ş t i e n t ş i r e g u l a r i t a t e a u n u i p e n d u l , c u d e g e t u l ce l m a r e a l d r e p t e i , t i p ă r e a m e r e u s c r u m u l .

I n p i c i o a r e , t ă c u t ş i c u p r i v i r e a î m ­p i e t r i t ă , p i t i c u l î n f ă p t u r a l u i f i r a v ă . J o s , f i a r a u r i a ş ă , î n c r e m e n i t ă d e s t r ă ­f u l g e r a r e a m o r ţ i i . î n c h i p u i r e a l e g i i n e c l i n t i t e d e s t ă p â n i r e a b s o l u t ă , e t e r n ă , a o m u l u i . F i a r ă ş i o m , p ă r e a u î m p ă c a ţ i a c u m . (Ceea î n n e m i ş c a r e a v e ş n i c ă a s o ţ n n u l u i d e p e u r m ă . E l , p i r o n i t d e v e ­d e n i a r e c e a u n u i a ş i a c e l u i a ş d e s t i n n e s t r ă m u t a t .

E r a m o ş S a n d u . U n u l d i n g r ă m a d ă î n t r e b ă : — A c u i ' s p o ş t e l e m o ş S a n d u ? L i n i ş t i t ş i f ă r ă s ă c l i p e a s c ă , m o ş S a n ­

d u r ă s p u n s e •• — M d ă ! A c u i s ă h i i ? A c u i a t r a s . — A p o i a u z i c 'o t r a s ş i C o n u M a t e i . — D a c ' o t r a s ş i b o i e r u , o r h i a D u m i -

s a l e . — P o i a t u n c i a D u m i t a l e u n d e ' s ? — U n ' s î h i e ! T o t a c o l o . A m c h i t i t şi

i e u , v r a ' s ' z î c î , u n d i - o c h i t i t ş î C o n u M a ­t e i , p r e c u m c a s î n u s t r î c m a i m u l t c h i e l e a p o r c u l u i .

V â n ă t o r i i h o h o t i r ă s ă se t ă v ă l e a s c ă . C o n u M a t e i s e f ă c u r o ş , a d e c ă s t a c o ­j i u , c ă r o ş e r a e l . i a r m o ş S a n d u ' n a l ţ ă d i n u m o r i , p a r ' c ' a r f i z i s a ş a : m ' d ă , d a c ă m ă ' n t r e a b ă ! E u c i ' s g i n o v a t !

* I n s o f r a g e r i e c h e f u l e r a l a t o a r t ă .

C o n u M a t e i p r i n s e s e i a r l i m b ă , c ă n u ţ i n e e l l a s u p ă r a r e , ş i c r o i a n i ş t e m i n ­c i u n i d e s ă l t a u p o t r o a c e l e î n f a r f u r i i . M o ş S a n d u ş i e l î n t r e b o e r i , c ă ' l p o f t i ­s e r ă ş i p e d â n s u l c ă d o a r e l f u s e s e t a r ­t o r u l v â n a t u l u i p e z i u a a c e e a ş i a ş a ' l c i n s t e a u b o e r i i t o t d e a u n a p e m o ş S a n d a . D a r e l , o b r a z u ! N u s - a m e s t e c a .

C o n u M a t e i p o t r i v e a u n a : — F u b ă e ţ i . i t r i i f a m l u a t d i n t r ' u n

f o c . I a c ' a ş a . N u c r e d e ţ i , d a r p a r ' c ă ce ş t i ţ i v o i ?

— C r e d e m , c u m s ă n u , C o a n e M a t e i , c r e d e m . D a c ă s p u i D u m n e a t a . T r e i v r a s ă z i c ă ?

— T r i i — E i c u m a i f ă c u t ? — P o i i o t i c u m . S t ă m p e c o l n i c l a o

t u f ă . L i p i t . C u m îi a c ă t a r e a . D i n d r e a p ­t a , i a c a v u l p e a , f â ş , f â ş , d e - a c u r m e z i ş . D i n s t â n e r a , t o t î n c o p c i , u n v ă t u i . ţ o , ţ o . E u ţ î - i - a m a ş t e p t a t p â n ' o a j u n s l a o p a l m ă , b o t l a b o t . T a m a n a t u n c i , h o p ş i l u n u . d i n f a t ă . D r e p t î n t r e e i . E u p a c ş i t r i i l a p ă m â n t . O d a t ă .

— M a r e m i n u n e C o a n e M a t e i ! A u z i m o ş S a n d u ? T r e i .

— M ' d ă ! D a c ' o v i n i t n u m a i a ţ â ţ a ! C o n u M a t e i n u b ă g ă d e s e a m ă ş i p o r ­

n i s ă l e t o a r n e u n a d u p ă a l t a . — O d a t ă , m ă i b ă e ţ i , e r a m l a m u n t e ,

l a v â n a t , c ' u n p r i e t e n a l m e u . S t r a ş n i c v â n ă t o r ş i e l S i c u n o i , d o i o a m e n i d i n s a t , s ă n i d u c ă v â n a t u l ş i d e - a m â n ­c ă r i i , v r a s ' z i c ă . Ş i c u m m e r g e a m n o i a ş a , a j u n t r e m l a o r â p ă . Ş i ce s ă v e z i ? P e s t e r â n ă , s e l ă s a s e o c r a c ă d e c o r n , t a r e ş i u s c a t ă , d a r n u m a i g r o a s ă c a u n b r a ţ d e o m v o i n i c , i a r d e c r a c ă , s ă t e c r u c e ş t i , s t a a t â r n a t c u l a b e l e , c â t ă -

m i t a n a m i l a d e u r s . P e s e m n e d a s e s ă t r e a c ă d i h a n i a p e c r a c a d e c o r n ş i c â n d s 'o v ă z u t l a m i j l o c , l o a p u c a t a m e ţ e a l a ş i a c u m a s t a s p â n z u r a t a c o l o ş i n i c i n u s u f l a . C e m i - a v e n i t m i e , m ă i b ă e ţ i , c ă n e - a m a ş e z a t d o i l a u n c a p ă t ş i d o i i - a m m â n a t l a c e l a c a p ă t , ş ' o d a t ă h u p d e c r a c ă d r e p t î n s u s , c u u r s c u t o t . U r s u n i c i n ' o c l i n t i t . Ş ' a m v e n i t a ş a c u d â n s u l c u m v i i c u h â r d ă u l l a c r a m ă , p e u m e r e , p â n ' n s a t d e v a l e . ş ' a c o l o s e ţ i n e a u c o p i i i ş i c â n i i d u p ă n o i , d a r u r s u l c a a r i c i u l , î m b â r l i g a t p e c r a c ă ş i m o r t . N u m a i c e l î n c o l ţ e a c â t e - o j a v r ă ş ' a -t u n c i • m o r , m o r , m o r . D a r d e c r a c ă n u l ă s a . Ş i l ' a m î n c h i s î n t r ' u n ş o p r u , d e ' I h r ă n e a u o a m e n i i c u v e r d e ţ u r i ş i c u t e s ­c o v i n ă d e p r u n e , d e s ă ' m b ă t a j î v i n a ş i t o a t ă z i u a j u c a . Ş i , p e u r m ă , s 'o ' m b l â n -z i t d e t o t ş i ş i f ă c e a u j o a c ă p l o z i i c u el p r i n s a t .

— V o r b a ' i , C o a n e M a t e i , c e i d e l a c e l a c a p ă t , c u m o t r e c u t e i r â p a c u u r s u ' n s p i n a r e ?

— A p o i c ă e u ' s a c e l a m ă i ! A m a ş e z a t , d i n t r u ' n t â i u n t r u n c h i u g r o s d e b r a d , a l ă t u r i d e c r a c ă , d e - a m f ă c u t p u n t e ş i a ş a o t r e c u t ,

— A s t a i m i n u n e a d e v ă r a t ă , C o a n e M a t e i .

A c u r n a c e ' i v e n i u n u i a s ă ' l a m e s t e c e i a r p e ' m o ş S a n d u î n v o r b ă .

— I a n a s c u l t ă m o ş S a n d u ! D u m n e a t a c â t e ş t i i , a ş a i s p r a v ă a i m a i a u z i t ? P a r ' c ă s ă n u c r e z i !

M o ş S a n d u f o a r t e s e r i o s : — I - a d i v a r a t , ' i - a d i v a r a t . A m a u z i t ,

c u m n u , d i u r s u l u i C o n u M a t e i . Ş t i u o a m i n i i , ş ' a m f o s t m e r s ş i i e u p i u r m a D u m i s a l i ş i i e r a r â p a s î b r a d u p i ş t i r â p a .

C o n u M a t e i c ă t ă c r u c i ş l a m o ş S a n d u . II ş t i a m u c a l i t p e m o ş n e a g ş i ' i d a p r i n g â n d c ă i-o p o t r i v e ş t e g h i u j u .

B ă e ţ i i d e t e r ă m o ş n e a g u l u i g h i e s . — I a , i a s p u n e m o ş S a n d u , c ă a s t a ' i

d e - a m i n u n e a . — P o i i a c a . A m f o s t a u z î t ş î i e u c ' o

v i n i t C o n u M a t e i c u u r s u , s î c h i a m â , î n s p i n ă r i ş î m ' a m d u s s î v ă d o a r ' c u m îi l o c u a d i c â t i , c ' a ş a î n t î m p l a r i , m ' d ă , c i n i - o m a i p o m e n i t ! Ş i i e r a r â p a a d â n c a t a r i ş t m a l u r i l i c u m î i p ă r e t i l i . G i o s g e n u n e ş i b r a d u c u m l 'o a ş ă z a t C o n u M a t e i , u n c a p ă t i c i ş î u n u c o l o . Ş î c i m i - o v i n i t r n i a , s î t r e c d i c e i a p a r t i ; d a c â n d a m a g i u n s l a m i j l o c u b r a d u l u i , l a c a p ă t d i n c o l o , i a c a u n u r s . E u d a u s î m ă ' n t o r s î n a p o i . C â n d c o l o , l a i s t a c a ­p ă t , a l t u r s . C o l o u r s , c o l o u r s . M ' a m l ă s a t ş î i e u c ă l ă r i p e b r a d , m ' a m p r i n s c u m â i n i l i d i i e i v â r t o s ş ' a m î n g h e ţ a t a ş a . D a s ă l b ă t ă c i u n i l e c i - o c h i t i t i e l i ? O a p u c a t u n a , c u l a b i l i , d i - u n c a p ă t ş i u n a d i c i a l a l t c a p ă t b r a d u ş ' o r i d i c a t s u s o-d a f ă . Ş ' a ş a , c u m i n i c u t ă t , u n u p i - u n m a l ş i u n u p i - u n m a l , l a d e a l , h a i , h a i , p â n ă s u s u n d i s ' â n g h i n â m a l u r i l e . Ş ' a ­c o l o e r a b â r l o g u l o r . Ş 'o l ă s a t g h i n i ş o r b r a d u g i o s ş î m ' o a p u c a t u n u d i c a p şî u n u d i c h i c i o a r i ş î m ' o b ă g a t î n v i z u n i i . Ş i n i . c ' a ş a .

Ş i m o ş S a n d u t ă c u c a d e - o g r o z a v ă a-d u c e a m i n t e .

— Ei ? Ş i p e u r m ă ? — P i u r m ă . . . E i . . . p i u r m ă . . . m ' o

m â n c a t . A L . V A I T O I A N U

200. — U N I V E R S U L L I T E R A R

O T H E L L C e l e b r u l c o m p o s i t o r l i u s s i n i , d i n t i n e ­

r e ţ e s e b u c u r a d e o m a r e r e p u t a ţ i e . N u ­m e l e l u i e r a p e b u z e l e t u t u r o r ş i m e l o ­d i i l e s a l e le a u z e a i p r e t u t i n d e n i . î n t r ' u n r â n d d u c â n d u ^ s e l a N e a p o l e , p r i m a p e r ­s o a n ă ce î n t â m p i n ă , c o b o r â n d u - s e d i n t r ă s u r ă , fu i m p r e s a r u l d e l à O p e r a o r a ­ş u l u i , m o d e s t u l V a r v a i a . C u m z ă r i p e m a e s t r u i m p r e s a r u l d e l à S a n C a r o l , îi i e ş i î n a i n t e c u b r a ţ e l e ş i i n i m a d e s c h i s e s i f ă r ă a - i d a v r e m e s ă f a c ă u n p a s i a u s ă s p u n ă o v o r b ă , îi z i s e :

A m v e n i t s ă - ţ i f a c t r e i p r o p u n e r i şi n ă d ă j d u e s c că n u v e i r e f u z a n i c i u n a .

— A s c u l t , r ă s p u n s e R o s s i n i c u s u r â s u l l u i f i n .

— P r i m a p r o p u n e r e e s ă l o c u e ş t i d - t a ş i o a m e n i i d - t a l e î n c a s a m e a .

— F o a r t e b i n e , p r i m e s c . — I ţ i î n t i n d m a s a m e a p e n t r u d- ta ' ş i

p r i e t e n i i d - t a l e . — I a r ă ş i , f o a r t e b i n e . — I ţ i p r o p u n s ă s c r i i o o p e r ă p e n t r u

t e a t r u l m e u . — A s t a n u p r i m e s c ! — C e fe l ! N u m a i v r e i s ă l u c r e z i ?

— D r a g u l m e u , î i s p u s e R o s s i n i , n i c i p e n t r u d - t a ş i n i c i p e n t r u n i m e n i î n l u m e n u m a i v r e a u s ă l u c r e z . M ' a m s ă t u r a t d e m u z i c ă .

— D a r a t u n c i , ce c a u ţ i la N e a p o l e ? — A m v e n i t s ă m ă n â n c m a c a r o a n e şi

s ă b e a u l i m o n a d a . — R i n e , a s t e a t i le v o i u p r e p a r a c h i a r

c u , d a r p e r b a c o s c r i i o o p e r ă , l i b r e t u l e ş i f ă c u t . U i t e c u m e...

— B i n e , b i n e , s ă v e d e m . - A ş a d a r , t e î n v o e ş t i ? l a ţ i o l u n ă .

d o u ă , c â t v o e ş t i , ş a s e l u n i . . . şafee l u n i e d e a j u n s . N e - a m î n v o i t .

— H a i d e m s ă c i n ă m . D i n c h i a r m o m e n t u l a c e l a f / ) a t ă c a s a

fu l a d i s p o z i ţ i a l u i R o s s i n i . P r o p r i e t a ­r u l s e a r ă t a f o a r t e r a r ş i n u m a i p e n t r u c â t e v a c l i p e ş i a s t f e l c o m p o z i t o r u l s e p u ­t e a c r e d e l a el a c a s ă . P e t o ţ i p r i e t e n i : l u i , c h i a r ş i p e a c e i a c u c a r e s c h i m b a s e n u m a i d o u ă v o r b e , c u n o s c â n d u - s e d i n î n t â m p l a r e p e s t r a d ă , R o s s i n i î i p o f t e a l a m a s a l u i V a r v a i a ş i le f ă c e a o n o r i i r i l e c u c e a m a i p e r f e c t ă î n d e s t u l a r e . C â t e o d a t ă s e p l â n g e a m a e s t r u l c ă n u a g ă s i t m a i m u l ţ i p r i e t e n i c a s ă - i p o f t e a s c ă l a o s p e ţ e l e l u i V a r v a i a . C â n d , d u p ă i n v i t a ţ i i s t ă r u i t o a r e , p u t e a a d u n a 15—20 d e i n v i ­t a ţ i , s e v ă i t a c ă a a v u t o zi u r â t ă .

C â t d e s p r e V a r v a i a , s t ă r u i t o r ş i c r e ­d i n c i o s î ş i î m p l i n e a s a r c i n a c a r e ş i - o l u a s e . I n f i e c a r e zi p r e g ă t e a c â t e u n n o u fel d e m â n c a r e , d e ş e r t a b u t o a e l e c u v i ­n u l ce l m a i v e c h i u ş i ce l m a i b u n d i n p i v n i ţ a s a ş i o s p ă t a p e t o ţ i n e c u n o s c u ţ i ' p e c a r e - i a d u c e a R o s s i n i c a ş i c â n d a r fi f o s t p r i e t e n i i l u i c e i m a i b u n i . C â t e o d a t ă , n u m a i , î n d r ă s n e a s ă s e a p r o p i e d e m a e s t r u ş i s ă - i s u f l e c â t e v a v o r b e d e s p r e o p e r a ce i s e f ă g ă d u i s e . A b i a a d u ­c e a v o r b a d e p r o m i s i u n e a f ă c u t ă ş i R o s ­s i n i s e î n f u r i a . I n c e l e d i n u r m ă V a r v a i a fu p o f t i t s ă n u s e m a i a r a t e p r i n c a s ă .

C u t o a t e a c e s t e a , . l u n i l e t r e c e a u , l i b r e ­t u l e r a g a t a d e m u l t s i t o t u ş i c o m p o z i ­t o r u l n i c i g â n d n ' a v e a s ă s e a m i c e d t l u c r u . V â n ă t o a r e a , p e s c u i t u l , p l i m b a r e a c u t r ă s u r a o c u p a u t o a t e o r e l e m a e s t r u l u i ş i n u e r a v o r b a d e n i c i o n o t ă . V a r v a i a e r a s u p ă r a t foc , c â t e o d a t ă a v e a o l i p e d e a d e v ă r a t ă n e b u n i e , îi v e n e a s ă m e a r g ă ş i s ă d e a a f a r ă p e R o s s i n i , c a r e î ş i ţ i n e a a ş a d e p u ţ i n c u v â n t u l , d a r se r ă s g â n d e a , c ă c i n i m e n i c a e l , n ' a v e a a t â t a î n c r e d e r e In a u t o r u l „ B ă r b i e r u l u i d i n S e v i l l a ' .

V a r v a i a t ă c u , t ă c u v r e o c i n c i l u n i , î n s ă î n d i m i n e a ţ a p r i m e i z i l e a l u n e i a ş a s e a , v ă z â n d că n u m a i e t i m p d e p i e r d u t , n i c i a l u a l u c r u l c u b i n e l e , î n d r ă s n i s ă se d u c ă l a m a e s t r u ş i s ă - i s p u n ă :

- Ş t i i c ă n u n e - a u m a i r ă m a s d e c â t v r e - o 29 d e z i l e p â n ă Ia d a t a h o t ă r i t ă ;

- C a r e d a t ă ? z i s e R o s s i n i c u a e r u l u n u i o m c a r e p r i m e ş t e o c e r e r e p e c a r e n ' o î n ţ e l e g e , f i i n d l u a t d r e p t a l t u l .

- 30 M a i u , 30 M a i u !. B o s s i n i f ă c u a c e e a ş m u t r ă . . . - N u m i - a i p r o m i s o o p e r ă n o u ă c a r e

s ă s e j o a c e î n z i u a a c e e a ? . — E u ? A m p r o m i s e u a ş a c e v a '.' — N u m a i f a c e p e u i m i t u l , s t r i g ă i m ­

p r e s a r u l , a c ă r u i r ă b d a r e s e s f â r ş i s e , a m a ş t e p t a t p â n ă a c u m î n c r e z â n d u - m ă î n g e n i u l t ă u s i î n u ş u r i n ţ a d e l u c i u c u c a r e te-a,' î n z e s t r a t D u m n e z e u . A c u m î m i e c u n e p u t i n ţ ă s ă t e m a i a ş t e p t . I n i i t r e ­b u e o p e r a . î n c e p i m â i n e .

— N u p o t d r a g u l m e u , m â i n e a m n e a ­p ă r a t o î n t â l n i r e l a „ F u s e r o " .

— B i n e , z i s e V a r v a i a , v o i a v e a e u g r i j e şi d e a c e a s t ă î n t â l n i r e , ş i p l e c ă f u r i o s .

S e a r a , R o s s i n i , c i n ă c u m a r e p o f t ă şi f ă c u o n o r u r i l e l a m a s a i m p r e s a r u l u i c a ş i c â n d a r fi - u i t a t c u t o t u l d e d i s c u ţ i a d e d i m i n e a ţ ă . R e t r ă g â n d u - s e î n c a m e r a s a d e d o r m i t , s p u s e f e c i o r u l u i să -1 s c o a l e î n z o r i . S i c u m p u s e c a p u l p e p e r n ă a d o r m i .

A d o u a zi , s u n ă p r â n z u l l a c e l e c â t e v a s u t e d e c e a s u r i ce p o s e d ă N e a p o l u l ş i c a m e r i e r u l l u i R o s s i n i n i c i c ă - ş i a d u s e s e a m i n t e d e ce- i p o r u n c i s e s t ă p â n u l s ă u d e c u s e a r ă . M a e s t r u l d e ş t e p t â n d u - s e , ş i v ă z â n d c ă s o a r e l e e s u s , î n c e p u s ă s u n ? c u f u r i e , d a r c l o p o ţ e l u l î i r ă m a s e î n m â ­n ă . S t r i g ă d e p e f e r e a s t r ă î n c u r t e , d a r n u - i r ă s p u n s e n i m e n i . S e d u s e l a u ş ă , d a r u ş a e r a î n c u i a t ă p e d i n a f a r ă . S e î n ­t o a r s e l a f e r e a s t r ă ş i î n c e p u a s t r i g a . N i ­m e n i n u - i r ă s p u n s e . D u p ă o b u c a t ă d e v r e m e , V a r v a i a î ş i a r ă t ă s c u f a d e b u m ­b a c l a o f e r e a s t r ă , î n t r e b â n d c u l i n i ş t e '

— P o f t i ţ i c e v a ? — V r e a u s ă i e s , î i r ă s p u n s e m â n i o s ,

B o s s i n i . — N u v e ţ i i e ş i p â n ă c â n d o p e r a n u va

fi t e r m i n a t ă . — A ş a d a r m ' a i b ă g a t la î n c h i s o a r e .

A m s ă s t r i g ! — N u t e v a a u z i n i m e n i . V ă z â n d că n ' a r e ce f a c e , R o s s i n i î n ­

c e r c ă c u b i n i ş o r u l s ă f a c ă p e V a r v a i a s â - i d e a d r u m u l . I m p r e s a r u l r ă m a s e n e ­c l i n t i t .

- D ă - n i i o p e r a ş i v e i i e ş i n u m a i d e c â t . - D ă - m i a t u n c i h â r t i e ş i c e r n e a l ă ş i

t r i m i t e a s t ă s e a r ă s ă i e i U v e r t u r a . P e s e a r ă , î n a d e v ă r , i se d e t e l u i V a r ­

v a i a u n c a i e t e ] d e n o t e p e c a r e e r a s c r i s c u l i t e r e m a r i : „ U v e r t u r a d i n O t h e l l o " .

S a l o n u l l u i V a r v a i a e r a p l i n d e c e l e ­b r i t ă ţ i m u z i c a l e c â n d p r i m i p r i m u l m a n d a t d e l à p r i z o n i e r u l s ă u . S e a p u c a r ă î n ­d a t ă s ă d e s c i f r e z e b u c a t a ş i d e c l a r a r ă c ă B o s s i n i e u n g e n i u , c ă c i a p u t u t s e r i o a s e m e n e a c a p o d ' o p e r ă c u a t â t d e p u ţ i n ă s f o r ţ a r e . V a r v a i a , c a r e p a r ' c ă î n e b u n i s e , s m u l s e h â r t i a d i n m â i n i l e a d m i r a t o r i l o r şi o t r i m i s e l a c o p i a t o r . A d o u a zi p r i m i p i r u m u l a c t d i n „ O t h e l l o " . I n t r e i z i l e p a r t i ţ i a d i n „ O t h e l l o " e r a c o m p u s ă ş i c o ­p i a t ă .

I m p r e s a r u l se a r u n c ă d e g â t u l i u i R o s ­s i n i , f ă c â n d u - i r u g ă m i n ţ i l e d e i e r t a r e , c e l e m a i u m i l i t e , p e n t r u s t r a t a g e m a ce î n t r e b u i n ţ a s e .

R o s s i n i f ă g ă d u i s ă s e d u c ă s ă î n v e ţ e

O d e M I M O Z A

c u a r t i ş t i i ş i p o f t i p e V a r v a i a l a r e p e ţ i g e n e r a l ă .

I n s f â r ş i ! v e n i ş i z i u a r e p e t i ţ i e i gem r a l e . E r a î n a j u n u l a c e l u i f a i m o s S M a i u , c a r e c o s t a s e a t â t e a b ă t ă i d e inim pe b i e t u l V a r v a i a .

M u z i c a n ţ i i e r a u la l o c u r i l e l o r . Câter d o a m n e e l e g a n t e ş i c â ţ i v a z i a r i ş t i ocupa l o c u r i l e d i n f a ţ ă . V a r v a i a , r a d i o s , se pn u m b l a f l u e r â n d p r i n t e a t r u . S e execut u v e r t u r a . A p l a u z e f r e n e t i c e u m p l u r ă sali R o s s i n i se s c u l ă ş i s a l u t ă :

- R r a v o , s t r i g ă V a r v a i a , t r e c e ţ i nu d e p a r t e .

B o s s i n i s e a ş e z ă l a l oc , r i d i c ă bagliet şi o r c h e s t r a î n c e p u . . . i a r U v e r t u r a . 1 c e l e a ş i a p l a u z e ş i m a i e n t u z i a s t e răspli t i r ă p e e x e c u t a n ţ i .

- „ B r a v o , b r a v o , z i s e V a r v a i a , di: t r e c e ţ i m a i d e p a r t e .

O r c h e s t r a c â n t a a t r e i a o a r ă Uv« t u i a .

— B i n e , b i n e , z i s e V a r v a i a , Uvertur e m i n u n a t ă , d a r t r e c e ţ i m a i départi n ' a m t i m p s ă s t a u a c i p â n ă m â i n e .

C u t o a t e a s t e a o r c h e s t r a c â n t a t U v e r t u r a .

— „ M a c h e d i a v o l o a v e t e , d e cântai m e r e u a c e l a ş i l u c r u , s t r i g ă V a r v a i a i u r e c h e a p r i m u l u i v i o r i s t . Ş i - i întoan f o a i a , d a r d ă d u t o t d e U v e r t u r ă , li t o a r s e fo i le u n a d u p ă a l t a , a ş a de 1 că a p r o a p e e r a s ă l e r u p ă , U v e r t u r a , m r e u U v e r t u r a p â n ă l a s f â r ş i t . A t u n c i Vai v a i a c ă z u p e u n s c a u n . C r e z â n d că e a p o p l e x i e s e a p r o p i a r ă c u t o ţ i de i R o s s i n i m â h n i t c ă l u c r u r i l e l u a s e r ă î n t o r s ă t u r ă a ş a d e g r a v ă , a l e r g ă îndai î n a j u t o r u l l u i , d a r n e n o r o c i t u l impi s a r , c u m îl v ă z u , s ă r i d u p ă s c a u n u r l ă , c a u n l e u :

— , , F u g i c ă l ă u l e , m ' a i n e n o r o c i t . Mi-a p i e r d u t o n o a r e a " .

- „ Ş i n u e n i c i u n m i j l o c d e a-mi i d r e p t a g r e ş a l a ?" r ă s p u n s e R o s s i n i ш ţ u r n i t , c ă n u s e î n t â m p l a s e n i m i c gn

— „ N i c i - u n u l , n i c i u n u l " . — „ D a r d a c ă s ' a r î m b o l n ă v i prii

d o n n a n u s ' a r p u t e a a m â n a reprezti t a ţ i a ?"

— „ D a , d a r n i c i o d a t ă C o l b r o n nu i vo i s ă t r e a c ă î n o c h i i l u m i i c a vinovat O c u n o s c b i n e " . :

— „ T o t u ş i î n c e a r c ă " . — „ N ' a r e s ă v r e a p e n t r u n imic

l u m e " . - „ D a r c r e d e a m că s t a i m a i bi

c u e a " . „ T o c m a i p e n t r u a c e i a . C e m ă fai

ce m ă f a c ?" se v ă i t a b i e t u l impresa r . — „ N u t e m a i v ă i t a . L a s ă că in«

şi e u " .

A d o u a zi s e c i t i a u p e a f i ş e l e d i n inte g u l o r a ş c ă r e p r e z e n t a ţ i a o p e r e i Othe d e B o s s i n i s ' a a m â n a t p e n t r u opt i d i n p r i C i r i a i n d i s p o z i ţ i e i p r i m a d o n e i .

C â n d î n s f â r ş i t s e r e p r e z e n t a operai u n a d e v ă r a t t r i u m f . C o m p o z i t o r u l fu ci m a t p e s c e n ă d e m i i d e g l a s u r i da r 11« s i n i d i s p ă r u s e .

A d o u a z i , V a r v a i a , v r o i n d să-1 feliei p e n t r u s u c c e s u l d e c u s e a r ă , c h e m ă I c i o r u l :

— „ R o a g ă p e d . R o s s i n i d a c ă m ă po t e p r i m i a c u m " .

- „ D . R o s s i n i a p l e c a t d i n revărsat z o r i l o r la B o l o n i a " .

— „ A p l e c a t f ă r ă s ă - m i s p u n ă la t v e d e r e ? !"

I N I V E R S U L L I T E R A R . — 201

crit ico l i t erara ION FOT! :

„Daphnis şi Chloe ai vremei noastre"

Este o r a m u r ă d i n ce le m a i i n i p o r t a n -niai nobile a le n e a m u l u i r o m â n e s c ,

b u r ă ce se î n t i n d e d i n R o d o g r i p â n ă ппсніо do poalele P i n d u l u i , î n A c a r n a -la. Venitau aceş t i r o m â n i d e l à N o r d n Sud, sau f o r m a t u - s ' a u la f a ţ a l o -illt'i, fiind d i rec ţ i d e s c e n d e n ţ i a i p a t i i -Dilor lui P o m p e i u , b ă t u ţ i ele C e z a r la

Inala? l 'n p r o f e s o r a r d e l e a n , c a r e a. W ţ i pe ACOLO. d. C o s m u l e i , a s c r i s bdva că n u m e l e p e j o r a t i v ce li-1 d a u Hcii „Cutzovlahi" s a u . . V l a h i ş c h i o p i "

fi provenit de a c o l o că t o ţ i c e i r ă m a ş i , B i înfrângerea, d e l à F a r s a l a , n o b i l i bani, cari au u r m a t s t e a u a l u i P o m ­

i i , ar fi fost r ă n i ţ i ş i d e c i i - a r fi v ă z u t •ecii de a tunc i ş c h i o p ă t â n d . C o s m u l e i l l că Cezar a d a t a m n i s t i a ş i p r i n t r e ti foarte mul ţ i c u p r i n ş i i n e a . e r a C i -pne, Caton şi to ţ i p a t r i c i e n i i c o m p r o -

dupâ t r e c e r e a R u b i c o n u l u i . pasdeu. ca şi ş c o a l a r o m a n t i c ă d e l à

pune r;i a u v e n i t d e l à N o r d p r i n jtolii al IXdea şi a l X - l e a , î m p i n ş i , p r o -ibil de Slavi şi B u l g a r i , m a i a l e s — І aceştia a u v e n i t c u c â t e v a , s e c o l e inte.

% Densuşianu şi d. P h i l i p p i d e , c e i i de seemă f i lo logi a i n o ş t r i , s u s ţ i n

Í limba s'a f o r m a t î m p r e u n ă ş i , d e c i , [trehue să se fi p l ă m ă d i t î n P e n i n s u l a Bcanică ! Când, c u m ? D e s i g u r o l i m b ă imuna p re supune o c o n v i e ţ u i r e m i l e -K MU se poate î n c h i p u i c ă u n M o ţ s ă и aproape a c e e a ş l i m b ă , i n d i f e r e n t d e

hintele streine ce le î m p e s t r i ţ e a z ă c e l e ou,; dialecte — d a r o - r o m a n , m a c e d o -piui - cu u n c i o b a n d i n P i n d , d a c ă

11,11 fi avut o v i a ţ ă c o m u n ă l u n g ă ş i I veacuri ? Ir fi o cont roversă o d i o a s ă , d a c ă n e - a m •pa noi aici, a n a l i z â n d p e l a r g , a r g u -k tc l pro şi c o n t r a . P ă r e r e a n o a s t r ă stf. că, în i m e n s a l u i m a j o r i t a t e , p o ­rni românesc s 'a f o r m a t . î n P e n i n s u l a ileanică. D u p ă r e t r a g e r e a l e g i u n i l o r «populaţiei c ivi le s u b A u r e l i a n , c h i a r

b a u rămcis R o m a n i , a u r ă m a s i n s u l e biete, cari a r li d i s ă p r u f in r ă s t i m p u l ("inie de an i , d e l à A u r e l i a n , p â n ă l a pileeare. sub o c e a n u l d e h o r d e b a r -Ire, cari au t r e c u t p r i n a c e s t e ţ i n u t u r i . Ifost o mare m a s ă r o n n a n ă î n M o e s i a ,

Dalmaţia, în M a c e d o n i a , c a r e a r e -• t w ă t a t m e r e u a n e m i c e l e r e s t u r i a l e

Noniilor pă ră s i t e în D a c i a . A r g u m e n ­

t a i , domnu l v a l l ă s a t o s c r i s o a r e , •t-o".

„Bine. Atunci d u - t e la d - n a C o l b r o n lintreali-o DACA ma p o a t e p r i m i " . B„Şi d-na C o l b r o n a p l e c a t l a B o l o -I cu d. Rossini".

1 „Cum ?"

'„S'au căsător i t ieri la b i s e r i c a Sf. iui. . • „Alia! Atunci m ' r . m r ă z b u n a t " s p u -I Yarvsiia şi PLECA f l u e r â n d m u l ţ u m i t (teatru.

M I M O Z A

( ide s u n t d e c i s i v e î n a c e a s t ă d i r e c ţ i e : 1) l i m b a c o m u n ă , d i a l e c t e l e l i n i b e i r o m â n e s u n t a t â t d e p u ţ i n d i f e r e n ţ i a t e î n c â t n i c i n u s u n t a p r o a p e d i a l e c t e ; 2) c e l e d o u ă i m p e r i i r o m â n o - b u l g a r e , n i a i a l e s , c e l d e a l d o i l e a , î n c a r e n o i a m j u c a t r o l u l p r é ­p o n d é r a n t , ce l p u ţ i n î n e p o c a l u i c e a m a i g l o r i o a s ă : 3) t r a n s p o r t a r e a e l e m e n t e l o r o r g a n i c e a l e s t a t u l u i A s a n e ş t i l o r î n p r i n ­c i p a t e : b i s e r i c a , p o m p a e x t e r i o a r ă , l i m b a s l a v o n ă , f o r m u l e l e d e î n c o r o n a r e , r a n ­g u r i l e I a C u r t e , si t o a t ă o r g a n i z a ţ i a m i ­l i t a r ă ş i a d m i n i s t r a t i v ă , e t c .

I n o r i c e c a z , R o m â n i i d i n E p i r ş i T e -s a l i a n ' a u p a r t i c i p a t l a m a r i l e l u p t e c o n ­t r a B i z a n t i n i l o r d u s e d e R o m â n i i d e p e c e l e d o u ă m a l u r i a l e D u n ă r e i p e t i m p u l A s a n e ş t i l o r . P e a t u n c i s o l i d a r i t a t e a n a ­ţ i o n a l ă n u j u c a n i c i u n r o l !

S e p a r e c ă d e l à s f â r ş i t u l s e c o l u l u i a l X H - l e a R o m â n i i a u p i e r d u t o r i c e c o n ­t a c t î n t r e e i , p â n ă c â n d n ă v ă l i r e a t u r ­c e a s c ă i - a d e s p ă r ţ i t p e n t r u a l t e p a t r u v e a c u r i .

R ă m a ş i î n p o a l e l e ş i în v â r f u l m u n ­ţ i l o r , R o m â n i i d i n P e n i s u l a B a l c a n i c ă e r a u s a u o a m e n i d e c r a s ( n e g u s t o r i , m e s e r i a ş i , m e ş t e ş u g a r i , a r g i n t a r i , e t c . ) , s a u c i o b a n i , s a u t r ă i a u î n m u n ţ i , p ă s -t r â n d u - ş i i n d e p e n d e n ţ a ş i m o r a v u r i l e d i n v e n i t u r i l e ce le p r i m e a u d e l à a i l o r ( c o p i i , r u d e , f r a ţ i ) c a r i m u n c e a u d i n g r e u î n o r a ş e l e c e l e m a i a p r o p i a t e ş i c e l e m a i d e p ă r t a t e a j u n g â n d p â n ă l a A l e x a n d r i a ( E g i p t ) . V i e n a , B u d a p e s t a , V e n e z i a , R.-i-g u z a , S m i r n a . C o n s t a n t i n o p o l , e t c . e t c . ) . A u t r ă i t a ş a s e c o l e î n t r e g i , o r ă ş e n i ş i c i o b a n i , c ă r ă u ş i , m e s e r i a ş i , î n i t r ' u n a d i n r e l e m a i f e r m e c ă t o a r e şi t r a g i c e i d i l e a l e v r e m u r i l o r .

In a c e a s t ă d i n u r m ă f a z ă a v i e ţ i i l o r t u m u l t o a s e , — i - a m p r i n s n o i , î n r o ­m a n u l n a s t r u „ D a p h n i s ş i C h l o e , a i v r e ­m e i n o a s t r e " . I n v i a ţ a t r e c ă t o a r e a e r o i ­l o r , a m d e s c r i s t r e c u t u l , ş i p r i m a t i n e r e ţ e a d o i t i n e r i ce s e i u b e s c , z b u c i u m u l t i -n e r e ţ e i î n t r a g e d i a b a l c a n i c ă ce d u r e a z ă d e a p r o a p e u n v e a c ş i j u m ă t a t e — d e l à A l i - P a ş a p â n ă l a i z g o n i r e a T u r c i ­l o r p e l i n i a M ă r i t e i , î n 1912—1913 . N u p u t e m n o i s ă n e p r o n u n ţ ă m a s u p r a v a -l o a r e i o p e r e i , a t â t n e p e r m i t e m a a d ă u g a o b i e c t i v c ă i n f o r m e a z ă l a r g p e c i t i t o r a s u p r a r a m u r e i R o m â n i l o r d i n d r e a p t a D u n ă r e i , î n a m ă n u n t e b o g a t e ş i s e s i ­z a n t e .

I n p a g i n i l e s c r i s e , s e s t r e c o a r ă p o a t e r e g r e t u l u n o r l u c r u r i c a r i n u m u r i t . N ' a u r ă m a s d e c â t r ă m ă ş i ţ e t r i s t e d i n a c e a m ă r e a ţ ă e f l o r e s c e n t ă e c o n o m i c ă ş i c e t ă ţ e n e a s c ă : a z i , p r i n t r e t o a t e m i j l o a ­c e l e s t a t a l e , s e î n c e a r c ă d e s n a ţ i o n a l i z a -r e a ş i r u i n a r e a a c e s t o r R o m â n i . D e p e s t e t o t s e r i d i c ă g l a s u r i c a r i c e r e x p a t r i e r e a , r e p a t r i e r e a , p l e c a r e a î n R o m â n i a . V i a ţ a , c a R o m â n i , le e s t e i m p o s i b i l ă : n u l e r ă ­m â n e d e c â t m o a r t e s u f l e t u l u i s a u a s i ­m i l a r e a , n i v e l a r e a î n s ă r ă c i e , î n d e c a ­d e n ţ ă , în s e m i b a r b a r i e .

D i n a c e s t p u n c t d e v e d e r e e s t e o c a r t e i s t o r i c ă . C h i a r n a t u r a , s 'a s c h i m b a t în f r u m u s e ţ e a ei e p i c ă . P ă d u r i l e c a r i î m ­p o d o b e a u , c u v e r d e d e m i r a j d e p r i ­m ă v a r ă , a c e i m u n ţ i r o m â n e ş t i , a u f o s t t ă i a t e ; f e r ă s t r a e l e a u s e c a t , i m e n s a f a n ­t a s m ă a s ă r ă c i e i , a f o a m e t e i b â n t u e p e s t e t o t . A s p e c t u l e t n i c s ' a s c h i m b a t ş i el : î n l o c u l g o s p o d a r i I , o r r o m a n i , t u r c i , s l a v i , c a r i d e v e a c u r i , cu m u n c a s i p r i ­

c e p e r e a l o r . t r a n s f o r m a s e r ă î n t r ' o g r ă ­d i n ă p ă m â n t u l , a u v e n i t s u t e m i i d e p r i b e g i n e n o r o c i ţ i , ce n u l - a u c u n o s c u t , ce n u ş t i u ce s ă f a c ă a i c i , e i d e v i n p a -î a z i ţ i i c e l o r o â t o r - v a c a r i a u r ă m a s t n -J h l o c d e î n f l o r i r e , i z g o n i ţ i i g r e c i d i n Л -n a t o l i a .şi T r d c i a l u i K e m a l — a u a d u s d e z a s t r u l a c o l o u n d e a u f o s t a ş e z a ţ i .

M u n ţ i i , d e s p u i a ţ i d e p o d o a b a l o r n a ­t u r a l a , a u d e v i n t n i ş t e g r ă m e z i d e s t â n c i şi p i a t r ă , b ă l ă r i i ş i n i s i p , d i n c a u z a s e ­c e t e i ş i a i n u n d a ţ i i l o r î n p r i m ă v a r ă . D i n n a t u r a d e a l t ă d a t ă s t ă n u m a i a m i n t i r e a . S i t u r m e l e a u d i s p ă r u t , ş i o a m e n i i s ' a u d u s . C i t e u n b i e t ţ ă r a n m a i î m p i n g e p l u g u l c u d o i c a i s l ă b ă n o g i ; c â t e u n m ă g ă r u ş , c e - i s e v ă d c o a s t e l e , p o a r t ă g r e u l a d e a l s a u l a v a l e o s a r c i n ă d e l e m n e : c â t e u n c a t â r p r ă p ă d i t î ş i d u c e s t ă p â n u l , p r i n p o t e c i n e u m b l a t e .

N i m i c d i n v i a ţ a d e s c r i s ă d e n o i , î n a c e l e t i m p u r i f e r i c i t e . D e a l t f e l o r a ş e l e c e l e m a i f r u m o a s e a u f o s t d i s t r u s e — î n t i m p u l r ă z b o a e l o r — s a u p ă r ă s i t e . D i n V l a h o - C l i s u r a , B i t o l i a , M a g a r o v a , T â r -n o v a , N i j i p o l e , M o l o v i s k e — s p l e n d i d e c e n t r e r o m â n e ş t i — n u m a i s u n t d e c â t IUI n e . C e l e l a l t e s u n t î n p l i n ă d e c a d e n ţ ă .

E r o i i n o ş t r i , d i n l o g i c a f a p t e l o r , d e a c u m d o u ă z e c i ş i c e v a d e a n i , a u d e d u s i m i g r a r e a în ţ a r ă . T o a t e f o r ţ e l e r ă z l e ţ e , ' t o a t e i n d i v i d u a l i t ă ţ i l e e s t e n a t u r a l s ă fie a t r a s e s p r e B o m â n i a - M a r e . C â n d R e ­g i n a M a r i a a t r e c u t p r i n V o l o , m a i m u l t e m i i d e R o m â n i d i n T e s a l i a i - a u e ş i t î n t r u î n t â m p i n a r e . C â n d R e g i n a M a r i o a r a a I u g o s l a v i e i c ă l ă t o r e a c u r e g e l e A l e x a n ­d r u î n M a c e d o n i a d e S u d , R o m â n i i a u v e n i t s ă v o r b e a s c ă u n e i R o m â n c e , d a r p r o t o c o l u l o p i i a p e S u v e r a n a i u g o s l a v ă s ă p r o n u n ţ e a l t ă l i m b ă d e c â t c e a s â r b ă s a u c e a f r a n c e z ă . I a t ă p â n ă u n d e m e r g e f a n a t i s m u l S â r b i l o r ! D i n A l b a n i a , d i n Grec i a t , d i n S e r b i a , d i n R o d o g r i i b u l ­g a r i , v i n c i o b a n i , m e s e r i a ş i , c e l n i c i , g o s ­p o d a r i ce n u m a i p o t t r ă i î n r e g i u n i l e d e b a ş t i n ă .

D e s i g u r , p e s t e g r a n i ţ e l e R o m â n i e i , t r ă -e s e î n B a n a t , V a l e a T i m o c u l u i , M a c e ­d o n i a , G r e c i a , A l b a n i a ş i B u l g a r i a , a -p r o a p o u n m i l i o n d e R o m â n i — a p r o a p e c â ţ i u n g u r i a v e m î n ţ a r ă . T o ţ i a c e ş t i a a u r e v e n i t l a o c o n ş t i i n ţ ă n a ţ i o n a l ă , s u b i m p u l s u l î m p r e j u r ă r i l o r v i t r e g e . A- i p l a ­s a p e c â ţ i m a i m u l ţ i î n ţ a r ă , e s t e o d a ­t o r i e p a t r i o t i c ă e l e m e n t a r ă . D a r n u n u m a i a t â t . P e c e i r ă m a ş i a c o l o t r e b u e s ă - i o r g a n i z ă m . E i s u n t a v a n t g a r d a r o -m â n i z m u l t l i . B o m â n i a - M a r e p e n t r u a se d e z v o l t a şi c o n s o l i d a t r e b u e s ă d e v i e e x p o r t a t o a r e d e p r o d u s e — p e c a r i ţ ă ­r i l e o r i e n t a l e ş i b a l c a n i c e n u l e a u . C e e l e m e n t m a i b u n , m a i h a r n i c , m a i c i n s t i t n e a r p u t e a SEITI i n t e r e s e l e d e c â t B c m â n i i n o ş t r i d e a c o l o ?

V a t r e b u i , î n s ă , s ă - i a j u t ă m . S ă l e d ă m ş c o l i , c a r i s ă - i p r e g ă t i a s c ă î n l u p t a î n ţ ă r i l e l o r d e o r i g i n ă , i a r n u s ă m ă r i m n u m ă r u l p r o l e t a r i l o r i n t e l e c t u a l i d i n B u c u r e ş t i , c u u n n u m ă r d e i n t e l e c t u a l i d e p e s t e g r a n i ţ ă ! R o m â n i a , c a r e e s t e a s a l t a t ă d e m i n o r i t ă ţ i l e c e l e m a i g ă l ă ­g i o a s e , t o c m a i p e n t r u c ă s e s i m t p r e a s l a b e n u p o a t e l ă s a î n p l a t a D o m n u l u i , a t â t e a s u t e d e m i i s u f l e t e r o m â n e ş t i .

Ca u l t i m ă r e c o m a n d a r e , î n a c e a s t ă n o t ă e x p l i c a t i v ă , a m s p u n e că. a c e a s t ă , c a r t e e s t e şi d e a c t u a l i t a t e .

I O N F O T I

202. — U N I V E R S U L L I T E R A R

I e a ¥ r u l e t . T e a t r u l N a t i o n a l a r e a t â ţ i a a c t o r i b u n i . c a r i p o t s ă s p u n ă b i n e ş i s ă i n t r e I n r o l u r i , î n v ă ţ â n d u - l e î n a n s a m b l u , n u f i e c a r e i z o l a t .

R e p r e z e n t a r e a u n o r p i e s e a l e l u i S h a ­k e s p e a r e t r e b u e s ă î n s e m n e z e p a r . t e a c e a m a i d i s t i n s ă a u n e i f e s t i v i t ă ţ i d e a r t ă p u r ă .

« D e s p r e H a m l e t s ' a s c r i s e n o r m . F i i n d

l i t e r a r p e r s o n a j u l a r e m a i m u l t e ca-i

D . A . D e m e t r i a d

r a c t e r i s t i c i , p e ace ia r , | i c u l m e o a i m ­p o r t a n ţ ă . H a m l e t e t o t a t â t d e l i p s i t d e v o i n ţ ă , p e c â t e d e r e v o l t a t ; e v i z i o n a r ş i u r m ă r e ş t e î n a m ă n u n t s ă d e m a s c e p e c e i c a r i i - a u o m o r î t t a t ă l ; e n e h o t ă r î t ş i - i g a t a d e r ă z b u n a r e . l e p ă d â n d u - s e c h i a r d e f e c i o a r a p e c a r e o i u b e ş t e c a R o m e o ; ş i f i n d c ă - i v i z i o n a r i d e a l i s t ş i r e v o l t a t ş i f ă r ă v o i n ţ ă , p o a t e s ă p a r ă ş i n e b u n f i i n d c ă n u s e s u p u n e r e a ­l i t ă ţ i i ş i n u f a c e c o n c e s i i c o n v e n ţ i o n a ­l u l u i f a s t u o s ş i o p o r t u n i s t .

c u o a r e c a r e l a c u n e î n m a n i f e s t a u c r e d e m c ă t r e b u e s ă fie spon tane , r e ş i , n e f ă r ă m i ţ a t e .

T o t u ş ce s i n c e r i t a t e î n r o l , ce i

D - n a A n a L u c a

c i m e î n s u f e r i n ţ ă , ce p ă t r u n d e r e ! v o l t ă !

I n i s t o r i a t e a t r u l u i r o m â n e s c , 1 m e t r i a d r ă m â n e H a m l e t .

« I n r o l u l O f e l i e i a f o s t d - n a Auri

z e s c u . D u p ă m a r e a î n c e r c a r e i zbu t i t ă I

I u l J u l i e t e i , d - n a B u z e s c ú a fost ii d e v ă r O f e l i a , f e c i o a r ă dezamăgit", d i t ă d e a m ă r ă c i u n e ş i îndueşătoan

D i n t r ' u n r o l n e î n s e m n a t de gl

c r o n i c e i c l r c i m c i i s s g

TEATRUL NAŢIONAL

H A M L E T c u d. A r . N . D e m e t r i a d

S e c u v i n t o a t e c u v i n t e l e Ь и г і э d - l u i R e b r e a n u , c ă d u p ă o s b u r d ă l n i c i e i e r ­n a t i c ă t e a t r a l ă , c a r e n ' a f o s t l i p s i t ă d e e m o ţ i i l e s p o r t u l u i t e a t r a l , a d a t p u b l i ­c u l u i p e H a m l e t . Ş i 1-a d a t , — n u n e s f i i m s ă n e s p u n e m g â n d u l î n t r e g — c u a c e l i n t e r p r e t , c a r e a p ă t r u n s m a i a d â n c , m a i s i n c e r , r o l u l a ş a d e c o m ­p l e x ş i l i t e r a r a l l u i H a m l e t , — c u d . A r i s t i d e D e m e t r i a d .

D . R e b r e a n u a a d u s î n s ă d o u ă i n o ­v a ţ i i : t r a d u c e r e a n o u ă a d - l u i D r a g o ş P r o t o p o p e s c u ş i p u n e r e a î n s c e n ă , m o ­d e r n ă î n c r e d i n ţ a t ă d - l u i G u ş t i .

T r a d u c e r e a d - l u i P r o t o p o p e s c u , —

D . P a u l G u ş t i

a p r e c i a t c u n o s c ă t o r a l l i t e r a t u r i i e n g l e ­ze ş i p r o f e s o r d e l i m b a e n g l e z ă l a U n i ­v e r s i t a t e a d i n C e r n ă u ţ i , — e d e s i g u r l i ­t e r a r ă . D a r e î n u n e l e p ă r ţ i o b o s i t o a r e ş i î n a l t e l e g r e o a i e . Ş t i m , c ă l a a c e s t e o b s e r v a ţ i i s e p o a t e r ă s p u n d e c u s u c ­c e s . T o t u ş , i m p r e s i i l e p u b l i c u l u i n u s e p o t f ă ţ ă r i ş i n i c i n u s e p, 'oate t r e c e p e s t e o b o s e a l a a c t o r i l o r , — o b o s e a l ă p r o v o c a t ă d e d u r i t a t e a i n v e r s i u n i l o r f r a z e i şi m a s i v i t a t e a v e t u s t ă a u n o r e x p r e s i i . A d m i t e m e x p l i c a ţ i i l e , d a r n u n e p u t e m s c u t u r a c u u n a c u d o u ă d e i m p r e s i i . R a p o a t e c u a t â t m a i m u l t n u n e p u t e m a l u n g a c u e x p l i c a ţ i i , i m p r e ­s i i l e , c u c â t ş i m o n t a r e a a e v o l u a t î n t i m p , e x c e d â n d c u m u l t e x p r e s i a v e c h e ş i a t m o s f e r a b ă t r â n ă a r i t m u l u ű t r a ­d u c e r i i .

C â t d e s p r e p u n e r e a î n s c e n ă , n e p a r e r ă u . c ă i - a l i p s i t u n i t a t e a . S u n t r o l u r i m u l t e , i n t r ă p e s c e n ă a c t o r i n u m e r o ş i , s u n t f i g u r a n ţ i ş i m a i n u m e r o ş i . E g r e a p ă s t r a r e a u n i t ă ţ i i , ş t i m . D a r c e d e z a ­g r e a b i l ă e l i p s a d e u n i t a t e ! C e s u p ă r ă ­t o r e c o n v e n ţ i o n a l u l . Ş i a c e s t a l a o p i e s ă m a e s t o a s ă p r i n a m p l o a r e , c a H a m -

« H a m l e t e p e r s o n a j e x t r e m d e c o m ­

p l e x . E s t r ă f u l g e r a t d e d u r e r e ş i e î n ­ţ e l e p t ; d i v a g h e a z ă c a u n n e b u n ş i t o t u ş

D - n a A u r a B u z e s c u

D . R . B u l f i n s c h i

i s t e ţ i m e a d - l u i I o n S â r b u a făcuţi i m p o r t a n t . M i j l o a c e l e a c e s t u i artist d i n ce î n ce m a i v a r i a t e , m a i a l m a i e v i d e n t e , c a i n t e l i g e n ţ ă .

R e g e l e n u s e p u t e a s ă fie alte d e c â t d . B u l f i n s k i ; î n r e g i n a , - i d e r e g i n ă — d - n a A n a L u c a .

N e - a p l ă c u t d. V i c t o r Antonesti r o l u l l u i P o l o n i u s .

B . СЕСП0РІ

c â t ă î n ţ e l e p c i u n e î n d i v a g ă r i l e l u i ; e n e l i n i ş t i t , d a r n u - i u n n e v r o p a t .

A ş a n i - 1 î n c h i p u i m p e H a m l e t . P o a t e c ă a c o n t r i b u i t l a a c e a s t a ş i i n t e r p r e t a ­r e a , p e c a r e i a d a t - o d . D e m e t r i a d . F a p t e — ş i a c e a s t a s ' a m a i s p u s a c u m 4 a n i , — c ă d i n t r e i n t e r p r e ţ i i l u i H a m ­l e t , v ă z u ţ i d e g e n e r a ţ i a n o a s t r ă , d . D e ­m e t r i a d n e - a s t ă p â n i t .

A c u m , n i s ' a p ă r u t n i ţ e l m a i g r e o i u , î n l u p t ă c u u n e l e . d i f i c u l t ă ţ i d e m i ş c a r e ,

U N I V E R S U L L I T E R A R . — 203

p I a s I I c a

E X P O Z I Ţ I I L E 6 î

î n t r u n a d i n s ă l i l e A t e n e u l u i s u n t e x ­puse lucră r i l e l u i Soare Al. Macedonski. copilul a r t i s t , c a r e a m u r i t d e c u r â n d in pragul a d o l e s c e n ţ e i .

Soare e f iu l c u n o s c u t u l u i p i c t o r Alex . Maceflonski şi n e p o t u l v a l o r o s u l u i nos ­tru scriitor cu a c e l a ş n u m e .

La vâ r s t a c â n d a l ţ i c o p i i a l e a r g ă şi

c a r e s ă î n c h i d ă p e r s p e c t i v e p r o m i ţ ă t o a ­r e d e n o i ş i c o n t i n u e c u c e r i r i .

I n m o d f i r e s c , d e s v o l t a r e a f a c u l t ă ţ i l o r i n c o m p l e c t r e v e l a t e , i - a r fi a s i g u r a t m a i t â r z i u u n l o c d e f r u n t e î n i e r a r h i a v a ­l o r i l o r c o n t i m p o r a n e , c u c o n d i ţ i u n e h i n e î n ţ e l e s , c a i n f l u e n ţ e s t r ă i n e d e s p e c i f i ­c u l l u i s ă n u - i fi ş t i r b i t ş i d e s f i g u r a t

m u l e l o r p r e c u g e t a t e . F r ă g e z i m e a v â r s t e i ] -a p u s l a a d ă p o s t d e p r i m e j d i a v e l e i t ă ­ţ i l o r c e r e b r a l e c a p a b i l e s ă u c i d ă p u r i t a ­t e a s p o n t a n e i t ă ţ i i î n t r ' u n s u f l e t c h i a r m a i î n c e r c a t d e c â t a ! u n u i c o p i l . O r n o t a c o p i l ă r e a s c ă — f ă r ă n a i v i t a t e î n s ă — e t o c m a i c e e a c e p r e z i n t ă m a i a g r e a b i l p i c t u r a l u i S o â r o M a c e d o n s k i .

N a t u r i l e m o a r t e s u n t l u c r ă r i l e î n c a r i i m p r e s i u n i l e I u i s e c i t e s c m a i l i m p e d e ş i s i m ţ u l c o m p o z i ţ i e i s e a f i r m ă c u i m ­p r e s i o n a n t ă p u t e r e i n t u i t i v ă .

T o a t e a c e s t e i m p r e s i u n i c u l e s e d i n a n ­s a m b l u l e x p o z i ţ i e i s e c o m p l e c t e a z ă c u d u i o ş i a d e e s e n ţ ă p u r o m e n e a s c ă d e c a r e n u t j p o ţ i f e r i , î n t â l n i n d c e l e d o u ă f o t o g r a f i i r e p r e z e n t â n d c h i p u l m i c u l u i S o a r e : U n c o p i l n e s p u s d e f r u m o s , a c ă r u i f i g u r ă l u m i n a t ă d e o b l â n d ă i n -

F R . Ş I R A T O : P o r t r e t

t e l i g e n ţ . l i ţ i t r e z e ş t e r e g r e t u l d e a n u - i fi a u z i t g r a i u l ş i a c e l a d e a n u - 1 fi p u ­t u t m â n g â i a c u p i o a s ă d r a g o s t e .

* .

I n c e l e l a l t e d o u ă s ă l i d i n s t r . F r a n ­k l i n e x p u n e d . K i m o n L o g h i o b o g a t ă s e r i e d e l u c r ă r i p r o a s p ă t a d u s e d e p r i n ţ ă r i m a i f e r i c i t e .

D - n u l L o g h i e î n d e a j u n s d e c u n o s c u t p u b l i c u l u i n o s t r u ş i n u m e r o a s e l e s a l e e x p o z i ţ i i a u f o s i p r i l e j p e n t r u p a g i n a a-l â t o r c r o n i c a r i î n c â t d - s a n u m a i a r e n e v o i e d e o n o u ă p r e z i n t a r e d i n p a r t e a m e a .

C. V L A D E S C U

N . E N E A : C o p i l

joacă n e p ă s ă t o r i d e t a i n e l e v i e ţ i i ce Dlutesc în j u r u l lo r , m i c u l Soare, s e r i c i

cuminte cu d e l i c a t e m â i n i î n f r i g u r a -de precoce p a s i u n e , î n c e a r c ă s ă s m u l -

pă paletei c r e a t o a r e s e c r e t u l c h i n u i t o r cu care s e n s i b i l i t a t e a u n u i s u f l e t p r e a din vreme c u p r i n z ă t o r ş i c o m u n i c a t i v , vrea să-şi e x p r i m e f r e g ă z i m e a i m p r e s i i ­lor in l imbag iu l a t â t d e c o m p l i c a t a l semnelor co lo ra t e . 4

Calităţile a d o u ă g e n e r a ţ i i d e a s c e n -nţi explică s u p r a s e n s i b i l i t a t e a m i c u -i artirt. £ Soàre nu a fos t u n , , c o p i l - f e n o m e n " |

pentrucă u r m e l e c u c a r e ş i - a î n s e m n a t ! scurta trecere p r i n v i a ţ ă , n u s u n t d i n î acele cari se p o t c o n c e n t r a î n s p a ţ i u l • strâmt a două e t a p e d i n e x i s t e n ţ a l u i , j dincolo de c a r i g o l u l s a u m e d i o c r i t a t e a ! sr fi putut j u s t i f i c a e p i t e t u l d e m a i s u s . j

Soare a fost — m a i m u l t d e c â t a t â t • - un real t a l e n t a l e c ă r u i î n s u ş i r i s ' a u '

vădit p r e m a t u r , n u î n s ă î n t r ' u n c h i p

p e r s o n a l i t a t e a î n e p o c a p r i m e j d i o a s ă a p r i m e i t i n e r e ţ i î n a i n t e c a e v o l u ţ i a n o r ­m a l ă p e o a x ă p r o p r i e s ă fi î n c h e g a t t e ­m e i n i c a c e a s t ă p e r s o n a l i t a t e .

E r e m a r c a b i l ă v i g o a r e a c u c a r e S o a r e a î n ţ e l e s a ş a d e t i m p u r i u s ă m â n u i a ­s c ă m a t e r i a , t r e c â n d i n f u g ă p e s t e s t â n ­g ă c i i l e b ă i g u i t o a r e a l e o r i c ă r u i î n c e p u t

, ' l a v â r s t a c a r e î n c l i n ă m a i m u l t l a a -p l i c ă r i m e t i c u l o a s e d e c â t I a c u p r i n d e r i l a r g i ş i e s e n ţ i a l e .

І F a c t u r a î n d r ă z n e a ţ ă , p r i n n a t u r a e i r e f r a c t a r ă d e t a l i u l u i , e d e m n ă ş i d e o m â n ă m a i m a t u r ă . V i z i b i l e e f o r t u r i b i n e

. i n t e n ţ i o n a t e î n c ă u t a r e a m i j l o a c e l o r p r o -[ p r i i , d o v e d e s c p e a l o c u r i u n r e m a r c a b i l ^ s p i r i t d e d i s c i p l i n ă ş i o b s e r v a r e c ă r u i a ( s e p l e a c ă t e m p e r a m e n t u l v i b r a n t d e c u ­

r i o z i t a t e c e r c e t ă t o a r e . C o l o r i t u l , d a c ă n u a r e u n c a r a c t e r

î p r e a p e r s o n a l , e t o t u ş d e s t u l d e l e g a t I ş i s i n c e r . N i m i c d e a l t f e l î n l u c r ă r i l e I m i c u l u i S o a r e n u s u f e r ă d e l e s t u l f o r -

«•'.4 •

204. — U N I V E R S U L L I T E R A R

«izeYcirit i t i f a s i * n t c i . M

» m 9 F L O R I D I N Т Ш О С e s t e t i t l u l u n u i v o ­

l u m d e s c h i ţ e , n u v e l e ş i p o e m e î n p r o z ă , a p ă r u t d e c u r â n d . A u t o r u l e d. P e t r e F l o r e s c u , u n f o a r t e i n i m o s r o m â n t i m o -c e a n .

A m c i t i t v o l u m u l c u n e s p u s ă b u c u r i e , f i i n d c ă d. F l o r e s c u î n t r ' o f o r m ă l i t e r a r ă , p e c a r e a c ă u t a t - o c u g r i j ă t i n e r e a s c ă , — a ş p u t e a z i c e r o m a n t i c ă , — î n f ă ţ i ş e a z ă c a p i t o l e i n t e r e s a n t e , — u n e l e p i t o r e ş t i , a l t e l e s b u c i u m a t e d e j a l e — clin ţ i n u t u l t i m o c e a n .

E s t e î n d e o s e b i o î n f i o r a r e d e j a l e î n s u f l e t u l s c r i i t o r u l u i . I-e d o r d e l o c u l , u n d e a c o p i l ă r i t , e n ă p ă d i t d e a m i n t i r i l e a d o l e s c e n ţ i i I n t r e t o v a r ă ş i i d e j o a c ă , o s g â l ţ â i t d e s u f e r i n ţ e l e a l o r s ă i , l ă s a ţ i a -c o l o . în p ă r ă s i r e .

L a a ( l o u a e d i ţ i e , f ă r ă î n d o i a l ă , c ă d. F l o r e s c u v a f a c e u n e l e r e v i z u i r i .

T o t u ş d e m u l t n ' a m m a i c i t i t o c a r t e , c a r e s ă r e d e a a ş a d e s i n c e r s t ă r i s u f l e ­t e ş t i d e a m ă r ă c i u n e ş i d e d o r . c

R e m a r c a b i l a r t i c o l s c r i s d e d. V i c t o r P a p a c o s t e a î n r e v i s t a „ U R A I U L R O M A ­N E S C " , d e s p r e r o m â n i i d e s n a ţ i o n a l i z a ţ i d i n t r e R u s c i u c ş i S i l i s t r a .

C u c i t a t e d i n s c r i i t o r i r u ş i ş i b u l g a r i , d. V i c t o r P a p a c o s t e a a j u n g e l a c o n c l u ­z i a , c ă „ r e g i u n e a R u s c i u c - S i l i s t r a a a v u t o î n s e m n a t ă p o p u l a ţ i e r o m â n e a s c ă , ce n u m e r i c e ş t e o c u p a l o c u l a l d o i l e a ( d u p ă t u r c i i m e d i a t ) : c ă d e u n e l e m e n t b u l g ă ­r e s c î n a c e a s t ă r e g i u n e , n i c i v o r b ă n u p u t e ţ i fi p â n ă l a 1854" .

A c e a s t ă p o p u l a ţ i e a fos t î n m a r e p a r t e d e s n a ţ i o n a l i z a t ă .

D o c u m e n t a t e l e s t u d i i a l e d - l u i P a p a ­c o s t e a s u n t d e s i g u r î n s e m n a t e n u n u ­m a i p r i n v a l o a r e a l o r d e c e r c e t a r e i s t o ­r i c ă s e r i o a s ă , c i ş i d i n p u n c t d e v e d e r e n a ţ i o n a l .

N o i t o t d e a u n a a m î m p ă r t ă ş i t p u n c ­t u l d e v e d e r e , c ă ş i î n l i t e r a t u r ă ş i î n p o l i t i c ă e f o a r t e n e c e s a r ă c u n o a ş t e r e a i s t o r i e i . c

F L A M U R A P I N D U L U I e r e v i s t a s t u ­d e n ţ i l o r r o m â n i m a c e d o n e n i d e p e s t e h o ­t a r e .

„ î m p l i n i r e a s c o p u l u i n o s t r u m ă r e ţ c o n s t ă d i n d o u ă m a r i p r o b l e m e : u n a n a ţ i o n a l ă ş i a l t a c u l t u r a l ă , a m â n d o u ă s t r â n s l e g a t e î n t r e e l e . D i n d e s l e g a r e a l o r v a ţ â ş n i v r e d n i c i a , s a u n e v r e d n i c i a n o a s t r ă . P e t e m e l i a a c e s t o r d o u ă m a r i p r o b l e m e s ' a c l ă d i t s o c i e t a t e a n o a s t r ă ş i p e n t r u î n d e p l i n i r e a a c e s t u i i d e a l , e d i ­t ă m r e v i s t a „ F l a m b u r a P i n d u l u i " , — s p u n e c o m i t e t u l î n p r i m u l n u m ă r .

D. l o r g a s c r i e u n a r t i c o l , î n c a r e s p u ­n e , c ă i s t o r i a r o m â n i l o r d i n s u d se p o a ­te a f l a l a B u d a p e s t a s a u V i e n a , ( c a r e a u p r i m i t ş i r e ţ i n u t n e g u s t o r i m a c e d o ­r o m â n i ) , d a r m a i a l e s î n V e n e ţ i a . A c o l o d - s a a î n t e m e i a t c a s a r o m â n ă : A c o l o , p o a t e s ă a j u n g ă ş i u n m a c e d o n e a n , c

A a p ă r u t l a C r a i o v a , s u b î n g r i j i r e a d - l o r C. F ă g e ţ e l , I o n D o n g o r o z i ş i Л. C a l o t e s c u - N e i c u , r e v i s t a „ v a t r a " , — t i ­p ă r i t u r ă p e n t r u p o p o r .

I i d o r i m v i a ţ ă l u n g ă ş i n o r o c u l d e a r ă s p u n d e e x c e l e n t e l o r g â n d u r i a l e c e l o r c a r i o f a c .

P e (I. F ă g e ţ e l îl ş t i m c â t e d e s t ă r u i ­

t o r : p e d. D o n g o r o z i îl c u n o a ş t e m n u n u m a i c a l i t e r a t d e m â n a î n t â i , d a r s i f i . a r t e m u n c i t o r . Ş i „ d a c ă a c e ş t i a d o i ş i - a u l u a t t o v a r ă ş p e d. C a l o t e s c u , î n s e m n e a ­z ă , c ă a u ş t i u t p e c i n e s ă a l e a g ă p e n t r u u n i t a t e d e m u n c ă ş i r â v n ă .

In n u m ă r u l 1, a u s c r i s d - n i i S . M e h e ­d i n ţ i , C. R . M o t r u , G . D . M u g u r . I. D o n ­g o r o z i , C. F ă g e ţ e l , C a l o t e s c u , Ciu lea , N . C i o c â r d i a , e t c .

I s b â n d ă şi d r u m b u n . c

S C R I I T O R I I I E Ş E N I t o ţ i p a r n e m u l ­ţ u m i ţ i d e a n u m e p r o c e d e u r i a l e s o c i e ­t ă ţ i i s c r i i t o r i l o r r o m â n i . A d m i t e r e a m e m ­b r i l o r i n s o c i e t a t e , p r e m i i l e , u n e l e a t i t u ­d i n i f a ţ ă i e s c r i i t o r i i i e ş e n i a u i n d i g n a t p e a c e ş t i a , f ă c â n d u - i s ă s e g â n d e a s c ă se­r i o s la o n o u ă s o c i e t a t e , s u b c ă l ă u z a m a r e l u i M i h a i l S a d o v e a n u . c

,,( \Ht EA NAŢIONALA e si mjii iul prin­cipiu de viaţă, singurul principiu de mântuire pentru nui. Nu poate fi feri­cire fără libertate, nu poale fi libertate fard putere şi noi ltomânii nu vom pu­tea fi puternici până când nu ne vom uni cu toţii intr'unut şi acelaş corp po-iitic,..

A c e s t e a s c u v i n t e l e l u i N i c o l a e B ă l c e -s c u , cel m a i î n d r ă z n e ţ s c r i i t o r v i z i o n a r a l r o m â n i s m u l u i d i n v e a c u l t r e c u t .

P o a t e că a c e s t e c u v i n t e v o r fi î n s c r i s e p e m o n u m e n t u l ce i s e v a r i d i c a l a A l b a J u l i a , c u p r i l e j u l s e r b ă r i l o r d e c o m e m o ­r a r e a 10 a n i d e l à U n i r e .

U n m o n u m e n t l u i B ă l c e s c u la A l b a l u l i a e s t e ce l m a i n o b i l s e m n d e p i e t a t e f a ţ ă d e c ă r t u r a r u l e r o u ş i m a r t i r a l l i ­b e r t ă ţ i i ş i u n i r i i n a ţ i o n a l e . c

„ V E D E N I A " e s t e ce l m a i n o u v o l u m d e n u v e l e a l f o a r t e t a l e n t a t u l u i s c r i i t o r G i b . I . M i h ă e s c u .

C r e d e m c ă l u i G i b . 1. . M i h ă e s c u i s a r p o t r i v i e x p r e s i a „ s c r i i t o r a l n e l i n i ş t i l o r " .

I n t o a t e n u v e l e l e l u i , s u n t p a g i n i d e s e l e c t ă a n t o l o g i e . c

I N T E R V I E W - U L a c o r d a t d e d . S . B e n v e n i s t i z i a r u l u i „ C u v â n t u l " c o n ţ i n e i n t r e a l t e l e u r m ă t o a r e a a f i r m a ţ i e :

a c o l o u n d e a m s p r i j i n u l ş c o l i l o r , a c o l o s e c r e i a z ă u n n u m ă r a p r e c i a b i l d e c e t i t o r i . P r o f e s o r u l d e l i m b a r o m â n ă e s t e a g e n t u l ce l m a i p r e ţ i o s a l c ă r ţ i i , l a t ă , b u n ă o a r ă l a C â m p i n a , u n d e o c u p ă , l a l i c e u , o c a t e d r ă d. P o m p i l i u C o n s t a n -t i n e s c u , e s t e u n d e b u ş e u s i g u r p e n t r u l i t e r a t u r ă " .

I n f o r m a ţ i u n e a t r e b u e ş t e d e s i g u r c o m ­p l e t a t ă a s t f e l :

A f i r m ă d. e d i t o r c ă l a C â m p i n a e u n d e b u ş e u p e n t r u l i t e r a t u r a r o m â n e a s c ă în g e n e r e ? O ş t i m — d a r a c e s t l u c r u n u s e d a t o r e ş t e n u m a i d - l u i P o m p i l i u C o n s t a n t i n e s c u , c a r e — a b i a d e ü l u n i -se a f l ă a c o l o . I n a c e a s t ă , l o c a l i t a t e -c e r c a a d ă p o s t i t p e D r . I s t r a t i , H a ş d e u şi G r i g o r e s c u şi — p r i n ei — p e : De -l a v r a n c e a , C a r a g i a l e , V l a h u ţ ă , e t c . -g u s t u l (le c e t i t e f o a r t e v e c h i u . D o v a d ă : c e l e 4 — 5 b i b l i o t e c i p u b l i c e e x i s t e n t e a-c o l c .

Ii v o r b a p o a t e d e s p r e g u s t u l f e t i t u l u i p r i n e l e v i i d e l i c e u ? Ş i a i c i o p r e c i z a r e 1 : t i m p d e li a n i a p r o f e s a t a c o l o , t o t la l i m b a r o m â n ă , c o l a b o r a t o r u l n o s t r u , d . p rof . P a u l 1. P a p a d o p o l d e s v o l t â n d -

p e l â n g ă a c t i v i t a t e a o b l i g a t o r i e , oho g a t a c o n t r i b u ţ i u n e c u l t u r a l ă (organi z a r e şi î n f i i n ţ a r e d e b i b l i o t e c i , şezători c o n f e r i n ţ e , a t e n e e , t e a t r u , excursiuni m a n i f e s t ă r i l i t e r a r e e s t e ) n u n u m a i b C â m p i n a . d a r ş i î n î m p r e j u r i m i .

C ă a c e s t e î n c e p u t u r i s â n t continuaţi d e d. P . C — e f r u m o s . S ă n u se uit î n s ă că n u t ! -sa a p u s p r i m a p i a t r ă .

D a c ă î n s ă d. e d i t o r a a j u n s l a condj z i u n e a d e m a i s u s î n l e g ă t u r ă cu vii z a r e a p e c a r e o f a c e l a C â m p i n a , lite l a t u r i i d - s a l e — m e r i t u l r e v i n e , (lupi c u m a a f i r m a t — d - l u i P . C.

N E C I V I L I Z A M . . . D e o d a t ă ? F a p t u l e şi l a n o i , s e v a p u t e a v o r b i d e s p r e el ţ i u n i b u n e d e c l a s i c i . . . î n c e p u t u l 1-a fi e u t s p i r i t u l n e e r t ă t o r a l l u i Eminescu.

P e c â n d — c e i l a l ţ i ? Ş i — p e c â n d : o bit g r a f i e ( n u u n r o m a n b i o g r a f i c , ceeacei t o t u ş i a l t c e v a ) , u n c o m e n t a t - c r i t i c şi-m a . i a l e s — u n s t u d i u î n ţ e l e g ă t o r şi pli d e î n ţ e l e s ?

Ş i — p e c â n d c e i l a l ţ i : C a r a g i a l e , Creai g ă , e t c . ?

C A R A G I A L E . D e s p r e o e d i ţ i u n o de!« a l u i C a r a g i a l e s e v o r b e ş t e p e l a edita n a ţ i o n a l ă : „ C i o r n e i " . V a fi, d e s i g u r , » o m a g i u b i n e m e r i t a t a d u s m a r e l u i seri i t o r .

S u n t e m î n s ă n e d u m e r i ţ i a s u p r a щ c h e s t i u n i :

S e v a e d i t a , t o a t ă o p e r a i s a u numai p a r t e d i n e a ? Ş i - a t u n c i c a r e ? Teatn s c h i ţ e l e , t l u v e l e l e , p o v e s t i r i l e , şar je le , ! t i c o l e l e ? Ş i i a ' r ă ş i d u p ă ce m o d e l ? Duj a c e l a a l p o e z i i l o r l u i E m i n e s c u ?

C r e d e m c ă , l a p r o z ă , î n c e r c a r e a ar m a i p u ţ i n i s h u t i t ă : p r e a g r o a s ă - i harţi p r e a s t r â n s ă l e g ă t u r a , p r e a nepotrivit u n e l e i l u s t r a ţ i u n i .

N u .şt iu d e ce , d a r p a r ' c ă a m preferi e d i ţ i i l e G. B o g d f n - D u i c ă ( „ C u l t u r a й ţ i o n a l ă " ) ş i N . I o r g a ( ed . „ L i g i i Culţi r a l e " ) .

P E N T R U I N T E L E C T U A L I . Coi t r a s t u l e c u n o s c u t : la n o i , c i n e dispmj n u c i t e ş t e ; c i n e c i t e ş t e — n u dispunii

I a t ă d e ce a m a p l a u d a t g e s t u l d-lil T u d o r A r g h e z i c a r e ş i - a e d i t a t poezii! i n d o u ă e d i ţ i u n i , d e o p o t r i v ă îngrijit*! u n a s c u m p ă ( p e n t r u . . . b i b l i o f i l i şl... ral f i e r i ) a l t a , e f t i n ă , p e n t r u . . . intelectuali

M ă s u r a e s t e s a l u t a r ă . E a p o a t e folos î n p r i m u l l o c , s c r i i t o r i l o r c a r i , numai ' f e l u l a c e s t a , v o r p u t e a fi c i t i ţ i şi ap r ţ c i a ţ i d e p r i c e p ă t o r i , i a r n u l e g a ţ i înp te l s i v e ş n i c i ţ i , î n r a f t u r i , d e m a h o n stk ж p a l i s a n d r u . . .

' A ş a d a r , d o m n i l o r s c r i i t o r i , i m i t e g e s t u l d - l u i A r g h e z i ş i a p ă r e ţ i în t e i l ţ i u n i !

E P I G R A M A T I C E . — O i n t e r e s a n t a M e p i g r a m i s t i c â p o a t e fi u r m ă r i t ă \«Щ

c o l o a n e l e r e v i s t e i „ F a l a n g a " . O paus d i n g a r d a d e o n o a r e a c u n o s c u t e i щ

b l i c a ţ i u n i , f o r m a t ă d i n r e p r e z e n t a n t c e l u i m a i p u r l i r i s m — a t r e c u t la mâV l u i r e a c o m o d ă ş i c a m a r a d e r e a s c ă a f l g e ţ i l o r f ă r ă v e n i n . . . . S ă fie a c c i d e n t m z o r i l e r e î n v i e r i i a c e s t u i g e n c a r e n o i — a j u n s e s e , î n u l t i m u l t i m p , u n i » d e c o m i t e t i n d i g e s t a l banche t e lo r Щ

i n a u g u r ă r i l o r ? T i m p u l n e - o va ariitiK

UNIVERSUL LITERAR. - 205

Іиіегеігсс o ş ea m a rie cuvante

Scriitorul Saint-Ange, vecinie in lipsă de bani, adresă întvo zi unui bancher, muia afacerile ii. mergeau in plin, o KtUoare cu următorul conţinut :

S c u m p u l m e u .

Fii ie rog hun şi împrumută-mă cu Щ de [vanei. Ai atât de mult noroc, inrrit un c exclus să ai şansa ca să ţi-i Mu înapoi.

Aerius scriitor, adresdndu-se allă-mi unui confrate bogat, il rugă astfel:

Iubi tul m e u c o l e g .

Am pavial I II VernUle pe 20 de franci i(l ni să-mi dai ІШХі de franci. In cazul iacă m.fi [aci să.mi pierii pariul, âă-nii P pufin cei 20 ile franci ca să pol B e a pariul!

Cu prilejul premierei operei Alcest, uiiirii răuvoitori căutau să facă atmns-jeră criticând muzica lui Gluck. Aresta insu nrea [miile mulţi admiratori, aşa cil alunei când .mul c e j răuvoitori Ѣш: „Muzica lui Gluck a căzut" prie­tenul ii răspunse imediat :

Do, a razul. din

* Ciiml Michel Angelo văzu pentru ini­

ma miră /«' fiul piciorului Francia, un Uinilr de o vară frumuseţe, exclamă cu timiraţie:

— Tatăl tău, reuşeşte mult mai bin.' mrtretele vivante, decât pr cric -pie-taie !

— Piron spuse

scris nu se

Cn puri mediocru Şlro li unui critic :

— Aş vrea să scriu ceva ce n'a inni nimeni ş'i la cave nimeni tjiimlrştc să scrie !

— Atunci ştii ce, ii răspunse criticul sriir.lj un articol fie. elogii!

D-iiu du Deffand, favorită a lui Ludo-rie ni XV-lca evu reputată pentru cu-mtítle ej de spirit. Сц prilejul unu' discurs foarte lung pe care' il ţinuse re-ijele, en ii spuse cu compătimire :

— ///' spun drept Majestate, că mi-a fost milă de il-ta !

— De ce? întrebă regele. --Suni convinsă că te-ai iiliclisil

toarte mull in timpul aii vorbeai !

Criticul dlAlembert termina .astfel o irumeû despre scriitorul Baculard :

• „Himeni nu a reuşit mai bine decât el • lene lucruri triste. In clipa când t/ruiini de citit ceva scris de el, supă­rarea e uliii île mare. încât îţi vine să n u r i cartea in foc !"

P L A T I N A I X S O A R E

„ S o a r e l e d e a u r " p o a t e fi o e x p r e s i e p u r p o e t i c ă , s p u n e Dl . C h a r l e s E . S t . I r . h n d e l à O b s e r v a t o r u l d e p e M u n t e l e W i l s o n , iu o r i c e c a z e a n u p o a t e fi a d ­m i s ă d i n p u n c t d e v e d e r e ş t i i n ţ i f i c . C i n c i z e c i si o p t d i n e l e m e n t e l e c a r e se g ă s e s c î n s o a r e n e s u n t c u n o s c u t e , a d e c l a r a t n u m i t u l s a v a n t . P r i n t r e a c e s -і еа u l t i m u l d e s c o p e r i t e p l a t i n a , d a r î n n i c i n u c a z n u p o a t e fi v o r b a d e e x i s ­t e n ţ a a u r u l u i .

E I N S T E I N A Î M P L I N I T 50 D E A N I

P r o f e s o r u l A l b e r t E i n s t e i n î m p l i n i n d 50 d e a n i . a f o s t n e v o i t s ă se a s c u n d ă î n t r ' o \ i i ă , a f a r ă d i n o r a ş , s p r e a s c ă p a d e a d m i r a t o r i i s ă i c a r i a c u m m a i m u l t e c a o r i c â n d , s ' a r fi c r e z u t d a t o r i să -1 c o ­p l e ş e a s c ă c u - d o v e z i l e l o r d e a d m i r a ţ i e s i c u t o t s o i u l d e î n t r e b ă r i p l i c t i s i t o a r e , b l l i p s a m a r e l u i î n v ă ţ a t , o r a ş u l B e r l i n a ţ i n u t t o t u ş să-1 o n o r e z e s i i-a. f ă c u t d a r d e z i u a s a o s p l e n d i d ă c a s ă . n u d e ­p a r t e d e P o t s d a m . î n t r ' u n c a r t i e r , în

c a r e s e va. p u t e a b u c u r a d e l i n i ş t e a d e c a r e a r e n e v o i e p e n t r u s t u d i i l e s a l e . A c e s t d a r e c u a t â t m a i a p r e c i a b i l . , c u c â t s e ş t i e c ă in B e r l i n c r i z a d e l o c u i n ţ e e î n c ă î n t r ' o fază. a c u t ă . P r i n t r e a l t e d a r u r i i n i m i t é d e p r o f e s o r c u a c e a s t ă o c a z i e m a i e a p o i u n f o n d s t r â n s d e c o ­m u n i t a t e a e v r e e a s c ă s p r e a s e p l a n t a î n v e c i n ă t a t e a I e r u s a l i m u l u i o p ă d u r e , c a r e v a p u r t a n u m e l e E i n s t e i n .

P r i n t r e d i s t i n c ţ i i l e ş t i i n ţ i f i c e c e a m a i d e s e a m ă e d e s i g u r a l e g e r e a s a ca m e m b r u o n o r i f i c a l f a c u l t ă ţ i i d e ş t i i n ţ e n a t u r a l e d e l à U n i v e r s i t a t e a d i n P a r i s .

c a r i c a t u r a zi lei O C A Z I E N I M E R I T A . . .

— C o n i ţ ă , v e n i ţ i r e p e d e : C o a n a M a r e , s o a c r a D v s . a m u r i t !

— D a ' C h e a m ă n u m a i d e c â t c r o i t o ­r e a s a s ă - m i f a c ă o r o c h i e d e c r ê p e d o ( b i n e n e a g r ă .

L A Ş O S E A

— II v e z i : l a s ă 100 d e m i l i o a n e ş i f a ­m i l i a r e c u n o s c ă t o a r e , v r e a s ă - 1 î m b ă l s ă ­m e z e d u p â m o a r t e .

— P r e a t â r z i u ! A r p u t e a s 'o f a c ă c h i a r a c u m . . .

F E M E E M O D E R N A

Coniţa şofer. — S s t ! n i c i u n c u v â n t s o ţ u l u i m e u : va d i n c a s e t a d e t o a l e t e a c r o i t o r e s e i m e l e . . . .

fi f u r i o s ! V o i p l ă t i ( C a n d i d e )

•ii.

206. — UNIVERSUL LITERAR

J P - a c j í n í u i t a t e T H E O D O R Ş E R B Ă N E S C U

N O C T U *) D e m u l t i n i m o s u l s o a r e t r e c u t ' a d u p ă m u n t e , C u m t r e c e " n u m b r a g e n e i u n o c h i u s c î n t e i e t o r , A c u - n p ă ş e ş t e n o a p t e a , p u r t â n d p e a s a f r u n t e L u c e f e r i , l u n ă , s t e l e . . . i c i , c o l o c â t e - u n n o r .

P e r â n d a n o p ţ i i o r e s t r ă b a t n e a g r a t ă c e r e , Ş i v i n ş i t r e c p e u r m ă c a v i s u r i o m e n e ş t i , P u r t â n d ţ e s u t e m a n t i i d e u m b r e ş i m i s t e r e , M i ş c â n d a b i a c â n d s u f e r i , s b u r â n d c â n d v e s e l e ş t i !

I n c â m p , î n z a r e a s u r ă , p e m a l u l u n e i a p e , L n p â l c d e c a s e a l b e î n u m b r ă s e z ă r e s c C a s t a f i i , ce l a l u n ă e ş i t - a u d e p r i n g r o a p e . . . E s a t u l c a r e d o a r m e , ş i u n d e l e ' i ş o p t e s c .

Z e l i r i i s e a l u n g ă d i n i a r b a r ă c o r o a s ă Ş i f l o r i l e î n g r u p u r i i c i c o l o ' ş i s p u n p o v e ş t i . A s c u n s ă "n s â n u l v ă e i . ş i m u t ă , ş i s f i o a s ă , S i n g u r ă t a t e a - a s c u l t ă m i s t e r e c â m p e n e ş t i —

C u m o r b u l r ă t ă c e ş t e î n a v e d e r é i n o a p t e A s t f e l , c a ' m p i n s î n s p a ţ i u d e v â n t u r i n e a m i c i S e t o t r o s t o g o l e ş t e , p r i n n o p ţ i l e i c u ş o a p t e , P ă m â n t u l , o r b g i g a n t e , c u o a m e n i , o r b i p i t i c i !

P e - o c a l e f ă r ă c a p ă t , u r m a t d e - o v e c h e j a l e , S e d u c e c a ş i C a i n d e c u g e t p r i g o n i t , Ş i o c h i , — s t e l e l e f i xe , ş i l u n a ' i s t ă î n c a l e . . . P ă r n â n t u l e , G l o b — G a i n ,ce a i p ă c ă t u i t ? . . .

V ă z d u h u l m u t î n j u r u ' i s e ' n t i n d e s e l ă ţ e ş t e , N e m ă r g i n i t c a d r u m u l v i e ţ e i d e a p o i , S i ' n ă s t p u s t i u e t e r n i c v e d e r e a ' n s b o r z ă r e ş t e P r i n t r e o a z e d e - a u r , o a z e d e n o r o i u .

Ş i v i e r m i i c a r e m i ş c ă p e - a c e s t m i c p a t d e t i n ă S e c r e d g i g a n ţ i . . . n e b u n i i 1 c â t î n s ă s ' a m ă g e s c . . . . D e - i m a r e c e v a , e s t e d o r i n ţ a ce s ' a n i n ă D e g o l u l l o r î n s u f l e t — p a i n g e n s u f l e t e s c !

P a i n s r e n m o n s t r u , — a c ă r u i g i g a n t i c e p i c i o a r e A t i n g l u m i i d e a l e , p ă ş i n d d i n n o r î n n o r , D a r c a r e ţ e s e ' n s u f l e t t o t p â n z e p e r i t o a r e , C a r e s e s p a r g d e m u s c a ce le p e t r e c e ' n s b o r .

P e c â n d o m u l s a g i t ă c a u n n e m e r n i c v i e r m e Ş i - a s p i r ă n e m u r i r e a p e - a l s c u r t e i v i e ţ i i p l a i u , E t e r n i t a t e a r e v e ş i m u c e d ă d e v r e m e , î ş i r â d e d e m i n u t a c â t ţ i n e a l s ă u t r a i u .

Ş i v r â n d s ă m a i m u ţ e a s c ă ş i e l e t e r n i t a t e a , I s t o r i a c r e a / . ă h â r t i e , r e s i s t â n d M a i t a r e d e c â t p i a t r a ce a p ă r ă c e t a t e a . . . D a r c â t e p e r g a m e n t e n u s ' a u v ă z u t a r z â n d !? Ş i î n s f â r ş i t ce e s t e i s t o r i a i m ă r e a ţ ă ? — U n ş i r d e n u r n e g o a l e , d e a p r i g i s f â ş i e r i Ş i c a r e s p u n â n d m u l t e , n i m i c a n u n e ' n v a ţ ă , D e v r e m e ce a z i f a c e m c e s ' a f ă c u t ş i e r i .

D a r p e n t r u ce g â n d i r e a ' m i s ' a r ă t ă c i t d i n c a l e ? C e l i m p e d e e c e r u l c u a l e l u i s c â n t e i C u m l u n a 1 p o l e e ş t e c u - a r g i n t u l r a z e i s a l e C e l i m p e d e p o r n e ş t e ş i b l â n d d i n s â n u l e i !

ZÂMBETUL C A R M E N SYLVEI *)

D e ce v o i o a s ă e s t e f i r e a ? D e ce z î m b e ş t e o m e n i r e a ? I n s p a ţ i u e a t î t a s o a r e , I a r j o s e p a r ' c ă s ă r b ă t o a r e . U n z â m b e t m a g i c , c a l d ş i b l â n d A d i e — t o t î n v i o r â n d — Ş i c a u n t a i n i c z e f i r c u r ă D i n o c h i î n o c h i , d i n g u r ă ' n g u r ă I a r p r i n t r e b u z e r u m e i o a r e R ă s a r a t i t e a l ă c r ă m i o a r e !...

D e c e v o i o a s ă e s t e f i r e a ? D e ce z â m b e ş t e o m e n i r e a ? M a i m u l t ă o a r e f e r i c i r e , M a i m u l t ă g i n g a ş e i u b i r e S ă f i e a s t ă z i d e c â t e r i , I n t r ' a s t ă l u m e d e d u r e r i ?... D a r f e r i c i r e a n u e x i s t ă Ş i v i a ţ a e a t â t d e t r i s t ă Ş i - a t â t d e g r e a e p e n t r u u n i i . . .

Ş i t o t u ş i t o ţ i z î m b e s c . . . N e b u n i i !...

C o l o ' n r e g e a s c a - i î n c h i s o a r e ,

O z i n ă m u l t f e r m e c ă t o a r e D e s c î n t ă , ' n c î n t ă , a i u r e a z ă ,

T r ă e s t e ? . . . n u - m a i m u l t v i s e a z ă , Ş i c r e z i c ă v i n e , d a o î n t î l n e ş t i , D i n n e g u r o a s e l e p o v e ş t i . . .

D e c î n t ă , — e p r i v i g h e t o a r e ; I a r d e z î m b e ş t e — e s t e s o a r e , A c ă r u i r a z ă s e r e s f r î n g e

Ş i ' n n o a p t e a i n i m e i ce p l î n g e \...

D e ce v o i o a s ă e s t e f i r e a ? D e c e , z î m b e ş t e o m e n i r e a ? D e ce î n s p a ţ i u e - a t î t a s o a r e Ş i p e j o s e p a r ' c ă s ă r b ă t o a r e ? D o a r l u m e c l n u - i u n p a r a d i s !... D a r o f e r e a s t r ă s ' a d e s c h i s Ş i C a r m e n S y l v a s e a r a t ă

C u f r u n t e a ' i a u r e o l a t ă . P r i v i n d î n z ă r i , Ea a z î m b i t . . . P ă m â n t ş i c e r s ' a ' n v e s e l i t :

U n z î m b e t m a g i c , c a l d ş i b l â n d , A d i e — t,ot î n v i o r â n d -

Ş i c a u n t a i n i c z e f i r c u r ă . D i n o c h i î n o c h i d i n g u r ă î n g u r ă , P e ' n v e s e l i t e l e f i g u r i A l e a r g ă m o i î n c r e ţ i t u r i , P r e c u m p e l a c u r i m o a r a t e D e a d i e r i î n f i o r a t e : I a r p r i n t r e b u z e r u m e n i t e S e ' n ş i r ă a l b e m ă r g ă r i t e .

C o n v o r b i r i l i t e r a r e 1 D e c . 1872 1) Literatura şi Arta română, a n u l I 1896—97, pag

U N I V E R S U L L I T E R A R . — 207

carii recffflîe in ежігм-se VIAŢA LUI CHATEAUBRIAND

Marcel Rouff DRAMELE A M O R U L U I

Profilul lui C h a t e a u b r i a n d d e p u ş i o r i -I aşteptare. P â n ă şi N a p o l e o n p r o f i t a : e împacă cu R o m a , d a t o r i t ă c u r e n t u l u i armat de m ă r e a ţ a o p e r ă i n c a r e g e n i u l îi Ilene şi i n f l u e n ţ a P a u l i n e i a u a t i n s ulmi s t ră luci toare .

jAflând că la A v i g n o n u n l i b r a r î i c o n -jafácuse opera, t i p ă r i n d o e d i ţ i e d e c o n ­tantă, făcu u n d r u m p â n ă a c o l o d a r

bostatànd că t e v t u l e r a e x c e l e n t , n u •clamă decât c h a l t u e l i l e d e d r u m . P r i e -ffiul lui. I -entanes , o m c u m u l t ă i n f l u -K ti asigură u n loc d e s e c r e t a r d e l e ­ntié la Homa. N a p o l e o n îl c ă u t ă î n m u l -E N invitaţilor la u n b a l , ş i c u o f r a z ă

cuceri. Fu î n c â n t a t d e a c h i z i ţ i a m a r e -I scriitor care-i î n l e s n i s e C o n c o r d a t u l .

iarindrăgostindu-se n e b u n e ş t e d e D e l f i -lade Custine, o f r u m u s e ţ e c e l e b r ă l a 35 k ani, e ga ta s ă r e n u n ţ e l a t o t p e n t r u ta. După ce g u s t ă c u n e s a ţ i u f e r i c i r e a ie a o poseda, d u p ă c e - i s c r i e c e l e m a i tvăpăiate scrisori de d r a g o s t e , î n t i m p

'aolina de B e a u m o n t s e t o p e a d e t u -jtrculoză, Hené p l e c ă s c r i i n d ş i s o ţ i e i , • Paulinei şi Del f iné i să -1 u r m e z e c â t le curând la R o m a . Ce s a r fi î n t â m ­plat dacă-1 a s c u l t a u c â t e ş i t r e l e n u s e foaie şt i La R o m a u m b l ă a m e ţ i t d e nareţiilf! unui t r e c u t c o p l e ş i t o r , d a r r e ­lédé se şi p l ic t iseş te , r ă m ă n â n d u - i d o a r ptül de m ă r i r i d i p l o m a t i c e , d e ş i p o s -

lui era s e c u n d a r . C a o r i c e s c r i i t o r tare a obţinut o r e p u t a ţ i e l i t e r a r ă , R e n é se crede centrul t u t u r o r p r e o c u p ă r i l o r , lonstatănd însă r e p e d e c ă s c r i e r i l e l u i jinoscute de altfel b i n e ş i l a R o m a , n u pamnă în m a r e l e fo r r o m a n d e c â t tifinit mai p u ţ i n d e c â t c e e a c e v i s a e l , « gândi să p ă r ă s e a s c ă v e c h i a c a p i t a l ă 1 lundi. Dar P a o l i n a îi s c r i e c ă s e s t i n -|( ca o candelă f ă r ă u l e i ş i d o r i n d s ă boari lângă el, i a l u n g u l d r u m a l R o -"iei. La Florenţa el î i e ş i î n a i n t e ş i d r u leul până la R o m a îl f ă c u r ă î m p r e u n ă k pasul domol al c a i l o r , a t â t d e î n a i n ­taţi era boala c a r e o u c i d e a . D u p ă c a t e ­ta triste viziie p o e t i c e p r i n t r e r u i n e -( Romei începu a g o n i a . E a - ş i a m i n t i tete clipele fericite ce-i d ă d u s e a c e l p e -krin al amoru lu i ş i deş i -1 ş t i a a c u m p in de in ima ei, m u r e a c u r e c u n o ş ­tinţa faţă de el p e n t r u c ă - i d ă d e a o lltimă iluzie dp fe r ic i re în p r a g u l m o r ţ i i . EÜateaubriand o î n m o r m â n t a î n b i s e -ka sfântului L u d o v i c a l F r a n c e z i l o r , eara. la lumina t o r ţ e l o r . P e m o r m â n t u l

ridică un m o n u m e n t m ă r e ţ d e m a r ­toră albă, r e p r e z e n t â d - o î n b a s o - r e -(, pe patul m o r ţ i i . T r i s t a î n t â m p l a r e costă mulţi b a n i ş i p e n t r u a - i a v e a ,

Indu tot ce avea, o b i e c t e , h a i n e , c ă r ţ i . Ic.

Amorul a fost m a r e a d r a m ă a v i e ţ i i fe. Avea convingerea că p o a r t ă g h i n i o n Jnţelor care-1 i u b e a u . Ş i î n a d e v ă r , î n pine cronologica, s o ţ i a l u i , C h a r l o t a T» ?i Paolina de B e a u m o n t , p l ă t i r ă

rrare în felul ei, d a r c u c e a r d o a r e intensitate, p r e ţu l s u p r e m d e a fi f o s t ţi o clipă iubi te le m a r e l u i r o m a n t i c ,

(ost un a m a n t t e r i b i l , n e m u l ţ u m i t d e t nu se putea a t a ş a d e n i m i c d e c â t

(continuare)

i n c l i p e l e d e i l u z i e c ă r o r a l e r e v ă r s a d i n t o a t ă b o g ă ţ i a n a t u r e i ş i s u f l e t u l u i s ă u , f ă r ă î n s ă a l e p u t e a f i x a , d a r n e o ­b o s i t c ă u t â n d u - l e e t e r n i t a t e a .

R e î n t o r s î n F r a n ţ a p e n t r u n u m i r e a s a c a m i n i s t r u p l e n i p o t e n ţ i a r , î ş i r e a -p r o p i e s o ţ i a c ă u t â n d t o t d e o d a t ă s ă r e i a s c u r t a l e g ă t u r ă c u D e l f i n a d e C u s t i n e . Î n c e p u p r i n a - i c e r e b a n i î m p r u m u t , c u m s e o b i c i n u i a î n m u l t e s a l o a n e ş i î n v r e m e a a c e e a , d a r fu r e f u z a t ş i j i g n i t i n s ă r ă c i a I u i . C e e a c e n u i - a î m p i e d i c a t s ă s e î m p a c e î n c u r â n d ş i s ă s e i u ­b e a s c ă c u o f r e n e z i e n e s p u s ă .

N e m u l ţ u m i t d e a m b a s a d a f ă r ă î n s e m ­n ă t a t e ce i s e î n c r e d i n ţ a s e , î ş i d ă d u d e ­m i s i a i n v o c â n d a t a r e a s ă n ă t ă ţ i i s o ţ i e i s a l e . F r a s u p ă r a t c ă N a p o l e o n c a r e - i î n t u ­n e c a g l o r i a r â v n i t ă c a u n d r e p t e x c l u ­s i v a l l u i , n u - i d ă ce c r e d e a e l c ă i s e c u v i n e .

P r o c e s u l i n i m e i l u i e m e r e u a c e l a ş : v r e a t o t u l , s a u r e f u z ă t o t u l ş i î n o r i c e c a z to t ce o b ţ i n e e î n d a t ă m u l t m a i p u ­ţ i n d e c â t c e e a c e a d o r i t . C â n d v r e a s ă c u c e r e a s c ă o f e m e e c a r e - i p l a c e s e t r a n ­s f o r m ă î n t r ' u n a t a c a t o r p r i m e j d i o s , n i c i o d a t ă î n v i n s , d a r t o t d e a u n a n e s a t i s f ă c u t . E g o i s m u l l u i e m a i p r e s u s d e o r i c e . E v e c i n i e n e s ă t u l , v e c i n i e o b s e d a t d e s u ­p r a u m a n , d e d i v i n , d e p e r f e c t .

P r i n f o r ţ a i r e z i s t i b i l ă c u c a r e c u c e r e a o r i c e f e m e i î ş i a s i g u r a i u b i r e a l o r ş i d u p ă ce le t r ă d a c u a l t e l e . A s t f e l m â n ­d r a d o a m n ă d e C u s t i n e c a r e - 1 i u b i m u l t , c â n d m a i t â r z i u p r i m e a o v i z i t ă d e p r i e ­t e n , î l c o n d u c e a î n t r ' u n s a l o n s p u n â n -d u - i c u u n g l a s d i n l u m e a v i s e l o r :

— I a t ă u n d e - 1 p r i m e a m . . . — A i c i î n g e n u n c h i a l a p i c i o a r e l e d v s . ! — P o a t e e u a m f ă c u t a c e s t l u c r u d i ­

n a i n t e a l u i , r ă s p u n d e a a c e e a c a r e - 1 i u ­b i s e c a m u l t e a l t e l e ş i c a r e s e s t i n s e d e -a s e m e n e a p e n t r u e l .

D - n e i d e C u s t i n e î i u r m ă N a t á l i a d e N o a i l l e s p e n t r u c a r e s c r i s e Aventurile ultimului absneerag, î n c a r e e a s e a s ­c u n d e s u b n u m e l e d e B i a n c a . F r u m u ­s e ţ e a N a t a l i e i d e N o a i l l e s e r a c e l e b r a c a ş i î n s u ş i r i l e e i d e r a s ă .

F a «e m ă r i t a s e ş i î ş i i u b e a b ă r b a t u l d i n t o a t ă i n i m a . C o n t e l e î n s ă p e n t r u a s e d e s b ă r a d e t i r a n i a u n e i i u b i r i p a s i o ­n a t e , o a r u n c ă î n b r a ţ e l e u n u i a d i n p r i e ­t e n i i s ă i , p r e f e r â n d l i b e r t a t e a .

D e s a m ă g i t ă ş i r ă n i t ă p r o f u n d , N a t á ­l i a a l u n e c ă p e p a n t a a m o r u r i l o r s c u r t e ş i s c h i m b ă t o a r e . T r e b u i s ă - i i a s ă î n c a l e C h a t e a u b r i a n d p e n t r u a o f i x a . L e g ă t u ­r a l o r s e s t a b i l i r o m a n t i c : R e n é p l e c â n d s ă v i z i t e z e l o c u r i l e s f i n t e , E g i p t u l ş i G r e c i a , î i d ă d u o î n t â l n i r e î n S p a n i a , l a A l h a m b r a . „ I t i n e r a r i u l P a r i s - I e r u s a l i m " şi „ M a r t i r i i " f u r ă l r o d u l a c e l e i c ă l ă t o r i i î n O r i e n t L a î n t o a r c e r e p u n e o g r a b ă î n ­f r i g u r a t ă s ă a j u n g ă l a î n t â l n i r e a c u a-c e e a p e c a r e c r e d e a c ă o d o r e ş t e ş i o i u b e ş t e c a p e n i c i u n a d i n c e l e d e p â n ă a t u n c i .

I n f a i m o a s a c u r t e a l e i l o r , l a A l h a m ­b r a , î n a p r o p i e r e a f â n t â n e i s u s ţ i n u t ă d e m i c i a n i m a l e f a n t a s t i c e , î n t r ' u n d e c o r m i r i f i c , a c o l o s e î n t â l n i r ă ce i d o i a m a n ţ i î n f r i c u r a ţ i . N a t á l i a e r a î n s ă î n d o l i u ş i î n l a c r i m i d u p ă u n f r u m o s c o l o n e l c u

c a r e î ş i f ă c u s e p o s i b i l ă l u n g a a ş t e p t a r e . C o n s o l a r e a e i fu m a r e , i a r b e ţ i a l u i d e m ­n ă d e e l .

P A R I S U L I L C H I A M A

E p u i z â n d r e p e d e ş i a c e s t n o u a m o r d e p e u r m a c ă r u i a N a t á l i a î ş i v a r ă t ă c i m i n t e a , R e n é p l e c ă l a P a r i s u n d e - ş i t i ­p ă r i Martirii, f a i m o a s a e p o p e e c r e ş t i n ă . U n v ă r a l s ă u , A r m a n d d e C h a t e a u ­b r i a n d fu c o n d a m n a t l a m o a r t e p e n t r u c o n s p i r a ţ i e î n f a v o a r e a P r i n ţ i l o r ş i c o n ­t r a l u i N a p o l e o n . O i n t e r v e n ţ i e a l u i B e n e î n t r ' o f o r m ă d o r i t ă d e î m p ă r a t i a r fi s c ă p a t v ă r u l , d a r o r g o l i u l s ă u îl î m p i e d i c ă s ă „ c a p i t u l e z e " î n f a ţ a c e l u i c a r e - i e c l i p s a g l o r i a . I n t r â n d î n p o s e s i a „ M e r c u r u l u i " , C h a t e a u b r i a n d s c r i s e u n a r t i c o l v i o l e n t c o n t r a „ u z u r p a t o r u l u i " c e e a c e î i a t r a s e s u s p e n d a r e a z i a r u l u i ş i a r e s t a r e a p r e s c h i m b a t ă i m e d i a t î n o r d i n d e p ă r ă s i r e a P a r i s u l u i . D e ş i v i s a s e a d e ­s e o r i u n c o l ţ d e ţ a r ă , o v i a ţ ă p a t r i a r ­h a l ă , e l n u p u t e a t r ă i d e c â t î n l u x . C â n d d o c t o r u l î i p r e s c r i s e o c u r ă d e l a p ­t e , r ă s p u n s e f o a r t e s e r i o s c ă n u a r e b a n i s ă - ş i c u m p e r e v a c i . C u m p ă r ă î n s ă m i c a p r o p r i e t a t e V a l l é e a u x L o u p s u n d e î ş i a m e n a j e a z ă o l o c u i n ţ ă o r i g i n a l ă c u d o u ă f a ţ a d e , u n a î n s t i l g r e c a l t a î n s t i l g o t i c , p l a n t e a z ă a r b o r i r a r i d i n t o a t e p ă r ţ i l e l u m e i p r i n c a r e c ă l ă t o r i s e , d a r n u m u l t d u p ă a c e e a . î m p o v ă r a t d e d a ­t o r i i , h i p o t e c h e a z ă p r o p r i e t a t e a , v r e a s 'o v â n d ă , o p u n e l a l o t e r i e ş i n u - 1 s c o a t e d i n î n c u r c ă t u r ă d e c â t d - n a d e R e c a m i e r c u a l e i M a t h i e u d e M o n t m o r e n c y , e u m -p ă r â n d u - i - o c u c i n c i z e c i d e m i i d e f r a n c i .

R ă m a s e î n c ă v r e o c â ţ i v a a n i a c o l o a -p r o p i i n d u - s e i a r ă ş i d e i n i m a s o ţ i e i l u i , c o m p e n s â n d u - i î n b u n ă p a r t e s u f e r i n ­ţ e l e d e p â n ă a t u n c i . P r e s t i g i u l l u i c r e s ­c u s e e n o r m î n u r m a a t a c u r i l o r î n d r ă s -n e ţ e c o n t r a î m p ă r a t u l u i . E r a i n v i t a t p r e ­t u t i n d e n i . T o a t ă l u m e a î i d o r e a s o c i e t a ­t e a p e n t r u c e l e b r i t a t e a l u i l i t e r a r ă , p e n -i r u c ă l ă t o r i i l e l u i f a n t a s t i c e , p e n t r u d a ­r u r i l e l u i s t r ă l u c i t e d e o m d e s a l o n , p e n t r u r e p u t a ţ i a l u i d e c u r t e z a n ş i d e a m a n t , î n f i n e p e n t r u o a t â t d e b o g a t ă n a t u r ă ş i î n s u ş i r i ş i m e r i t e n e m a i a v u t e d e o d a t ă d e c ă t r e u n s i n g u r o m , î n c â t a s t f e l s e e x p l i c ă ş e d e r e a l u i a c o l o t i m p a t â t d e î n d e l u n g a t .

D i n e p o c a a c e a s t a d a t e a z ă î n c e p u t u l c e l o r d o u ă m a r i l e g ă t u r i a l e l u i , a c e e a d e p r i e t e n i e a d â n c ă , î n f o n d o d r a g o s ­t e n e f e r i c i t ă , c u d - n a D u r a s , ş i a c e e e a p a s i o n a l ă c a r e a f o s t c a o a d o u a c ă s ­n i c i e p a r a l e l ă , c u d - n a B e c a m i e r . I n t r e a c e s t e d o u ă f e m e i d e e l i t ă c a r e o c u p a u u n l o c m a r c a n t î n l u m e a v e a c u l u i , R e n é d e v i n e u n r ă s f ă ţ a t a l s o r ţ i i . U n a p r i n i n f l u e n ţ e l e e i î l i n t r o d u c e l a A c a d e m i e ş i î n m i n i s t e r , c e a l a l t ă o c o n c u r e a z ă î n a ' i p r o c u r a c e l e m a i î n a l t e s a t i s f a c -ţ i u n i . D a r a t i t u d i n e a l u i f a ţ ă d e N a p o ­l e o n îi c r e a î n c ă m u l t e n e a j u n s u r i . D o a r d u p ă î n f r â n g e r e a f i n a l ă a î m p ă r a t u l u i a c ă r u i r e t r a g e r e d i n R u s i a o p r o f e t i z a s e , c ă c i a v e a ş i v i z i u n i p o l i t i c e , î n c e p u r o ­l u l p o l i t i c a l l u i C h a t e a u b r i a n d p e n t r u c a r e g ă s i u n r e f u g i u a m b i ţ i u n i l o r I n j

208. — U N I V E R S U L L I T E R A R

v e c i n i e n e s ă t u r a t e . D-na . D u r a s fu E g e -r i a l u i şi c u m n u v o i a să -1 î m p a r t ă c u n i m e n i , s e m u l ţ u m i s ă s u f e r e î n t ă c e r e v ă z â u d u - i m e r e u a l a l t o r a si d o v e d i n -d u - i n e o b o s i t ă o p r i e t e n i e i d e a l ă , d u s a p u n ă l a u l t i m u l s a c r i f i c i u . E a î n ţ e l e s e s e m a i b i n e c a o r i c i n e c ă a s e m e n e a , m o n s ­t r u o a s ă p e r s o n a l i t a t e n u p u t e a fi a b s o r ­b i t ă , c i t i n d e a s ă a b s o a r b ă t o t u l .

C â n d î n 181 i t i p ă r i c e l e b r a d i a t r i b ă c o n ­t r a l u i N a p o i e o n î n f r â n t u l ş i p e n t r u B o u r b o n i , L u d o v i c X V I I I i-a r e c u n o s c u t s e r v i c i u l c o m p a r â n d u - i c u o a r m a t ă d e o s u t ă d e m i i d e o a m e n i . D a r d e ş i a v e a t o a t e t i t l u r i l e şă j o a c e u n r o l , o b ­ţ i n u c u m a r i l u p t e d i n p a r t e a p u t e r n i ­c e l o r ş i c r e d i n c i o a s e l o r s a l e p r i e t e n e lo­c u l d e a m b a s a d o r i n S u e d i a . N u p r i m i d e c â t o s u m ă d e b a n i şi d e m i s i o n a , p l e ­c â n d l a G â n d d e u n d e l a 18 I u n i e la i i i n i a z i e ş i n d s p r e B r u x e l l e s a u z i t u n u l b u b u i n d b i W a t e r l o o . D u p ă d e f i n i t i v a c ă d e r e a î m p ă r a t u l u i , la a l e g e r i l e n o u e i R e s t a u r a ţ i i , R e n é s e a l e s e şi s e l a n s a î n t r ' o c a r i e r ă o r a t o r i c ă i n t e m p e s t i v ă c a r e a v u î n t r e a l t e u r m ă r i ş i e x e c u ţ i a l u i N e y . S e p u s e i n c o n f l i c t c u r e g e l e s i c u c e r i c u u ş u r i n ţ ă o p o p u l a r i t a t e d e c a r e t o t u ş i s e ţ i n u d e s t u i d e d e p a r t e .

J u l i e t a R e c a m i e r p l e c ă în I t a l i a s ă s e r e f u g i e z e d e i n f i d e l i t ă ţ i l e Iu i c a r e o c h i n u i a u . D - n a D u r a s a v e a s ă p l ă t e a s ­c ă şi e a î n c u r â n d c u v i a ţ a m a r e a ş i t r a i n i c a ei p a s i u n e p e n t r u a m a n t u l f a ­t a l , o p a s i u n e m e r e u a s c u n s ă s u b o a-m ' i c i ţ i e p r e a m u l t d o v e d i t ă , . D a r c e l e d o u ă s a l o a n e a l e a c e s t o r m a r i p r i e ­t e n e ş i i u b i t e a l e l u i R e n é a v e a u s ă î n ­s e m n e l a P a r i s o d a t ă m e m o r a b i l ă " p e n ­t r u v r e m e a a c e e a d e f r ă m â n t ă r i i n t e n ­se ş i d e a d â n c i p r e f a c e r i î n v i a ţ a o m e ­n i r e i . I n s a l o n u l d - n e i R e c a m i e r p r i m e ş ­te e l n u m i r e a ca a m b a s a d o r a l F r a n ţ e i l a B e r l i n , n u m i r e s m u l s ă c u l a c r i m i d e p a s i o n a t a , f e m e e c a r e s e d e s p ă r ţ i a a s t ­fel c u v o e s i f ă r ă v o e d e e l , s p r e m u l ­ţ u m i r e a d - n e i D u r a s , t a i n i c a r i v a l ă .

De n o t a t "li R e n é a v e a l a a c e a e p o c ă d e s u c c e s e 50 a n i t r ă i ţ i c u m n u m a i el p u t u s e s ă ' i t r ă i a s c ă .

A P O G E U L U N E I V I E Ţ I

Nic i n ' a j u n s e s e l a B e r l i n ş i se g â n d e a s ă d e m i s i o n e z e . E l a r fi v r u t s ă f ie m i ­n i s t r u d e e x t e r n e , d a c ă n u c h i a r p r i m -m i n i s t r u . O p r i n c i p e s ă d e P r u s i a î i î n ­d u l c e ş t e v i a ţ a l a R e l l i n . . D a r s e î n a p o ­i a z ă t o t u ş i l a P a r i s ş i o b ţ i n e a m b a s a d a d i n L o n d r a u n d e e f e r i c i t s ă s e v a d ă p r i m i t c u t o a t e o n o r u r i l e ş i u n d e p e d e a s u p r a a r i n o u t a t e a d e s i m ţ i r e d e a o r e v e d e a p e i u b i t a l u i c e a m a i c a s t ă , p e C h a r l o t a I v e s c a r e ş i e a e p r o f u n d î n d u i o ş a t ă l a v e d e r e a s ă r a c u l u i e m i ­g r a n t c a r e o s e d u s e s e ş i o p ă r ă s i s e , p r e s c h i m b a t i n m i n i s t r u p l e n i p o t e n ţ i a r a l F r a n ţ e i .

D a r p l i c t i s e a l a î l r e c u c e r i r e p e d e . U r ­m ă r e a p l e c a r e a v a s e l o r m a r i s p r e l o c u r i î n d e p ă r t a t e ş i s p u n e a : ce f e r i c i ţ i s u n t ce i c a r e c ă l ă t o r e s c . A m i n t i r e a s u f e r i n ­ţ e l o r d e o d i n i o a r ă c â n d c u n o s c u s e foa­m e a ş i g u s t a s e i a r b ă î n m a r e l e o r a ş a l \ n g l i e i , n u - 1 î m p i e d i c a s ă t r ă i a s c ă a s e ­

m e n i u n u i p r i n ţ d i n b a s m e . M e s e l e şi r e c e p ţ i i l e s a l e e r a u s t r ă l u c i t e . A m o r u ­r i l e n u - i l i p s e a u . O m a r e c â n t ă r e a ţ ă , f r a n c e z ă d - n a L a f o n d îl v i z i t a a d e s a-c o m p a n i a t ă d e s o ţ u l e i . D u p ă ce f ă c e a u m u z i c ă , R e n é c o b o r a c u e a p e c â n d s o ­ţ u l c o n t i n u a s ă c â n t e la p i a n . D u p ă o j u m ă t a t e d e o r ă u n v a l e t î l a n u n ţ a : :1. L a f o n d p o a t e d e s c i n d e . . .

C â n d s c r i e c e l o r d o u ă m a r i p r i e t e n e ş i i u b i t e , l e s c r i e d i n i n t e r e s : v r o i a c u o r i c e p r e ţ s ă p a r t i c i p e l a c o n g r e s u l d i n V e r o n a l a c a r e p a r t i c i p a u ce i m a i d e

s e a m ă d i p l o m a ţ i şi c i l i a r c a p e l e î n c o r o ­n a t e . R e f u z ă sâ s o l i c i t e d i r e c t , r e g e l u i f a v o a r e a , se r e z e r v a , s ă ' i m u l ţ u m e a s c ă d u p ă n u m i r e . Si c â n d n u m i r e a îi p a r ­v e n i s e b u c u r ă a s e m e n e a , u n u i c o p i l , p e n t r u ea d u p ă c â t e - v a c l i p e să s p u n ă că n u s e m a i d u c e . i a r d u c â n d u - s e a p o i , să c a u t e a s e î n t o a r c e in g r a b ă la P a r i s .

P r i n p r e c i p i t a r e a , e v e n i m e n t e l o r p o l i ­t i c e e c h e m a t in f r u n t e a , m i n i s t e r u l u i l e e x t e r n 0 , l o c u l d o r i t d e 0 a n i .şi e p r o m o ­t o r u l r ă z b o i u l u i d i n s p a n i a . D i s c u r s u ­r i l e lu i î n f l ă c ă r a t e d a u o n o u ă s t r ă l u ­c i r e g l o r i e i p e c a r e a c u c e r i t - o în t o a t e d o m e n i i l e . S u c c e s u l a e ţ i u n e i în S p a n i a , îl î m b a t ă O d r a g o s t e n o u ă . d o a m n a Ro­u i d e C a s t e l a n e îl e x a l t ă . S c r i s o r i l e l u i s u n i ca. a l e u n u i a d o l e s c e n t , p l i n e d e o p a s i u n e n e s t ă v i l i t ă . O f e r ă t o t u l p e n t r u u n s u i v i s , p e n t r u o m â n g â e r e c â t d e n e î n s e m n a t ă a a c e l e i f e m e i . D a r p e cAt s u f e r e a m a i a l e s d - n a fie R e c a m i e r . tot ] e a t â t s u f e r i si d - n a B o n i d e C a s t e l a ­n e c u r â n d d u p ă a c e e a d i n c a u z a u n e i n o u i d i v i n i t ă ţ i a b s o r b a n t e : d - n a 11a-n u l i i i .

D a r g l o r i a p o l i t i c ă e m a i e f e m e r ă c a t o a t e . C â n d C h a t e a u b r i a n d s e c r e d e a m a i s u s , r e g e l e 1 c o n c e d i e b r u s c , î n z i u a u n u i m a r e d i n e u d i p l o m a t i c p e c a r e t r e b u i s ă 1 c o n s u m e s i n g u r , ( i e s t u l b r u ­t a l a l l u i L u d o v i c a l X V I I I - i e a î l f ă c u lie R e n é şef a! l i b e r a l i l o r si m a r e d u ş ­m a n a l r e g e l u i c ă r u i îi a d u s e r ă s t u r n a ­r e a d e ţie t r o n .

M a n d e o m s e d e d i c ă c e l o r d o u ă s a ­l o a n e a ! d - n e i D u r a s ş i a l d - n e i d e R e ­c a m i e r u n d e î n c o n j u r a t d e o a d m i r a ţ i e e x c e s i v ă s e î m p ă r ţ e a î n t r e c e l e d o u ă . n u n i , a p o e z i e i ş i a p o l i t i c e i , e x c e l â n d

„ M e m o r i i l e d e d i n c o l o d e m o r m â n t ' m a i m u l t ca n i c i o d a t ă , e r a u î n f o r m a l o r d e f i ­

n i t i v ă — d u p ă a p r o a p e t r e i z e c i d e a n i d e c â n d le î n c e p u s e ş i c i t i r e a l o r s t â r n e a s e n ­z a ţ i e ) c ă c i t i p ă r i r e a e r a f i x a t ă d u p ă m o a r ­t e a l u i R e n é . T r e b u i a să r e c u r g ă i a r l a v e ­n i t u r i l e l i t e r a r e . î ş i r e e d i t a o p e r e l e c e e a c e ' l s c ă p ă d e d a t o r i i . D - n a d e C h a t e a u b r i a n d se r e s e m n a s e . D - n a d e C u s t i n e t r e c u ş i e a în r â n d u l v i c t i m e l o r ş i o n o u ă s t e a a p ă r u la z e n i t : d - n a d e V i c h e t . S c r i e l a D é b a t s "şi c â n d i u f i n e L u d o v i c X V I I I e î n l o c u i t d e C a r o l X, t o ţ i îl c o n s i d e r ă i n ­c o m o d — v o r b a l u i M i r a b e a u — n i m e n i n u - i p u t e a i e r t a s u p e r i o r i t a t e a .

O v e s t e d u r e r o a s ă îl î n t â m p i n ă î n t o i u l l u p t e i ş i a l d e s a m ă g i r e i : m a r e a l u i p r i e t e n ă , d - n a D u r a s , c a r e f u s e s e o s u p r a f e m e e se s t i n g e a d e p a r t e , l a N i s a şi el n i c i n u se g â n d i s e l a e a . D - n a V i ­c h e t , n o u a l u i s t e a , p e c a r e n i c i n u o v ă z u s e î n c ă — d o a r c o r e s p o n d a u p e a -t u n c i — il a b s o r b i s e c o m p l e c t î n ce p r i ­v e ş t e i n i m a P l e c ă l a R o m a c a a m b a ­s a d o r . Î n c e r c ă s ă a l e a g ă u n p a p ă d u p ă m o a r t e a l u i L e o n X I I , f a c e r e c e p t i u n i f u r t u n o a s e ş i n e i z b u t i n d d e c â t s ă c h e l -t t i e a s c ă s u m e e n o r m e , v r e a s ă se î n a -p o e z e l a P a r i s . D a r o t â n ă r ă i a d u c e o s c r i s o a r e d e r e c o m a n d a ţ i e d e l à s c u m p a d - n ă i l a m e l i n p e c a r e o u i t a s e . T â n ă r a e f r u m o a s ă , s i m a r e l e D o n - J u a n , d e ş i a r e 00 d e a t i i , o c o n v i n g e s ă f a c ă p e a m ­f i t r i o a n a l a a m b a s a d a F r a n ţ e i ş i r e d e ­v i n e ş i el t â n ă r şi v e s e l s p r e u i m i r e a si î n c â n t a r e a n o u e i s a l e a m a n t e c a r e i s e a t a ş e a z ă ş i îl c u c e r e ş t e p r i n a n o n i m a t u l şi m o d e s t i a e i .

Nu m u l t t i m p d u p ă a c e e a o a b a n d o ­n e a z ă u n u i p r i e t e n e n g l e z s i p r i v i n d u - s e m a i s e r i o s c a n i c i o d a t ă î n o g l i n d a p r o ­p r i e i s a l e c o n ş t i i n ţ e şi s e n s i b i l i t ă ţ i , îş i s p u s e : d e s t u l . D a i ' n u i s p r ă v i s e î n c ă . S p r e c i n s t e a l u i , u l t i m a i d i l ă , c ă c i a fo s t p u r ă i d i l ă ş i t r e b u i a s 'o î n c h e e c u m o î n c e p u s e , c u o i d i l ă , s ' a p e t r e c u t î n P i -r i h é i c â n d o t â n ă r ă e x a l t a t ă d e s c r i e r i l e l u i , b o l n a v ă d e r o m a n t i s m u l l u i , i s e

o l UI

o i e r i e a o f l o a r e c a n d i d ă . 'Rina p e p u n c t u l d e a se l o g o d i cu tui R e n é v ă z u c l a r ş i se s t ă p â n i p r i m a o a r ă în v i a ţ a l u i di.' do 1 0 a s i g u r ă i n t a c t ă l ogodn icu lu i m a s e p r i e t e n u l r e s p e c t a t al ferici r e c h i t i n e r e .

S u p ă r a t pe n o u l r e g e p e n t r u f u z a s e a u d i e n ţ a în u r m a demişi 11 a t a c ă p r i n a e e l a ş D é b a t s . M»! l e g i t i m ă e in p l i n ă c r i z ă . Se ilui c a u t e pe L u d o v i c - F i l i p . U n g r i a ( l en ţ i il a i l a m ă . R e n é e fericit, t r i b u i t la c ă d e r e a R o u i boni lor , ! t r i b u i e u s u c c e s ş i l a a c e e a a Oi i lo r . Idei le ' l u i p o l i t i c e s u n t cai r u r i l e i u i . In c â t e v a z i l e devine i

L a t r i b u n a p a r l a m e n t u l u i ros! n i a g i s t r a l . d i s c u r s r e v o l u ţ i o n a r , s u g r u m a t d e e m o ţ i e î ş i r e z u m ă v p u b l i c ă , s e r e t r a g e p e n t r u că c r e d i n ţ ă m o n a r h i e i , d a r vede rep re] r e z e n t a t i v â în p r a g u l Franţei s o c o t i cel d i n u r m a d i n t r e mii d a c ă a r l o v i î n ce i ce p e n t r u a u l t i m a c a r ă p l e a c ă î n e x i l şi din i u i . R e n u n ţ ă la d e m n i t a t e a de] d e m i n i s t r u d e s t a t ş i la venitul c o n f e r e a u , f r u n t e a l u i d e s e i l l i e r a l u i d e s u p r a - o m , î! v e r com c o m p e n s a .

P l e a c ă s i n g u r în E l v e ţ i a , col . v r e m e , a p o i r e v i n e l a P a r i s t r â n e ţ e a ş i s u f e r i n ţ e l e îl ţintuest s o ţ i a l u i d e v o t a t ă şi m a r e a lui iu l a 50 d e a n i d - n a d e Recamier , î n s a l o n u l e i „ M e m o r i i l e " în l u i L a R o c h e f o u c a u l d , d e Noailtó m o r e n c y . S a i n t - B e u v e , E d g a r Qui» G o l u l c r e ş t e î n j u r u l l u i , el ş c a p t e z e c i d e a n i ş i a p r o a p e toţii ( i in d e p ă r t a t a t i n e r e ţ e a u încetai e x i s t e . „ M e m o r i i l e " îi s u n t eun c u £50.000 f r a n c i , a r e a p r o a p e v e n i t u r i ca pe v r e m e a c â n d era t i u . S u f e r ă î n s ă . el m a r e l e egoist i c r i n ţ e l e d - n e i d o R e c a m i e r , пмі d e c â t d e b o a l a l u i . g u t a care-1 în f o t o l i u .

î n t r ' o zi o t â n ă r ă a c t r i ţ ă caii t a s e a b i a p e s c e n a t e a t r u l u i , reo r u g ă c i u n e a , E s t h e r e i , el îi luă i ş i - i s p u s e :

— Ce t r i s t , e s ă v e z i n ă s c â n d e n e a m i n u n e , c â n d t u eş t i aproa m o a r t e !

Si R a c h e l îi r ă s p u n d e cu spo l a t e :

— D a r . d o m n u l e , s u n t oameni c m o r !

E l c o n t i n u a s ă s c r i e ş i sfârşiţi i n o r i i l o r " c o i n c i d â n d c u sfârşiţi u i m e ş t e p r i n i n s p i r a ţ i a îna l tă s t r ă l u c i t c a r e şi a s t ă z i le păstra a t i n s e f e c t u l . G e n i u l i - a rămaşi In p r a g u l m o r ţ e i el f a c e un L o n d r a să f e l i c i t e p e . .Rege" , cai n i s e m a j o r .

D - n a d e R e c a m i e r n u m a l vecii A m b i i îş i a p r o p i a u fo to l i i l e în a ş t e p t a u s f â r ş i t u l î n f r u n t â n d ani si l u m e a c e a l a l t ă . D - n a d e Chateai m u r i şi s o ţ u l cel m a i in f ide l s c e r şi p l â n s e c a u n c o p i l . Da: g â n d i să s e c ă s ă t o r e a s c ă cu c a m i e r . T o ţ i îl o p r i r ă .

El se î m p a c ă cu D u m n e z e u , d u - ş i o p e r a şi f a p t e l e g r e ş i t e şi:) a n i s e s t i n s e c a l m , p l â n s CU d e d n a d e R e c a m i e r .

. — S F Â R Ş I T —

T i p . z i a r u l u i „ U N I V E R S U L " , s t r . B r e z o i a n u N r . 11 .